Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

I. Uchybienia organizacyjne oraz niezawinione pomyłki pracowników organu nie wyłączają możliwości przypisania organowi bezczynności, gdy wskutek tych zaniechań dochodzi do niepodjęcia czynności, której obowiązek podjęcia ma podstawę ustawową lub też gdy czynność ta zostaje wprawdzie podjęta, ale po terminie przewidzianym w ustawie.

II. Skoro wyrok sądu wraz z uzasadnieniem jest dokumentem sporządzonym przez sędziego jako funkcjonariusza publicznego (art. 115 § 13 pkt 3 Kodeksu karnego), nadto wyrok wraz z uzasadnieniem jest skutkiem działalności orzeczniczej sądu opartej na przepisach prawa powszechnie obowiązującego, to stanowi w konsekwencji dokument urzędowy zawierający dane publiczne tj. informację o sposobie rozstrzygnięcia sprawy przez funkcjonariusza publicznego (art. 6 ust. 1 pkt 4a i ust. 2 ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r., poz. 2058). Podlega zatem udostępnieniu w trybie ustawy o dostępie do informacji publicznej z zachowaniem zasady ochrony informacji ustawowo chronionej tj. po zanonimizowaniu (art. 5 ust. 1 tej ustawy).

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w składzie następującym: Przewodniczący sędzia NSA Elżbieta Trykoszko (spr.), Sędziowie sędzia NSA Mieczysław Markowski, sędzia NSA Danuta Tryniszewska-Bytys, , po rozpoznaniu w Wydziale II w trybie uproszczonym w dniu 8 lutego 2016 r. sprawy ze skargi E. S. na bezczynność Prezesa Sądu Rejonowego w S. w przedmiocie udostępnienia informacji publicznej 1. umarza postępowanie sądowe w zakresie zobowiązania Prezesa Sądu Rejonowego w S. do załatwienia wniosku E. S. z dnia 17 grudnia 2015 r. w trybie ustawy o dostępie do informacji publicznej; 2. stwierdza, że organ dopuścił się bezczynności; 3. stwierdza, że bezczynność organu nie miała miejsca z rażącym naruszeniem prawa; 4. zasądza od Prezesa Sądu Rejonowego w S. na rzecz skarżącej E. S. kwotę 597 (pięćset dziewięćdziesiąt siedem) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Wnioskiem z dnia 17 grudnia 2015 r., nadesłanym pocztą elektroniczną na adres [...], E. S. zwróciła się do Sądu Rejonowego w S. o udostępnienie, w trybie ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (dalej powoływanej jako u.d.i.p.), następujących informacji:

- sygnatur wszystkich spraw cywilnych prowadzonych przed Sądem Rejonowym w S. od dnia 1 stycznia 2010 r. do chwili obecnej, z powództwa S. Spółka z o.o. we W. (numer KRS: [...]);

- przesłanie skanów zanonimizowanych wyroków wraz z uzasadnieniami, wydanych do dnia 1 grudnia 2015 r. we wszystkich sprawach cywilnych prowadzonych przed Sądem Rejonowym w S. od dnia 1 stycznia 2010 r. do chwili obecnej z powództwa S. Spółka z o.o. we W. (numer KRS: [...]);

- wskazanie liczby zatrudnionych w Sądzie Rejonowym w S. na podstawie umowy o pracę.

Wnioskowała o przesłanie powyższych danych pocztą elektroniczną na adres [...].

W dniu 11 stycznia 2016 r. E. S. złożyła skargę na bezczynność Prezesa Sądu Rejonowego w S. polegającą na nieudzieleniu informacji publicznej i nierozpatrzeniu wniosku z dnia 17 grudnia 2015 r. Zarzuciła naruszenie art. 13 ust. 1 i 2, art. 16 ust. 1 u.d.i.p. oraz art. 61 ust. 1 i 2 Konstytucji RP. Wniosła o zobowiązanie organu do rozpoznania jej wniosku w terminie 14 dni od otrzymania prawomocnego wyroku wraz z aktami sprawy oraz o zasądzenie kosztów postępowania, jak też o rozpoznanie sprawy w trybie uproszczonym. Wskazała, że w przypadku udzielenia żądanej informacji po dniu złożenia skargi, żąda umorzenia postępowania i zasądzenia kosztów postępowania od organu.

