Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Janusz Walawski, Sędziowie WSA Ewa Marcinkowska (spr.), Olga Żurawska-Matusiak, Protokolant starszy sekretarz sądowy Sylwia Mikuła, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 2 grudnia 2015 r. sprawy ze skargi Proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej p.w. [...] w [...] na decyzję Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych z dnia [...] czerwca 2015 r. nr [...] w przedmiocie ochrony danych osobowych 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych z dnia [...] lutego 2015 r., 2. zasądza od Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych na rzecz strony skarżącej Proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej p.w. [...] w [...] kwotę 200 (słownie: dwieście) złotych, tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych (dalej "GIODO") decyzją z dnia [...] czerwca 2015 r. nr [...], działając na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. oraz art. 12 pkt 2, art. 18 ust. 1 pkt 2, art. 22 i art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2014 r., poz. 1182 ze zm.), utrzymał w mocy własną decyzję z dnia [...] lutego 2015 r. nr [...] nakazującą Proboszczowi Parafii Rzymskokatolickiej pw. [...] w [...] przywrócenie stanu zgodnego z prawem poprzez uaktualnienie danych osobowych W. S., polegające na naniesieniu w księdze chrztów adnotacji o treści zgodnej z jego żądaniem zawartym w "Oświadczeniu woli" z dnia [...] grudnia 2013 r.

Do wydania powyższych decyzji doszło w następującym stanie faktycznym

i prawnym:

W. S. zwrócił się do GIODO z wnioskiem o wydanie decyzji administracyjnej zobowiązującej Proboszcza ww. Parafii do sprostowania, na podstawie art. 32 ust. 1 pkt 6 ustawy o ochronie danych osobowych jego danych osobowych. Wskazał, że w dniu [...] grudnia 2013 r. wysłał do Proboszcza ww. Parafii oświadczenie woli o wystąpieniu z Kościoła Katolickiego, połączone z prośbą o sprostowanie nieaktualnych danych osobowych. Wyjaśnił, że na złożone oświadczenie otrzymał odpowiedź odmowną z uwagi na niezastosowanie się do przepisów kościelnych regulujących kwestię apostazji.

W toku postępowania Proboszcz Parafii Rzymskokatolickiej pw. [...] w [...] w piśmie skierowanym do GIODO wyjaśnił, że poinformował W. S., iż właściwym miejscem złożenia wskazanej wyżej deklaracji powinna być parafia zgodna z miejscem jego zamieszkania nie zaś miejsca chrztu. Proboszcz tej Parafii wskazał również, że kwestię tę regulują następujące akty prawne Kościoła Katolickiego: Kodeks Prawa Kanonicznego, obwieszczenie Papieskiej Rady ds. Tekstów Prawnych z dnia 13 marca 2006 r. oraz "Zasady postępowania w sprawie apostazji dokonanej przez formalny akt wystąpienia z Kościoła wydanymi przez Konferencję Episkopatu Polski w dniu 27.09.2008 r.".

Decyzją z dnia [...] lutego 2015 r. GIODO, powołując się art. 104 § 1 K.p.a. oraz art. 18 ust. 1 pkt 2, art. 22, art. 35 ust. 1 ustawy o ochronie danych osobowych, nakazał Proboszczowi Parafii Rzymskokatolickiej pw. [...] w [...] przywrócenie stanu zgodnego z prawem poprzez uaktualnienie danych osobowych W. S., polegające na naniesieniu w księdze chrztów adnotacji o treści zgodnej z jego żądaniem zawartym w "Oświadczeniu woli" z dnia [...] grudnia 2013 r.

W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, że stosownie do treści art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy o ochronie danych osobowych, z obowiązku rejestracji zbioru danych zwolnieni są administratorzy danych dotyczących osób należących do kościoła lub innego związku wyznaniowego, o uregulowanej sytuacji prawnej, przetwarzanych na potrzeby tego kościoła lub związku wyznaniowego.

