Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Jeżeli dzień wolny od pracy w pięciodniowym tygodniu pracy /art. 129 par. 1 i art. 129[7] Kodeksu pracy w brzmieniu nadanym przez ustawę z dnia 1 marca 2001 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy - Dz.U. nr 28 poz. 301/ przypada w sobotę /nie objętą ustawą z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy - Dz.U. nr 4 poz. 28 ze zm./, to dzień ten należy uznać za równorzędny z dniem ustawowo wolnym od pracy w rozumieniu art. 57 par. 4 Kpa w związku z art. 59 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./.

Naczelny Sąd Administracyjny przy udziale Piotra Wiśniewskiego, prokuratora Prokuratury Krajowej w sprawie ze skargi Franciszka Ż. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w B.-B. z dnia 1 grudnia 1999 r. (...) w przedmiocie określenia wysokości podatku od środków transportowych oraz odsetek po rozpoznaniu w dniu 25 czerwca 2001 r. na posiedzeniu jawnym wątpliwości prawnej przekazanej przez skład orzekający Naczelnego Sądu Administracyjnego postanowieniem z dnia 10 kwietnia 2000 r. I SA/Ka 96/00, do wyjaśnienia w trybie art. 49 ust. 2 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./:

"czy w świetle art. 57 par. 4 Kpa w związku z art. 59 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./ sobotę należy uznać za dzień ustawowo wolny od pracy ?".

podjął następującą uchwałę:

Skład orzekający Naczelnego Sądu Administracyjnego postanowieniem z dnia 10 kwietnia 2000 r., I SA/Ka 96/00, na podstawie art. 49 ust. 2 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./ - wystąpił do prezesa tego Sądu o wyjaśnienie przez skład siedmiu sędziów istotnej wątpliwości prawnej, przytoczonej w sentencji uchwały.

Wątpliwość ta powstała na tle następującego stanu faktycznego:

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w B.-B. decyzją z dnia 1 grudnia 1999 r. (...), utrzymało w mocy decyzję Prezydenta Miasta B.-B. z dnia 3 września 1999 r. (...), w przedmiocie określenia wysokości podatku od środków transportowych oraz odsetek. Powyższa decyzja została doręczona Franciszkowi Ż. w dniu 9 grudnia 1999 r. Trzydziestodniowy termin do wniesienia skargi upłynął 8 stycznia 2000 r., tj. w sobotę. Strona przesłała skargę do Naczelnego Sądu Administracyjnego za pośrednictwem poczty w poniedziałek, w dniu 10 stycznia 2000 r.

W związku z rozważaniem możliwości odrzucenia skargi - z uwagi na ewentualny upływ terminu do jej wniesienia - skład orzekający powziął wątpliwość prawną określoną w sformułowanym wyżej pytaniu.

W uzasadnieniu postanowienia zwrócono uwagę, że na tle wykładni art. 57 par. 4 Kpa pojawiły się w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego /dalej w skrócie - NSA/ dwa odmienne poglądy na to, czy zachowany został termin do wniesienia skargi w sytuacji, gdy strona skierowała ją do sądu dopiero w poniedziałek, podczas gdy wspomniany wyżej trzydziestodniowy termin upłynął w sobotę.

W dotychczasowym orzecznictwie przeważa stanowisko oparte na wykładni językowej i systemowej, że sobota nie jest ustawowo wolna od pracy. NSA w wyroku z dnia 4 czerwca 1993 r., SA/Wr 429/93 /ONSA 1993 Nr 4 poz. 114/ uznał, że "wobec jednakowej w istocie treści art. 57 par. 4 Kpa i art. 115 Kc brak jest podstaw do różnicowania pojęcia "dzień ustawowo wolny od pracy" w postępowaniu cywilnym oraz w postępowaniu administracyjnym". Postanowieniem z dnia 31 marca 1999 r., III SA 5100/98 NSA odrzucił skargę, dla której 30 dniowy termin do jej wniesienia upłynął w sobotę, a skarga została wniesiona w poniedziałek. W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia Sąd wyraził zaś pogląd, iż po zmianie kodeksu pracy ustawą z dnia 2 lutego 1996 r. - o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw /Dz.U. nr 24 poz. 110/, dodatkowe dni wolne od pracy, w tym soboty, nie są - w rozumieniu art. 57 par. 4 Kpa w zw. z art. 59 ustawy o NSA - dniami uznanymi ustawowo za wolne od pracy.

