Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Grzegorz Jankowski, Sędziowie Sędzia WSA Katarzyna Sokołowska,, Sędzia WSA Arkadiusz Windak (spr.), , po rozpoznaniu w trybie uproszczonym w dniu 27 października 2016 r. sprawy ze skargi Z. F. na bezczynność Dyrektora Instytutu w przedmiocie udostępnienia informacji publicznej oddala skargę.

Z.F. pismem z dnia [...] wystąpił do Dyrektora Instytutu [...] z wnioskiem o udzielenie informacji publicznej dotyczącej współpracy S.D. (pełniącego funkcję dziekana Wydziału [...]) z organami bezpieczeństwa państwa i przekazywania informacji tymże organom o swoich współpracownikach.

Pismem z dnia [...] Dyrektor Instytutu [...] poinformował wnioskodawcę, że w drodze ustawy o dostępie do informacji publicznej taka odpowiedź nie może zostać udzielona, gdyż zasady i tryb ujawniania informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa oraz treści tych dokumentów, znajdujących się w zasobie archiwów Instytutu [...], tryb składania, oceny i udostępniania oświadczeń lustracyjnych dotyczących pracy, służby lub współpracy z organami bezpieczeństwa państwa PRL reguluje ustawa z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (Dz. U. 2006 Nr 218, poz. 1592 ze zm.). Udostępnienie wnioskowanej informacji powinno odbyć się zatem zgodnie z zapisami ww. ustawy, a nie ustawy o dostępie do informacji publicznej. Ustawa lustracyjna nie przewiduje innego trybu udostępnienia informacji o treści dokumentów pozostających w dyspozycji prokuratora OBL, czy Biura Lustracyjnego w związku z prowadzonymi na podstawie tej ustawy czynnościami weryfikującymi prawdziwość oświadczeń lustracyjnych.

W dniu [...] Z.F. ponownie wniósł

o udostępnienie informacji dotyczących S.D. w przedmiocie jego domniemanej współpracy z organami bezpieczeństwa państwa. Zawnioskował również o podanie treści oświadczeń lustracyjnych S.D. z [...].

W odpowiedzi skierowanej do wnioskodawcy w dniu [...] Dyrektor Instytutu [...] podtrzymał swoje poprzednie stanowisko informując, że rzeczona informacja nie może zostać udostępniona. Dyrektor Instytutu wyjaśnił, że publiczne podmiotowe prawo obywatela dostępu do informacji publicznej nie jest nieograniczone, podlega pewnym ograniczeniom, które wynikają m.in. z treści art. 1 ust. 2 ustawy o dostępie do informacji publicznych. W tym przypadku ustawami takimi są: ustawa z dnia 18 października 2006 r. o ujawnieniu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944 -1990 oraz treści tych dokumentów, tzw. ustawa lustracyjna oraz ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz. U. z 2016 r., poz. 152 ze zm.). Z dokumentami zgromadzonymi w zasobie archiwalnym Instytutu Pamięci Narodowej można zapoznać się na podstawie art. 36 ust. 1 pkt 1-3 ustawy o IPN. Organ zaznaczył również, że na podstawie art. 36 ust. 1 ww. ustawy, dokumenty zgromadzone przez Instytut [...] udostępnia się w celu wykonywania zadań ustawowych, prowadzenia badań naukowych i publikacji materiału prasowego.

W dniu [...] Z.F. złożył do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w S. skargę na bezczynność Instytutu [...] w sprawie udostępnienia informacji publicznej, wnosząc o:

- wydanie orzeczenia, że informacja o nauczycielu akademickim, zwłaszcza pełniącym funkcje kierownicza w uczelni publicznej oraz kandydującemu na takie funkcje stanowi informację publiczną,

- stwierdzenie bezczynności,

- orzeczenie, że nieudostępnienie żądanej informacji publicznej i nie wydanie decyzji w tej sprawie było rażącym naruszeniem prawa,

- nałożenie kary grzywny na winnych bezczynności w przedmiotowej sprawie,

- zwrot kosztów postępowania sądowego.

