Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Monika Nowicka po rozpoznaniu w dniu 31 marca 2016 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia Stowarzyszenia [...] z siedzibą w W. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 28 stycznia 2016 r., sygn. akt II SA/Sz 1529/15 o odrzuceniu skargi w sprawie ze skargi Stowarzyszenia [...] z siedzibą w W. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w S. z dnia [...] października 2015 r., nr [...] w przedmiocie udostępnienia informacji publicznej postanawia: oddalić zażalenie.

Stowarzyszenia [...] z siedzibą w W. w dniu 7 grudnia 2015 r. nadało za pośrednictwem Elektronicznej Platformy Usług Administracji Publicznej (ePUAP) opatrzoną podpisem elektronicznym skargę na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w S. z dnia [...] października 2015 r., nr [...], w przedmiocie odmowy udostępnienia informacji publicznej.

Przedmiotowa skarga została wydrukowana przez pracownika organu w dniu 8 grudnia 2015 r. oraz opatrzona pieczęcią organu.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie – na podstawie art. 58 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j.: Dz. U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.) dalej "p.p.s.a." -postanowieniem z dnia 28 stycznia 2016 r. - odrzucił powyższą skargę, uznając, że została ona wniesiona po upływie terminu przewidzianego do dokonania tej czynności.

W uzasadnieniu postanowienia Sąd Wojewódzki wskazywał, że - zgodnie z art. 53 § 1 p.p.s.a. – skarżący zobligowany jest wnieść skargę do sądu w terminie 30 dni od dnia doręczenia mu ostatecznej decyzji w sprawie. W niniejszym przypadku, termin do dokonania tej czynności upływał w dniu 7 grudnia 2015 r., to jest w dniu, w którym skarżący nadał drogą elektroniczną skargę. Skardze tej nadany został jednak wymiar materialny w dniu 8 grudnia 2015 r., w którym skarga została wydrukowana, co skutkowało koniecznością przyjęcia, że w tej dacie została ona wniesiona do Sądu.

Powyższą ocenę Sąd Wojewódzki oparł na treści uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 maja 2014 r., sygn. I OPS 10/13, w której stwierdzono, że w aktualnym stanie prawnym w postępowaniu sądowoadministracyjnym – z uwagi na treść art. 46p.p.s.a. - nie jest dopuszczalne wniesienie do sądu pisma opatrzonego bezpiecznym podpisem elektronicznym w rozumieniu art. 3 pkt 2 ustawy z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym (t.j.: Dz. U. z 2013 r., poz. 262), w tym także za pośrednictwem organu administracji publicznej, za pomocą środków komunikacji elektronicznej.

Sąd zwrócił uwagę, iż w powołanej uchwale przesądzono, że w obowiązującym stanie prawnym nie można przyjąć, że pismo procesowe, sporządzone w formie elektronicznej, opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym spełnia warunek formalny pisma procesowego, o którym mowa w art. 46 § 1 pkt 4 p.p.s.a. Pismo takie – po jego wydrukowaniu – jest dotknięte brakiem formalnym, który może być uzupełniony przez autora pisma poprzez złożenie podpisu własnoręcznego na jego wydruku. Pismo procesowe złożone w postaci elektronicznej - w zakresie nieunormowanym szczególnymi przepisami - nie wywołuje skutków prawnych, które ustawa wiąże ze złożeniem pisma procesowego, przy czym nie chodzi o brak formalny pisma, lecz o jego pierwotny, nieusuwalny brak skuteczności spowodowany użyciem nieautoryzowanej techniki.

Najwcześniejszą zaś datą, w której pismo - nadane w taki sposób, może być uznane za wniesione do sądu, jest data jego wydrukowania, co w niniejszym przypadku nastąpiło w dniu 8 grudnia 2015 r., a więc po upływie terminu przepisanego do dokonania tej czynności.

