Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Jerzy Dudek (sprawozdawca), Sędziowie Sędzia NSA Witold Falczyński,, Sędzia NSA Krystyna Sidor, Protokolant Asystent sędziego Marcin Małek, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 21 grudnia 2010 r. sprawy ze skargi I. P. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie zasiłku stałego I. oddala skargę; II. przyznaje [...] M. Ch. od Skarbu Państwa (Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie) kwotę 292,80 (dwieście dziewięćdziesiąt dwa złote osiemdziesiąt groszy) zł tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, w tym 52,80 (pięćdziesiąt dwa złote osiemdziesiąt groszy) zł należnego podatku od towarów i usług.

Decyzją z dnia {...] grudnia 2006 r., nr {...], wydaną z upoważnienia Prezydenta Miasta L., przyznano I. P. zasiłek stały w wysokości 444 zł miesięcznie od dnia 1 listopada 2006 r. na czas nieoznaczony.

Powyższa decyzja została zmieniona decyzją nr [...] wydaną z upoważnienia Prezydenta Miasta L. w dniu [...] lipca 2010 r. (mylnie wskazaną przez organ drugiej instancji jako decyzja z dnia [...] lipca 2010 r.) w ten sposób, że zasiłek stały przyznano I. P. na okres od dnia 1 listopada 2006 r. do dnia 31 marca 2010 r. z uwagi na ustalenie, iż prowadzi on wspólne gospodarstwo domowe z T. P., a poziom uzyskiwanych przez nich wspólnie dochodów wynosi 1229, 01 zł i przekracza kryterium dochodowe.

Decyzją z dnia [...] sierpnia 2010 r., nr [...], wydaną na skutek odwołania I. P., Samorządowe Kolegium Odwoławcze w L. utrzymało w mocy decyzję organu pierwszej instancji z dnia [...] lipca 2010 r. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia organ odwoławczy wskazał, iż po ponownym przeprowadzeniu postępowania, które obejmowało przeprowadzony w dniu [...] czerwca 2010 r. wywiad środowiskowy, organ pierwszej instancji ustalił, iż, wbrew twierdzeniom wnioskodawcy, prowadzi on wraz z T. P. wspólne gospodarstwo domowe, o czym świadczy faktycznie całkowite ponoszenie przez T. P. kosztów utrzymania mieszkania, swobodny dostęp I. P. do wszystkich urządzeń domowych i całości lokalu mieszkalnego. W konsekwencji powyższego, zasadne było, w ocenie organu pierwszej instancji, uwzględnienie dochodów T. P. przy wyliczaniu kryterium dochodowego pomocy, o którą zabiegał wnioskodawca.

Organ odwoławczy powołał się na treść art. 6 pkt 14 ustawy o pomocy społecznej, zgodnie z którym, ustawowy termin "rodzina" oznacza osoby spokrewnione lub niespokrewnione, pozostające w faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące, gospodarujące. Pojęcie to nie jest zatem oparte wyłącznie na więzach pokrewieństwa, bardziej istotne jest tworzenie wspólnoty. Za rodzinę uznaje się tu osoby spokrewnione i niespokrewnione, pozostające w faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące i gospodarujące (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 29 sierpnia 2008 r., sygn. akt I OSK 1429/07).

Organ drugiej instancji podniósł, iż z akt sprawy, w tym przeprowadzonych wywiadów środowiskowych, wynika, iż skarżący mieszka u konkubiny, a w mieszkaniu znajduje się jedna kuchnia i jedna lodówka. W świetle tego nie można uznać, że ustalenia co do prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego są dowolne. Okoliczności te wskazują bowiem wyraźnie na prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 3 lutego 2006 r., sygn. akt I OSK 598/05 i z dnia 8 maja 2008 r., sygn. akt I OSK 1178/07).

W ocenie organu odwoławczego, o tworzeniu wspólnoty świadczy również faktyczne zarządzanie mieszkaniem przez I. P. pod nieobecność T. P. (nadzór pod jej nieobecność, gdy pilnuje dzieci u córki). Organ wskazał, iż jeśli osoby gospodarują wspólnie, oznacza to, że razem czymś zarządzają, dysponują; chodzi więc o przyczynianie się do funkcjonowania wspólnoty poprzez wykonywanie na jej rzecz jakichkolwiek czynności. Możliwość zarządzania oznacza w istocie wykonywanie części czynności związanych z codziennymi zajęciami (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 20 maja 2008 r., sygn. akt II SA/Ol 181/08). Organ wskazał również, iż w pojęciu prowadzenia gospodarstwa domowego mieści się np. codzienne przygotowywanie posiłków i wykonywanie innych czynności z zakresu prowadzenia gospodarstwa domowego. Ponadto, w ocenie organu, skoro I. P. nie ma dochodów pozwalających na partycypację w opłatach mieszkaniowych, to istnieje wątpliwość, czy stać go na zakup żywności, a jeżeli nie, to oczywistym jest, iż żywi się wraz z T. P. i w ten sposób wypełnia znamiona prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z dnia 3 grudnia 2008 r., II SA/Bd 828/08).