Uzasadniając zarzuty skargi E. S. wskazała, że organ w ogóle nie odniósł się do wniosku, mimo że termin 14-dniowy, w którym powinno to nastąpić zgodnie z art. 13 ust. 1 u.d.i.p., minął w dniu 31 grudnia 2015 r. Wywodziła, że dostęp do informacji publicznej zgodnie z art. 61 Konstytucji ma bardzo szeroki zakres, zaś samodzielna ocena organu, do którego skierowano wniosek o udostępnienie takiej informacji, sprowadzająca się do twierdzenia, że zażądana informacja nie jest informacją publiczną – nie zwalnia organu z ustosunkowania się do wniosku i nie usprawiedliwia braku jakiejkolwiek reakcji organu na tenże wniosek. Wskazała, powołując się na orzecznictwo sądów administracyjnych, kiedy zachodzi bezczynność organu oraz że celem skargi na bezczynność jest wymuszenie na organie załatwienia sprawy. Odnosząc powyższe do stanu jej sprawy wyjaśniła, że Prezes Sądu Rejonowego jest organem władzy publicznej zobowiązanym do udostępnienia informacji publicznej w rozumieniu art. 4 ust. 1 u.d.i.p. Także informacja objęta wnioskiem z dnia 17 grudnia 2015 r. była informacją o sprawach publicznych, o której mowa w art. 6 tej ustawy (zanonimizowane wersje orzeczeń sądowych są danymi publicznymi i podlegają udostępnieniu). Stąd też Prezes dopuścił się bezczynności nie udzielając Skarżącej jakiejkolwiek odpowiedzi na wniosek.

Jak wynika z akt administracyjnych, w dniu wpływu skargi tj. 11 stycznia 2016 r. w zobowiązanym podmiocie podjęto działania wyjaśniające. Ustalono, że system informatyczny zakwalifikował wniosek z dnia 17 grudnia 2015 r. jako niechcianą wiadomość tzw. spam - z uwagi na to, że pochodziła od niezaufanego nadawcy. Następnie pracownik Sądu usunął ją omyłkowo. Wiadomość odtworzono z pomocą administratora serwera pocztowego i przesłano w dniu 11 stycznia 2016 r. na adres jej adresata tj. [...] oraz do skrzynki odbiorczej Sekretariatu Prezesa. Następnie, tego samego dnia tj. 11 stycznia 2016 r. opracowano odpowiedź na wniosek, zaś dnia następnego przesłano ją Skarżącej na wskazany przez nią adres mailowy. Odpowiedź na wniosek zawarta w piśmie z dnia 11 stycznia 2016 r. wskazywała, że:

- w okresie od dnia 1 stycznia 2010 r. do chwili obecnej nie odnotowano w Sądzie spraw cywilnych z powództwa S. Spółka z o.o. we W.;

- na dzień udzielania odpowiedzi w Sądzie zatrudnionych jest 122 pracowników, w tym 21 na podstawie powołania, 21 na podstawie mianowania i 80 osób na podstawie umowy o pracę (9 osób na podstawie umowy na zastępstwo).

W piśmie z dnia 11 stycznia 2016 r. poinformowano również skarżącą o omyłkowym usunięciu jej wniosku (po zakwalifikowaniu go przez system informatyczny jako "spam") oraz o braku złej woli organu w udzieleniu odpowiedzi na wniosek.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o umorzenie postępowania sądowego w zakresie zobowiązania Prezesa Sądu Rejonowego w S. do rozpoznania wniosku skarżącej z dnia 17 grudnia 2015 r. Wyjaśniono powtórnie przyczyny pierwotnego nienadania biegu wnioskowi oraz sposób postąpienia z nim po odzyskaniu wiadomości z serwera administratora. Wskazano, że Skarżąca mimo braku odpowiedzi nie podjęła żadnych działań wyjaśniających celem uzyskania potwierdzenia, że wniosek dotarł do organu. Nie wezwała również organu do usunięcia naruszenia prawa.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Postępowanie sądowe ze skargi na bezczynność podlegało umorzeniu.