Stowarzyszenie [...] z siedzibą w W., w złożonym na powyższe postanowienie zażaleniu, zarzuciło Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Szczecinie naruszenie:

- art. 58 § 1 pkt 2 p.p.s.a., w zakresie w jakim przepis ten stanowi o tym, że sąd odrzuca skargę wniesioną po upływie terminu do jej wniesienia, poprzez błędne zastosowanie, polegające na przyjęciu, że w niniejszej sprawie skarga została wniesiona po upływie do jej wniesienia,

- art. 54 § 1 p.p.s.a, w zakresie w jakim przepis ten stanowi o tym, że skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie jest przedmiotem skargi, poprzez błędną wykładnię sprowadzającą się do przyjęcia, że datą wniesienia skargi jest data jej "zmaterializowania" (pierwszego wydrukowania),

- art. 49 § 1 p.p.s.a. w zakresie w jakim przepis ten stanowi o tym, że jeżeli pismo strony nie może otrzymać prawidłowego biegu wskutek niezachowania warunków formalnych, przewodniczący wzywa stronę o jego uzupełnienie, poprzez nieprawidłowe zastosowanie, poprzez odrzucenie skargi pomimo wezwania i prawidłowego uzupełnienia braków formalnych pisma przez skarżącego poprzez opatrzenie skargi własnoręcznym podpisem.

W uzasadnieniu zażalenia jego autor podnosił, że w niniejszej sprawie skarżący nie dochował jedynie warunków formalnych pisma procesowego (brak własnoręcznych podpisów) który to brak formalny został usunięty poprzez przesłanie podpisanej skargi. Nie było jednak podstaw do odrzucenia skargi - na podstawie 58 § 1 pkt 2 p.p.s.a. gdyż została ona złożona przez Stowarzyszenie za pośrednictwem Samorządowego Kolegium Odwoławczego w S. w dniu 7 grudnia 2015 r. przy użyciu elektronicznej platformy usług administracji publicznej (ePUAP). Podmiot ten jest zaś zobowiązany do udostępnienia i prowadzenia tego systemu.

Podnoszono, iż w wyniku złożenia przez Stowarzyszenie skargi wystawiono Urzędowe Poświadczenie Przedłożenia. Zgodnie zaś z art. 3 pkt 20 ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (t.j. Dz. U. z 2014 r., poz. 1114) przez urzędowe poświadczenie odbioru należy rozumieć dane elektroniczne powiązane z dokumentem elektronicznym doręczonym podmiotowi publicznemu lub przez niego doręczanym w sposób zapewniający rozpoznawalność późniejszych zmian dokonanych w tych danych, określające: pełną nazwę podmiotu publicznego, któremu doręczono dokument elektroniczny lub który doręcza dokument, datę i godzinę wprowadzenia albo przeniesienia dokumentu elektronicznego do systemu teleinformatycznego podmiotu publicznego w odniesieniu do dokumentu doręczanego podmiotowi publicznemu, datę i godzinę podpisania urzędowego poświadczenia odbioru przez adresata z użyciem mechanizmów, o których mowa w art. 20a ust. 1 albo 2 - w odniesieniu do dokumentu doręczanego przez podmiot publiczny oraz datę i godzinę wytworzenia urzędowego poświadczenia odbioru. Z kolei, według § 7 ust. 1 rozporządzenia Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 6 maja 2015 r. w sprawie zakresu i warunków korzystania z elektronicznej platformy usług administracji publicznej (Dz.U. z 2014 r., poz. 584) rozwiązania techniczne ePUAP zapewniają niezaprzeczalność m.in. urzędowego poświadczenia odbioru.

Zdaniem Stowarzyszenia, o dacie wniesienia skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego nie decydowała data jej wydrukowania, skoro w sposób precyzyjny można było określić datę jej złożenia, zwłaszcza, że została ona przekazana za pośrednictwem systemu ePUAP - który - w przeciwieństwie do poczty elektronicznej - został uregulowany w akcie normatywnym. W związku z tym w niniejszym przypadku nie mogły odnaleźć zastosowania wyrażone w orzecznictwie poglądy odnoszące się do określenia terminu wniesienia pisma do sądu w formie dokumentu elektronicznego za pomocą poczty elektronicznej.

Skarżący podkreślił, że organ, za pośrednictwem którego wniósł skargę, dysponuje infrastrukturą odbiorczą, która gwarantuje przyjmowanie, dekretacje, ewidencjonowanie i archiwizowanie wszystkich pism oraz dokonywanie w stosunku do nich innych niezbędnych czynności biurowych w formie elektronicznej. Tę infrastrukturę techniczną zapewnia ePUAP. Jest to system sformalizowany, znajdujący oparcie w ustawie o informatyzacji działalności podmiotów wykonujących zadania publiczne, która określa wymagania stawiane temu systemowi oraz skutki pism wnoszonych tą drogą. Jest to infrastruktura innego rodzaju niż "droga elektroniczna" rozumiana jako m.in. poczta elektroniczną. Kolegium za pośrednictwem tego sytemu może w sposób pewny, urzędowo potwierdzony, określić datę i godzinę wniesienia pisma. W celu określenia tej daty nie musi dokonywać wydruku. Urzędowe Potwierdzenie Przedłożenia jest przy tym instytucją, której konsekwencje określa ustawa i rozporządzenie i gwarantuje potwierdzenie daty i godziny wniesienia pisma.

