Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Jacek Hyla, Sędziowie Sędzia WSA Alina Dominiak (spr.), Sędzia WSA Felicja Kajut, Protokolant Starszy Sekretarz Sądowy Beata Kaczmar, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 23 marca 2017 r. sprawy ze skargi J. Z. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego [...] z dnia 28 grudnia 2016 r., nr [...] w przedmiocie świadczenia z funduszu alimentacyjnego uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Prezydenta [...] z dnia 12 października 2016 r., nr [...].

Decyzją z dnia 12 października 2016 r. Prezydent Miasta na podstawie art. 1a, art. 9, art. 10, art. 11, art. 12, art. 15, art. 18, art. 19 ust. 1, art. 20, art. 21 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 169 ze zm.) odmówił J. Z., reprezentowanej przez przedstawiciela ustawowego – D. Z., świadczenia z funduszu alimentacyjnego na okres świadczeniowy 2016/2017.

W uzasadnieniu wskazano, że w 2015 r. rodzina uzyskała dochód ogółem netto 19.389,07 zł. Miesięczny dochód wyniósł 1.615.76 zł, a na osobę w rodzinie 807,89 zł (2 osoby), przekraczając kryterium dochodowe (w kwocie 725,00 zł) o kwotę 82,88 zł.

W odwołaniu od powyższej decyzji podniesiono, że dochód rodziny bezpodstawnie powiększono o alimenty, przyznane postanowieniem Sądu Okręgowego w S. z dnia 9 września 2015 r., sygn. akt [...] w kwocie po 400 zł miesięcznie, począwszy od 14 kwietnia 2015r. Matka dziecka alimentów tych nie uregulowała, nie kontaktuje się z dzieckiem i w żaden sposób mu nie pomaga. Egzekucja alimentów okazała się bezskuteczna. Alimenty za 2015 r. ojciec dziecka otrzymał jedynie "na papierze" i dlatego nie powinny być doliczone do dochodu rodziny.

Decyzją z dnia 28 grudnia 2016 r., nr [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję.

W uzasadnieniu wskazano, że w sprawie zastosowanie miały przepisy ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz.U. z 2016r., poz. 169, dalej jako "ustawa") oraz rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 grudnia 2015 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania, sposobu ustalania dochodu oraz wzorów wniosku, zaświadczeń i oświadczeń o ustalenie prawa do świadczenia z funduszu alimentacyjnego (Dz.U. z 2015r., poz. 2229).

W świetle art. 9 ust. 1 i 2 ustawy świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują osobie uprawnionej (...), jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty 725 zł.

Organ wskazał, że przywołana wyżej ustawa w art. 2 pkt 4 odwołuje się do definicji dochodu z ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (tekst jednolity Dz.U. z 2016 r., poz. 1518 ze zm.). Zgodnie z art. 3 pkt 1 a i c tiret 13 ustawy o świadczeniach rodzinnych, gdy mowa o dochodzie oznacza to, po odliczeniu kwot alimentów świadczonych na rzecz innych osób:

a) przychody podlegające opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27, art. 30b, art. 30c, art. 30e i art. 30f ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2012 r., poz. 361, ze zm.), pomniejszone o koszty uzyskania przychodu, należny podatek dochodowy od osób fizycznych, składki na ubezpieczenia społeczne niezaliczone do kosztów uzyskania przychodu oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne /.../,

c) alimenty na rzecz dzieci.

Organ wyjaśnił, że zasadniczym powodem odwołania jest zarzut wliczenia do dochodu rodziny alimentów zasądzonych za rok 2015. Strona wskazała, iż nie otrzymała tych świadczeń.

W ocenie organu odwoławczego w obecnym stanie prawnym nie ma przepisu, uprawniającego do pomniejszenia dochodu rodziny o alimenty, których nie otrzymano.

Powyższą kwestię regulował w sposób szczególny przepis § 13 uchylonego rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 lipca 2010 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania, sposobu ustalania dochodu oraz wzorów wniosku, zaświadczeń i oświadczeń o ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego (Dz.U. nr 128, poz. 836), zgodnie z którym "w przypadku gdy członek rodziny ma ustalone prawo do alimentów, ale ich nie otrzymuje lub otrzymuje w wysokości niższej lub wyższej od ustalonej w tytule egzekucyjnym, do dochodu rodziny stanowiącego podstawę ustalenia prawa do świadczeń wlicza się alimenty w otrzymywanej wysokości udokumentowanej przez organ prowadzący postępowanie egzekucyjne w zaświadczeniu o całkowitej lub częściowej bezskuteczności egzekucji alimentów, a także o wysokości wyegzekwowanych alimentów, w przypadku uzyskania alimentów niższych niż ustalone w tytule egzekucyjnym."