Niewątpliwie wniosek Skarżącej z dnia 17 grudnia 2015 r. podlegał załatwieniu w trybie ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r., poz. 2058 z późn. zm.), dalej jako u.d.i.p. Uzasadnia to zarówno charakter podmiotu, do którego wniosek został skierowany, jak i charakter zażądanych informacji.

Od wielu lat jednolicie przyjmuje się w orzecznictwie, że prezes sądu powszechnego, czyli organ wymiaru sprawiedliwości, jest podmiotem zobowiązanym do udostępniania informacji publicznej pozostającej w jego posiadaniu – art. 4 ust. 1 pkt 1 u.d.i.p. (vide np. wyrok z dnia 9 października 2014 r., II SAB/Łd 110/14 oraz powołane w nim orzecznictwo, dostępne w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych na stronie http://orzeczenia.nsa.gov.pl, powoływanej dalej w skrócie jako CBOSA). Sądy powszechne sprawują bowiem władzę publiczną (art. 173 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej), a zatem ich organy są podmiotami władzy publicznej. Pogląd ten skład rozpoznający sprawę niniejszą w całości podziela.

Podobnie zaakceptować należy w całości ten kierunek orzecznictwa sądów administracyjnych, zgodnie z którym orzeczenia sądowe (sądów administracyjnych i powszechnych), jako wydane przez sąd w ramach jego działalności orzeczniczej opartej na przepisach prawa powszechnie obowiązującego, zawierają informację publiczną (dane publiczne) podlegającą udostępnieniu po jej zanonimizowaniu (vide np. wyrok z dnia 1 października 2014 r., II SAB/Gd 103/14 oraz z dnia 13 maja 2015 r., II SAB/Bd 29/15, CBOSA).

Wniosek z dnia 17 grudnia 2015 r., którego nierozpoznanie zarzuciła Skarżąca w sprawie niniejszej, dotyczył wskazania sygnatur spraw cywilnych z powództwa wymienionego przez wnioskodawczynię podmiotu, a jeśli takie sprawy rozpoznano – przesłania zanonimizowanych wersji wyroków wraz z uzasadnieniami. Nie ulega zatem wątpliwości, że taki zakres zażądanych informacji dotyczy zasad funkcjonowania podmiotu publicznego jakim jest Sąd Rejonowy w S. (art. 4 ust. 1 pkt 5 u.d.i.p.), w szczególności informacji zawartych w jego rejestrach (sygnatury spraw) – art. 6 ust. 1 pkt 3f u.d.i.p., jak też informacji zawartych w dokumentach urzędowych, czy inaczej treści dokumentów urzędowych jakimi są orzeczenia sądu i ich uzasadnienia. Zgodnie bowiem z art. 6 ust. 2 u.d.i.p., dokumentem urzędowym jest treść oświadczenia woli lub wiedzy, utrwalona i podpisana w dowolnej formie przez funkcjonariusza publicznego w rozumieniu przepisów Kodeksu karnego, w ramach jego kompetencji, skierowana do innego podmiotu lub złożona do akt sprawy. Skoro zatem wyrok sądu wraz z uzasadnieniem jest dokumentem sporządzonym przez sędziego jako funkcjonariusza publicznego (art. 115 § 13 pkt 3 Kodeksu karnego), nadto wyrok wraz z uzasadnieniem jest skutkiem działalności orzeczniczej sądu opartej na przepisach prawa powszechnie obowiązującego, to stanowi w konsekwencji dokument urzędowy zawierający dane publiczne tj. informację o sposobie rozstrzygnięcia, czy inaczej o sposobie załatwienia sprawy przez funkcjonariusza publicznego (art. 6 ust. 1 pkt 4a u.d.i.p.). Podlega zatem udostępnieniu z zachowaniem zasady ochrony informacji ustawowo chronionej tj. po zanonimizowaniu (art. 5 ust. 1 u.d.i.p.).

