Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Andrzej Wawrzyniak po rozpoznaniu w dniu 4 października 2018 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia K. Z. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 24 maja 2018 r. sygn. akt II SA/Lu 280/17 oddalające wniosek K. Z. o wyłączenie sędziego Marty Laskowskiej-Pietrzak od orzekania w sprawie w sprawie ze skargi K. Z. i Gminy Lublin na zarządzenie zastępcze Wojewody Lubelskiego z dnia [...] lutego 2017 r., nr [...] w przedmiocie wygaśnięcia mandatu Prezydenta Miasta Lublin postanawia: oddalić zażalenie

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 24 maja 2018 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie na podstawie art. 22 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2017 r., poz. 1369 ze zm., dalej p.p.s.a.) odmówił wyłączenia sędziego Marty Laskowskiej-Pietrzak od orzekania w sprawie ze skargi K. Z. i Gminy Lublin na zarządzenie zastępcze Wojewody Lubelskiego z dnia [...] lutego 2017 r. w przedmiocie wygaśnięcia mandatu Prezydenta Miasta Lublin.

W uzasadnieniu Sąd wskazał, że w odniesieniu do sędziego Marty Laskowskiej-Pietrzak nie występuje żadna z przesłanek wyłączenia sędziego z mocy ustawy, wymienionych w art. 18 § 1 p.p.s.a. Wniosek K. Z. opiera się natomiast na dyspozycji art. 19 p.p.s.a., zmierzając do wykazania, iż zachowanie ww. sędziego na rozprawie z dnia 18 kwietnia 2018 r. polegające na przerywaniu wystąpienia pełnomocnika skarżącego, a także stosunek sędziego do zgłoszonych przez stronę skarżącą wniosków dowodowych, świadczą o jej nieprzychylności wobec skarżącego, a tym samym o braku jej bezstronności w niniejszej sprawie. Sąd zwrócił się do [...] oraz [...] o udostępnienie nagrań z rozprawy z dnia 18 kwietnia 2018 r. – czego domagał się wnioskodawca. Stacja [...] nie przekazała jednak sądowi żadnego nagrania wyjaśniając, iż takowy materiał nie został w tej stacji wyemitowany. Z kolei [...] przekazała sądowi kopię wyemitowanego przez tę stację reportażu na temat przedmiotowej rozprawy, trwającego łącznie 31 sekund, zawierającego jedynie fragment przebiegu rozprawy, podczas którego przewodnicząca składu orzekającego sędzia Marta Laskowska-Pietrzak ogłaszała postanowienie sądu o oddaleniu wniosku skarżącego o wystąpienie do Trybunału Konstytucyjnego. Oceniając argumenty podniesione przez stronę skarżącą na poparcie rozpoznawanego wniosku, sąd stwierdził, że są one pozbawione racji. Odnosząc się do zarzutu przerywania skarżącemu w trakcie rozprawy Sąd wskazał, że nastąpiło w chwili, gdy wypowiedź ta odnosiła się do historycznych aspektów powstawania i funkcjonowania spółek handlowych, a więc do materii pozostającej bez istotnego związku z przedmiotem niniejszej sprawy, jak też ze stanem prawnym mającym w tej sprawie zastosowanie. Sąd zaznaczył, że przerwanie wypowiedzi pełnomocnika strony miało wyłącznie charakter krótkiego upomnienia (zwrócenia uwagi), po którym przewodnicząca ponownie przywróciła głos temu pełnomocnikowi. W świetle powyższego Sąd stwierdził, że zachowanie sędzi Marty Laskowskiej-Pietrzak mieściło się w uprawnieniach przewodniczącego składu orzekającego, zmierzając wyłącznie do zapewnienia prawidłowego przebiegu rozprawy. Takie działanie w żaden sposób nie uzasadnia natomiast twierdzenia o nieprzychylności przewodniczącej dla strony skarżącej, ani o braku jej bezstronności w niniejszej sprawie. O rzekomym braku bezstronności sędziego Marty Laskowskiej-Pietrzak w niniejszej sprawie nie może również, w ocenie Sądu, świadczyć okoliczność, iż na rozprawie w dniu 18 kwietnia 2018 r. Sąd postanowił oddalić złożony przez stronę skarżącą wniosek dowodowy. W orzecznictwie i doktrynie ugruntowane jest stanowisko, że przeświadczenie strony, iż sędzia prowadzi proces wadliwie, nie jest przesłanką żądania wyłączenia sędziego. Strona może zwalczać orzeczenia wydawane przez sąd za pomocą środków odwoławczych. Ocena pracy sędziego pod kątem ewentualnych, popełnionych przez niego uchybień przepisom prawa formalnego albo błędów w stosowaniu prawa materialnego, należy do sądu wyższej instancji w ramach kontroli instancyjnej.

