Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy w składzie następującym: Przewodniczący: sędzia NSA Wiesław Czerwiński (spr.) Sędziowie: sędzia WSA Elżbieta Piechowiak sędzia WSA Grzegorz Saniewski Protokolant: Magdalena Tambelli po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 22 września 2010 r. sprawy ze skargi K. K. na decyzję Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w B. z dnia [...] nr [...] w przedmiocie poddania dziecka obowiązkowym szczepieniom ochronnym oddala skargę.

Powiatowy Państwowy Inspektor Sanitarny w I., nas podstawie zawiadomienia Dyrektora Gminnego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Z. K., o niewyrażeniu zgody przez rodziców N. Ku. urodz. [...] na obowiązkowe szczepienie ochronne, wszczął postępowanie administracyjne.

Decyzją z dnia [...] nr [...] Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w I. nakazał A. i K. K., rodzicom N. K. natychmiastowe stawienie się z dzieckiem N. K. w Punkcie Szczepień Gminnego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Z. K. ul. D. [...] celem poddania dziecka obowiązkowym szczepieniom ochronnym, w ramach Programu Szczepień Ochronnych. Decyzji nadano rygor natychmiastowej wykonalności. W podstawie prawnej decyzji wskazano na przepisy art. 5 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2006 r. Nr 122, poz. 851 ze zm.) w związku z art. 5 ust. 1 pkt 2, art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. Z 2008 r. Nr 234, poz. 1570 ze zm.), art. 104 i 108 K.p.a. oraz § 1 i § 15 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wykazu obowiązkowych szczepień ochronnych oraz zasad przeprowadzania i dokumentacji szczepień (Dz. U. Nr 126, poz. 2018 ze zm.) W uzasadnieniu decyzji wskazano na wymianę korespondencji między rodzicami N. K. a Państwowym Powiatowym Inspektorem Sanitarnym w I.

Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny nadmienił, że uchylanie się od poddania obowiązkowym szczepieniom ochronnym stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia i życia.

Od powyższej decyzji rodzice N. K. wnieśli odwołanie podnosząc m.in., że żądanie poddania małoletniej N. K. obowiązkowym szczepieniom ochronnym jest niezgodne z prawem.

Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w B., po rozpoznaniu odwołania A. i K. K. od decyzji Nr [...] Powiatowego Inspektora Sanitarnego w I. z dnia [...], utrzymał zaskarżoną decyzję w mocy.

W uzasadnieniu decyzji wskazał, że art. 5 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. Nr 234, poz. 1570 ze zm.) nakłada na osoby przebywające na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obowiązek poddania się szczepieniom ochronnym w ramach Narodowego Programu Szczepień Ochronnych. W odniesieniu do osób małoletnich za realizację szczepień ochronnych odpowiedzialni są ich przedstawiciele ustawowi lub faktyczni. Osoby, które nie dopełniają tego obowiązku popełniają wykroczenie określone w art. 115 § 1 i 2 Kodeksu wykroczeń. Przewidziany ustawą o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi obowiązek poddania się szczepieniom ochronnym jest przepisem szczególnym w stosunku do art. 15 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. Nr 52, poz. 417 z 2009 r.). Z obowiązku wynikającego z ustawy mogą być zwolnione tylko osoby, u których lekarz specjalista stwierdza stałe przeciwskazania do szczepień ochronnych. Szczepienie ochronne polega na podaniu szczepionki przeciw chorobie zakaźnej w celu sztucznego uodpornienia przeciw tej chorobie. Wykonywane jest przy użyciu preparatów zarejestrowanych w Polsce, nie jest zatem eksperymentem medycznym ani ograniczeniem wolności cielesnej.

Na powyższą decyzję został złożona skarga przez pełnomocnika skarżących. Zaskarżonej decyzji zarzucono wydanie jej bez podstawy prawnej, naruszenie art. 107 § 1 K.p.a poprzez utrzymanie w mocy decyzji, która nie zawiera precyzyjnego rozstrzygnięcia co do rodzaju zabiegów jakim ma być poddana N. K. oraz naruszenie przepisów postępowania art. 10 § 1 K.p.a. oraz art. 81 K.p.a polegające na niezapewnieniu czynnego udziału stronom postępowania m.in. poprzez wadliwe dokonywanie doręczeń sprzeczne z art. 40 § 1 K.p.a. Wniesiono o stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji względnie jej uchylenie.

