Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym : Przewodniczący Sędzia WSA Stanisław Nitecki Sędziowie Sędzia WSA Beata Kalaga - Gajewska Sędzia WSA Edyta Żarkiewicz (spr.) Protokolant Monika Rał po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 września 2016 r. sprawy ze skargi T. M. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie zasiłku celowego oddala skargę.

Prezydent Miasta G. decyzją z dnia [...] r. na podstawie art. 2 ust.1, art. 3 ust. 3 i 4, art. 4, art. 11 art. 39 ust. 1 i 2, art. 106 ust. 4, art. 110 ust. 7 i 8 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jedn. Dz. U. z 2015 r. poz. 163, zwanej dalej w skrócie ustawą lub ustawą o pomocy społecznej) oraz art. 104 K.p.a., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 17 lipca 2015 r. i 10 sierpnia 2015 r. odmówił przyznania T.M. zasiłku celowego na zakup żywności oraz leków. W uzasadnieniu organ wskazał, że ustalił, iż skarżący prowadzi samodzielne gospodarstwo domowe. Utrzymuje się z pomocy tut. Ośrodka w formie zasiłku okresowego w wys. 271,00 zł miesięcznie. W wyniku dokonania analizy budżetu gospodarstwa domowego za mies. 06/2015r. oraz 07/2015r. ustalił, że skarżący miał środki w formie świadczenia pieniężnego na zakup żywności w m-cu 06/2015r. w wys. 150,00 zł, a w m-cu 07/2015r. w wys. 155,00 zł. Organ podniósł, że dodatkowo skarżący jest objęty pomocą żywnościową z PCK. Dodał, że skarżący zwrócił się do organu z prośbą o pomoc przeznaczoną na zakup leków. Jednocześnie nie dostarczył recept wraz z wyceną. Organ wskazał, że postępowanie takie uniemożliwia ustalenie wysokości kwoty dotyczącej zaspokojenia wnioskowanej potrzeby, natomiast zasiłek celowy może być przyznany na konkretny cel i jeżeli celem tym jest zakup leków, konieczne jest, aby osoba zainteresowana przedłożyła receptę wraz z wyceną. Przedstawienie tego rodzaju dowodu ma bowiem dwojakie znaczenie. Z jednej strony potwierdza potrzebę zakupu leków, z drugiej strony pozwala na ustalenie wysokości wydatku, jaki ma być przeznaczony na ten cel. Organ podniósł, że w ten sposób ustala, czy i w jakiej wysokości, zasadne jest przyznanie zasiłku. Wskazał, że w przypadku skarżącego, brak recepty wraz z wyceną uniemożliwia ustalenie okoliczności uzasadniających przyznanie pomocy. Podkreślił, że nie jest zobowiązany do realizacji wszystkich zgłoszonych potrzeb, bowiem rolą pomocy społecznej nie jest ponoszenie pełnych kosztów utrzymania osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej zwłaszcza, że tut Ośrodek pokrywa koszty wynajmu przez skarżącego lokalu w G. w wys. 800,00 zł miesięcznie.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. decyzją z dnia [...]r. na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 K.p.a. utrzymało w mocy decyzję organu I instancji. Organ odwoławczy przede wszystkim wskazał, że rozstrzygnięcia w przedmiocie zasiłku celowego mają charakter uznaniowy, a to oznacza, że organy administracji mają możliwość wyboru treści rozstrzygnięcia zależnie od okoliczności sprawy i posiadanych środków na zaspokojenie potrzeb osoby uprawnionej do uzyskania pomocy. Podkreślił również, że przyznanie stronie pomocy pieniężnej (jej rodzaj, wysokość oraz okres, na który ma być przyznana) uzależnione jest nie tylko od sytuacji materialnej strony i jej żądań, bowiem rozpatrując wniosek o przyznanie zasiłku celowego organ musi także kierować się ogólnymi zasadami wyrażonymi w art. 3 ust. 3 i ust. 4 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, to znaczy koniecznością dostosowywania rodzaju, formy i rozmiaru świadczeń do okoliczności konkretnej sprawy, jak również uwzględniać potrzeby osób korzystających z pomocy, jeżeli potrzeby te odpowiadają celom i mieszczą się w możliwościach pomocy społecznej. Dodał, że dopiero po dokładnym ustaleniu, że występuje zgłoszona potrzeba, która nie może być zaspokojona w ramach własnych możliwości i z posiadanych środków, czyli po ustaleniu, że wnioskowana pomoc jest niezbędna, organ może przyznać (ale nie musi) zasiłek celowy, biorąc pod uwagę okoliczności przemawiające za udzieleniem pomocy, jak i przeciw jej udzieleniu. Podkreślił, że pomoc społeczna nie stanowi stałego źródła dochodu dla wszystkich potrzebujących. Istotne dla oceny roli organów pomocy społecznej jest ponadto, iż fakt spełnienia kryteriów ustawowych przez wnioskującego o wsparcie, nie powoduje automatycznie po ich stronie obowiązku spełnienia żądania. Organ odwoławczy stwierdził, że pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa i jej udzielenie odbywać się musi zgodnie z celami i zadaniami wyznaczonymi w ustawie o pomocy społecznej, a z treści art. 2 i 3 ustawy wynika przede wszystkim, że pomoc społeczna ma charakter subsydiarny, a zatem ma wspierać osoby i rodziny w ich wysiłkach zmierzających do zaspokajania niezbędnych potrzeb. Organ dodał, że decyzja uznaniowa powinna uwzględniać zasady ogólne określone w Kodeksie postępowania administracyjnego, a w zakresie meritum rozstrzygnięcia - zasady ustawy o pomocy społecznej. Podkreślił, że zgodnie z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 czerwca 2007 r. sygn. akt I OSK 1464/06, z przepisów regulujących tryb przyznania zasiłku celowego wynika, że udzielając świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, organ kieruje się ogólną zasadą dostosowywania rodzaju, formy i rozmiaru świadczeń do okoliczności konkretnej sprawy, jak również uwzględnienia potrzeb osób korzystających z pomocy, jeżeli potrzeby te odpowiadają celom i możliwościom pomocy społecznej. Uznanie administracyjne obejmuje również prawo organu do oceny hierarchii zgłaszanych potrzeb, które należy ustalać w kontekście ogólnej liczby osób ubiegających się o pomoc oraz zgłoszonych przez nich żądań, a także wysokości środków finansowych przeznaczonych na świadczenia z zakresu pomocy społecznej. Sąd podkreślił, że organy odpowiedzialne za udzielenie pomocy, dysponują ograniczonymi środkami finansowymi, a posiadane fundusze muszą rozdzielać pomiędzy stale rosnącą liczbą osób wymagających wsparcia. Bezsprzecznym bowiem jest, że przyznana konkretna pomoc musi mieć pokrycie w środkach finansowych, gdyż w przeciwnym wypadku nie mogłaby zostać faktycznie zrealizowana. Nie ulega zatem wątpliwości, iż organ nie może zabezpieczyć wszystkich potrzeb osób ubiegających się o pomoc, jak również udzielać świadczeń w oczekiwanej przez te osoby wysokości ( wyrok NSA z dnia 19 czerwca 2007 r. sygn. akt I OSK 1464/06, Lex nr 2994150). Następnie organ wskazał, że z akt sprawy wynika, iż skarżący w dniu 17.07.2015 r. zwrócił się do OPS w G. o udzielenie pomocy w formie dofinansowania zakupu żywności. Wniosek ten uzupełnił w dniu 10 08.2015 r. poprzez żądanie pomocy w zakresie zakupu leków. Organ podniósł, że skarżący jest osobą bezrobotną, utrzymującą się z pomocy społecznej. W trakcie wywiadu środowiskowego ustalono, że w czerwcu 2015 r. jego dochód stanowiła pomoc społeczna w kwocie 421 zł [zasiłek okresowy oraz pomoc finansowa na zakup żywności], a w lipcu 2015 r. dochód skarżącego wyniósł 426 zł [zasiłek okresowy i pomoc na żywność]. Na podstawie analizy budżetu ustalono, iż strona zakupuje leki w sieci handlowej [...] za kwotę 100 zł, jednakże nie ma żadnych recept potwierdzających zasadność i konieczność stosowania leków [strona została poinformowana o konieczności przedłożenia recept], W przedmiocie zaspokojenia potrzeby w postaci zakupu żywności, decyzją z dnia [...]r. organ I instancji przyznał skarżącemu długofalową pomoc w zakresie dożywiania poprzez przyznanie zasiłku celowego w ramach wieloletniego programu "Pomoc państwa w zakresie dożywiania" od czerwca 2015 r. do końca października 2015 r. w łącznej kwocie 765 zł. [ czerwiec 150 zł, lipiec 155 zł, sierpień 155 zł, wrzesień 150 zł oraz październik 155 zł]. Organ odwoławczy wskazał, że skarżący korzysta z pomocy PCK w zakresie żywienia. Ponadto nie udokumentował, pomimo wezwania organu, konieczności stosowania leków poprzez przedłożenie stosownych recept lekarskich wraz z ich wyceną. W podsumowaniu organ stwierdził, że pomimo bardzo skromnego dochodu, który stanowi pomoc społeczna skarżący ma zaspokojoną potrzebę w zakresie dożywiania [uzupełnioną ze środków pomocy społecznej] natomiast w przedmiocie zakupu leków nie wykazał, iż istnieje konieczność realizacji takiej potrzeby. Organ odwoławczy podkreślił, że świadczenie w formie zasiłku celowego nie ma charakteru publicznego prawa podmiotowego, czyli bezwzględnie należnego, a pomoc społeczna nie jest bezwzględnie zobowiązana do zaspokojenia wszystkich zgłaszanych potrzeb, a jedynie do tych, które są niezbędne i odpowiadają możliwościom finansowym pomocy społecznej.

W skardze złożonej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach T.M. podniósł, że Ośrodek Pomocy Społecznej w G. odmówił przyznania mu pomocy na niezbędne lekarstwa, bez których nie może żyć oraz pomocy na żywność. W uzasadnieniu przedstawił obszernie ocenę działania Dyrektora Ośrodka Pomocy Społecznej w G.

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Na rozprawie skarżący podtrzymał skargę i podniósł, że osoby korzystające ze świadczeń pomocy społecznej powinny być traktowane w sposób właściwy – z uwzględnieniem ich najbardziej niezbędnych potrzeb, a przepisy prawa powinny służyć człowiekowi.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach zważył, co następuje:

Na wstępie wskazać należało, że sądy administracyjne zgodnie z art. 1 § 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych ( Dz. U. z 2014 r., poz. 1647), sprawują wymiar sprawiedliwości w zakresie swojej właściwości przez kontrolę działalności administracji publicznej, przy czym § 2 cytowanego przepisu stanowi, że kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej.

Na podstawie art. 145 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ( tekst jedn. Dz. U. z 2016 r., poz. 718 ze zm.), zwanej dalej w skrócie P.p.s.a., Sąd uwzględniając skargę na decyzję lub postanowienie, uchyla zaskarżoną decyzję lub postanowienie w całości albo w części, jeżeli stwierdzi; naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, bądź naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego, bądź inne naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

W wyniku przeprowadzenia kontroli zgodności z prawem podjętych w sprawie rozstrzygnięć, stwierdzić należało, że przy wydaniu zaskarżonej decyzji, jak i poprzedzającej ją decyzji organu I instancji, nie doszło do naruszenia przepisów prawa materialnego, ani też przepisów postępowania, a wobec tego skarga nie mogła zostać uwzględniona.

Zaskarżoną decyzją Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. utrzymało w mocy rozstrzygnięcie organu I instancji o odmowie przyznania skarżącemu zasiłku celowego z przeznaczeniem na zakup żywności i leków.

Podkreślenia zatem wymagało, że zgodnie z art. 39 ust. 1 i 2 ustawy o pomocy społecznej, zasiłek celowy może być przyznany w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej, w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu.

Jednocześnie, na podstawie art. 3 ust. 4 tej ustawy, potrzeby osoby i rodziny korzystającej z pomocy społecznej powinny zostać uwzględnione, jeżeli odpowiadają celom i mieszczą się w możliwościach pomocy społecznej.

Z cytowanych wyżej przepisów wynika, że decyzja w zakresie przyznania pomocy w formie zasiłku celowego, jak również w kwestii określenia jego wysokości, podejmowania jest w ramach uznania administracyjnego.

Natomiast uznanie administracyjne cechuje się tym, że organ nie jest związany ścisłymi kryteriami prawnymi, a więc ma przyznany zakres swobody w ocenie zasadności żądania. W przypadku zasiłku celowego, organ administracyjny wydaje decyzję oceniając całokształt sytuacji strony, mającej wpływ na zakres zaspokojenia potrzeb, a ponadto uwzględniając wysokość środków, którymi dysponuje i liczbę osób wymagających pomocy.

W ocenie Sądu, organy orzekające w niniejszym postępowaniu nie przekroczyły granic uznania administracyjnego, gdyż rozstrzygnęły sprawę mając na względzie sytuację skarżącego oraz ograniczone możliwości finansowe organu I instancji, a tym samym ochronę interesów innych osób uprawnionych do uzyskania wsparcia ze środków pomocy społecznej.

Ponadto w zakresie zastosowania art. 3 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej, podstawowe znaczenie miały ustalenia organów obydwu instancji, z których wynika, że skarżący jest objęty wszechstronną pomocą ze strony ośrodka pomocy społecznej. Na podstawie odrębnej decyzji przyznano mu bowiem zasiłek okresowy w wysokości 271,00 zł miesięcznie. Ponadto ośrodek pomocy społecznej pokrywa koszty wynajmu przez skarżącego lokalu w G. w wys. 800,00 zł miesięcznie. Natomiast w przedmiocie zaspokojenia potrzeby w postaci zakupu żywności, decyzją z dnia [...]r. organ I instancji przyznał mu długofalową pomoc w zakresie dożywiania poprzez przyznanie zasiłku celowego w ramach wieloletniego programu "Pomoc państwa w zakresie dożywiania" od czerwca 2015 r. do końca października 2015 r. w łącznej kwocie 765 zł. [czerwiec 150 zł, lipiec 155 zł, sierpień 155 zł, wrzesień 150 zł oraz październik 155 zł]. Poza tym wyżej wymieniony korzysta z pomocy żywnościowej PCK.

Skarżący jest zatem objęty wszechstronną pomocą ze strony organu I instancji, w tym w szczególności w zakresie zaspokojenia potrzeb żywnościowych.

Natomiast niewątpliwie rozstrzygnięcie co do przyznania bądź odmowy przyznania świadczenia pieniężnego w formie zasiłku celowego – jak już była o tym mowa - z uwagi na jego uznaniowy charakter – jest m. in. uzależnione od oceny organu w ramach art. 3 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej, który stanowi, że potrzeby osób i rodzin korzystających z pomocy, powinny zostać uwzględnione, jeżeli odpowiadają celom i mieszczą się w możliwościach pomocy społecznej.

Należało zatem zwrócić uwagę na ugruntowany w orzecznictwie sądów administracyjnych pogląd, że organy administracji w zakresie pomocy społecznej działają w oparciu o środki finansowe, których wysokość jest ściśle określona i w tak wyznaczonych granicach muszą realizować powierzone im w ustawie cele (por. wyrok NSA z dnia 25 stycznia 2008 r. o sygn. akt I OSK 624/07, Lex 500091). Nie zachodzi konieczność wykazywania w każdym przypadku możliwości finansowych organów pomocy społecznej, a ich ograniczone możliwości należą do faktów powszechnie znanych (por. wyroki NSA z dnia 26 czerwca 2009 r., sygn. akt I OSK 1457/08, z dnia 9 stycznia 2013 r., sygn. akt I OSK 1389/12).

Ponadto w kwestii wniosku o przyznanie wsparcia na zakup leków, podkreślenia wymagało, że skarżący nie udokumentował, pomimo wezwania organu, konieczności stosowania leków poprzez przedłożenie stosownych recept lekarskich wraz z ich wyceną. Prawidłowo zatem organ wskazał, że postępowanie takie uniemożliwia ustalenie wysokości kwoty dotyczącej zaspokojenia wnioskowanej potrzeby, a zasiłek celowy może być przyznany na konkretny cel i jeżeli celem tym jest zakup leków, konieczne jest, aby osoba zainteresowana przedłożyła receptę wraz z wyceną. Zasadnie przy tym organ podkreślił, że przedstawienie tego rodzaju dowodu ma dwojakie znaczenie; - z jednej strony potwierdza potrzebę zakupu leków, - z drugiej strony pozwala na ustalenie wysokości wydatku, jaki ma być przeznaczony na ten cel.

Mając na uwadze przedstawiony stan sprawy Sąd uznał, że zaskarżona decyzja, podobnie jak i decyzja organu I instancji, zostały wydane zgodnie z obowiązującymi przepisami, w wyniku prawidłowo przeprowadzonego postępowania, z uwzględnieniem zasad postępowania administracyjnego, przez co nie nastąpiło naruszenie granic przysługującego organom uznania administracyjnego, ani też nie doszło do naruszenia przepisów postępowania, tj. art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 K.p.a. Wydając rozstrzygnięcie organy miały bowiem na względzie okoliczności sprawy - tak istniejące po stronie skarżącego, jak również uwzględniające cele i możliwości pomocy społecznej.

Spełnienie bowiem przesłanek warunkujących przyznanie pomocy, o których mowa w art. 7 ustawy o pomocy społecznej, jak i okoliczność, że nie zostało przekroczone kryterium dochodowe, określone w art. 8 ust. 1 tej ustawy oraz że cel żądania jest zgodny z tym, na który może być przyznana pomoc z art. 39 ustawy, nie są wystarczającym warunkiem uzyskania tego świadczenia. Spełnienie kryteriów koniecznych do uzyskania świadczeń z pomocy społecznej, nie tworzy roszczenia o przyznanie zasiłku celowego.

W wyniku kontroli zgodności z prawem zaskarżonej decyzji, uznać zatem należało, że brak jest podstaw do stwierdzenia jakichkolwiek uchybień w postępowaniu administracyjnym przeprowadzonym zarówno przez organ odwoławczy, jak i przez organ pierwszej instancji.

Ustalenia będące podstawą rozstrzygnięcia, zostały bowiem dokonane na podstawie trafnej analizy dowodów. Ponadto prawidłowa była ocena prawna odniesiona do stwierdzonego w sprawie stanu faktycznego.

W powyższych okolicznościach, brak było podstaw do zakwestionowania zgodności z prawem zaskarżonej decyzji i poprzedzającej ją decyzji organu I instancji, które zostały wydane na skutek wyczerpującego wyjaśnienia sprawy, na podstawie zgromadzonych w sposób kompletny dowodów, właściwej ich oceny oraz prawidłowych rozważań faktycznych i prawnych, zawartych w ich uzasadnieniu (art. 107 § 3 k.p.a.).

W związku z tym brak było podstaw do uwzględnienia skargi, a wobec tego podlegała ona oddaleniu, zgodnie z art. 151 P.p.s.a.