Skarżący w zażaleniu z dnia [...] czerwca 2017 r. nie zgadzając się z postanowieniem z dnia 24 maja 2018 r. wniósł o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji w zmienionym składzie orzekającym, ewentualnie o zmianę zaskarżonego postanowienia w całości i wyłączenie Sędzi Marty Laskowskiej-Pietrzak od orzekania w niniejszej sprawie. Zaskarżonemu postanowienie zarzucił naruszenie:

1) art. 19 p.p.s.a. przez niewyłączenie sędziego Marty Laskowskiej -Pietrzak od orzekania, w niniejszej sprawie pomimo zaistnienia okoliczności, które wywołują uzasadnione wątpliwości co do bezstronności w/w sędziego w niniejszej sprawie, w postaci:

- sędzia Marta Laskowska - Pietrzak przerywała wypowiedzi pełnomocnika skarżącego K. Z. na rozprawie dnia 18 kwietnia 2018 roku, utrudniając tym samym obronę jego praw i dając wyraz braku zainteresowania merytorycznymi argumentami strony skarżącej,

- sędzia Marta Laskowska - Pietrzak podczas rozprawy dnia 18 kwietnia 2018 roku oddaliła istotne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy wnioski dowodowe skarżącego,

- ponadto sędzia Marta Laskowska - Pietrzak podczas rozprawy dnia 18 kwietnia 2018 r. zdradzała wyraźną niechęć do zgłoszonych przez stronę skarżącą wniosków dowodowych, które miały istotne znacznie dla rozstrzygnięcia sprawy - gdyż pozwalają na prawidłowe określenie poziomu reprezentacji kapitałowej Skarbu Państwa w P. S.A.,

- podczas rozprawy w dniu 18 kwietnia 2018 r. prawdopodobnie doszło także do rozpoznania dwóch złożonych przez stronę skarżącą wniosków (o wystąpienie do Trybunału Konstytucyjnego oraz wniosku dowodowego) z naruszeniem regulacji art. 137 § 1 stosowanej w zw. z art. 166 p.p.s.a. to jest bez jakiejkolwiek narady członków składu orzekającego w tym zakresie,

2) art. 19 p.p.s.a. w zw. z art. 137 § 1 stosowanej w zw. z art. 166 p.p.s.a. przez afirmację rozpoznania na rozprawie dnia 18 kwietnia 2018 r. dwóch złożonych przez stronę skarżącą wniosków (o wystąpienie do Trybunału Konstytucyjnego oraz wniosku dowodowego) z naruszeniem regulacji art. 137 § 1 stosowanej w zw. z art. 166 p.p.s.a., to jest bez jakiejkolwiek narady członków składu orzekającego w tym zakresie w sytuacji gdy jest to wymagane przez w/w przepisy prawa,

- co wskazuje z jednej strony na absolutne zdominowanie członków składu orzekającego w niniejszej sprawie przez Sędzię Przewodniczącą SWSA Martę Laskowską - Pietrzak, z drugiej zaś może wskazywać na forsowanie przez Sędzię Przewodniczącą założonego schematu toku procesu bez względu na pojawiające się nowe, istotne dla toku sprawy, zdarzenia,

3) art. 133 § 1 p.p.s.a. w zw. z art. 106 § 1 - § 5 p.p.s.a. w zw. z art. 166 p.p.s.a. przez wydanie przez Sąd postanowienia o oddaleniu wniosku K. Z. o wyłączenie sędziego Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie Marty Laskowskiej – Pietrzak na podstawie niepełnego materiału dowodowego, w sytuacji gdy:

- Sąd wydaje orzeczenie na podstawie akt sprawy, czyli zgromadzonego w niniejszej sprawie materiału dowodowego, który w wyniku zaniechań Sądu był niepełny,

- ewentualne nagrania rozprawy z dnia 18 kwietnia 2018 roku w niniejszej sprawie nie są faktem powszechnienie znanym,

- Sąd wydając orzeczenie nie może opierać się na bliżej nieokreślonym materiale dowodowym w postaci - według Sądu - powszechnie dostępnych w internecie nagrań rozprawy z dnia 18 kwietnia 2018 r. wykonanych przez osoby uczestniczące w rozprawie.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie zawiera usprawiedliwionych podstaw.

W postępowaniu sądowoadministracyjnym kwestię wyłączenie sędziego normują przepisy art. 18 – 24 p.p.s.a., natomiast art. 19 p.p.s.a. zakreśla tzw. względne przesłanki wyłączenia wskazując, że niezależnie od wymienionych w art. 18 p.p.s.a. przyczyn wyłączenia, sąd wyłącza sędziego na jego żądanie lub na wniosek strony, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności w danej sprawie.

Postanowienie w przedmiocie wyłączenia sędziego musi być poprzedzone złożeniem wyjaśnień przez sędziego, którego wniosek dotyczy. W niniejszej sprawie sędzia, której wniosek o wyłączenie dotyczy, złożyła oświadczenie z dnia 26 kwietnia 2018 r., że nie zachodzą przesłanki przewidziane w art. 18 p.p.s.a. dające możliwość wyłączenia sędziego z mocy samej ustawy, jak również nie istnieje okoliczność tego rodzaju, która mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jej bezstronności w niniejszej sprawie.