Z kolei Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 29 listopada 1997 r., I CZ 144/97 /OSNCP 1998 nr 6 poz. 95/ na tle art. 115 Kodeksu cywilnego /tj. przepisu o treści odpowiadającej unormowaniu art. 57 par. 4 Kpa/ wyraził zdanie, że dodatkowe dni wolne od pracy /w tym soboty/, wprowadzone stosownie do przepisów kodeksu pracy po jego zmianie dokonanej ustawą z dnia 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw /Dz.U. nr 24 poz. 110/ lub na podstawie innych przepisów, nie są w rozumieniu art. 165 par. 1 Kpc w zw. z art. 115 Kc, dniami uznanymi ustawowo za wolne od pracy. W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż w dodatkowych dniach wolnych od pracy /w tym wolnych od pracy sobotach/, kiedy nie urzędują sądy, pracują jednak urzędy pocztowe. Co prawda, zwykle nie są to wszystkie urzędy pocztowe. Jeżeli są to bowiem także dodatkowe dni wolne od pracy dla pracowników urzędów pocztowych /a tak przeważnie jest, jeżeli chodzi o większość sobót/, to w tych dniach funkcjonuje /w określonych godzinach/ część tych urzędów, o czym jak ogólnie wiadomo, na zewnątrz lokali pocztowych umieszczone są stosowne informacje. W każdym dodatkowym dniu wolnym od pracy strona może zatem dokonać czynności polegającej na wniesieniu pisma procesowego, oddając go w polskim urzędzie pocztowym /art. 165 par. 2 Kpc/ Oczywiście, możliwość dokonania tej czynności jest wówczas ograniczona w porównaniu sytuacji istniejącej w tym zakresie w dniach pracy pracowników sądów i wszystkich urzędów pocztowych. Możliwości te jednak istnieją, w przeciwieństwie do niedziel i świąt uznanych przez ustawę za dni wolne od pracy, kiedy w istocie są one wyłączone. Strona zamierzająca dokonać czynności polegającej na wniesieniu pisma procesowego do sądu w określonym terminie, powinna zatem liczyć się z ograniczonymi możliwościami dokonania tej czynności w dni dodatkowe wolne od pracy /w tym wolne od pracy soboty/. Dotyczy to także pracowników strony będącej pracodawcą i innych osób podejmujących czynności procesowe za stronę w ramach ich obowiązków służbowych.

W postanowieniu podniesiono również, że odmienny pogląd, oparty na wykładni celowościowej, wyraził NSA w wyroku z dnia 18 czerwca 1998 r., I SA/Po 1793/97. Zaakcentowano w nim, że upoważnienie ustawowe przewidziane w art. 129[1] Kp nadaje dodatkowym dniom wolnym od pracy określonym przez pracodawcę charakter dni wolnych od pracy dla pracowników danego zakładu pracy. Dni te jednak nie mają charakteru dni ustawowo wolnych od pracy w rozumieniu np. art. 115 Kc i art. 57 par. 4 Kpa, ponieważ kreujące je rozstrzygnięcia nie mają charakteru powszechnie obowiązującego. Podkreślono jednak zarazem, iż mając na względzie wykładnię funkcjonalną art. 57 par. 4 Kpa i art. 115 Kc, uznać należy, że powinny być one interpretowane w sposób pozwalający stronie na dokonanie czynności nadania pisma w urzędzie pocztowym w terminie przewidzianym w przepisach Kpa. W związku z tym organ podatkowy winien ustalić, czy w sobotę podatnik miał możliwość nadania pisma zawierającego odwołanie w urzędzie pocztowym. W przypadku, gdyby to nie było możliwe, wówczas mając na względzie art. 57 par. 5 Kpa, zgodnie z którym termin uważa się za zachowany, jeżeli przed jego upływem nadano pismo w polskim urzędzie pocztowo-telekomunikacyjnym, należałoby przyjąć, że nadanie przez skarżącego tego pisma w poniedziałek nie spowodowało uchybienia terminu przewidzianego w odniesieniu do wniesienia odwołania.

