Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Jacek Hyla (spr.), Sędziowie Sędzia WSA Alina Dominiak, Sędzia WSA Paweł Mierzejewski, Protokolant Starszy Sekretarz Sądowy Hanna Tarnawska, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 listopada 2016 r. sprawy ze skargi B. B. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego [...] z dnia 18 maja 2016 r. nr [...] w przedmiocie świadczenia wychowawczego oddala skargę.

Decyzją z dnia 28 kwietnia 2016 r., nr [...] Marszałek Województwa odmówił B. B. prawa do świadczenia wychowawczego, wnioskowanego na M.B. na okres od 1 kwietnia 2016r. do 30 września 2017 r.

W uzasadnieniu wskazano, że wnioskodawczyni przebywa na terenie Niemiec w związku z czym w sprawie mają zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Stosownie do treści art. 67 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004r. ze zm. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we wspólnocie - osoba jest uprawniona do świadczeń rodzinnych zgodnie z ustawodawstwem właściwego Państwa Członkowskiego, włącznie ze świadczeniami dla członków rodziny, którzy zamieszkują w innym Państwie Członkowskim, tak jak gdyby zamieszkiwali oni w pierwszym Państwie Członkowskim.

Definicja ,.świadczeń rodzinnych" zawarta w rozporządzeniu nr 883/04 jest pojęciem bardzo szerokim, a zatem obejmuje ona swoim zakresem również świadczenie wychowawcze. Świadczenie to podlega koordynacji jako klasyczne świadczenie rodzinne. Zdaniem organu skoro wnioskodawczyni jako miejsce zamieszkania wraz z dziećmi oraz miejsce zatrudnienia wskazała adres na terenie Niemiec to wypłata wszystkich świadczeń rodzinnych powinna odbywać się wyłącznie na podstawie ustawodawstwa państwa zamieszkania.

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła B. B. wskazując, że zasiłek wychowawczy 500+ nie występuje w ustawodawstwie niemieckim. Dzieci otrzymują tylko zasiłek rodzinny w oparciu o przepisy ustawodawstwa niemieckiego. Poza sporem jest fakt, że jest to zasiłek wyłącznie polskiego pochodzenia i polskiego charakteru. Z tego też powodu nie podlega i nie może podlegać unijnej koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

Urząd Marszałkowski wydając decyzję odmowną nie dostosował się do art. 60 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U. L 284 z 30.10.2009) a mianowicie, że dla celów stosowania art. 67 i 68 rozporządzenia podstawowego uwzględnia się sytuację całej rodziny w taki sposób, tak jak gdyby wszystkie osoby zainteresowane podlegały ustawodawstwu zainteresowanego państwa członkowskiego i miały miejsca zamieszkania w tym państwie.

Strona podkreśliła, iż zgodnie Wyrokiem Trybunału UE z dnia 22 października 2015r. w sprawie C-378/14 została potwierdzona ta wykładnia artykułu 60 ust. 1 zdanie drugie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

Decyzją z dnia 18 maja 2016 r., nr [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze utrzymało w mocy decyzję organu I instancji.

W uzasadnieniu organ odwoławczy wskazał, iż z uwagi na to, że skarżąca wraz dziećmi mieszka i pracuje w Niemczech zgodnie z treścią art. 16 ust. 1 ustawy w sprawie mają zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, a organem właściwym do rozpatrzenia wniosku skarżącej jest właściwy marszałek województwa (art. 11 ust. 1 pkt 2 ustawy). Stosownie do art. 1 ust. 2 pkt. 1 w zw. z ust. 3 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, zwanej dalej ustawą, prawo do świadczenia wychowawczego przysługuje obywatelom polskim jeżeli zamieszkują na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres, w jakim mają otrzymywać świadczenie wychowawcze, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

Skarżąca wraz dziećmi nie zamieszkuje na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a zatem co do zasady nie ma ona prawa do świadczenia wychowawczego. Takie prawo mogłaby uzyskać jedynie w sytuacji gdyby przewidywały to przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym.

Kolegium podkreśliło, iż organ I instancji trafnie przyjął, iż świadczenie wychowawcze w ramach przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego należy traktować jako świadczenie rodzinne.

Zgodnie z art. 11 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 883/2004 osoby, do których stosuje się niniejsze rozporządzenie, podlegają ustawodawstwu tylko jednego Państwa Członkowskiego. Ustawodawstwo takie określane jest zgodnie z przepisami niniejszego tytułu. Stosownie do treści art. 11 ust.3 lit. a, osoba wykonująca w Państwie Członkowskim pracę najemną lub pracę na własny rachunek podlega ustawodawstwu tego Państwa Członkowskiego.