GIODO zwrócił uwagę, że Kościół Rzymskokatolicki niewątpliwie należy do instytucji o uregulowanej sytuacji prawnej bowiem jest instytucją, której funkcjonowanie zostało unormowane w Konstytucji RP, w umowie międzynarodowej jaką jest Konkordat oraz w ustawach, nad którymi umowa międzynarodowa ma pierwszeństwo. Organ wskazał, że art. 25 ust. 1 Konstytucji RP stanowi, iż Kościoły i inne związki wyznaniowe są równouprawnione. Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym (art. 25 ust 2). Stosunki między państwem, a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, jak również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego (art. 25 ust. 3). Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a Kościołem Katolickim określają umowa międzynarodowa zawarta ze Stolicą Apostolską i ustawy (art. 25 ust. 4). Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a innymi kościołami oraz związkami wyznaniowymi określają ustawy uchwalone na podstawie umów zawartych przez Radę Ministrów z ich właściwymi przedstawicielami (art. 25 ust. 5).

Organ podał również, że ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 29, poz. 154 ze zm.) w przepisie art. 2 stanowi, iż Kościół rządzi się w swych sprawach własnym prawem, swobodnie wykonuje władzę duchowną i jurysdykcyjną oraz zarządza swoimi sprawami. Ustawa ta określa zasady stosunku Państwa do Kościoła, w tym jego sytuację prawną i majątkową (art. 3 ust. 1). W sprawach odnoszących się do Kościoła, nieuregulowanych tą ustawą, stosuje się powszechnie obowiązujące przepisy prawa, o ile nie są sprzeczne z wynikającymi z niej zasadami (art. 3 ust. 2).

Organ przytoczył również stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego wyrażone w wyroku z dnia 27 marca 2013 r., sygn. akt I OSK 932/12, wskazujące, że w art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy o ochronie danych osobowych jest mowa o danych dotyczących osób należących do kościoła. Tak zdefiniowany zbiór nie zawiera danych dotyczących osób nienależących do Kościoła. Okolicznością przesądzającą o zakwalifikowaniu danych do jednego ze zbiorów jest rzeczywista przynależność lub brak przynależności osoby, o której dane chodzi, do kościoła.

GIODO stwierdził, że w tej sytuacji decydującym dla wydania rozstrzygnięcia w sprawie jest ustalenie, czy aktualnie W. S. jest członkiem Kościoła Katolickiego. Faktyczne pozostawanie przez tą osobę członkiem Kościoła Katolickiego spowoduje, iż kompetencja do wydania przez GIODO merytorycznej decyzji w sprawie zostaje wyłączona mocą przepisu art. 43 ust. 2 ustawy o ochronie danych osobowych, zaś pozostawanie poza wspólnotą tego Kościoła przesądzi o możliwości korzystania przez organ ze swoich kompetencji.

GIODO podniósł, że z materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy wynika, iż W. S. zwrócił się do Proboszcza Parafii o uaktualnienie swoich danych osobowych w ww. zakresie, wskazując jednocześnie, iż występuje z Kościoła Katolickiego. Otrzymał odpowiedź negatywną. Jednocześnie z wyjaśnień uzyskanych przez GIODO od Proboszcza Parafii w toku niniejszego postępowania wynika, iż W. S. nie zastosował się do formalnej procedury wystąpienia z Kościoła, dlatego też, w ocenie Kościoła, pozostaje on nadal jego członkiem.