Także udostępnieniu jako informacja publiczna podlegała liczba osób zatrudnionych w Sądzie na podstawie umowy o pracę. Jest to bowiem informacja z zakresu organizacji podmiotu publicznego (art. 6 ust. 1 pkt 2b u.d.i.p.).

Kwalifikacja zażądanych informacji jako publicznych skutkowała koniecznością zastosowania do ich udostępnienia trybu wynikającego z u.d.i.p. oraz terminu określonego w art. 13 tej ustawy, zgodnie z którym udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku, z zastrzeżeniem ust. 2 i art. 15 ust. 2 (przepis art. 13 ust. 2 u.d.i.p. dotyczy sytuacji, gdy informacja publiczna nie może być udostępniona w terminie określonym w ust. 1, wówczas podmiot obowiązany do jej udostępnienia powiadamia w tym terminie o powodach opóźnienia oraz o terminie, w jakim udostępni informację, nie dłuższym jednak niż 2 miesiące od dnia złożenia wniosku; przepis art. 15 ust. 2 u.d.i.p. dotyczy opłat za udostępnienie informacji i w sprawie niniejszej nie miał zastosowania).

Jak wynika z dokumentacji przesłanej tutejszemu Sądowi przy odpowiedzi na skargę, powyższy termin 14-dniowy nie został dochowany. Mając na uwadze datę wpływu wniosku tj. 17 grudnia 2015 r. – termin ten upływał w dniu 31 grudnia 2015 r. Odpowiedzi na wniosek (zawierającej zażądane informacje) udzielono dopiero w dniu 12 stycznia 2016 r. (drogą elektroniczną, zgodnie z żądaniem Skarżącej), a zatem już po dacie wniesienia skargi, co nastąpiło dzień wcześniej - 11 stycznia 2016 r. Oznacza to, że w okresie 1 stycznia – 12 stycznia 2016 r., w tym także w dacie wniesienia skargi, organ pozostawał w bezczynności, bowiem w żaden sposób w tymże okresie nie ustosunkował się do wniosku Skarżącej. Tymczasem zgodnie przyjmuje się w orzecznictwie sądów administracyjnych, że przesłanki bezczynności spełnia zaniechanie organu polegające na braku jakiegokolwiek odniesienia się do wniosku o udostępnienie informacji publicznej (vide wyrok z dnia 3 września 2015 r., II SAB/Łd 51/15, CBOSA). Jak nadto trafnie wskazano w uzasadnieniu skargi, nie mają przy tym znaczenia powody "milczenia" organu tzn. w szczególności to, czy owo "milczenie" jest spowodowane błędną kwalifikacją wniosku, prezentowaniem błędnego stanowiska, że zażądane informacje nie stanowią informacji publicznych, czy też uchybieniami organizacyjnymi zawinionymi lub też nie przez podmiot zobowiązany. Dla stwierdzenia bezczynności wystarczy ustalenie, że na podstawie obowiązujących przepisów organ administracji był w danej sprawie zobowiązany do działania (udostępnienia informacji publicznej), a tego nie uczynił tj. nie udostępnił informacji lub też w żaden sposób nie ustosunkował się do wniosku (vide np. wyroki z dnia 3 września 2015 r., II SAB/Bk 51/15, CBOSA).