Zasadą jest zatem podleganie ustawodawstwu tylko jednego Państwa Członkowskiego. Skarżąca mieszka ze swoimi dziećmi i pracuje na terenie Niemiec, dlatego też, w ocenie Kolegium, stosownie do treści art. 11 ust. 1 i ust.3 lit. a rozporządzenia (WE) nr 883/2004 podlega ustawodawstwu tego Państwa i wypłata wszystkich świadczeń rodzinnych powinna odbywać się wyłącznie na podstawie ustawodawstwa tego państwa. Organ odwoławczy podkreślił, iż w przedmiotowej sprawie nie występuje zbieg prawa do świadczeń o którym mowa w art. 68 rozporządzenia (WE) nr 883/2004. Skarżąca zamieszkuje ze swoimi dziećmi na terenie Niemiec i nie ubiega się o świadczenia dla członków rodziny, którzy zamieszkują w innym Państwie Członkowskim.

Prawa skarżącej do ubiegania się o świadczenie wychowawcze nie można również wywieść z art. 60 ust. 1 zd. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 88312004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.Urz. UEL.2009.284.1). Zgodnie z tym przepisem w przypadku gdy osoba uprawniona do ubiegania się o świadczenia nie wykonuje swego prawa, instytucja właściwa państwa członkowskiego, którego ustawodawstwo ma zastosowanie, uwzględnia wniosek o przyznanie świadczeń rodzinnych złożony przez drugiego rodzica, osobę traktowaną jak rodzic lub przez osobę lub instytucję występującą jako opiekun dziecka lub dzieci.

Jednakże w przedmiotowej sprawie ojciec dzieci wnioskodawczyni nie jest uprawniony do ubiegania się świadczenie wychowawcze, albowiem jak wynika z treści art. 5 ust. 1 ustawy przysługuje ono jedynie na dziecko w rodzinie i w sytuacji gdy dzieci skarżącej wspólnie z nią zamieszkują, stanowią rodzinę ze skarżącą w rozumieniu art. 2 pkt 16 ustawy, a nie z ich ojcem. Należy podkreślić, iż ustawa o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci nie przewiduje możliwości zaliczania dziecka do członków rodzin obu rozwiedzionych rodziców, z wyjątkiem opieki naprzemiennej. W ocenie Kolegium z treści przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego nie można wywieść prawa skarżącej do ubiegania się o świadczenia wychowawcze określone w ustawie o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci w sytuacji gdy wraz z swoimi dziećmi nie zamieszkuje na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Należy podkreślić, iż wskazane przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego wśród zdarzeń, które kształtują prawo do ubiegania się o świadczenia rodzinne w innym państwie, niż państwo zamieszkania rodziny nie wymieniają faktu posiadania obywatelstwa państwa, innego niż państwo miejsca zamieszkania.

Takiego uprawnienia nie można wywieść również z treści umowy między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o zabezpieczeniu społecznym z dnia 8 grudnia 1990 r. (Dz.U. 1991 Nr 108. poz. 468). Umowa ta nie dotyczy świadczeń rodzinnych, a ponadto jak wynika z załącznika nr II rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. określającego postanowienia konwencji, które pozostają w mocy i które, w stosownych przypadkach, są ograniczone do objętych nimi osób, w przypadku w/w umowy z dnia 8 grudnia 1990 r. zastosowanie nadal ma jedynie artykuł 27 ust. 5 i art. 28 ust. 2 i to w ograniczonym zakresie dot. zachowania uprawnień do emerytur lub rent.

Kolegium wyjaśniło również, iż wyrok Trybunału Sprawiedliwości na który powołała się B. B. dotyczy sprawy o innym stanie faktycznym, niż przedmiotowa sprawa. Ponadto w wyroku tym sąd orzekł, iż wykładni art. 60 ust. 1 zd. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 987/2009 z 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) Nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego należy dokonywać w ten sposób, że może on prowadzić do przyznania prawa do świadczeń rodzinnych osobie niemającej miejsca zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego właściwego do wypłaty tych świadczeń, w sytuacji gdy zostały spełnione wszystkie inne przesłanki do przyznania tych świadczeń, przewidziane w prawie krajowym, czego ustalenie należy do sądu odsyłającego. W uzasadnieniu wyroku podkreślono, iż osoby uprawnione do świadczeń rodzinnych jak wynika jasno z art. 67 rozporządzenia nr 883/2004 są określone zgodnie z prawem krajowym.

