Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Joanna Runge-Lissowska (spr.) sędzia NSA Jolanta Sikorska sędzia del. WSA Dorota Jadwiszczok Protokolant sekretarz sądowy Justyna Stępień po rozpoznaniu w dniu 2 lutego 2017 roku na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej M.K. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 30 sierpnia 2016 r. sygn. akt II SA/Łd 473/16 w sprawie ze skargi M.K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Łodzi z dnia [...] maja 2016 r. Nr [...] w przedmiocie świadczenia pielęgnacyjnego oddala skargę kasacyjną.

Wyrokiem z 30 sierpnia 2016 r., sygn. akt II SA/Łd 473/16, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi oddalił skargę M.K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Łodzi z [...] maja 2016 r., nr [...], którą utrzymano w mocy decyzję Prezydenta Miasta Łodzi z [...] marca 2016 r., odmawiającą przyznania świadczenia pielęgnacyjnego.

Wyrok powyższy zapadł w następujących okolicznościach faktycznych i prawnych:

Prezydent Miasta Łodzi, decyzją z [...] marca 2016 r., odmówił M.K. przyznania świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z opieką nad M.R. od dnia [...] czerwca 2015 r.

Po rozpoznaniu odwołania M.K. od powyższej decyzji, Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Łodzi, decyzją z [...] maja 2016 r., utrzymało zaskarżone rozstrzygnięcie w mocy. Kolegium wskazało: Matka skarżącej, M.R. przebywa w placówce zapewniającej całodobową opiekę i korzysta w niej z całodobowej opieki przez więcej niż 5 dni w tygodniu. Potwierdziły to umowy zawarte między Zakładem Opiekuńczo-Leczniczym "[...]" a M.K.. Taka sytuacja wskazuje, że strona nie spełnia ustawowej przesłanki do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, bowiem nie sprawuje fizycznie osobistej opieki nad matką M.R. Z art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. b/ ustawy o świadczeniach rodzinnych wynika, iż przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego jest wyłączone między innymi w sytuacji, gdy osoba wymagająca opieki została umieszczona w placówce zapewniającej całodobową opiekę przez co najmniej 5 dni w tygodniu. Użyte przez ustawodawcę w analizowanym przepisie pojęcie "całodobową opiekę", oznacza, że zapewnienie przez placówkę opieki obejmującej pełne 24 godziny i to przez co najmniej 5 dni tygodniu, stanowi negatywną przesłankę przyznania świadczenia pielęgnacyjnego.

W skardze na powyższą decyzję M.K. wskazała brak dokładnego wyjaśnienia przez organ II instancji stanu faktycznego wobec nieustalenia rzeczywistego zakresu opieki świadczonej przez nią matce, świadczeń na rzecz M.R. przez D.S. "[...]", przejściowego charakteru pobytu w tym Domu oraz brak ustalenia, iż D.S. "[...]" jako Zakład Opieki Leczniczej wykonuje działalność leczniczą.

Oddalając skargę Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi wskazał: Przyznanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego jest formą wynagrodzenia przez państwo osoby, na której ciąży obowiązek alimentacyjny względem osoby niepełnosprawnej, w zamian za rezygnację albo niepodejmowanie zatrudnienia w związku z koniecznością opieki nad tą osobą niepełnosprawną. Jedną z podstawowych przesłanek uprawniających do uzyskania tego świadczenia jest stała i osobista opieka ubiegającego się o przyznanie świadczenia nad osobą niepełnosprawną, która musi w sposób oczywisty stanowić przeszkodę do wykonywania pracy zawodowej. Zatem związek między rezygnacją z zatrudnia (albo jego niepodejmowaniem), a sprawowaną opieką musi być bezpośredni. Natomiast w sytuacji, gdy opieka powierzona jest osobie trzeciej, to tego związku przyczynowo-skutkowego między koniecznością rezygnacji (niepodejmowania) z zatrudnienia a opieką nie ma. Tak stało się w rozpoznawanej sprawie. Sama skarżąca przyznała w postępowaniu administracyjnym już w 2014 r., że ze względu na zaawansowaną chorobę matki nie była w stanie sprawować tej opieki, odmawiano też przyjęcia matki do szpitala. Trafny jest zatem wniosek organu odwoławczego, że oddanie chorej matki do D.S. "[...]" i czas tego pobytu oznacza, iż skarżąca przestała sprawować nad matką stałą, permanentną opiekę. Istotne jest przy tym, że w dacie orzekania przez organ odwoławczy stan ten trwał nieprzerwanie ponad dwa lata. W piśmie kierownika Zakładu Opieki Leczniczej z czerwca 2016 r. wskazano też, że nie jest znany termin zakończenia leczenia, co pozwala na wysunięcie wniosku, że pobyt M.R. w ww. placówce uwarunkowany jest nie tylko przesłankami leczniczymi, ale i względami zapewnienia niezbędnej opieki. Codzienne, kilkugodzinne pobyty skarżącej u matki, podczas których wykonuje czynności opiekuńcze, polegające na podawaniu posiłków, lekarstw, pomoc przy czynnościach codziennej higieny, czy zmianie odzieży, nie mogą świadczyć o konieczności rezygnacji (niepodejmowania) przez nią zatrudnienia w związku ze sprawowaniem opieki gdyż matka ma zapewnioną profesjonalną, całodobową opiekę medyczną i usługi bytowe. Tak ustalony stan faktyczny uzasadnia tezę, że ustał obecnie bezpośredni związek między niepodejmowaniem zatrudnienia przez M.K. a koniecznością stałej opieki nad matką. Organ odwoławczy wyjaśnił też ponad wszelką wątpliwość, że pobyt matki skarżącej w Zakładzie Opiekuńczo-Leczniczym nie może być traktowany wyłącznie przejściowo, bez względu na fakt, że umowy o świadczenie usług są zawierane na określony czas, gdyż matka przebywa tam nieprzerwanie od [...] kwietnia 2014 r., a w zaświadczeniu z [...] lipca 2014 r. Kierownik Zakładu oświadczył, że M.R. przebywa w placówce na stałe i wymaga całodobowej opieki (potwierdza to z resztą orzeczenie o niepełnosprawności), a pismo z czerwca 2016 r., że nie jest znany termin zakończenia leczenia. To oznacza, że stałą opiekę nad matką skarżącej sprawuje Zakład. To, że jest to opieka odpłatna nie ma żadnego znaczenia, jak również i to, że skarżąca została ustanowiona opiekunem prawnym matki, bowiem ta okoliczność nie oznacza obowiązku osobistego zajmowania się osobą ubezwłasnowolnioną.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniosła M.K., prawidłowo reprezentowana, domagając się uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania oraz zasądzenia kosztów postępowania. Wyrokowi zarzucono:

1) naruszenie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a/ p.p.s.a. poprzez oddalenie skargi, w sytuacji gdy w niniejszej sprawie miało miejsce naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, co powinno przemawiać za uchyleniem zaskarżonych decyzji,

2) naruszenie art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. b/ ustawy o świadczeniach rodzinnych poprzez jego błędną wykładnię, a w konsekwencji pominięcie przez Wojewódzki Sąd Administracyjny okoliczności, iż przedmiotowa norma prawna nie uzależnia wyłączenia w nim objętego, tj. umieszczenia w placówce wykonującej działalność leczniczą, od czasokresu trwania pobytu osoby wymagającej opieki w placówce wykonującej działalność leczniczą.

W piśmie procesowym z 25 stycznia 2017 r. M.K. wniosła o dopuszczenie dowodu z faktur za transport medyczny M.R. z D.S. "[...]", mającego świadczyć o obecnym miejscu jej przebywania.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Artykuł 183 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2016 r. poz. 718), dalej jako "p.p.s.a.", stanowi, że Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania. W niniejszej sprawie nie zachodzą okoliczności skutkujące nieważnością postępowania, określone w art. 183 § 2 pkt 1–6 p.p.s.a., należało zatem odnieść się do zasadniczych zarzutów stanowiących istotę podstaw kasacji.

Z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych wynika, że świadczenie pielęgnacyjne przysługuje osobom w nich wymienionym, jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniem konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. Z kolei ust. 5 tego artykułu wymienia sytuacje, kiedy świadczenie to nie przysługuje z przyczyn w nich wskazanych, w pkt 2 lit. b/ tego ustępu jest umieszczenie w placówce zapewniającej całodobową opiekę i korzystanie z niej przez co najmniej 5 dni w tygodniu. Z zestawienia tych przepisów wynika, że podstawowym wymogiem uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego jest sprawowanie stałej, ciągłej opieki wykluczającej podjęcie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej. Świadczenie to bowiem ma być rekompensatą za rezygnację z pracy z uwagi na konieczność opieki nad osobą bliską, która jej wymaga.

M.K. wystąpiła o świadczenie pielęgnacyjne od [...] czerwca 2015 r. w związku ze sprawowaniem opieki nad matką M.R. Z akt sprawy wynika, iż M.R. legitymuje się orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności ze wskazaniem konieczności stałej opieki w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji, jednak od [...] kwietnia 2014 r. przebywa na stałe w Zakładzie Opiekuńczo-Leczniczym "[...]". Zakład ten świadczy usługi całodobowe bytowe, lecznicze, opiekuńcze, a z oświadczenia Kierownika tego Zakładu wynika, iż pobyt M.R. jest stały, termin zakończenia leczenia z uwagi na rodzaj schorzenia, nie jest możliwy do przewidzenia.

Pobyt matki skarżącej kasacyjnie w Zakładzie "[...]", jest sytuacją, o której mowa art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. b/ ustawy o świadczeniach rodzinnych. Pobyt bowiem M.R. w tej placówce jest stały. Fakt, że M.K. matkę regularnie odwiedza, świadczy jej pomoc nie zmienia faktu stałego pobytu w placówce. Nadto czas świadczenia przez nią matce tej pomocy nie przekreśla możliwości podjęcia zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej.

Zgodzić należy się z organami obu instancji i Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Łodzi, że na przeszkodzie przyznania M.K. świadczenia pielęgnacyjnego stoi wyjątek przewidziany w art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. b/ ustawy o świadczeniach. Akta sprawy wskazują, że nie sprawuje ona opieki nad matką takiej, o jakiej mowa w art. 17 ust. 1, a więc stałej, całodobowej i codziennej. Oceny tej nie zmieniają faktury przedstawione przez M.K. przy piśmie z 25 stycznia 2017 r., z których wynika, iż w grudniu 2016 r. dwukrotnie zabrała ona matkę z Zakładu. Nawet jeżeli ma to być stan stały, to może rzutować na przyznanie uprawnienia w przyszłości, a nie objętym wnioskiem okresie, którego dotyczą decyzje wskazane na wstępie.

Wobec powyższego orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 184 p.p.s.a.