Z sytuacją uchybień organizacyjnych mamy do czynienia w sprawie niniejszej, w której powodem niezałatwienia wniosku w terminie była niewiedza o jego wpływie (automatyczne zakwalifikowanie wniosku przez system informatyczny jako tzw. spam, niedokonanie przez pracownika Sądu starannego sprawdzenia folderu zawierającego "spam" pod kątem ewentualnie błędnego przeniesienia do niego informacji niebędących "wiadomościami niechcianymi" oraz omyłkowe usunięcie wniosku, co tenże pracownik przyznał w oświadczeniu z dnia 11 stycznia 2016 r.). Jeszcze raz należy jednak podkreślić, że uchybienia organizacyjne, w tym nawet niezawinione pomyłki pracowników organu, nie wyłączają możliwości przypisania organowi bezczynności, gdy wskutek tych zaniechań dochodzi do niepodjęcia czynności, której obowiązek podjęcia ma podstawę ustawową lub też gdy czynność ta zostaje wprawdzie podjęta, ale po terminie przewidzianym w ustawie.

W sprawie niniejszej w dacie wniesienia skargi (11 stycznia 2016 r.) informacja publiczna nie została udzielona, gdyż nastąpiło to dzień później. W takiej sytuacji sąd jest zobowiązany do umorzenia postępowania ze skargi na bezczynność jako bezprzedmiotowego, co nastąpiło w punkcie 1 wyroku na podstawie art. 161 § 1 pkt 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r., poz. 270 z późn. zm.), dalej jako p.p.s.a. Brak było bowiem w dacie wyrokowania przedmiotu skargi na bezczynność rozumianego jako niepodjęcie przez organ działania na wniosek strony o udostępnienie informacji publicznej. Celem postępowania ze skargi na bezczynność jest przymuszenie podmiotu zobowiązanego do działania tj. do udzielenia informacji publicznej, wydania decyzji w inny sposób kończącej to postępowanie lub do poinformowania, że żądana informacja nie jest informacją publiczną. Jeśli zatem na datę orzekania przesz sąd ze skargi na bezczynność informacji udzielono, to postępowanie z braku jego przedmiotu podlega umorzeniu.

Zgodnie z art. 149 § 1 p.p.s.a. sąd, uwzględniając skargę na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania:

1. zobowiązuje organ do wydania w określonym terminie aktu, interpretacji albo do dokonania czynności;

2. zobowiązuje organ do stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisów prawa;

3. stwierdza, że organ dopuścił się bezczynności lub przewlekłego prowadzenia postępowania.

Stosownie zaś do § 1a tego przepisu sąd stwierdza jednocześnie, czy bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania miało miejsce z rażącym naruszeniem prawa.

Co prawda w sprawie niniejszej sąd nie uwzględnił skargi poprzez zobowiązanie organu do udzielenia informacji publicznej a umorzył postępowanie ze skargi na bezczynność w przedmiocie informacji publicznej, jednakże przypadek ten należy traktować analogicznie jak uwzględnienie skargi - w zakresie możliwości orzeczenia następczego o stwierdzeniu bezczynności, jej charakteru jak i o kosztach postępowania (art. 149 § 1 pkt 2 i 3 p.p.s.a.). Należy bowiem pamiętać, że przedmiotowe umorzenie postępowania następuje na skutek przyznania przez organ, że strona miała prawo do zażądanej informacji (czemu dano wyraz w udostępnieniu tej informacji zgodnie z żądaniem w dniu 12 stycznia 2016 r.). Takie postępowanie organu zrównuje pozycję strony skarżącej, ze skargi której postępowanie umorzono na podstawie art. 161 § 1 pkt 3 p.p.s.a. (z uwagi na udostępnienie informacji po dniu wniesienia skargi) z pozycją strony, której skargę uwzględniono poprzez zobowiązanie organu do udostępnienia zażądanej informacji. W jednym i drugim przypadku mamy bowiem do czynienia z uwzględnieniem stanowiska strony skarżącej. Stąd też w wyroku wydanym w sprawie niniejszej znalazło się rozstrzygnięcie stwierdzające, że w sprawie wystąpiła bezczynność (pkt 2 wyroku – na podstawie art. 149 § 1 pkt 3 p.p.s.a.). Dodać należy, że trwała ona w okresie 1 stycznia – 12 stycznia 2016 r. tj. po upływie czternastodniowego terminu na udzielenie informacji i do daty jej udzielenia.