Skład orzekający NSA wskazał, że Sąd Najwyższy zajmował się kwestią zachowania terminu w rozpatrywanym aspekcie w postanowieniu z dnia 3 lutego 2000 r., III RN 195/99, którym uchylił postanowienie NSA z dnia 11 maja 1999 r., I SA/Ka 819/99, odrzucające skargę z powodu uchybienia terminu bez uwzględnienia "wolnej soboty". W uzasadnieniu orzeczenia wskazano w szczególności, że powszechnie wiadomo, iż w soboty nie są czynne sądy, natomiast urzędy pocztowe pracują w ograniczonym zakresie. Dlatego należy przyjąć, że jedynie wykładnia funkcjonalna, a nie literalna i formalna zarazem, interpretacja użytego w art. 57 par. 4 Kpa /i analogicznie art. 115 Kc/ zwrotu "ustawowo wolny od pracy", pozwala na stosowanie tego przepisu w sposób zgodny z konstytucyjnym prawem do sądu /art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 w zw. z art. 2 Konstytucji RP/.

Skład orzekający NSA zaznaczył, że odmienny pogląd wyraził Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu z dnia 27 lipca 1999 r., Ts 89/99 /OTK 1999 nr 6 poz. 150/.

W postanowieniu wskazano także, że unormowanie zawarte w art. 35 ust. 3 ustawy o NSA pozwala sądowi, na wniosek strony, z ważnych powodów przywrócić termin do wniesienia skargi. Trudności w nadaniu na poczcie skargi w sobotę mogą być uznane jako spełniające przesłanki określone w art. 35 ust. 3 ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./.

Wyjaśniając przedstawioną wątpliwość prawną, Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Stosownie do art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm., dalej w skrócie - ustawa o NSA/, skargę wnosi się bezpośrednio do Sądu w terminie 30 dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie, a w innych przypadkach w terminie 30 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o podjęciu aktu lub innej czynności organu uzasadniającej wniesienie skargi. W sprawach nie unormowanych w ustawie o NSA jej art. 59 odsyła w zakresie terminów do unormowań zawartych w art. 57-60 Kpa. Przepis zaś art. 57 par. 4 Kpa stanowi, że jeżeli koniec terminu przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, za ostatni dzień terminu uważa się najbliższy dzień powszedni.

Analogiczne rozwiązania ustawodawca przyjął w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny /Dz.U. nr 16 poz. 93 ze zm./, stanowiąc w art. 115, że jeżeli koniec terminu do wykonania czynności przypada na dzień uznany ustawowo za wolny od pracy, termin upływa dnia następnego, a także w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego /Dz.U. nr 89 poz. 555 ze zm./, uznając w art. 123 par. 3, że jeżeli koniec terminu przypada na dzień uznany przez ustawę za dzień wolny od pracy, czynność można wykonać następnego dnia.

W orzecznictwie sądowym nie budziło do tej pory wątpliwości, że ustawowo uznanymi za wolne od pracy są - oprócz niedziel - dni wymienione w ustawie z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy /Dz.U. nr 4 poz. 28 ze zm./, a mianowicie: 1 stycznia - Nowy Rok, pierwszy i drugi dzień Wielkiej Nocy, 1 maja - Święto Państwowe, 3 Maja - Święto Narodowe Trzeciego Maja, pierwszy dzień Zielonych Świątek, dzień Bożego Ciała, 15 sierpnia - wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny, 1 listopada - Wszystkich Świętych, 11 listopada - Narodowe Święto Niepodległości, 25 i 26 grudnia - pierwszy i drugi dzień Bożego Narodzenia. Wątpliwości co do charakteru dodatkowych dni wolnych od pracy zrodziły już jednak przepisy dekretu z dnia 14 lipca 1973 r. o dodatkowych dniach wolnych od pracy /Dz.U. nr 29 poz. 166/. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 23 stycznia 1975 r., III CRN 307/74 /OSPiKA 1976 z. 8-9 poz. 145/ zajął stanowisko, że dniem ustawowo uznanym za wolny od pracy w rozumieniu art. 115 Kc jest również dzień uznany za wolny od pracy na podstawie przepisów tego dekretu. Po jego uchyleniu - przez art. IV pkt 23 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. przepisy wprowadzające Kodeks pracy /Dz.U. nr 24 poz. 142 ze zm./ - przepisy dekretu zostały zastąpione regulacją zawartą w art. 146-151 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy /Dz.U. nr 24 poz. 141 ze zm./. Na kanwie tej regulacji identyczne zapatrywanie - co do charakteru dodatkowych dni wolnych od pracy - wyraził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 30 kwietnia 1976 r., III CZP 21/76 /OSNCP 1976 z. 10 poz. 108/. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 16 września 1985 r., IV CZ 159/85 /OSNCP 1986 z. 7-8 poz. 124/ wypowiedział odmienny pogląd, wskazując, że w istniejącym wówczas stanie prawnym dni wolne od pracy nie mają charakteru powszechnego. Identyczne stanowisko zostało zawarte w uchwałach Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 1987 r., III CZP 81/87 /OSNCP 1989 z. 5 poz. 73/ i z dnia 29 grudnia 1987 r., VI KZP 35/87 /OSNKW 1988 z. 3-4 poz. 20/, w których Sąd ten stwierdził, że dodatkowe dni wolne od pracy, wprowadzone na zasadach i w trybie przewidzianym w przepisach wykonawczych wydanych na podstawie art. 150 Kp nie są w rozumieniu art. 165 par. 1 Kpc w zw. z art. 115 Kc oraz w rozumieniu art. 108 par. 3 d. Kpk ustawowo uznanymi za wolne od pracy. Jednakże Sąd Najwyższy w późniejszej uchwale z dnia 20 września 1996 r., I KZP 20/96 /OSN KW 1996 z. 11-12 poz. 80/ stwierdził, że są to dni uznane przez ustawę za wolne od pracy.

Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 9 kwietnia 1997 r., I PKN 81/97 /OSNAPU 1998 nr 3 poz. 86/ uznał, że dodatkowe dni wolne od pracy określone w art. 150 Kp w brzmieniu sprzed nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw /Dz.U. nr 24 poz. 110 ze zm./ oraz w art. 1291 par. 1 Kp nie są dniami ustawowo wolnymi od pracy w rozumieniu art. 165 par. 1 Kpc w zw. z art. 115 Kc. Następnie Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 3 grudnia 1997 r., III RN 87/97 /OSNAPU 1998 nr 10 poz. 292/ przyjął, że dodatkowy dzień wolny od pracy ustanowiony powszechnie w okresie obowiązywania art. 150 Kp przepisami par. 1 ust. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 1988 r. w sprawie czasu pracy w zakładach pracy /Dz.U. 1991 nr 117 poz. 511 ze zm./ i par. 1 zarządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 20 grudnia 1994 r. w sprawie terminów udzielania dodatkowych dni wolnych od pracy w 1995 r. /M.P. nr 68 poz. 603 ze zm./ był dniem uznanym ustawowo za wolny od pracy w rozumieniu art. 165 par. 1 Kpc w zw. z art. 115 Kc. Taki sam pogląd został przyjęty w postanowieniach Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 1997 r., III RN 88/97 i III RN 89/97 /OSNAPU 1998 nr 14 poz. 414/.

Przepisy art. 146-151 Kp zostały uchylone ustawą z dnia 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw /Dz.U. nr 24 poz. 110/, przy czym - z dniem 1 stycznia 1997 r. - zachowano możliwość wprowadzenia dodatkowych dni wolnych od pracy aczkolwiek na odmiennych zasadach aniżeli to było wcześniej możliwe. Nastąpiła więc zmiana stanu prawnego w zakresie regulacji zawartej w art. 129[1] par. 1, art. 129[2], art. 104[1] par. 1 pkt 3 oraz art. 104[2] par. 1 i 2 Kodeksu pracy. Ustawodawca przewidział możliwość wprowadzenia w roku kalendarzowym nie tylko 39 dodatkowych dni wolnych od pracy, lecz także większej ich liczby, jednakże nie przekraczającej 52, co winno znaleźć odzwierciedlenie w regulaminie pracy ustalonym przez pracodawcę w uzgodnieniu z zakładową organizacją związkową /lub wyjątkowo bez takiego uzgodnienia/. W sytuacji zaś braku regulaminu pracy terminy dodatkowych dni wolnych od pracy winien określać - stosownie do art. 104 par. 2 Kp - układ zbiorowy pracy albo pracodawca zatrudniający mniej niż 5 pracowników.

W tym stanie prawnym Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 28 listopada 1997 r., I CZ 144/97 /OSNCP 1998 z. 6 poz. 95/ wyraził pogląd, że dodatkowe dni wolne od pracy /w tym soboty/, wprowadzone stosownie do przepisów kodeksu pracy po jego zmianie ustawą z dnia 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw /Dz.U. nr 24 poz. 110/ lub na podstawie innych przepisów, nie są w rozumieniu art. 165 par. 1 Kpc w zw. z art. 115 Kc dniami uznanymi ustawowo za wolne od pracy.