Powołując się na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 18 października 2013 r., sygn. akt I OSK 129/13, GIODO podkreślił, iż kwestia skuteczności wystąpienia przez zainteresowaną osobę z Kościoła Katolickiego nie może być rozpatrywana na gruncie regulacji wewnętrznych tego związku wyznaniowego. W ocenie organu bezsporne jest, że W. S. złożył Proboszczowi Parafii, tj. administratorowi swoich danych osobowych, oświadczenie o wystąpieniu z Kościoła Katolickiego wraz z wnioskiem o uaktualnienie w tym zakresie swoich danych osobowych w księdze chrztów. GIODO uznał, że wymieniona wyżej osoba wyraziła dostatecznie jasno swoją wolę co do dalszej przynależności do tego związku wyznaniowego. Zdaniem organu wolność w zakresie przynależności do związku wyznaniowego, zagwarantowana przepisami Konstytucji oraz ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz. U. z 2005 r., poz. 1965 ze zm.) nie może zostać ograniczona przepisami wewnętrznymi związku wyznaniowego. Jak bowiem wynika z przepisu art. 2 pkt 2a tego aktu prawnego, korzystając z wolności sumienia i wyznania obywatele mogą w szczególności należeć lub nie należeć do kościołów i innych związków wyznaniowych.

W końcowej części uzasadnienia decyzji GIODO podniósł, że z uwagi na treść art. 35 ust. 1 ustawy o ochronie danych osobowych Proboszcz Parafii winien niezwłocznie usunąć uchybienia w procesie przetwarzania danych osobowych W. S., stosownie do nakazu sformułowanego w wydanej decyzji.

Od decyzji tej Proboszcz Parafii Rzymskokatolickiej pw. [...] w [...] złożył wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy.

W wyniku rozpatrzenia tego wniosku decyzją z dnia [...] czerwca 2015 r. GIODO utrzymał w mocy własną decyzję z dnia [...] lutego 2015 r.

W uzasadnieniu organ podtrzymał dotychczasową argumentację. Podniósł również, że wbrew zarzutom Proboszcza Parafii, GIODO nie jest uprawniony do dokonywania oceny skuteczności wystąpienia z Kościoła. Wskazał także, że wydając zaskarżoną decyzję działał w tym przedmiocie w ramach swoich ustawowych kompetencji.

GIODO podniósł ponadto, że zgodnie z art. 2 pkt 2a ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, obywatele mają prawo decydować o tym, czy należą do danego kościoła lub związku wyznaniowego. Zgodnie zaś z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Podobnie jak GIODO nie jest władny narzucać Kościołowi Katolickiemu jego własnego stanowiska, nie nakazuje on też nikomu należeć lub nie należeć do danego kościoła. GIODO wydaje jedynie decyzję administracyjną, uwzględniając w niej stanowiska i wyjaśnienia stron. W związku z tym, GIODO nie ma możliwości rozstrzygnięcia, które ze stanowisk Proboszcza Parafii, czy W. S., jest ważniejsze. Organ zauważył, że niezależnie od sentencji wydanej przez niego decyzji, każda ze stron ma zapewnioną wolność pozostania przy swoim stanowisku. Jednakże, jako że GIODO jest obowiązany do wydania decyzji administracyjnej w niniejszej sprawie, kluczowe znaczenie ma stan faktyczny ustalony w toku postępowania administracyjnego. Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika zaś, iż ma miejsce sprzeczność stanowisk co do przynależności W. S. do Kościoła Katolickiego. W związku z powyższym i jedynie dla potrzeb niniejszej decyzji, stan ten należy rozumieć jako brak zgodnej woli stron, a co za tym idzie - brak istnienia stosunku przynależności do Kościoła Katolickiego, który uzasadniałby zastosowanie art. 43 ust. 2 w zw. z art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy o ochronie danych osobowych.

Na powyższą decyzję Proboszcz Parafii Rzymskokatolickiej pw. [...] w [...] wniósł skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Skarżący wskazał, że zaskarża tę decyzję w całości. Wniósł o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych oraz o wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji w całości.

Zaskarżonej decyzji zarzucił naruszenie:

1. art. 7, art. 25 ust. 3 Konstytucji RP;

2. art. 1, art. 5 i art. 27 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzeczpospolitą Polską podpisanego 28 lipca 1993 r. (Dz. U. z 1998 r. Nr 51, poz. 318);

3. art. 2 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2013 r., poz. 1169 ze zm.);

4. art. 9 ust. 2 pkt 2, art. 10 ust. 1, art. 11 ust. 1 i 2, art. 19 ust. 2 pkt 1, 4, art. 32 ust. 2 pkt 8 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz. U. z 2005 r. Nr 231, poz. 1965 ze zm.);

5. art. 6, art. 7, art. 19, art. 77, art. 107 K.p.a.