Skarżący podkreślił również, że Samorządowe Kolegium Odwoławcze w S. jest zobligowane prowadzić postępowanie administracyjne za pośrednictwem tego systemu -zgodnie z art. 63 § 1 k.p.a. W jego toku termin uważa się zaś za zachowany, jeżeli przed jego upływem pismo zostało m.in. wysłane w formie dokumentu elektronicznego do organu administracji publicznej, a nadawca otrzymał urzędowe poświadczenie odbioru.

W jego ocenie - zgodnie z przepisami procedury sądowoadministracyjnej -pismo wniesione za pośrednictwem ePUAP, choćby było opatrzone podpisem wynikającym z profilu zaufanego ePUAP, nie wywołuje skutków, dopóki nie zostanie własnoręcznie podpisane (na podstawie postępowania administracyjnego nie ma konieczności podpisania pisma), bowiem może ono w pełni skutecznie być wniesione przez ePUAP. Jednakże jest to takie uchybienie formalne, które może być przez stronę usunięte na skutek skierowanego do niej wezwania do dokonania tej czynności.

Stowarzyszenie stwierdziło zatem, że należy rozróżnić obowiązek zmaterializowania pisma procesowego złożonego w postaci elektronicznej, np. za pomocą poczty elektronicznej, pod instytucjonalnym adresem elektronicznym konkretnego sądu albo inną drogą elektroniczną, także na informatycznych nośnikach danych (dyskietka, karta pamięci, pendrive itp.) od pisma wniesionego przez system ePUAP, które, z uwagi na jego normatywne umocowanie tego systemu, wniesione za jego pośrednictwem wywołuje skutki tożsame z wniesieniem pisma w postaci tradycyjnej - choćby w postępowaniu przed sądem administracyjnym pismo to wymagało jeszcze własnoręcznego podpisania.

Skarżący zwrócił również uwagę, iż opieranie wyrażonego w zaskarżonym postanowieniu stanowiska na uchwale Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 maja 2014 r., sygn. I OPS 10/13 nie było uzasadnione, w sytuacji gdy nieodniesiono się w niej w ogóle do daty wniesienia pisma drogą elektroniczną.

Odpowiedź na zażalenie nie została wniesiona.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył co następuje:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Prezentowane przez Sąd I instancji stanowisko należy uznać za prawidłowe. Trzeba bowiem podkreślić, że zasady wnoszenia skargi do sądu administracyjnego regulują przepisy ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Wskazane zagadnienie reguluje zatem m. in. treść z art. 53 § 1 oraz art. 54 § 1 p.p.s.a., zgodnie z którymi skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie jest przedmiotem skargi, w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie. Wniesienie skargi po upływie terminu przewidzianego do dokonania tej czynności skutkuje zaś - stosowanie do art. 58 § 1 pkt 2 p.p.s.a. - jej odrzuceniem.

Wyjaśnić w tym miejscu też należy, że we wspomnianej ustawie, w przeciwieństwie chociażby do Kodeksu postępowania administracyjnego, nie przewidziano możliwości wniesienia pisma drogą elektroniczną (w tym za pomocą sytemu ePUAP). Dokonanie tej czynności w takiej formie skutkuje zaś koniecznością doprowadzenia do sytuacji, w której wniesionej przez stronę skardze – w świetle przepisów postępowania sądowoadministracyjnego - może zostać nadany bieg. Zważywszy, że w ustawie Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi przewiedziono możliwość złożenia przez stronę pisma procesowego spełniającego m. in. opisane w art. 46 p.p.s.a wymogi formalne (obejmujące chociażby obowiązek złożenia na nim podpisu przez stronę albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika), jedynie w "zmaterializowanej" formie, zadaniem Sądu - w przypadku skargi, organu za pośrednictwem którego jest składana - jest doprowadzenie do nadania pismu takiej właśnie formy. W takiej sytuacji więc za najwcześniejszą datę wpływu tego rodzaju pisma należy uznać dzień jego wydrukowania.