Kolegium wskazało, że skarżąca nie spełnia przesłanek do przyznania świadczenia wychowawczego zgodnie z przepisami polskiego prawa, tj. ustawą z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, albowiem nie zamieszkuje na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku wniosła B. B., domagając się uchylenia zaskarżonej decyzji w całości oraz zobowiązania GOPS R. do wypłaty świadczenia wychowawczego. W uzasadnieniu skarżąca powołała się na treść art. 60 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady E) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.Urz.UEL.2009.284.1) wskazując, iż do celów stosowania art. 67 rozporządzenia podstawowego uwzględnia się sytuację całej rodziny w taki sposób, jak gdyby wszystkie osoby zainteresowane państwa członkowskiego miały zamieszkanie w tym państwie. Skarżąca, powołując się na wyrok Trybunału UE z dnia 22 października 2015 w sprawie C 378/14 wskazała, iż tzw. fikcyjne zamieszkanie w związku z art. 60 ust. 1 zd. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. umożliwia wypłatę świadczenia rodzinnego/wychowawczego osobom faktycznie zamieszkałym w innym państwie członkowskim. Należy więc założyć, że fikcyjne miejsce zamieszkania skarżącej jest w Polsce ponieważ tak stanowi w/w art. 60 ust. 1 zd. 2 rozporządzenia, odrzucając jednocześnie wymóg zamieszkiwania na terytorium kraju.

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie podtrzymując dotychczasową argumentację.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku zważył co następuje:

W myśl art. 1 § 1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (t. j. Dz. U. z 2014 r., poz. 1647) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej.

Zgodnie z art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 718, dalej jako "p.p.s.a."), sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skarga nie zasługiwała na uwzględnienie, gdyż zaskarżona decyzja odpowiada prawu.

Okolicznością niekwestionowaną w niniejszej sprawie było to, że świadczenie, o które ubiegała się skarżąca stanowi świadczenie rodzinne w rozumieniu przepisów prawa wspólnotowego.

Uzasadniało to nie tylko zastosowanie przepisów Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, zwanego dalej rozporządzeniem podstawowym, ale także właściwość Marszałka Województwa jako organu I instancji, rozpoznającego sprawę. Art. 11 ust. 1 tego rozporządzenia stanowi, że osoby, do których stosuje się rozporządzenie podlegają ustawodawstwu tylko jednego państwa członkowskiego. Zgodnie zaś z art. 11 ust. 3 lit. b rozporządzenia podstawowego osoba wykonująca w Państwie Członkowskim pracę najemną lub pracę na własny rachunek podlega ustawodawstwu tego Państwa Członkowskiego.

Artykuł 60 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady E) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, zwanego dalej rozporządzeniem wykonawczym stanowi, wniosek o przyznanie świadczeń rodzinnych kierowany jest do instytucji właściwej. Do celów stosowania art. 67 i 68 rozporządzenia podstawowego uwzględnia się - w szczególności w odniesieniu do prawa danej osoby do ubiegania się o takie świadczenia - sytuację całej rodziny, tak jak gdyby wszystkie osoby zainteresowane podlegały ustawodawstwu zainteresowanego państwa członkowskiego i miały miejsca zamieszkania w tym państwie. W przypadku gdy osoba uprawniona do ubiegania się o świadczenia nie wykonuje swego prawa, instytucja właściwa państwa członkowskiego, którego ustawodawstwo ma zastosowanie, uwzględnia wniosek o przyznanie świadczeń rodzinnych złożony przez drugiego rodzica, osobę traktowaną jak rodzic lub przez osobę lub instytucję występującą jako opiekun dziecka lub dzieci.

Art. 67 zd. 1 rozporządzenia podstawowego stanowi, że osoba jest uprawniona do świadczeń rodzinnych zgodnie z ustawodawstwem właściwego Państwa Członkowskiego, włącznie ze świadczeniami dla członków rodziny, którzy zamieszkują w innym Państwie Członkowskim, tak jak gdyby zamieszkiwali oni w pierwszym Państwie Członkowskim.

Jest okolicznością niesporną, że skarżąca zamieszkuje i pracuje w Niemczech. Zatem powołana wyżej reguła ogólna zawarta w art. 11 ust. 3 lit. b rozporządzenia podstawowego nakazuje przyjąć, że stosuje się do niej regulacje prawa niemieckiego.

Skarżąca powoływała się jednak na wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 22 października 2015 w sprawie C 378/14, który jej zdaniem pozwala na przyjęcie, że może ona skutecznie ubiegać się o przyznanie świadczenia wychowawczego na podstawie prawa polskiego.