W uzasadnieniu skargi skarżący podniósł, że w świetle art. 12 ustawy o ochronie danych osobowych, w którym określone zostały kompetencje GIODO, organ ochrony danych osobowych nie jest uprawniony do dokonywania oceny skuteczności wystąpienia z Kościoła, a także wydawania nakazów skierowanych do proboszczów, a dotyczących dokonania wpisów w księgach ochrzczonych. GIODO ingerując w wewnętrzne sprawy Kościoła, wykroczył, zdaniem skarżącego poza zakres swoich kompetencji.

Skarżący zarzucił również, że w zaskarżonej decyzji brak jest wewnętrznej spójności pomiędzy jej poszczególnymi elementami. Uzasadnienie prawne sprowadza się bowiem do stanowiska GIODO odnośnie jego interpretacji uzasadnienia wyroków NSA. Z lektury powołanych wyroków nie można jednakże, zdaniem skarżącego, wyciągnąć wniosków, co do kompetencji GIODO, do których doszedł organ, podając je jako podstawę rozstrzygnięcia.

Zdaniem skarżącego wszystkie aspekty przynależności do Kościoła Rzymskokatolickiego, w tym związane z wstąpieniem i wystąpieniem z niego, zawsze pozostają "sprawą wewnętrzną" danej osoby i Kościoła jako wspólnoty wierzących. Przynależność ta i jej zmiany nigdy nie podlegają upublicznieniu ani nawet ujawnieniu na zewnątrz inaczej, jak tylko z inicjatywy i wyłącznie na skutek bezpośredniego działania osoby zainteresowanej. Kwestia przynależności lub jej braku do Kościoła Rzymskokatolickiego w żadnym przypadku nie dotyczy uprawnień lub obowiązków danej osoby "o charakterze zewnętrznym", gwarantowanych przepisami powszechnie obowiązującego prawa. Status przynależności (lub jej braku) do Kościoła w świetle prawa kanonicznego oraz prawa polskiego nigdy nie wywiera żadnego wpływu na jakiekolwiek obowiązki danej osoby w sferze "zewnętrznej", czyli poza strukturami Kościoła. Z tych względów, zdaniem skarżącego nie można podzielić poglądu zawartego w skarżonej decyzji, iż sprawa dotyczy ochrony danych osobowych oraz wolności sumienia i wyznania.