Powyższe stanowisko znalazło potwierdzenie w uzasadnieniu postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 lipca 1999 r., Ts 89/99 /OTK 1999 nr 6 poz. 150/, wydanego w sprawie zgodności art. 129[1] par. 1 i art. 129[2] Kodeksu pracy z art. 77 Konstytucji RP.

Sąd Najwyższy zajął odmienne stanowisko w postanowieniu z dnia 3 lutego 2000 r., III RN 195/99 /OSNAPU 2000 nr 24 poz. 84/, uznając, że przepisy określające zasady liczenia terminów ustawowych, których zachowanie warunkuje skuteczne dokonanie przez stronę czynności procesowych, powinny być interpretowane i stosowane przy uwzględnieniu konstytucyjnych gwarancji prawa do sądu, które wynikają z art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji RP. Zdaniem Sądu Najwyższego, art. 57 par. 4 Kpa ma służyć nie tylko zdyscyplinowaniu strony do przestrzegania ustawowo określonego terminu do wniesienia skargi, ale równocześnie nakazuje tak liczyć ostatni dzień tego terminu, aby - obiektywnie rzecz ujmując - strona miała zapewnione normalne warunki dla skorzystania z prawa do wniesienia skargi także w ostatnim dniu terminu, a zatem jedynie funkcjonalna a nie literalna i formalna zarazem, interpretacja użytego w art. 57 par. 4 Kpa /i analogicznie w art. 115 Kc/ zwrotu "dzień ustawowo wolny od pracy", pozwala na stosowanie tego przepisu w sposób zgodny z konstytucyjnym prawem do sądu, jakie wynikają z art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 w zw. z art. 2 Konstytucji RP. Sąd Najwyższy podniósł, że w istniejących warunkach organizacji życia publicznego, także wtedy, gdy ostatni dzień do wniesienia skargi upływa w sobotę, strona nie ma zapewnionych normalnych warunków do skorzystania z prawa do wniesienia skargi, zwłaszcza że w soboty nie są czynne ani sądy, ani urzędy konsularne, natomiast urzędy pocztowe są czynne w ograniczonym zakresie /podobnie jak w dni wolne od pracy/.

Stanowisko to zostało utrzymane w kolejnych orzeczeniach Sądu Najwyższego, a mianowicie w postanowieniach z dnia 22 lutego 2001 r., III RN 78/00 i z dnia 6 kwietnia 2001 r., III RN 83/00 /dotychczas nie publ./.

Podzielając kierunek wykładni przyjętej w powołanych ostatnio orzeczeniach Sądu Najwyższego należy zauważyć, że znajduje ona wsparcie w zmianie Kodeksu pracy dokonanej ustawą z dnia 1 marca 2001 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy /Dz.U. nr 28 poz. 301/, która znowelizowała przepisy ustawy z dnia 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw /Dz.U. nr 24 poz. 110/. Zamiast wspomnianych dodatkowych dni wolnych od pracy, wprowadzona została zasada powszechnego pięciodniowego tygodnia pracy. W aktualnym stanie prawnym, obowiązującym od 1 maja 2001 r. - przy przyjęciu zasady pięciodniowego tygodnia pracy - ustawodawca utrzymał regulację, że sposób ustalania rozkładów czasu pracy określa układ zbiorowy pracy lub regulamin pracy /art. 129[7] w zw. z art. 129, art. 129[4] i art. 129[6] Kp/. Powszechną praktyką życia publicznego jest, że z reguły pięciodniowy tydzień pracy trwa od poniedziałku do piątku, a dniem wolnym jest sobota.

Mając na względzie fakt, że zmiana Kodeksu pracy, dokonana powołaną ustawą z dnia 1 marca 2001 r. nie objęła art. 138 par. 1 Kp /stanowiącego, że niedziela oraz święta określone odrębnymi przepisami są dniami wolnymi od pracy/, stwierdzić należy, że obecnie istnieją dwie kategorie dni wolnych od pracy, a mianowicie te, które wynikają z powołanej ustawy z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy oraz te, które wynikają z przyjętej ustawowej zasady pięciodniowego tygodnia pracy. Podkreślić należy, że pięciodniowy tydzień pracy ma charakter ustawowy i powszechny, zaś w praktyce dniem wolnym od pracy, ustalonym w rozkładach czasu pracy, jest z reguły sobota. Tę praktykę miał niewątpliwie na uwadze ustawodawca wprowadzając regulację zawartą w art. 161 par. 4 ustawy z dnia 29 września 1997 r. - Ordynacja podatkowa /Dz.U. nr 137 poz. 926 ze zm./ zrównującą "wolną sobotę" z dniem ustawowo wolnym od pracy w zakresie obliczania terminów dla dokonania czynności prawnej w sprawach podatkowych. Wprawdzie w "wolne soboty" funkcjonują urzędy pocztowe lecz odbywa się to w ograniczonym zakresie. Tak więc strona w takim dniu ma wprawdzie możliwość - stosownie do art. 57 par. 2 Kpa - nadania pisma w polskim urzędzie pocztowym, jednakże bez wątpienia możliwości dokonania takiej czynności są w istotnym stopniu ograniczone.