Organ powołał się na wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 29 kwietnia 2008 t., II SA/Lu 182/08), w którym wskazano, iż przesłanka wspólnego gospodarowania nic wyczerpuje się wyłącznie w ponoszeniu wydatków związanych z gospodarstwem domowym, ale wyraża się również w czerpaniu korzyści z tego gospodarstwa wspólnie z innymi członkami rodziny - tak jak ma to miejsce w przypadku I. P., korzystającego z lokalu utrzymywanego przez T. P.

W ocenie organu odwoławczego, z załączonej dokumentacji i poczynionych przez organ pierwszej instancji ustaleń wynika zatem bezsprzecznie, że skarżący wraz z T. P. stanowią rodzinę w rozumieniu art. 6 pkt 14 ustawy o pomocy społecznej, jako osoby niespokrewnione, pozostające w faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące i gospodarujące. Nie jest zatem trafny argument skarżącego, że okoliczność wspólnego zamieszkiwania z T. P. nie ma żadnego znaczenia na gruncie rozpoznawanej sprawy, w związku z czym, rozstrzygając w kwestii zasiłku dla skarżącego, uwzględnieniu powinien podlegać wyłącznie jego dochód. Jednocześnie Kolegium podzieliło poglądy wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, z których wynika, iż organ pierwszej instancji nie przyznał wiarygodności wyjaśnieniom T. P., jakoby ona również prowadziła całkowicie oddzielne gospodarstwo domowe. O silnym związku obojga zainteresowanych wskazuje również fakt, iż wspólne zamieszkiwanie trwa od listopada 2006 r. i miało miejsce nie tylko w lokalu przy ul. N. [...], ale również przy ul. K. [...]. W związku z powyższym, zdaniem Kolegium, przy ustalaniu wysokości dochodów wnioskodawcy należało uwzględnić dochody T. P.

Organ odwoławczy wskazał, iż zgodnie z art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy o pomocy społecznej, prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej przysługuje osobie w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza kwoty 351 zł. Z akt sprawy wynika, iż I. P. nie uzyskuje żadnego dochodu, a T. P. otrzymuje świadczenie emerytalne w wysokości 1229,01 zł. Kryterium dochodowe w niniejszej sprawie wynosi zatem dla osoby w rodzinie 351 zł, a dla dwuosobowej rodziny 702 zł.

Kolegium powołało się na treść art. 106 ust. 5 ustawy o pomocy społecznej, zgodnie z którym, decyzję administracyjną zmienia się lub uchyla na niekorzyść strony bez jej zgody w przypadku zmiany przepisów prawa, zmiany sytuacji dochodowej lub osobistej strony, pobrania nienależnego świadczenia, a także można zmienić lub uchylić decyzję, jeżeli wystąpiły przesłanki, o których mowa wart. 11, 12 i 107 ust. 5 powołanej ustawy. Zmiana decyzji administracyjnej na korzyść strony nie wymaga jej zgody. Należy zatem, w ocenie organu, uznać, iż organ pierwszej instancji zasadnie dokonał zmiany poprzednio wydanej decyzji w związku ze zmianą sytuacji dochodowej jej beneficjanta.

Skargę na powyższą decyzję wniósł I. P., żądając jej uchylenia w całości.

W uzasadnieniu skargi wskazał, iż jest jedynie lokatorem T. P. i prowadzi samodzielne gospodarstwo domowe. Podniósł, iż opłaca część należności za media i nie przygotowuje z T. P. wspólnych posiłków, nie wykonuje też żadnych innych czynności wchodzących w zakres prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego. W związku z powyższym, stanowisko organów, które uznały, iż do jego dochodów należy doliczyć dochody T. P., jest w ocenie skarżącego, pozbawione podstaw.

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga jest niezasadna.

W myśl art. 37 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej, zasiłek stały przysługuje pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, a także pełnoletniej osobie pozostającej w rodzinie, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie są niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie.

