Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Dnia 1 kwietnia 2015 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Tadeusz Lipiński (spr.) Sędziowie Sędzia WSA Ewa Osipuk Sędzia WSA Piotr Chybicki Protokolant Specjalista Małgorzata Krajewska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 1 kwietnia 2015 roku sprawy ze skargi A. K. na decyzję Wojewody z dnia "[...]", Nr "[...]" w przedmiocie odszkodowania z tytułu zmniejszenia wartości nieruchomości I. uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję organu I instancji; II. zasądza od Wojewody na rzecz skarżącego kwotę 457 zł (czterysta pięćdziesiąt siedem złotych), tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego; III. orzeka, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu.

Decyzją z dnia "[...]" Prezydent A umorzył postępowanie z wniosku A. K. w sprawie ustalenia wysokości odszkodowania z tytułu zmniejszenia wartości nieruchomości w związku z budową gazociągu przesyłowego A.

W uzasadnieniu decyzji organ I instancji stwierdził, że decyzjami z 1979 r. i 1982 r. zezwolono Zakładom A na wykonanie robót na działkach prywatnych. Obowiązujący wówczas przepis art. 36 ust. 2 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (Dz. U. Nr 17, poz. 70 z późn. zm.) przewidywał odszkodowania za straty w zasiewach, uprawach i plonach, nie odnosząc się do odszkodowania z tytułu ewentualnego zmniejszenia wartości nieruchomości. Obecnie obowiązująca ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (dalej u.g.n.) daje możliwość ustalenia odszkodowania za zmniejszenie wartości nieruchomości, dotyczy to jednak sytuacji, które zaistniały w czasie obowiązywania tej ustawy.

Powyższą decyzję zaskarżył A. K., zarzucając naruszenie art. 105 k.p.a. w zw. z art. 129 ust. 5 pkt 3 u.g.n., art. 124 u.g.n., art. 128 ust. 4 u.g.n., art. 233 u.g.n. wyrażające się w bezpodstawnym umorzeniu postępowania oraz niezastosowaniu wymienionych przepisów, podczas gdy zaistniały w sprawie stan faktyczny i prawny uzasadnia ich zastosowanie.

W oparciu o powyższy zarzut skarżący wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i ustalenie stosownego odszkodowania, względnie – przekazanie sprawy organowi I instancji do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu wskazano, że przepisy ustawy na podstawie, której ograniczono własność nieruchomości przyznawały prawo do odszkodowania. Postępowanie takie zostało wszczęte, ale nie zostało zakończone, dlatego obecnie na podstawie art. 129 ust. 5 u.g.n. powinna być wydana decyzja o ustaleniu odszkodowania za nieruchomość wywłaszczoną w 1979 r.

Wojewoda decyzją z dnia "[...]" utrzymał w mocy decyzję organu pierwszej instancji.

W uzasadnieniu stwierdził, że stosownie do treści art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości, odszkodowanie za straty wynikłe z działań przewidzianych w art. 35 ust. 1 i 2 strony ustalały na podstawie porozumienia, a w razie sporu wysokość ustalał na wniosek zainteresowanej strony naczelnik gminy. Można było więc na mocy powyższego przepisu dochodzić odszkodowania za straty związane ze zmniejszeniem wartości nieruchomości.

Od 1 stycznia 1998 r. obowiązuje ustawa o gospodarce nieruchomościami i nie jest dopuszczalne stosowanie art. 129 ust. 5 u.g.n. do stanów sprzed dnia wejścia w życie tej ustawy. Żaden przepis ustawy – na wzór art. 216 dotyczącego zwrotu wywłaszczonych nieruchomości, nie rozszerzył zakresu obowiązywania art. 129 ust. 5 ustawy. Nie ma przesłanek do zastosowania art. 233 u.g.n., gdyż ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie wynika, aby pierwotni właściciele nieruchomości, czy też ich następca prawny, tj. wnioskodawca występowali o wypłatę odszkodowania za straty w zakresie zmniejszenia wartości nieruchomości.

Powyższą decyzję zaskarżył A. K. zarzucając naruszenie:

1/ art. 105 k.p.a. w zw. art. 129 ust. 5 pkt 3 u.g.n., art. 124 ust. 1 u.g.n., art. 128 ust. 4 u.g.n., wyrażające się w bezpodstawnym umorzeniu postępowania oraz wymienionych przepisów, podczas gdy zaistniały w sprawie stan faktyczny i prawny uzasadnia ich zastosowanie.