W ocenie skarżącego powołane w decyzji organu II instancji przepisy nie dają podstaw do wydania rozstrzygnięcia zawartego w treści decyzji z dnia [...]. W szczególności art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi zobowiązuje osoby przebywające na terytorium RP do poddawania się szczepieniom ochronnym określonym w Narodowym Programie Szczepień Ochronnych. Narodowy Program Szczepień Ochronnym nie ma charakteru źródła prawa w rozumieniu art. 87 ust. 1 Konstytucji RP. Utrzymane w mocy przepisami przejściowymi rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 grudnia 2002 r. w § 1 wskazuje jedynie na wiek dzieci w jakim szczepieniom dzieci mają podlegać. Brak jednakże w treści tego rozporządzenia konkretnych wskazań, które dają podstawę do nakazania wykonania określonych szczepień w określonym wieku dziecka. Zgodnie z § 4 rozporządzenia szczegóły w zakresie schematu zastosowania poszczególnych szczepionek oraz wskazaniami co do szczepień obowiązkowych zawarte są w komunikacie Głównego Inspektora Sanitarnego. Komunikat ten nie stanowi źródła prawa. Organy nałożyły obowiązek poddania N. K. szczepieniom, których rodzaj został określony w aktach nie będących źródłem prawa. Decyzja organu I instancji nie rozstrzyga jakim szczepieniom ochronnym ma być poddana N. K. Zgodnie z treścią decyzji skarżący ma obowiązek stawienia się z dzieckiem w Punkcie Szczepień Gminnego ZOZ w Z. K. gdzie dziecko ma być poddane szczepieniom, a takie rozstrzygnięcie nie znajduje podstawy prawnej.

Okoliczność, że N. K. jest reprezentowana przez rodziców nie pozbawia jej przymiotu strony postępowania w rozumieniu art. 28 K.p.a. Organ rozstrzygnął o obowiązkach N. K., a nie wyłącznie o prawach i obowiązkach jej rodziców. N. K. nie brała udziału w postępowaniu i tym samym zachodzą podstawy do wznowienia postępowania.

Pisma były kierowane w jednym egzemplarzu do dwóch osób. Taka praktyka narusza zasady wynikające z art. 10 i 40 K.p.a. Strony ani przez organ pierwszej instancji ani też drugiej instancji nie zostały zawiadomione o zebraniu zgromadzonego materiału dowodowego i o możliwości ustosunkowania się do zebranego materiału. Naruszono art. 81 K.p.a.

Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Bydgoszcze w odpowiedzi na skargę wniósł jej oddalenie. Wskazał m.in., że źródłem obowiązku poddania się szczepieniom ochronnym jest art. 18 ustawy, a nie komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego. W zakresie zarzutu, że N. K. została pominięta jako strona postępowania organ podniósł, że jako małoletnia nie jest adresatem obowiązku poddania się szczepieniom. Adresatem są wyłącznie przedstawiciele ustawowi, w tym wypadku rodzice. N. K. nie jest podmiotem obowiązku ustawowego, nie ma legitymacji wynikającej z prawa materialnego, a jest jedynie uczestnikiem procesu szczepienia, a nie postępowania o charakterze administracyjnym. Rodzice małoletniej wspólnie odbierali wszystkie pisma, a ich treść wskazuje, że nie prezentują oni odmiennej wizji w zakresie szczepień ochronnych ich córki.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje.

Skarga nie jest zasadna.

Wbrew poglądom skarżącego zaskarżona decyzja nie została wydana bez podstawy prawnej. Podstawę tą stanowi art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. Nr 234, poz. 1570 ze zm.). Zgodnie z treścią tego przepisu, osoby przebywające na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej są obowiązane na zasadach określonych w ustawie do poddawania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym w ramach Narodowego Programu Szczepień Ochronnych. Przepis ten ustanawia generalny obowiązek poddawania się szczepieniom, którego szczegóły (ramy) określa Narodowy Program Szczepień Ochronnych. Nie ten program jest podstawą nałożenia obowiązku szczepień, a przepis ustawowy.