Zatem, prawo do zasiłku stałego, tak jak do większości świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, uzależnione jest od spełnienia kryterium dochodowego. Kryterium dochodowe, określone w art. 8 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej zostało zróżnicowane odpowiednio do trzech rodzajów świadczeniobiorców. Najwyższe jest kryterium osoby samotnie gospodarującej. Jest to spowodowane wyższymi kosztami utrzymania osób samotnie prowadzących gospodarstwo domowe w porównaniu z gospodarstwami rodzinnymi. Drugie kryterium dochodowe określone zostało dla osoby w rodzinie. Jest ono brane pod uwagę wówczas, gdy świadczeniobiorcą jest osoba fizyczna przebywająca we wspólnocie rodzinnej. Trzecie kryterium jest stosowane w sytuacji, w której adresatem świadczenia jest rodzina.

Przechodząc do istoty sprawy, wskazać należy, iż w rozumieniu art. 6 pkt 10 i 14 ustawy o pomocy społecznej, za rodzinę uważa się osoby spokrewnione lub niespokrewnione pozostające w faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące i gospodarujące, a za osobę samotnie gospodarującą - osobę prowadzącą jednoosobowe gospodarstwo domowe.

Aby wyjaśnić pojęcie "wspólne gospodarowanie", a tym samym ustalić, czy skarżący jest osobą samotnie gospodarującą, czy też członkiem rodziny, należy uwzględnić potoczne rozumienie tego wyrażenia. Zgodnie z Wielkim Słownikiem Poprawnej Polszczyzny PWN "wspólny to taki, w którym biorą udział dwie osoby lub więcej osób; wykonywany razem z kimś", natomiast "gospodarować to "dysponować czymś; zarządzać czymś" (red. A. Markowski, Warszawa, 2005, s. 1330 i 298).

Stąd, jeśli osoby gospodarują wspólnie, oznacza to, że razem czymś zarządzają, dysponują. W rozpatrywanym kontekście chodzi więc o przyczynianie się do funkcjonowania wspólnoty poprzez wykonywanie na jej rzecz jakichkolwiek czynności. Możliwość zarządzania oznacza w istocie uprawnienie do współdecydowania o przeznaczeniu dochodu rodziny, a także wykonywanie części czynności związanych z codziennymi zajęciami, jak sprzątanie, gotowanie, pranie itp.

Zatem przez wspólne prowadzenie gospodarstwa domowego rozumie się nie tylko wspólne zamieszkiwanie określonych osób, ale związane z tym wspólne zaspokajanie potrzeb życiowych, w tym wzajemną ścisłą współpracę w załatwianiu codziennych spraw związanych z prowadzeniem domu, niezarobkowanie i pozostawanie w związku z tym na całkowitym lub częściowym utrzymaniu osoby, z którą się gospodarstwo domowe prowadzi, a wszystko to dodatkowo uzupełnione powinno być cechami stałości, które tego typu sytuację charakteryzują.

Mając na uwadze powyższe, wskazać należy, iż w świetle akt sprawy, w tym przeprowadzonych wywiadów środowiskowych, z których wynika, iż skarżący I. P. mieszka z T. P., faktyczne zarządza mieszkaniem pod jej nieobecność, ma swobodny dostęp do wszystkich pomieszczeń i urządzeń domowych, w tym do kuchni i lodówki, zaś T. P. ponosi wszystkie koszty utrzymania mieszkania, nie można uznać, że ustalenia co do prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego są dowolne. Okoliczności te wskazują bowiem jednoznacznie na prowadzenie przez wskazane osoby wspólnego gospodarstwa domowego.

Konkludując, w ocenie sądu, zgromadzony w sprawie materiał dawał organom obu instancji podstawę do przyjęcia jednoznacznych ustaleń, że skarżący zamieszkuje i prowadzi z T. P. wspólne gospodarstwo domowe.

W konsekwencji powyższego, zasadne było uwzględnienie przez organ wydający zaskarżoną decyzję oraz organ pierwszej instancji dochodów T. P. przy wyliczaniu kryterium dochodowego, od którego zależało przyznanie I. P. zasiłku stałego. Skoro dochód ten, wynoszący 614,5 zł na osobę, przekraczał kryterium dochodowe określone w art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy o pomocy społecznej na kwotę 351 zł na osobę w rodzinie, organy miały podstawę do zmiany okresu przyznania skarżącemu zasiłku stałego na jego niekorzyść w oparciu o dyspozycję art. 106 ust. 5 w związku z art. 8 ust. 1 pkt 2 i art. 37 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej.

W związku z powyższym skarga, jako niezasadna, została oddalona na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.).

Orzeczenie o zwrocie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej skarżącemu z urzędu uzasadnia treść art. 250 wyżej cytowanej ustawy w związku z § 18 ust. 1 pkt 1 lit. c) oraz § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U Nr 163, poz. 1348 ze zm.).

Z tych względów należało orzec jak w sentencji.