2/ art. 7 k.p.a. oraz art. 80 k.p.a. w zw. z art. 233 u.g.n. wyrażające się w błędnym ustaleniu stanu faktycznego poprzez przyjęcie, że brak jest podstaw do przyjęcia, iż postępowanie w sprawie wypłaty odszkodowania zostało wszczęte przed wejściem w życie ustawy, co skutkowało niezastosowaniem art. 233 u.g.n., podczas gdy zaistniały w sprawie stan faktyczny i prawny uzasadnia jego zastosowanie.

W oparciu o powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji.

W uzasadnieniu skargi podniesiono, że przepisy ustawy z dnia 12 marca 1958 r. na podstawie, których ograniczono prawo własności przyznawały prawo do odszkodowania, natomiast przepis art. 129 ust. 5 u.g.n. należy stosować do stanów faktycznych zaistniałych sprzed dnia wejścia w życie tej ustawy. W zakresie pojęcia "straty" mieści się zarówno zmniejszenie wartości nieruchomości jak i straty w uprawach. Fakt sporządzenia elaboratu szacunkowego uprawdopodabnia to, że został złożony wniosek o ustalenie pełnego odszkodowania, tym samym procedura odszkodowawcza została wszczęta, ale jej nie zakończono.

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie zważył co następuje.

Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2014r. poz. 1647) sądy administracyjne są właściwe do badania zgodności z prawem zaskarżonych aktów administracyjnych, przy czym Sąd nie może opierać tej kontroli na kryterium słuszności lub sprawiedliwości społecznej. Decyzja administracyjna jest zgodna z prawem, jeżeli jest zgodna z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa materialnego i przepisami prawa procesowego. Uchylenie decyzji administracyjnej, względnie stwierdzenie jej nieważności przez Sąd, następuje tylko w przypadku stwierdzenia istnienia istotnych wad w postępowaniu lub naruszenia przepisów prawa materialnego, mającego wpływ na wynik sprawy (art. 145 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – t. j. z 2012 r. Dz. U. poz. 270 ze zm.) zwanej dalej: ustawą p.p.s.a.

Zakres kontroli Sądu wyznacza art. 134 tej ustawy stanowiący, że sąd orzeka w granicach danej sprawy, nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną (§ 1).

Sąd poddawszy kontroli zaskarżoną decyzję stwierdził, że skarga zasługuje na uwzględnienie, choć nie wszystkie zawarte w niej argumenty zasługiwały na akceptację.

Przedmiotem rozpoznawanej sprawy jest wniosek o ustalenie odszkodowania z tytułu zmniejszenia wartości nieruchomości złożony dniu 22 maja 2013 r., a dotyczący zmniejszenia tejże wartości na skutek wykonania decyzji wydanych pod rządami ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości. Ustawa ta w art. 36 ust. 1 i 2 przewidywała prawo do odszkodowania za straty związane z lokalizacją urządzeń technicznych w tym przewodów do przesyłania gazów. Odszkodowanie to obejmowało po pierwsze straty w zasiewach, uprawach i plonach, powinno być ono ustalone w przeciągu 30 dni od daty zgłoszenia wniosku o odszkodowanie, zaś roszczenie o nie przedawniało się z upływem 3 lat od powstania szkody. Drugim rodzajem odszkodowania wynikającym z ust. 1 art. 36 było odszkodowanie za straty m. in. w zakresie zmniejszenia wartości nieruchomości, gdyż właściciel miał prawo żądać odszkodowania związanego z posadowieniem na jego nieruchomości sieci przesyłowej i jej poszczególnych urządzeń, oraz związanego z tym obniżenia wartości nieruchomości.

Powyższa okoliczność została w sposób prawidłowy i przejrzysty wyjaśniona w uzasadnieniu decyzji organu II instancji z powołaniem się na orzecznictwo Sądu Najwyższego, które Sąd rozpoznający niniejszą sprawę podziela w całej rozciągłości.