Wyrok powyższy stanowi , co następuje:

1) Wykładni art. 60 ust. 1 zdanie drugie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego należy dokonywać w ten sposób, że przewidziana w tym przepisie fikcja może prowadzić do przyznania prawa do świadczeń rodzinnych osobie niemającej miejsca zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego właściwego do wypłaty tych świadczeń, w sytuacji gdy zostały spełnione wszystkie inne przesłanki do przyznania tych świadczeń, przewidziane w prawie krajowym, czego ustalenie należy do sądu odsyłającego.

2) Wykładni art. 60 ust. 1 zdanie trzecie rozporządzenia nr 987/2009 należy dokonywać w ten sposób, że nie oznacza on, iż rodzic dziecka, na którego rzecz przyznawane są świadczenia rodzinne, mieszkający w państwie członkowskim zobowiązanym do wypłaty tych świadczeń, powinien uzyskać prawo do tych świadczeń z uwagi na to, że zamieszkujący w innym państwie członkowskim drugi rodzic nie złożył wniosku o przyznanie świadczeń rodzinnych.

Cytowany wyżej wyrok TSUE dotyczy sytuacji, w której występuje dwoje rodziców, uprawnionych na równi do uzyskania określonego świadczenia rodzinnego według prawa niemieckiego, zamieszkujących w dwóch różnych krajach Unii Europejskiej – w tym w Niemczech. Sens orzeczenia sprowadza się do stwierdzenia, że rodzic mieszkający w Niemczech może ubiegać się skutecznie o świadczenie rodzinne na dzieci w Niemczech, pomimo tego, że zamieszkują one w innym kraju (Polsce). Podkreślić należy, że rodzic zamieszkujący w Niemczech spełnia materialnoprawne przesłanki przyznania świadczenia określone w prawie niemieckim i to on ubiega się o świadczenie, a kwestią podlegającą wyjaśnieniu w sprawie przez Trybunał było to, czy fakt przebywania dzieci poza granicami Niemiec ma znaczenie dla stwierdzenia, czy świadczenie na nie należy się ojcu mieszkającemu w Niemczech.

Brak w tej sytuacji odstępstwa od reguły wynikającej z art. 11 ust. 3 lit. b rozporządzenia podstawowego, gdyż osoba mieszkająca i pracująca w Niemczech ubiega się o świadczenie w tym właśnie kraju.

Jest to również sytuacja całkowicie odmienna od tej, która występuje w sprawie niniejszej, w której skarżąca, zamieszkując z dziećmi w Niemczech ubiega się o świadczenie w Polsce.

Z akt wynika, że były mąż skarżącej zamieszkuje w Polsce. Ze znajdującego się w aktach administracyjnych wyroku rozwodowego wynika, że sąd powierzył skarżącej wykonywanie władzy rodzicielskiej nad dziećmi .

Ustawa z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz. U. poz. 195) określa przesłanki uzyskania prawa do świadczenia wychowawczego. Jej art. 22 stanowi, że w przypadku zbiegu prawa rodziców, opiekunów prawnych dziecka lub opiekunów faktycznych dziecka do świadczenia wychowawczego, świadczenie to wypłaca się temu z rodziców, opiekunów prawnych dziecka lub opiekunów faktycznych dziecka, który faktycznie sprawuje opiekę nad dzieckiem. Aby więc skutecznie dochodzić świadczenia wychowawczego nie wystarczy być jednym z rodziców, lecz należy sprawować nad dzieckiem faktyczną (nie tylko prawną) opiekę.

Zatem ojciec dzieci skarżącej, zamieszkujący w Polsce nie mógłby uzyskać świadczenia wychowawczego, skoro nie sprawuje faktycznie opieki nad dziećmi. Skoro tak, to nie sposób także rozważać możliwości zastosowania wobec skarżącej art. 60 ust. 1 zdanie 3 rozporządzenia wykonawczego (żądania zastępczego), w sytuacji gdy ojciec dzieci zamieszkujący w Polsce nie jest uprawniony do tego, by uzyskać świadczenie.

Reasumując, zdaniem sądu w składzie rozpatrującym niniejszą sprawę brak jest podstaw, by uznać, że wobec skarżącej zachodzi wyjątek od reguły wynikającej z art. 11 ust. 3 lit. b rozporządzenia podstawowego, uzasadniający przyznanie jej świadczenia na podstawie prawa polskiego pomimo zamieszkiwania i wykonywania pracy w Niemczech.

W tym stanie sprawy, uznając skargę za pozbawioną podstaw Sąd orzekł na podstawie art. 151 p.p.s.a. jak w sentencji wyroku.