Powyższe stanowisko - wbrew twierdzeniom skarżącego - znajduje swoje oparcie w treści powołanej przez Sąd I instancji uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 maja 2014 r., sygn. I OPS 10/13, w której stwierdzono, że w aktualnym stanie prawnym, w postępowaniu sądowoadministracyjnym – z uwagi na treść art. 46 p.p.s.a. - nie jest dopuszczalne wniesienie do sądu pisma opatrzonego bezpiecznym podpisem elektronicznym - w rozumieniu art. 3 pkt 2 ustawy z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz. U. z 2013 r., poz. 262), w tym także za pośrednictwem organu administracji publicznej, za pomocą środków komunikacji elektronicznej.

Zaakcentować wypada, iż w ww. uchwale Naczelny Sąd Administracyjny odniósł się do formy sposobu przekazu pisma procesowego w postępowaniu sądowoadministracyjnym. Jej zaś konsekwencją jest ustalenie momentu skutecznego przekazanie informacji do sądu (również za pośrednictwem organu) w formie, w której możliwym jest jej uwzględnienie w toku postępowania sądowego.

Wyrażony w ww. uchwale pogląd odnajduje również zastosowanie przy wnoszeniu skargi przy pomocy skrzynki ePUAP, gdyż ta forma przekazu danych również mieści się w pojęciu "środek komunikacji elektronicznej". Bez znaczenia przy tym pozostaje sposób potwierdzenia wiarygodności przekazywanej informacji, skoro aktualnie procedura sądowoadministracyjna nie przewiduje, iż nastąpi on za pośrednictwem systemu elektronicznego.

Należy zatem stwierdzić, że w obowiązującym stanie prawnym nie można przyjąć, że pismo procesowe sporządzone w formie elektronicznej (niezależnie od sposobu uwiarygodnienia) spełnia warunek formalny pisma procesowego, o którym mowa w art. 46 § 1 pkt 4 P.p.s.a. W orzecznictwie sądowoadministracyjnym przyjmuje się jednolicie, że pismo takie – po jego wydrukowaniu – jest dotknięte brakiem formalnym, który może być uzupełniony przez autora pisma poprzez złożenie podpisu własnoręcznego na jego wydruku.

Pismo procesowe złożone w postaci elektronicznej - w zakresie nieunormowanym szczególnymi przepisami - nie wywołuje więc skutków prawnych, które ustawa wiąże ze złożeniem pisma procesowego, przy czym nie chodzi o brak formalny pisma, lecz o jego pierwotny, nieusuwalny brak skuteczności spowodowany użyciem nieautoryzowanej techniki (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 2009 r., I KZP 39/08, OSNKW 2009, nr 5, poz. 36, z dnia 15 lipca 2010 r., III SW 87/10, OSNP 2011, nr 3-4, poz. 53 oraz z dnia 25 października 2011 r., III SW 70/11, OSNP 2012, nr 11-12, poz. 144).

Powyższe oznacza, że za najwcześniejszą datę, w której pismo nadane drogą elektroniczną może być uznane za wniesione do sądu, jest data jego wydrukowania. Wówczas dopiero pismo takie uzyskuje wymiar materialny, a więc przyjmuje cechy pisma tradycyjnego. Wykonany wydruk należy, jako pismo wpływające do sądu, opatrzyć prezentatą oraz podpisem pracownika przyjmującego pismo, ze wskazaniem nazwy sądu, daty i godziny wpływu oraz liczby załączników. Miarodajny jest bowiem rzeczywisty czas wydrukowania, wtedy bowiem zapis elektroniczny uzyskuje swą zmaterializowaną - tradycyjną, papierową - formę (p. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 23 maja 2012 r. sygn., III CZP 9/12).

Mając powyższe na uwadze należało uznać, że datą wniesienia przez skarżącego skargi był dzień 8 grudnia 2015 r. tj. dzień w którym pracownik organu, za pośrednictwem którego należało wnieść ją do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie, dokonał wydruku pisma z systemu ePUAP oraz adnotacji o jego wpływie.

Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny - na podstawie art. 184 w związku z art. 197 § 2 p.p.s.a. - orzekł jak w postanowieniu.