Skarżący wyjaśnił, że podstawowym, choć nie jedynym, źródłem prawa wewnętrznego Kościoła Katolickiego jest Kodeks Prawa Kanonicznego z dnia 25 stycznia 1983 r. (AAS 75:1983, pars II, ze zm.). Organem uprawnionym do dokonywania autentycznej interpretacji ustaw kościelnych jest Papieska Rada Tekstów Prawnych, której kompetencje określa Konstytucja Apostolska "Pastor Bonus" z dnia 29 czerwca 1988 r. (AAS 80:1988, s. 841-912, ze zm.; w przedmiotowej kwestii w artykułach 154 i 155). W związku z powyższym podstawę prawną odnoszącą się do kwestii wystąpienia z Kościoła Katolickiego, oprócz ogólnych przepisów KPK, w szczególności kan. 751, stanowi także obwieszczenie Papieskiej Rady Tekstów Prawnych "Actus formalis defectionis ab Ecclesia catholica" z dnia 13 marca 2006 r. (Prot. N. 10279/2006), zatwierdzone przez papieża Benedykta XVI. W Polsce, w kontekście wystąpienia z Kościoła Katolickiego, wyżej wymienione obwieszczenie zawiera przepisy nadrzędne w stosunku do jakiegokolwiek innego dokumentu (np. wydanego przez Konferencję Biskupów), zarówno o charakterze wykonawczym, jak i o charakterze duszpasterskim i to ono stanowi podstawę prawną do rozpatrywania przedmiotowych spraw. W powołanym wyżej obwieszczeniu Papieskiej Rady z 2006 r. zostały określone elementy konstytutywne aktu formalnego wystąpienia z Kościoła Katolickiego. Przesłanki materialne aktu stanowią: wewnętrzna decyzja opuszczenia Kościoła Katolickiego, realizacja i zewnętrzna manifestacja tej decyzji oraz przyjęcie tej decyzji przez kompetentną władzę kościelną. Przesłanki formalne są następujące: wystąpienie musi stanowić prawnie skuteczny (ważny) akt prawny, dokonany w sposób osobisty, świadomy i wolny, w formie pisemnej wobec kompetentnej władzy kościelnej (tzn. wobec ordynariusza lub własnego proboszcza), która jest jedynym organem uprawnionym do wydania osądu dotyczącego zaistnienia lub niezaistnienia przedmiotowego aktu wystąpienia. Jedynie kumulatywne zaistnienie obu tych elementów: materialnego i proceduralnego, konstytuuje akt formalny wystąpienia z Kościoła Katolickiego, skutkujący ponadto kanonicznymi sankcjami karnymi. Dokumentem, zawierającym jedynie przepisy wykonawcze o charakterze duszpasterskim dotyczące Kościoła Katolickiego w Polsce są, przyjęte przez Konferencję Episkopatu Polski "Zasady postępowania w sprawie apostazji dokonanej poprzez formalny akt wystąpienia z Kościoła" z dnia 27 września 2008 r. ("Akta KEP" 14:2008, s. 89-91), na które powoływał się w toku postępowania administracyjnego Proboszcz Parafii, co nie zostało uwzględnione w skarżonej decyzji.

W odpowiedzi na skargę GIODO wniósł o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Zgodnie z brzmieniem art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2014 r., poz. 1647), sąd administracyjny sprawuje wymiar sprawiedliwości poprzez kontrolę pod względem zgodności z prawem zaskarżonej decyzji administracyjnej i to z przepisami obowiązującymi w dacie jej wydania. Innymi słowy, sąd administracyjny nie orzeka co do istoty sprawy w zakresie danego przypadku, lecz jedynie kontroluje legalność rozstrzygnięcia zapadłego w postępowaniu z punktu widzenia jego zgodności z prawem materialnym i obowiązującymi przepisami prawa procesowego.

Jednocześnie w myśl art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.), dalej jako "P.p.s.a.", sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skarga oceniana w świetle powyższych kryteriów zasługuje na uwzględnienie.

Stan faktyczny niniejszej sprawy nie jest sporny, albowiem nie budzi wątpliwości okoliczność, że W. S. w piśmie z dnia [...] grudnia 2013 r., zatytułowanym "Oświadczenie woli", skierowanym do Proboszcza Parafii, stwierdził, że na podstawie art. 60 Kodeksu cywilnego, korzystając ze swoich praw zawartych w art. 2 pkt 2a ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, z dniem dzisiejszym występuje z Kościoła Katolickiego, tj. wycofuje zgodę na podleganie jego doktrynie (Katechizm Kościoła Katolickiego) i prawu (Kodeks Prawa Kanonicznego). Oświadczył, że w oparciu o jej art. 2 pkt 5, nie zamierza tej decyzji uzasadniać poza tym, że nie chce do niego należeć, ponadto nie wyraża zgody na przekazywanie informacji o tej decyzji osobom trzecim, a zwłaszcza członkom jego rodziny. Na podstawie art. 32 ust. 1 pkt 6 ustawy o ochronie danych osobowych poprosił Proboszcza Parafii, jako administratora jego danych osobowych, o ich uaktualnienie w księdze chrztów poprzez naniesienia adnotacji o treści: "Dnia [...]-12-2013 r. formalnym aktem wystąpił z Kościoła Katolickiego" oraz o przesłanie jako potwierdzenia odpisu aktu chrztu z powyższym sprostowaniem.