W art. 17 ust. 10 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi znajduje się delegacja ustawowa dla ministra właściwego do spraw zdrowia do określenia w drodze rozporządzenia m.in. wykazu chorób zakaźnych objętych obowiązkiem szczepień ochronnych, osoby lub grupy osób obowiązanych do poddawania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym przeciw chorobom zakaźnym, wiek i inne okoliczności stanowiące przesłankę do nałożenia obowiązku szczepień ochronnych na te osoby. Art. 17 ust. 11 ustawy przewiduje, że Główny Inspektor Sanitarny ogłasza w formie komunikatu, w dzienniku urzędowym ministra właściwego do spraw zdrowia. Program Szczepień Ochronnych na dany rok, ze szczególnymi wskazaniami dotyczącymi stosowania poszczególnych szczepionek, wynikającymi z aktualnej sytuacji epidemiologicznej, przepisów wydanych na podstawie ust. 10 oraz art. 19 ust. 10 oraz zaleceń, w terminie do dnia 31 października roku poprzedzającego realizację tego programu. Ta metoda ustalania rodzajów szczepień daje gwarancję wykorzystania postępów medycyny i sytuacji epidemiologicznej.

Reasumując zatem te rozwiązania ustawowe należy stwierdzić, że ustawa nakłada obowiązek poddania się szczepieniom ochronnym, w ustawie zawarta jest delegacja ustawowa dla określenia wykazu chorób zakaźnych objętych obowiązkiem szczepień ochronnych, do określenia osób lub grupy osób obowiązanych do poddania się szczepieniom, wieku i innych okoliczności stanowiących przesłankę do nałożenia obowiązku szczepień ochronnych na te osoby. Wydane na mocy delegacji ustawowej ( a utrzymane w mocy na podstawie przepisów przejściowych) rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wykazu obowiązkowych szczepień ochronnych oraz zasad przeprowadzania i dokumentacji szczepień (Dz. U. Nr 237, poz. 2018 ze zm.) ustala obowiązkowe szczepienia ochronne. Są to źródła prawa w znaczeniu konstytucyjnym. Wydanie Komunikatu przez Głównego Inspektora Sanitarnego, że szczegółowymi wskazaniami dotyczącymi stosowania poszczególnych szczepionek na dany rok ma swoje upoważnienie ustawowe. Komunikaty te mają charakter niejako "techniczny", gdyż ustalają program szczepień na dany rok. Jest to zrozumiałe, jeśli uwzględni się dynamiczny rozwój chorób i tym samym różną i zmieniającą się sytuację epidemiologiczną.

Należy także wskazać, że zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy, w przypadku osoby nie posiadającej pełnej zdolności do czynności prawnych odpowiedzialność za wypełnienie obowiązków, o których mowa w ust. 1 (m.in. poddawania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym w ramach Narodowego Programu Szczepień Ochronnych) , ponosi osoba, która sprawuje prawną pieczę nad osobą małoletnią lub bezradną, albo opiekun faktyczny w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. Z 2009 r. Nr 52, poz. 417). W świetle tych postanowień ustawy nie budzi wątpliwości, że odpowiedzialność za wypełnienie obowiązku poddania dziecka obowiązkowym szczepieniom ochronnym ponoszą rodzice Nadziei Kurtyka. Oboje oni sprawują władze rodzicielską i doręczenie decyzji na nazwiska obojga nie stanowi uchybienia procesowego skutkującego obowiązkiem uchylenia decyzji.. W tej sytuacji jest oczywiste, że Nadzieja Kurtyka nie jest stroną postępowania albowiem, jak to trafnie zauważył Wojewódzki Inspektor Sanitarny, nie jest ona podmiotem praw i obowiązków. Z mocy ustawy tymi podmiotami są rodzice. Dlatego decyzja organu I instancji nakazuje rodzicom stawienie się wraz z dzieckiem w Punkcie Szczepień Gminnego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Złotnikach Kujawskich. Zakres szczepienia wynikał z Programu Szczepień Ochronnych i w decyzji nie było potrzeby wskazania o jakie konkretnie szczepienia chodzi.

Zarzut naruszenia art. 10 K.p.a. jest jedynie trafny jeśli chodzi o organ II instancji. Powiatowy Inspektor Sanitarny pismem z dnia [...] zawiadomił o wszczęciu postępowania administracyjnego i jednocześnie wskazał na treść art. 10 K.p.a. i poinformował gdzie można zapoznawać się z materiałami sprawy. Decyzja została wydana [...]. Organ II instancji nie przeprowadzał żadnych czynności dowodowych, stąd naruszenie art. 10 § 1 K.p.a. nie miało wpływu na treść rozstrzygnięcia.

Uzasadnia to, na podstawie art. 153 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) oddalenie skargi.