Orzekając na podstawie art. 149 § 1a p.p.s.a. sąd nie stwierdził jednak, że wystąpiła ona z rażącym naruszeniem prawa (pkt 3 wyroku). W orzecznictwie sądów administracyjnych wskazuje się bowiem, że czynnikami mogącymi mieć wpływ na ocenę charakteru naruszenia prawa przy bezczynności dotyczącej udostępnienia informacji publiczną są: okres oczekiwania podmiotu pytającego na odpowiedź, powody, dla których odpowiedź nie została udzielona, postawa pytanego organu przejawiająca lub nieprzejawiająca dobrej woli załatwienia wniosku, lekceważące lub nie powody niezałatwienia wniosku (vide wyroki z dnia 17 czerwca 2015 r., II SAB/Wa 353/15, z dnia 13 sierpnia 2015 r., II SAB/Bk 36/15, CBOSA).

W sprawie niniejszej wniosek o udostępnienie informacji publicznej został załatwiony niezwłocznie po uzyskaniu przez organ informacji, że wpłynął oraz niezwłocznie po jego odzyskaniu i przekazaniu do realizacji ("odzyskanie" miało miejsce 11 stycznia 2016 r., udzielenie żądanej informacji – 12 stycznia 2016 r.). Nie ulega wątpliwości, że poza omyłkowym usunięciem wniosku w dniu jego wpływu nie można organowi zarzucić innej niestaranności w niezałatwieniu wniosku, a to nie wystarcza, by uznać bezczynność za kwalifikowaną.

O zwrocie kosztów postępowania na rzecz skarżącej orzeczono na podstawie art. 200 p.p.s.a. w związku z § 14 ust. 1 pkt 1c rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804 ze zm.). Jak wyżej wskazano, obciążenie organu kosztami postępowania sądowego jest następstwem przyznania zasadności skargi przez sam organ (udzieleniem informacji publicznej), co zrównuje stronę skarżącą z pozycją skarżącego opisaną art. 201 § 1 p.p.s.a. Przepis ten stanowi o obowiązku zwrotu kosztów postępowania skarżącemu także w razie umorzenia postępowania sądowego z przyczyny określonej art. 54 § 3 p.p.s.a. (tzn. gdy organ uwzględnia skargę w trybie tzw. autokontroli, czyli we własnym zakresie).

Końcowo wskazać należy, odnośnie stanowiska zaprezentowanego przez organ w odpowiedzi na skargę, że procedura udostępniania informacji publicznej uregulowana w u.d.i.p. nie przewiduje konieczności składania środków zaskarżenia czy wzywania organu do usunięcia naruszenia prawa przed złożeniem skargi na bezczynność. Stanowisko takie w sposób jednolity prezentuje od wielu lat orzecznictwo sądów administracyjnych (vide spośród wielu: postanowienie NSA z dnia 22 lipca 2014 r., I OZ 522/14, CBOSA).

Tytułem wyjaśnienia wskazać też należy, że sąd zdecydował o rozpoznaniu sprawy merytorycznie w trybie uproszczonym mimo braku odpowiedzi pełnomocnika Skarżącej na wezwanie o wskazanie jej adresu (pod rygorem odrzucenia skargi) oraz mimo braku upływu terminu na udzielenie odpowiedzi przez organ w trybie art. 119 pkt 2 p.p.s.a. (doręczenie pouczenia miało miejsce 27 stycznia 2016 r., termin czternastodniowy upływał w dniu 10 lutego 2016 r.). Zauważyć należy, że sąd dysponuje adresem pełnomocnika Skarżącej, co należy uznać za wystarczające dla prawidłowego i skutecznego skomunikowania się ze stroną. Zgodnie zaś z art. 119 pkt 4 p.p.s.a. sprawa może być rozpoznana w trybie uproszczonym, gdy przedmiotem skargi jest bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania. Jest to niezależna od art. 119 pkt 2 p.p.s.a. podstawa skierowania sprawy do trybu uproszczonego (tzn. niezależna od stanowiska stron w tym zakresie), z czego skład orzekający w sprawie niniejszej skorzystał.