Wniosek o ustalenie odszkodowania z tytułu zmniejszenia wartości nieruchomości sporządzony został w dniu 22 maja 2013 r., czyli pod rządami obowiązującej od dawna ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, z uwagi na powyższe materialnoprawnego oparcia żądania należało doszukiwać się w przepisach tej ustawy. Dlatego też zwrócić należy uwagę, że art. 35 ust. 1 ustawy o trybie wywłaszczania nieruchomości odpowiada w swej treści przepisowi art. 124 ust. 1 u.g.n., gdyż przepisy obu tych ustaw były zbieżne (podobnie Sad Najwyższy w wyroku z dnia 21 lutego 2009 r., sygn. akt II CSK 394/08, LEX nr 491553 ).

Natomiast art. 128 ust 4 u.g.n. przewiduje odszkodowanie odpowiadające wartości poniesionych szkód oraz kwocie odpowiadającej zmniejszeniu wartości nieruchomości.

W tej sytuacji można było powołać się na stanowisko zaprezentowane w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 26 sierpnia 2014 r. w sprawie o sygn. I OSK 147/13 (dostępne w bazie CBOIS), stwierdzające, że jeżeli zarówno poprzednia ustawa, pod rządami, której ograniczono prawo własności skarżącego, jaką przywołać można z racji reguły nakazującej stosowanie przepisów obowiązujących w dniu zdarzenia, którego dotyczą, zwłaszcza w zakresie odpowiedzialności odszkodowawczej, jak i obecna ustawa przewidują odszkodowanie z tego tytułu, to niepodobna bronić poglądu o jego nieprzysługiwaniu (czy bezprzedmiotowości takiego postępowania). Podobne stanowisko zajął Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie o sygn. akt I OSK 624/11.

Posiłkując się argumentacją zawartą w powoływanym wyżej wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w sprawie I OSK 147/13, stwierdzić należy, że stosowanie nowych przepisów do tzw. starych stanów faktycznych jest różnorodnie ujmowane w orzecznictwie i doktrynie, na co zresztą zwracał uwagę Wojewoda w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Orzekający w rozpoznawanej sprawie skład Sądu opowiada się za dopuszczalnością zastosowania w sprawie aktualnie obowiązującej ustawy do stanu faktycznego sprzed jej wejścia w życie. Objęte nią uprawnienie nie zostało bowiem skonsumowane wcześniej, w szczególności sprawa nie została załatwiona w taki sposób, który wykluczałby te możliwość, tj. decyzją ostateczną.

W uchwale z dnia 10 kwietnia 2006 r. Naczelny Sąd Administracyjny, wyraził pogląd, że nowa ustawa, przy braku przepisów przejściowych, ma zastosowanie do stanów aktualnych, ale i zdarzeń powstałych wcześniej, jeżeli nadal trwają, a bezpośrednie stosowanie nowych przepisów przede wszystkim odnosi się do zastanych w dniu wejścia ich w życie stosunków prawnych.

Należy również wskazać, że prawo administracyjne nie przewiduje instytucji przedawnienia, przedawnienie występuje tylko wówczas, gdy przepisy prawa wyraźnie na to wskazują.

Dlatego też nie można było uznać za słuszną argumentacji zaprezentowanej w decyzjach organów administracji, dotyczącej bezprzedmiotowości prowadzonego postępowania z uwagi na wejście w życie ustawy o gospodarce nieruchomościami.

Jednocześnie nie można było podzielić argumentacji zawartej w skardze, a dotyczącej tego, że postępowanie w sprawie odszkodowania zostało wszczęte przed dniem 1 stycznia 1998 r., tj. przed wejściem w życie ustawy o gospodarce nieruchomościami i nie zostało jeszcze zakończone. W ocenie Sądu na obecnym etapie postępowania nie ma żadnej racjonalnej przesłanki popierającej przedstawioną tezę. Tezy tej nie uprawdopodabnia również elaborat szacunkowy sporządzony 20 października 1983r., gdyż obejmuje on swym zakresem wyszczególnienie strat w zasiewach, prawach i plonach i określa wartość tych strat. Tym samym dowodzi on jedynie tego, że prowadzone było postępowanie administracyjne dotyczące strat określonych w art. 36 ust. 2 ustawy z 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości.

W tym stanie rzeczy, w oparciu o art. 145 § 1 pkt 1 lit. c ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi w punkcie I wyroku uchylono zaskarżoną decyzją i poprzedzającą ją decyzję organu I instancji. O kosztach orzeczono w pkt II wyroku zgodnie z art. 200 p.p.s.a.. Z mocy art. 152 tejże ustawy Sąd orzekł w pkt III, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu.