Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Arkadiusz Windak (spr.) Sędziowie Sędzia WSA Barbara Gebel, Sędzia WSA Katarzyna Grzegorczyk-Meder Protokolant starszy sekretarz sądowy Katarzyna Skrzetuska-Gajos po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 1 marca 2018 r. sprawy ze skargi M. P. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w S. z dnia [...] nr [...] w przedmiocie umorzenia należności z tytułu opłaty za pobyt dzieci w spokrewnionej rodzinie zastępczej oddala skargę.

Decyzją z dnia [...] r., nr [...], działając na podstawie art. 194 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2017 r., poz. 697), zwanej dalej: "u.w.r.s.p.z.",

Z-ca Dyrektora Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w S., działając z up. Prezydenta Miasta S., po rozpatrzeniu wniosku M. P. - M.:

1) umorzył w części należność z tytułu opłaty za pobyt dzieci – N. P. i K. P., przebywających w rodzinie zastępczej spokrewnionej za okres

od [...] r. do dnia [...] r. w kwocie [...]zł wraz

z odsetkami w kwocie [...]zł,

2) pozostałą po umorzeniu należność w kwocie [...]zł wraz z odsetkami w kwocie [...]zł organ nakazał wpłacić w kasie bądź na rachunek bankowy organu.

Organ wyjaśnił, iż decyzjami z dnia [...] r. ustalono stronie obowiązek opłaty za pobyt ww. dzieci przebywających w rodzinie zastępczej spokrewnionej,

w okresie od [...] r. do [...] r., w wysokości po [...] zł, oraz począwszy od [...] r. do uzyskania pełnoletniości lub opuszczenia przez dziecko rodziny zastępczej po [...] zł miesięcznie.

Pismem z dnia [...] r. strona zwróciła się z prośbą o umorzenie należności z powyższego tytułu motywując to trudną sytuacją rodzinną. Organ ustalił,

że strona zamieszkuje wspólnie z córką E. M. u rodziców, którzy prowadzą osobne gospodarstwo domowe oraz z małoletnimi dziećmi K. P.

i N. P., dla których dziadkowie stanowią rodzinę zastępczą spokrewnioną. Rodzina utrzymuje się z wynagrodzenia za pracę w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych w S., które w styczniu 2017 r. wynosiło [...] zł. oraz ze świadczenia wychowawczego w kwocie [...]zł, które choć nie wlicza się do dochodu, to znacząco wpływa na sytuację finansową rodziny. Mąż wnioskodawczyni nie płaci alimentów na córkę, która przebywa pod opieką matki. W Sądzie Okręgowym w S. toczy się sprawa z powództwa męża wnioskodawczyni o rozwód. Na stałe miesięczne wydatki wnioskodawczyni składają się: opłata przekazywana jej rodzicom na utrzymanie mieszkania [...] zł, rata kredytu [...] zł, opłata za abonamenty telefoniczne wnioskodawczyni i córki N. P., raty za telefony oraz Internet mobilny w łącznej kwocie [...]zł, abonament za telefon syna K. P. [...] zł. Wydatki wykazano na kwotę [...]zł. Wnioskodawczyni nie korzysta z pomocy ośrodka pomocy społecznej. W toku postępowania wnioskodawczyni nie przedstawiła żadnej dokumentacji dotyczącej stanu zdrowia, tym samym nie wykazała, aby była niezdolną do zatrudnienia.

Jak podsumował organ, strona jest osobą w wieku produkcyjnym, posiada wykształcenie wyższe, obecnie pracuje na stanowisku starszego referenta. Zamieszkuje z małoletnią córką – E. M. oraz z małoletnimi dziećmi – N. P. i K. P., będącymi w rodzinie zastępczej spokrewnionej,

u rodziców strony. Rodzice strony, pomimo prowadzenia osobnego gospodarstwa domowego, zgodnie z oświadczeniem, wspomagają ją w formie posiłków. Występuje zatem dysproporcja pomiędzy dochodem uzyskiwanym przez stronę ([...] zł),

a miesięcznymi wydatkami ([...] zł). Pismem z dnia [...] r. strona została poinformowana o umorzeniu należności w części wraz z odsetkami i o możliwości rozłożenia na raty pozostałej po umorzeniu w części należności wraz z odsetkami. Pozwoliłoby to spłacić zaległą należność w 36 miesięcznych ratach. Jednak w piśmie z dnia [...] r. strona wskazała, że nie składa wniosku o rozłożenie na raty.

M. P. odwołała się od ww. decyzji organu I instancji z dnia

[...] r., której zarzuciła naruszenie przepisów postępowania, poprzez niedokładne wyjaśnienie stanu faktycznego sprawy. Wskazała, że ma na utrzymaniu dziecko, a umowę o pracę ma na czas określony i nie wie, czy zostanie

ona przedłużona. Oświadczyła, że spłata [...] zł jest dla niej dużym obciążeniem. Podniosła, że zgodnie z przepisami prawa wykluczone jest ustalenie opłaty za pobyt dzieci w rodzinie zastępczej spokrewnionej z mocą wsteczną, obejmującą okres sprzed wydania i doręczenia decyzji ustalającej opłatę.

Decyzją z dnia [...] r., nr [...], powołując się na art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2016 r., poz. 23 ze zm.), oraz art. 194 ust. 2 i 3 u.w.r.s.p.z., Samorządowe Kolegium Odwoławcze w S. utrzymało w mocy decyzję organu I instancji z dnia [...] r.

Po przedstawieniu stanu faktycznego sprawy oraz treści art. 194 ust. 2 i 3 u.w.r.s.p.z., Kolegium stwierdziło, iż organ I instancji prawidłowo ocenił, że sytuacja finansowa i rodzinna strony nie pozwala uznać, że będzie ona w stanie spłacić całą należność w wysokości [...] zł wraz z odsetkami, ale kwota [...]zł jest kwotą, którą strona jest w stanie samodzielnie uregulować.

Kolegium wskazało, że organ I instancji umorzył w części ciążące na stronie należności. Uzyskiwany dochód podany przez odwołującą się nie przekracza kwoty [...] kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, wymienionej

w ustawie o pomocy społecznej. Kolegium podało, że strona pracuje i uzasadnione jest rokowanie, że nadal będzie pracowała. Dopóki zaś taka możliwość istnieje, zdaniem Kolegium, nie ma podstaw do umorzenia należności ciążących na osobie zobowiązanej, gdyż byłoby to niezgodne z celem u.w.r.s.p.z. Za takim rozstrzygnięciem w przedmiotowej sprawie przemawia także okoliczność, że strona jest wieku produkcyjnym, posiada wykształcenie wyższe, pracuje w ZUS na stanowisku starszego referenta. Strona zamieszkuje z rodzicami oraz pozostałą dwójką dzieci, dla których jej rodzice stanowią rodzinę zastępczą, a rodzice wspierają ją w codziennym funkcjonowaniu w zakresie posiłków. Kolegium zauważyło, że organ I instancji zaproponował stronie rozłożenie pozostałej kwoty [...]zł na 36 miesięcznych rat, jednakże strona nie złożyła stosownego wniosku.

Według Kolegium, nie polegało na prawdzie stwierdzenie w odwołaniu, że organ I instancji ustalił płatność wstecz, gdyż przedmiotem niniejszego postępowania nie było ustalenie wysokości opłaty za pobyt dzieci w rodzinie zastępczej, lecz rozpoznanie wniosku o umorzenie należności z tytułu opłat ustalonych ostatecznymi decyzjami z grudnia 2016 r.

M. P. wystąpiła ze skargą do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w S. z dnia [...] r. wnosząc o zmianę tej decyzji, poprzez umorzenie kwoty [...]zł wraz z odsetkami w kwocie [...]zł i zasądzenie zwrotu kosztów postępowania przed organami oraz przed sądem. Ewentualnie skarżąca wniosła o uchylenie decyzji obu organów administracji oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Skarżąca podniosła, że jej wynagrodzenie wskutek zmiany umowy o pracę

na czas określony na umowę o pracę na czas nieokreślony wyniosło we wrześniu

2017 r. [...] zł, w październiku 2017 r. [...] zł (obejmuje premię), w listopadzie 2017 r. [...] zł, a w grudniu 2017 r. [...] zł. Od września 2017 r. odebrano skarżącej świadczenie wychowawcze w kwocie [...]zł, gdyż jej wynagrodzenie przekraczało dochód (1.600 zł) uprawniający do otrzymania tego świadczenia. Tym samym nieadekwatne jest twierdzenie w zaskarżonej decyzji o otrzymywanym świadczeniu wychowawczym. Skarżąca nie zgodziła się ze stanowiskiem organów obu instancji, że jest ona w stanie samodzielnie spłacić kwotę [...]zł. Jej dochód uległ znacznemu obniżeniu, a na wychowaniu ma małoletnie dziecko. Od kilku lat pozostaje pod opieką PZP w S.. Dlatego skarżąca uważa, że jej indywidualna sytuacja uprawnia

do skorzystania z całkowitego umorzenia przedmiotowych należności. Do skargi strona dołączyła m.in. kopię umowy o pracę oraz zaświadczenie lekarskie.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w S. w odpowiedzi na skargę wniosło o jej oddalenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie z w a ż y ł, co następuje:

W myśl art. 193 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, za pobyt dziecka w pieczy zastępczej rodzice ponoszą miesięczną opłatę w wysokości przyznanych świadczeń oraz dodatków, o których mowa w art. 80 ust. 1 i art. 81 - w przypadku umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej spokrewnionej, rodzinie zastępczej zawodowej, rodzinie zastępczej niezawodowej lub rodzinnym domu dziecka. Stosownie do przepisu art. 193 ust. 1a ww. ustawy, opłatę, o której mowa w ust. 1, rodzice ponoszą od dnia umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej. Za ponoszenie opłaty rodzice odpowiadają solidarnie (ust. 2). Opłatę, o której mowa w ust. 1, ponoszą także rodzice pozbawieni władzy rodzicielskiej lub którym władza rodzicielska została zawieszona albo ograniczona (ust. 6).Opłaty, o której mowa w ust. 1, nie ponosi się za okres, w którym dziecko umieszczone w pieczy zastępczej przebywa u rodziców (ust. 6a). Od opłaty, o której mowa w ust. 1, naliczane są odsetki ustawowe za opóźnienie od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu,

w którym decyzja ustalająca opłatę stała się ostateczna (ust. 7a).

Zgodnie z art. 194 ust. 1 u.w.r.s.p.z., starosta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka przed umieszczeniem w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka, placówce opiekuńczo-wychowawczej, regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej albo interwencyjnym ośrodku preadopcyjnym, ustala opłatę, o której mowa w art. 193 ust. 1. Z ustępu 3 tego przepisu wynika również, że starosta na wniosek lub z urzędu, uwzględniając uchwałę rady powiatu w sprawie szczegółowych warunków umorzenia w całości lub w części, łącznie z odsetkami, odroczenia terminu płatności, rozłożenia na raty lub odstępowania od ustalenia opłaty, może umorzyć w całości lub

w części łącznie z odsetkami, odroczyć termin płatności, rozłożyć na raty lub odstąpić od ustalenia opłaty, o której mowa w art. 193 ust. 1. Podkreślić należy, że ustawodawca w art. 193 u.w.r.s.p.z., jako priorytet uznał obowiązek ponoszenia opłat przez rodziców dziecka umieszczonego w pieczy zastępczej, o czym świadczy zakres tego obowiązku, jego solidarny charakter, rozciągający się od chwili umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej, dotyczący również rodziców pozbawionych władzy rodzicielskiej, lub którym władza rodzicielska została zawieszona albo ograniczona.

Wskazać należy, że na terenie miasta Szczecin szczegółowe warunki umorzenia w całości lub w części odraczania terminu płatności, rozkładania na raty lub odstąpienia od ustalenia opłaty za pobyt dziecka w rodzinie zastępczej spokrewnionej, w rodzinie zastępczej zawodowej, rodzinie zastępczej niezawodowej, rodzinnym domu dziecka, w placówce opiekuńczo-wychowawczej, regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej i interwencyjnym ośrodku preadopcyjnym określone zostały w uchwale nr XIV/338/11 Rady Miasta Szczecin z dnia 19 grudnia 2011 r. Zgodnie z § 4 uchwały, umorzenie w całości należności z tytułu opłaty za pobyt w pieczy zastępczej, wraz z odsetkami może nastąpić z urzędu lub na wniosek osób zobowiązanych w następujących sytuacjach:

1) zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwoty wyższej od kosztów dochodzenia i egzekucji tej należności, postępowanie egzekucyjne okazało się nieskuteczne lub egzekucja została umorzona,

2) pobyt w pieczy zastępczej został zakończony w wyniku odzyskania przez osoby zobowiązane możliwości zapewnienia dziecku opieki i wychowania, a utrzymanie zobowiązania mogłoby prowadzić do ponownej utraty możliwości sprawowania opieki i wychowania oraz ponownego umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej,

3) osobą zobowiązaną do zapłaty należności jest osoba, która osiągnęła pełnoletniość przebywając w pieczy zastępczej, odpłatność dotyczy jej pobytu i spełnia ona kryteria do otrzymania pomocy, o której mowa w art. 142 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej,

4) po ustaleniu osobie zobowiązanej odpłatności, osoba będzie spełniać warunki

o których mowa w § 3 ust. 2.

W myśl § 3 ust. 2 uchwały, odstąpienie może nastąpić w następujących sytuacjach:

1) dochód osób lub dochód na osobę w rodzinie, osób zobowiązanych do ponoszenia opłat nie przekracza kryterium dochodowego określonego przepisami ustawy o pomocy społecznej,

2) dochód osób lub dochód na osobę w rodzinie, osób zobowiązanych do ponoszenia opłat wynosi nie więcej niż 250 % kryterium dochodowego określonego przepisami ustawy o pomocy społecznej, a osoby te wychowują inne dzieci pozostające pod ich opieką, lub ponoszą odpłatność za pobyt innych członków rodziny w jednostkach pomocy społecznej, innych instytucjach zapewniających całodobową opiekę, leczenie, rehabilitację, w pieczy zastępczej lub wystąpiła inna uzasadniona okoliczność, w szczególności długotrwała choroba, bezdomność, niepełnosprawność, znaczne straty materialne powstałe w wyniku klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych.

Należy zwrócić uwagę, że użycie w przepisie art. 194 ust. 3 u.w.r.s.p.z. określenia "może", oznacza, że umorzenie należności oparte jest na uznaniu administracyjnym. Oznacza to, że decyzję co do umorzenia należności pozostawiono uznaniu właściwym organom. Uznaniowy charakter decyzji nie zezwala organom administracji publicznej na całkowitą i niekontrolowaną swobodę w rozstrzyganiu sprawy. Na organie prowadzącym postępowanie administracyjne, również działającym w ramach uznania administracyjnego, ciąży bowiem obowiązek wyczerpującego zebrania i rozpatrzenia całego materiału dowodowego. W przypadku decyzji uznaniowej szczególnego znaczenia nabiera uzasadnienie podjętego rozstrzygnięcia. Chociaż decyzja o charakterze uznaniowym pozostaje pod kontrolą sądu administracyjnego, to jednak zakres tej kontroli jest ograniczony, albowiem sąd nie bada celowości jej podjęcia. Kontrola tego rodzaju decyzji przez sąd polega na ustaleniu, czy wydanie decyzji na podstawie obowiązujących przepisów prawa było dopuszczalne, czy organ przy jej wydaniu nie przekroczył granic uznania administracyjnego oraz, czy uzasadnił rozstrzygnięcie dostatecznie zindywidualizowanymi przesłankami, w ten sposób, aby nie można mu było zarzucić dowolności.

W ocenie Sądu, wydając zaskarżoną decyzję jak i poprzedzającą ją decyzję organu I instancji, nie doszło do naruszenia granic uznania administracyjnego. Decyzje zostały bowiem wydane w oparciu o okoliczności faktyczne znajdujące odzwierciedlenie w zgromadzonym materialne dowodowym, zaś uzasadnienie decyzji jest logiczne, przekonujące i odpowiada wymogom stawianym przez przepis art. 107 § 3 K.p.a.

Postępowanie w sprawie zostało wszczęte na wniosek skarżącej z dnia

[...] r. Wnosząc o umorzenie należności z tytułu pobytu dzieci K.

i N. P. w rodzinie zastępczej skarżąca podała, że jedynym jej źródłem dochodu jest wynagrodzenie za pracę w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. W toku postępowania organ ustalił również, że skarżąca otrzymuje świadczenie wychowawcze w wys. [...] zł.

Wskazując na swoje wydatki skarżąca oświadczyła, że mieszka wraz córką E. w mieszkaniu rodziców, którym w zamian za to przekazuje [...] zł miesięcznie, posiada obciążenie hipoteczne, na dowód czego przedstawiła kopię przelewu na kwotę [...]zł tyt. zakupu mieszkania w którym zamieszkuje jej mąż. Skarżąca jest zobowiązana do uiszczania podatku od nieruchomości w wys. [...] zł rocznie. Ponadto, ponosi inne opłaty: w wysokości [...] zł za cyfrowy [...], [...] zł za usługi telekomunikacyjne na rzecz P. Sp. z o.o. i [...] zł na rzecz O. również za usługi telekomunikacyjne i raty za telefony. Okoliczności te są niesporne.

Skarżąca podniosła natomiast, że organ dokonał błędnych ustaleń faktycznych i wskazała, że od września 2017 r. jej dochód uległ znacznemu pomniejszeniu, bowiem utraciła prawo do świadczenia wychowawczego.

Odnosząc się do przedstawionego wyżej zarzutu skargi zauważyć jednak należy, że okoliczność utraty świadczenia wychowawczego nie była podnoszona przez skarżącą w toku postępowania administracyjnego. Skarżąca nie wskazała tej okoliczności w trakcie postępowania odwoławczego, pomimo że decyzja organu II instancji została wydana dopiero [...] r.

Jednocześnie z akt sprawy wynika, że [...] r. skarżąca zawarła umowę o pracę na czas nieokreślony z wynagrodzeniem zasadniczym w wys. [...] zł miesięcznie brutto, co oznacza dochód o [...] zł brutto wyższy, niż wykazany

w zaświadczeniu z [...] r., co przynajmniej w części rekompensuje utratę świadczenia wychowawczego.

Istotne z punktu widzenia oceny możliwości spłaty przez skarżącą części nieumorzonych należności z tytułu opłaty za pobyt jej dzieci w rodzinie zastępczej spokrewnionej w wysokości [...] zł są przede wszystkim inne ustalenia organu, które nie budzą wątpliwości Sądu.

Trafnie organ odwoławczy wskazał, że skarżąca jest osobą młodą, wykształconą, posiada zatrudnienie i jak wynika z dokumentów jest to zatrudnienie na czas nieokreślony w instytucji publicznej. Pozwalało to na przyjęcie, iż sytuacja skarżącej rokuje na możliwość chociażby systematycznego regulowania należności, nawet w formie spłat ratalnych. Nie bez znaczenia jest okoliczność, że zdecydowanie większa część należności wraz odsetkami została skarżącej umorzona ([...] zł wraz z odsetkami w wysokości [...] zł) i nastąpiło to pomimo stwierdzonej przez organ I instancji dysproporcji wykazywanych przez stronę dochodów i wydatków.

Sąd zwrócił równocześnie uwagę, że skarżąca z jednej strony wskazuje na realizowaną spłatę należności takich jak: kredyt w wysokości [...] zł, opłata za telewizję satelitarną [...] zł i za usługi telekomunikacyjne i telefony na poziomie łącznie ok. [...] zł z drugiej zaś nie widzi możliwości spłaty [...] zł, nawet w sugerowanych przez organ I instancji 36 ratach a więc po około [...] zł miesięcznie. Wykazywaną przez skarżącą wysokość zobowiązań za usługi telewizyjne, telekomunikacyjne, raty za telefony komórkowe, trudno uznać za wydatki niezbędne i pierwszej potrzeby. W tym kontekście racjonalne stają się argumenty o braku podstaw do zwolnienia skarżącej w całości z ponoszenia opłat za pobyt jej własnych dzieci w pieczy zastępczej.

Podsumowując powyższe rozważania należało stwierdzić, że wydając zaskarżoną decyzję organ nie przekroczył granic uznania administracyjnego, w sposób dostateczny rozważając wszelkie okoliczności sprawy oraz prawidłowo stosując przepisy prawa materialnego oraz procedury administracyjnej, w tym zasad ogólnych K.p.a.

W tym stanie rzeczy uznając, że podniesione zarzuty okazały się nieuzasadnione, zaś zaskarżona decyzja odpowiada kryterium legalności, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie, na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U.

z 2017 r., poz. 1369 ze zm.), orzekł jak w sentencji niniejszego wyroku.