W odpowiedzi na powyższe, Proboszcz Parafii w piśmie z dnia [...] stycznia

2014 r. poinformował W. S., że jego oświadczenie woli nie może być wykonane, albowiem Parafia nie jest kompetentna do wykonania wpisu. Wskazano jednocześnie, że z takim oświadczenie należy zwrócić się do parafii miejsca zamieszkania.

W wystąpieniu do GIODO W. S. wniósł o interwencję na podstawie art. 35 ust. 2 ustawy o ochronie danych osobowych i dokonanie kontroli, czy jego dane są nadal przetwarzane, wbrew jego woli przez Kościół Katolicki.

Spór w rozpoznawanej sprawie dotyczy natomiast oceny skuteczności oświadczenia W. S. z dnia [...] grudnia 2013 r., jako aktu formalnego wystąpienia z Kościoła Katolickiego, relacji wewnętrznych przepisów kościelnych regulujących procedurę występowania z Kościoła i przepisów prawa powszechnie obowiązującego zapewniających wolność sumienia i wyznania oraz kompetencji nadzorczych GIODO w kontekście konstytucyjnych gwarancji autonomii i wzajemnej niezależności stosunków między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi.

W pierwszej kolejności należy wskazać na liczne w polskim prawodawstwie gwarancje autonomii Kościoła Katolickiego i jego niezależności od państwa. Zgodnie z przepisem art. 25 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 ze zm.), stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, lecz również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego. Natomiast w myśl ust. 4 powołanego przepisu, stosunki między Rzecząpospolitą Polską a Kościołem Katolickim określają umowa międzynarodowa zawarta ze Stolicą Apostolską i ustawy. Zasadę autonomii i niezależności w odniesieniu do Kościoła Katolickiego wyrażają postanowienia w szczególności art. 1 i art. 5 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską podpisanego 28 lipca 1993 r. (Dz. U. z 1998 r. Nr 51, poz. 318) oraz przepisy ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (t. j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1169), a szczególnie jej art. 2 stanowiący, iż Kościół rządzi się w swych sprawach własnym prawem, swobodnie wykonuje władzę duchowną i jurysdykcyjną oraz zarządza swoimi sprawami.

Należy zgodzić się ze skarżącym, iż z powołanych przepisów wynika, że Kościół Katolicki (podobnie jak i inne kościoły i związki wyznaniowe), ma prawo do samoorganizacji i samorządności. Może więc m. in. stanowić normy obowiązujące w ramach własnych struktur organizacyjnych, a w ich stanowieniu i stosowaniu jest wolny od ingerencji władz państwowych. Z regulacji tych wynika w szczególności, że określenie przesłanek nabycia przynależności osoby (wiernego) do Kościoła, faktycznych i prawnych skutków tego faktu oraz utraty przynależności ("wystąpienia" w różnych postaciach normowanych przez prawo kanoniczne), pozostaje wewnętrzną sprawą Kościoła, wolną od reglamentacji prawnej ze strony państwa. Stanowisko to potwierdzają pośrednio także przepisy ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (t. j. Dz. U. z 2005 r. Nr 231, poz. 1965 ze zm.). Obligują one do tego, aby określenie sposobu nabywania i utraty członkostwa w grupie religijnej, która ma być wpisana do rejestru Kościołów i innych związków wyznaniowych, zostało dokonane w statucie tej grupy (art. 32 ust. 2 pkt 8), a więc w sposób niezależny od jakichkolwiek władz państwowych. Niezależność tę zauważono również w sądownictwie, bowiem Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 13 sierpnia

2003 r., sygn. akt VI ACa 81/03 (Wokanda 2005, nr 1) przyjął, iż "odmowa przyjęcia do społeczności danego wyznania, podobnie jak wykluczenie, nie podlegają kontroli sądu powszechnego".