Nie sposób przy tym nie dostrzec występujących w tym zakresie uwarunkowań konstytucyjnych. Konstytucyjne prawo do sądu /wywodzone z art. 45 ust. 1 oraz 77 ust. 2 Konstytucji RP/ winno być uwzględniane przez Naczelny Sąd Administracyjny przy wykładni art. 57 par. 4 Kpa w zw. z art. 59 ustawy o NSA, tj. co do terminu wnoszenia skarg do tego Sądu. Wykładnia więc tego przepisu powinna zmierzać do takiego rozumienia zawartego w nim unormowania, które najlepiej będzie realizowało wspomnianą zasadę konstytucyjną.

Przy ustalaniu treści wyjaśnianych przepisów nie można też pominąć regulacji przyjętej w art. 58 par. 2 Kpa w zw. z art. 59 ustawy o NSA, wyłączającej dopuszczalność przywrócenia terminu do złożenia wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia skargi. Wobec tego, że unormowanie to, krytykowane w literaturze /por. E. Łętowska, glosa do postanowienia NSA z dnia 6 listopada 1998 r., V SA 1666/98 - OSP 2000 z. 10 poz. 156/, może niekiedy prowadzić do ograniczenia prawa strony do skorzystania z drogi sądowej, za uzasadnioną należy uznać wykładnię zmierzającą do zminimalizowania skutków owego ograniczenia. Taki zaś walor wydaje się mieć wykładnia przyjmująca, że jeżeli dzień wolny od pracy w pięciodniowym tygodniu pracy przypada w sobotę, to dzień ten należy traktować tak, jak ustawowo wolny od pracy w rozumieniu art. 57 par. 4 Kpa w zw. z art. 59 ustawy o NSA. Wskazać wreszcie należy, że w ujęciu ustawy o NSA postępowanie sądowoadministracyjne jest jednoinstancyjne; od orzeczeń tego sądu nie służą stronie środki odwoławcze. Wykładnia wyłączająca więc możliwość traktowania wolnych sobót tak, jak dni ustawowo wolnych od pracy mogłaby prowadzić do niezasadnego i nieodwołalnego pozbawienia prawa do sądu w konkretnej sprawie. Istotne komplikacje występują w sprawach podatkowych z uwagi na unormowanie zawarte w art. 161 par. 4 Ordynacji podatkowej. Według tego przepisu, jeżeli ostatni dzień terminu przypada w sobotę lub dzień ustawowo wolny od pracy, to za ostatni dzień terminu uważa się następny dzień po dniu lub dniach wolnych od pracy. Strona postępowania podatkowego, działając w zaufaniu do prawa może pozostawać w uzasadnionym przekonaniu, jeżeli nie została pouczona w trybie art. 9 Kpa, że "wolna sobota" jest traktowana jak dzień ustawowo wolny od pracy nie tylko w administracyjnym postępowaniu podatkowym lecz także w postępowaniu przed Naczelnym Sądem Administracyjnym. Niespójność uregulowań prawnych miedzy art. 161 par. 4 Ordynacji podatkowej a art. 57 par. 4 Kpa nie może być interpretowana na niekorzyść strony, i to w tak istotnej kwestii jak konstytucyjna zasada prawa do sądu.

W tym stanie rzeczy prymat w omawianym zakresie należy przyznać wykładni funkcjonalnej art. 57 par. 4 Kpa, a stosując ją w praktyce opowiedzieć się trzeba za przyjęciem zasady, iż strona w postępowaniu przed Naczelnym Sądem Administracyjnym winna mieć zapewnione normalne warunki do skorzystania z prawa do wniesienia skargi także w ostatnim dniu terminu, jeżeli przypada on w sobotę.

W tym stanie rzeczy Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 49 ust. 2 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym podjął uchwałę jak w sentencji.