Zmiana przepisów dotyczących nabywania prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego przesądza, że brak jest podstaw do innego wyliczenia dochodu.

Do dochodu za 2015 r. wliczyć należało dochód D. Z., opodatkowany podatkiem dochodowym od osób fizycznych w kwocie 15.789.07 zł (dochód - 20.501,79, minus należny podatek - 23,00 zł, minus składka na ubezpieczenie społeczne - 2993,94 zł, minus składka na ubezpieczenie zdrowotne 1.695,88 zł) oraz alimenty zgodnie z wyrokiem w kwocie 3.600,00 zł. W związku z powyższym w roku 2015 dochód rodziny ogółem wyniósł 19.389,07 zł, co miesięcznie dało kwotę 1.615.76 zł (19.389,07 zł : 12 m). Miesięczny dochód rodziny na osobę wyniósł 807,88 zł (1.615,76 zł: 2 osoby). Tym samym przekroczone zostało kryterium dochodowe wynoszące 725,00 zł, o 92,88 zł.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku na powyższą decyzję zarzucono, że alimenty, które zostały przyznane przez sąd, a które nie zostały wypłacone , zostały wliczone przez organ do dochodu.

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie, podtrzymując dotychczasową argumentację.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku zważył co następuje:

W myśl art. 1 § 1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (t. j. Dz. U. z 2016 r., poz. 1066) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej.

Zgodnie z art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 718, dalej jako "p.p.s.a."), sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skarga jest zasadna.

W pierwszej kolejności zauważyć należy, że podstawowym aktem prawnym , na podstawie którego możliwe jest przyznanie świadczeń, o które ubiegała się małoletnia skarżąca, reprezentowana przez przedstawiciela ustawowego – ojca, jest ustawa z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów ( Dz.U. z 2016 r., poz. 169 ze zm.), zwana dalej "ustawą". Celem ustawy jest – jak wynika z jej preambuły- realizacja konstytucyjnej zasady pomocniczości, która nakłada na państwo obowiązek wspierania tych osób ubogich, które nie są w stanie samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb i nie otrzymują należnego im wsparcia od osób należących do kręgu zobowiązanych wobec nich do alimentacji.

Osobą uprawnioną do świadczeń alimentacyjnych jest osoba uprawniona do alimentów od rodzica na podstawie tytułu wykonawczego pochodzącego lub zatwierdzonego przez sąd, jeżeli egzekucja okazała się bezskuteczna (art. 2 pkt 11 ustawy).

Bezskuteczność egzekucji oznacza egzekucję, w wyniku której w okresie ostatnich dwóch miesięcy nie wyegzekwowano pełnej należności z tytułu zaległych i bieżących zobowiązań alimentacyjnych; za bezskuteczną egzekucję uważa się również niemożność wszczęcia lub prowadzenia egzekucji alimentów przeciwko dłużnikowi alimentacyjnemu przebywającemu poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, w szczególności z powodu: pkt a - braku podstawy prawnej do pojęcia czynności zmierzających do wykonania tytułu wykonawczego w miejscu zamieszkania dłużnika, pkt b - braku możliwości wskazania przez osobę uprawnioną miejsca zamieszkania dłużnika alimentacyjnego za granicą (art. 2 pkt 2 ustawy).

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują osobie uprawnionej do ukończenia przez nią 18 roku życia albo w przypadku gdy uczy się w szkole lub szkole wyższej do ukończenia przez nią 25 roku życia, albo w przypadku posiadania orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności - bezterminowo.

W myśl art. 9 ust. 2 ustawy świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty 725 zł.

Pojęcia dochodu oraz dochodu rodziny zostały zdefiniowane w art. 2 pkt 4 i 5 ustawy, poprzez odesłanie do definicji dochodu i dochodu rodziny, unormowanych w przepisach ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych ( Dz.U. z 2016 r., poz. 1518 ze z.) w art. 3 pkt 1 stanowi, że ilekroć w ustawie jest mowa o dochodzie - oznacza to, po odliczeniu kwot alimentów świadczonych na rzecz innych osób:

a) przychody podlegające opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27, art. 30b, art. 30c, art. 30e i art. 30f ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361, z późn. zm.), pomniejszone o koszty uzyskania przychodu, należny podatek dochodowy od osób fizycznych, składki na ubezpieczenia społeczne niezaliczone do kosztów uzyskania przychodu oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne,

c) inne dochody niepodlegające opodatkowaniu na podstawie przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, m.in. alimenty na rzecz dzieci.