Zasadne jest przy tym wskazanie, że podstawowym (choć nie jedynym) źródłem prawa wewnętrznego Kościoła Katolickiego jest Kodeks Prawa Kanonicznego z dnia 25 stycznia 1983 r. (AAS75: 1983, pars. II, z późn. zm.), zaś organem uprawnionym do dokonywania autentycznej interpretacji ustaw kościelnych jest Papieska Rada Tekstów Prawnych, której kompetencje określa Konstytucja Apostolska ("Pastor Bonus" z dnia 29 czerwca 1988 r. (AAS 80: 1988, s. 841-912, z późn. zm.) (art. 154 i 155). Z uwagi na powyższe, podstawę prawną odnoszącą się do kwestii wystąpienia z Kościoła Katolickiego, oprócz ogólnych przepisów Kodeksu Prawa Kanonicznego (kan. 751), stanowi Obwieszczenie Papieskiej Rady Tekstów Prawnych "Actus formalis defectionis ab Ecclesia catholica" z dnia 13 marca 2006 r. (Prot. N. 10279/2006), zatwierdzone przez papieża Benedykta XVI. Zawiera ono przepisy nadrzędne w stosunku do jakiegokolwiek dokumentu zarówno o charakterze wykonawczym, jak i duszpasterskim, i stanowi podstawę prawną do rozpatrywania przedmiotowych spraw. Zostały w nim określone elementy materialne aktu formalnego wystąpienia z Kościoła Katolickiego, tj. wewnętrzna decyzja opuszczenia Kościoła Katolickiego, realizacja i zewnętrzna manifestacja tej decyzji, przyjęcie tej decyzji przez kompetentną władzę kościelną oraz formalne, tj. wystąpienie musi stanowić prawnie skuteczny (ważny) akt prawny dokonany w sposób osobisty, świadomy i wolny, w formie pisemnej wobec kompetentnej władzy kościelnej (tzn. wobec ordynariusza lub własnego proboszcza), która jest jedynym organem uprawniającym do wydania osądu dotyczącego zaistnienia lub niezaistnienia przedmiotowego wystąpienia.

Dokumentem zawierającym przepisy wykonawcze, jednakże jedynie o charakterze duszpasterskim, dotyczące Kościoła Katolickiego w Polsce, są przyjęte przez Konferencję Episkopatu Polski "Zasady postępowania w sprawie apostazji dokonanej poprzez formalny akt wystąpienia z Kościoła" z dnia 27 września 2008 r. ("Akta KEP" 14: 2008, s. 89 – 91).

Wspomniany kan. 751 KPK stanowi, że apostazją jest całkowite porzucenie wiary chrześcijańskiej. Jak wynika z pkt 5 "Zasady postępowania w sprawie apostazji dokonanej poprzez formalny akt wystąpienia z Kościoła" aktu odstępstwa, który wywołuje skutki kanoniczne, może dokonać tylko osoba pełnoletnia (kan. 98 § 1 i 2 KPK), zdolna do czynności prawnych, osobiście, w sposób świadomy i wolny (kan. 124 – 126), w formie pisemnej, w obecności proboszcza swego kanonicznego miejsca zamieszkania (stałego lub tymczasowego) i dwóch pełnoletnich świadków.

Niewątpliwie z powyższego wynika, iż wewnętrzne przepisy kościelne zastrzegły dla aktu formalnego wystąpienia z Kościoła Katolickiego formę szczególną, co nie jest niczym nadzwyczajnym także na gruncie polskiego prawa powszechnie obowiązującego. Przykładem takiej szczególnej formy dokonania czynności prawnej jest np. wymóg formy aktu notarialnego przy sprzedaży nieruchomości, co nie oznacza przecież ograniczenia konstytucyjnego prawa własności.