W tym miejscu należy przywołać twierdzenie Sądu Najwyższego, że "autorytet moralny sędziego przemawia za wiarygodnością złożonego wyjaśnienia i jeżeli strona żądająca wyłączenia zaprzecza jego prawdziwości, obowiązana jest wskazać i udowodnić okoliczności, które by podważały wiarygodność oświadczenia sędziego (postanowienie z dnia 25 sierpnia 1971 r., I CZ 121/71, OSN z 1972 r., poz. 55).

Wyjaśnić należy, że użycie w art. 19 p.p.s.a. pojęcia "uzasadniona wątpliwość" oznacza, że chodzi tu o wątpliwość co do bezstronności sędziego, uzasadnioną obiektywnymi powodami, czyli takimi, które pozostają w związku przyczynowym między ich wystąpieniem, a powstaniem oceny, że prawdopodobne jest, iż w tych okolicznościach sędzia może okazać się nieobiektywny (por. J. P. Tarno, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2010, str. 82).

Przechodząc do zarzutów strony wnoszącej zażalenie Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że nie zasługują one na uwzględnienie.

Jeśli chodzi o zarzut odebrania skarżącemu głosu na rozprawie, to zgodnie z treścią art. 98 § 1 p.p.s.a. przewodniczący otwiera, prowadzi i zamyka posiedzenia, udziela głosu, zadaje pytania, upoważnia do zadawania pytań i ogłasza orzeczenia. Przewodniczący może odebrać głos, gdy przemawiający go nadużywa, jak również uchylić pytanie, jeżeli uzna je za niewłaściwe lub zbyteczne (§ 2). Korzystanie z uprawnień przyznanych przewodniczącemu sądu w trakcie rozprawy nie może być poczytane za przesłankę uzasadniającą wyłączenie danego sędziego. Sąd I instancji opisał w jakiej sytuacji przewodnicząca składu orzekającego przerywała skarżącemu i NSA podziela ocenę o braku podstaw do kwestionowania bezstronności sędziego w tej sytuacji.

Jeżeli chodzi o oddalenie wniosków dowodowych, to należy zaznaczyć, że z samego faktu wystąpienia takiej okoliczności nie można domniemywać braku bezstronności danego sędziego. Samo bowiem przeświadczenie skarżącego K. Z., iż przewodnicząca składu prowadzi proces wadliwie, nieobiektywnie, nie są przesłankami do wnioskowania o jej wyłączenie. Podnieść należy, że oddalenie wniosku dowodowego złożonego przez stronę postępowania może być przedmiotem zastrzeżenia do protokołu (por. B. Dauter, Komentarz do artykułu 105 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Lex). Zgodnie bowiem z art. 105 p.p.s.a. strony mogą w toku posiedzenia, a jeżeli nie były obecne, na najbliższym posiedzeniu, zwrócić uwagę sądu na uchybienia przepisom postępowania, wnosząc o wpisanie zastrzeżenia do protokołu. Sąd I instancji w zaskarżonym postanowieniu wyraźnie zaznaczył, że skarżący wraz z dwoma reprezentującymi go pełnomocnikami z takiej formy nie skorzystał. Nie wystąpił również o uzupełnienie protokołu.

Sąd rozpoznając niniejszą sprawę zwraca również uwagę na pogląd z orzecznictwa, że podstawą wyłączenia nie może być sposób prowadzenia rozprawy przez sędziego ani niezgodne z wolą skarżącego rozpatrzenie jego wniosków składanych na rozprawie (zob. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia z dnia 27 maja 2014 r., sygn. akt II OZ 506/14, LEX nr 1510360).

Argumenty skarżącego dotyczące rozpoznania wniosków z naruszeniem art. 137 § 1 p.p.s.a. w zw. z art. 166 p.p.s.a. również nie zasługują w ocenie Sądu na uwzględnienie. Sam skarżący w zażaleniu pisze, że "prawdopodobnie doszło także do rozpoznania dwóch złożonych przez stronę wniosków" z naruszeniem powyższych przepisów. Strona zatem przedstawia swoje subiektywne odczucia, które nie mogą być wzięte pod uwagę przy rozpatrywaniu niniejszej sprawy.

Sąd I instancji słusznie rozstrzygnął kwestię oddalenia wniosku o wyłącznie sędziego w oparciu o przesłanki z art. 19 p.p.s.a. (złożone przez sędziego oświadczenie), a także art. 18 p.p.s.a. (brak przesłanek wyłączenia z mocy ustawy). Postanowieniem z 30 kwietnia 2018 r. Sąd zwrócił się dodatkowo do stacji telewizyjnych [...]i [...] o udostępnienie nagrań z przebiegu rozprawy. Nagranie z przebiegu rozprawy przekazała tylko stacja T. S.A. – [...]. Materiał z tych nagrań nie jest jednak kluczowy dla oceny złożonego przez skarżącego wniosku, gdyż zarzuty jakie postawił skarżący nie mieszczą się w katalogu zarzutów mogących wskazywać na wątpliwości co do bezstronność sędziego, a co za tym idzie skutkować jego wyłączeniem.

Mając powyższe na uwadze Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 w zw. z art. 197 § 2 p.p.s.a., orzekł jak w sentencji.