Dochodem rodziny według art. 3 pkt 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych jest natomiast suma dochodów członków rodziny.

Z kolei dochód członka rodziny został zdefiniowany w art. 2 pkt 5a ustawy, analogicznie jak w art. 3 pkt 2a ustawy o świadczeniach rodzinnych, jako przeciętny miesięczny dochód członka rodziny osiągnięty w roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy, z zastrzeżeniem art. 9 ust. 3-4a.

Z załączonych do akt sprawy dokumentów wynika, że wniosek z dnia 29 września 2016 r. dotyczył ustalenia prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego w okresie świadczeniowym 2016/2017, trwającym od 1 października 2016 r. do 30 września 2017 r. W tej sytuacji dla ustalenia, czy skarżąca spełniała warunki do otrzymania świadczenia, decydujące znaczenia miał dochód uzyskany przez jej rodzinę w 2015 r., który nie powinien przekraczać kwoty 725 zł na osobę w rodzinie.

Organy zaliczyły do dochodu rodziny dochody z tytułu alimentów należnych w 2015 r. w wysokości 3600 zł oraz dochód uzyskany w 2015 r. w wysokości 15 789,07 zł , co w sumie daje miesięcznie 1615,76 zł , a z uwagi na dwie osoby w rodzinie daje kwotę 807, 88 zł miesięcznie na osobę w rodzinie. W rezultacie wykluczało to możliwość przyznania świadczenia z funduszu alimentacyjnego.

Taki sposób ustalenia dochodu zakwestionowała strona skarżąca, nie zgadzając się z zaliczeniem do dochodu rodziny kwoty 3600 zł z tytułu należnych alimentów, których faktycznie nie otrzymała, co skutkowało ustaleniem dochodu na osobę w rodzinie przekraczającego ustawowe kryterium dochodowe, uprawniające do przyznania świadczeń alimentacyjnych.

W ocenie Sądu stanowisko organów obu instancji w świetle obowiązujących przepisów prawa oraz zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie zasługuje na aprobatę, ponieważ przy wyliczaniu wysokości dochodu rodziny za dany rok winna zostać uwzględniona przez organy wysokość faktycznie otrzymanych alimentów, a nie kwota alimentów należnych (choć nie otrzymanych), wynikająca z orzeczenia ustalającego ich wysokość. Zauważyć należy, że przepisy art. 3 pkt 2 i 2a ustawy o świadczeniach rodzinnych , do których odsyła art. 2 pkt 4, 5 oraz art. 2 pkt 5a ustawy, stanowią o dochodzie "osiągniętym", a nie dochodzie "należnym", co należy rozumieć jako realny dochód uzyskany w danym roku kalendarzowym przez poszczególnych członków rodziny. Wobec tego, jeśli alimenty są częścią składową dochodu, to wyłącznie alimenty faktycznie osiągnięte (otrzymane) winny zostać doń doliczone. Przeciwnego stanowiska organów obu instancji nie sposób zaakceptować.

Należy również podkreślić, że o sposobie wykładni powyższych przepisów nie może decydować podnoszony przez organ odwoławczy fakt, że obecnie obowiązujące rozporządzenie Ministra Rodziny , Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 grudnia 2015 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania, sposobu ustalania dochodu oraz wzorów wniosku, zaświadczeń i oświadczeń o ustalenie prawa do świadczenia z funduszu alimentacyjnego ( Dz.U. z 2015 r., poz.2229) nie zawiera odpowiednika § 13 uchylonego rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 lipca 2010 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania, sposobu ustalania dochodu oraz wzorów wniosku, zaświadczeń i oświadczeń o ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego ( Dz.U. z 2010 r. , Nr 123, poz. 836 ), który przewidywał wliczanie do dochodu rodziny alimentów w wysokości otrzymywanej. Przepisy ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów oraz ustawy o świadczeniach rodzinnych kwestię tę normują we własnym zakresie, bez konieczności posiłkowania się przepisami rozporządzenia, będącego zresztą aktem niższej rangi niż ustawa.

W tej sytuacji uznać należy, że organy obu instancji, wliczając do dochodu rodziny alimenty należne, lecz nie otrzymywane, naruszyły przepisy prawa materialnego w sposób mający wpływ na wynik sprawy.

Mając na uwadze powyższe Sąd, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a. w zw. z art. 135 p.p.s.a, uchylił decyzje organów obu instancji.

Przy ponownym rozpatrzeniu sprawy organy uwzględnią powyżej zaprezentowany pogląd prawny.