Analogicznie, wbrew stanowisku GIODO z powołaniem się na orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego, wskazana forma szczególna aktu apostazji nie może być postrzegana jako ograniczenie wolności sumienia i religii, w tym w szczególności wolności wystąpienia z kościoła lub innego związku wyznaniowego. Podkreślić bowiem wypada, że Kościół Katolicki nie tylko nie wyklucza dopuszczalności wystąpienia z Kościoła, ani tej możliwości nie czyni złudną lub iluzoryczną (co jest cechą tzw. nieliberalnych kościołów i religii), ale uznaje tę instytucję i poddaje ją zracjonalizowanej procedurze. W tej sytuacji nie sposób uznać, by przedstawione regulacje wewnętrzne naruszały konstytucyjnie zagwarantowaną w art. 53 wolność sumienia i religii. O takim naruszeniu można by było mówić wtedy, gdyby przepisy Kościoła Katolickiego ustanowiły zakaz apostazji lub w inny sposób uniemożliwiałyby lub znacznie utrudniały realizowanie konstytucyjnego prawa do zmiany wyznania.

Skoro zatem W. S. nie dokonał aktu apostazji w formie przewidzianej przez wewnętrzne prawo Kościoła Katolickiego, czego sam nie kwestionuje, to niezrozumiałe jest przyjęcie przez Generalnego Inspektora, iż wymieniony skutecznie w oświadczeniu z dnia [...] grudnia 2013 r. wyraził swoją wolę wystąpienia z Kościoła, pomimo, że Proboszcz Parafii pw. [...] w [...] wyraził jasne stanowisko, co do bezskuteczności dokonanego w takiej formie wystąpienia.

Państwo w żaden sposób nie może ingerować w sferę przynależności do kościoła lub związku wyznaniowego, bowiem naruszałoby to nie tylko wspomnianą chronioną konstytucyjnie autonomię Kościoła Katolickiego, ale wkraczałoby w sferę wolności religii i wyznania. Nie sposób zaakceptować sytuacji, w której o przynależności do kościoła, lub jej braku, rozstrzygałby organ państwowy, jakim jest GIODO, na podstawie przepisów powszechnie obowiązujących. Zdaniem Sądu, w sytuacji, gdy zagadnienie wystąpienia z Kościoła Katolickiego jest jedną z przesłanek wykonywania kompetencji przez organ administracji publicznej, to organ ten ustala przynależność do Kościoła wyłącznie w oparciu o dowody przedstawione przez stronę kościelną, w tym przede wszystkim na podstawie aktu chrztu z dokonaną adnotacją o wystąpieniu z Kościoła. Ustalanie tego faktu z powołaniem się na inne dowody jest niedopuszczalne. Nie jest przy tym wystarczające odwołanie się do oświadczenia o woli wystąpienia z Kościoła, a sprawy sporne na tym tle są sprawami kościelnymi, które winny być rozstrzygane na zasadach i w trybie określonych przez prawo kościelne.

Dokonując ustaleń w zakresie przynależności W. S. do Kościoła Katolickiego w oparciu o przepisy prawa powszechnie obowiązującego i wydając rozstrzygnięcie w przedmiocie przetwarzania jego danych osobowych przez Proboszcza Parafii, GIODO wkroczył w sferę autonomii Kościoła Katolickiego w tej materii, czym niewątpliwie dopuścił się naruszenia art. 6, art. 7 i art. 19 K.p.a. jak również wskazanych w skardze przepisów Konstytucji RP, Konkordatu, ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczpospolitej Polskiej oraz ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania. Ponadto organ naruszył art. 77 § 1 oraz art. 107 § 3 K.p.a. poprzez błędną ocenę dowodów i oparcie uzasadnienia prawnego swojego rozstrzygnięcia w większości na tezach uzasadnień wyroków Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Wobec stwierdzonych naruszeń zarówno przepisów prawa materialnego, jak również przepisów postępowania, koniecznym było uchylenie zaskarżonej oraz poprzedzającej ją decyzji.

Rozpoznając sprawę ponownie, GIODO winien uwzględnić powyższe rozważania Sądu, ze szczególnym uwzględnieniem zasady autonomii kościołów i związków wyznaniowych w Rzeczypospolitej Polskiej.

Mając powyższe na względzie, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c P.p.s.a., orzekł jak w sentencji wyroku. O kosztach orzeczono w oparciu o art. 200 w związku z art. 205 § 1 ww. ustawy.