Uzasadniając skargę Z.F. wskazał, że Dyrektor Instytutu [...] nie udostępnił mu żądanej informacji publicznej ani też nie wydał decyzji odmownej w tej sprawie. Wbrew przepisom ustawy o dostępie do informacji publicznej, poinformował go, że nie ma obowiązku wydania decyzji o odmowie udzielenia informacji publicznej. Zdaniem skarżącego, twierdzenie to jest niezgodne z obowiązującym stanem prawnym. Z tego względu zwrócił do Prezesa Instytutu [...] z prośbą o interwencję w tej sprawie. Pismem z dnia [...] Dyrektor Biura Prezesa Instytutu [...] poinformował go, że w przedmiotowej sprawie powinna być wydana decyzja o odmowie udzielenia informacji publicznej, potwierdzając tym jego stanowisko i wskazując, że funkcjonariusze Instytutu [...] pozostają bezczynni w przedmiotowej sprawie. Nie tylko, że nie wydali decyzji wymaganej ustawą, ale też nie przeprowadzili wstępnej kwerendy archiwalnej, bez której nie można wykluczyć, iż w stosunku do S.D. toczyło się postępowanie lustracyjne, a akta zakończonych spraw lustracyjnych są jawne. W ocenie strony, nie rozstrzygając, czy IPN powinien udostępnić mu żądaną informację publiczną, czy też wydać decyzję odmowną w tej sprawie to oczywistym jest, że do dnia dzisiejszego, tj. przez ponad 5 miesięcy, organ pozostaje w bezczynności w sprawie złożonego wniosku o udostępnienie informacji publicznej. Dlatego też uzasadniony jest wniosek o nałożenie kary grzywny na organ lub jego funkcjonariuszy za naruszanie prawa, tj. za pozostawanie w bezczynności w sprawie żądanej informacji publicznej.

W odpowiedzi na skargę organ wskazał, że na obecnym etapie postępowanie

w niniejszej sprawie winno zostać umorzone w oparciu o art. 161 § 1 pkt 3 p.p.s.a., jako bezprzedmiotowe. W dniu [...] została bowiem wydana decyzja nr [...] Dyrektora Instytutu [...], zgodnie z którą, odmówiono Z.F. udostępnienia informacji publicznej. Nadto, organ wyjaśnił, że w Archiwum [...] Instytutu [...] realizowany jest równolegle wniosek Z.F. o wgląd w dokumenty na podstawie art. 30 ustawy o IPN. Procedura została wszczęta w oparciu o wniosek skarżącego z dnia [...]. W dniu [...] dokumenty te zostały udostępnione Z.F. Skarżący nie był w jakikolwiek sposób ignorowany przez organ w zakresie rozpoznania złożonego przez niego wniosku. Za każdym bowiem razem, w ciągu 7 dni, otrzymywał on pełną i obszerną informację, w której szeroko i szczegółowo wskazywano przyczyny braku załatwienia sprawy zgodnie z jego wnioskiem, w tym wskazując wprost właściwy tryb, w którym możliwe było zwrócenie się o dostęp do informacji przez niego wnioskowanych. Jednocześnie na podstawie tego samego wniosku wszczęto równolegle postępowanie w trybie art. 30 ustawy o IPN mające na celu udostępnienie Z.F. dokumentów, na podstawie których mógłby uzyskać interesujące go informacje. Powyższa argumentacja, jak również okoliczności sprawy, wprost przekładają się na zasadność wniosku o odstąpienie od orzeczenia grzywny, o której mowa w art. 149 § 2 p.p.s.a.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w S. zważył, co następuje:

W przedmiotowej sprawie skarżący zakwestionował bezczynność Dyrektora Oddziału Instytutu [...] w zakresie rozpoznania jego wniosku z dnia [...], uzupełnionego w dniu [...], o udzielenie informacji publicznej w trybie ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. z 2015 r. poz. 2058) dotyczącej współpracy S.D. - [...] z organami bezpieczeństwa państwa i przekazywania informacji tymże organom o swoich współpracownikach i o podanie treści oświadczeń lustracyjnych S.D. z [...].

Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej, dalej określanej jako "u.d.i.p.", każda informacja o sprawach publicznych stanowi informację publiczną w rozumieniu ustawy i podlega udostępnieniu na zasadach i w trybie określonym w niniejszej ustawie. W ust. 2 tego przepisu prawodawca wskazał jednak, że przepisy ustawy nie naruszają przepisów innych ustaw określających odmienne zasady i tryb dostępu do informacji będących informacjami publicznymi.

Zdaniem Sądu, ustawami regulującymi w sposób odmienny zasady i tryb dostępu do informacji będących informacjami publicznymi są m.in. ustawa z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944 – 1990 oraz treści tych dokumentów (Dz. U. z 2013 r. poz.1388), tzw. ustawa lustracyjna oraz ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz. U. z 2016 r. poz. 1575), dalej określana jako "ustawa o IPN".

Zgodnie z art. 1 ustawy lustracyjnej, ustawa ta określa zasady i tryb ujawniania informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa oraz treść tych dokumentów, znajdujących się w archiwum Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, tryb składania oraz oceny zgodności z prawdą oświadczeń dotyczących pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z tymi organami w okresie od dnia 22 lipca 1944 r. do dnia 31 lipca 1990 r. Między innymi możliwość uzyskania informacji o danych z oświadczenia lustracyjnego osób pełniących funkcje publiczne w rozumieniu art. 4 tej ustawy wynika z art. 18 ust. 5 ustawy lustracyjnej, zgodnie z którym, każdy ma prawo wystąpić z wnioskiem do Instytutu Pamięci Narodowej o udostępnienie kopii akt sprawy lustracyjnej zakończonej prawomocnym orzeczeniem sądu. Przepis art. 22 ust. 3 stosuje się odpowiednio.

Z kolei w myśl art. 1 pkt 1 lit. a-c ustawy o IPN, jej przepisy regulują ewidencjonowanie, gromadzenie, przechowywanie, opracowywanie, zabezpieczenie, udostępnianie i publikowanie dokumentów organów bezpieczeństwa państwa, wytworzonych oraz gromadzonych od dnia 22 lipca 1944 r. do dnia 31 lipca 1990 r., a także organów bezpieczeństwa Trzeciej Rzeszy Niemieckiej i Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, dotyczących:

a) popełnionych na osobach narodowości polskiej lub obywatelach polskich innych narodowości w okresie od dnia 8 listopada 1917 r. do dnia 31 lipca 1990 r.:

– zbrodni nazistowskich,

– zbrodni komunistycznych,

– innych przestępstw stanowiących zbrodnie przeciwko pokojowi, ludzkości lub zbrodnie wojenne,

b) innych represji z motywów politycznych, jakich dopuścili się funkcjonariusze polskich organów ścigania lub wymiaru sprawiedliwości albo osoby działające na ich zlecenie, a ujawnionych w treści orzeczeń zapadłych na podstawie ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. z 2015 r. poz. 1583),

c) działalności organów bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 5.

Przepisy rozdziału 4 ww. ustawy określają na czym polega udostępnianie dokumentów pozostających w zasobach IPN oraz komu dostęp do nich przysługuje i na jakich zasadach się odbywa. Ustawa wyróżnia szereg podmiotów, które z mocy jej przepisów, mają dostęp do zasobów IPN, różnicując ten dostęp w zależności od pozycji prawnej poszczególnych kategorii podmiotów. Zgodnie z art. 30 ustawy o IPN, każdy ma prawo wystąpić z wnioskiem do Instytutu Pamięci o udostępnienie do wglądu dotyczących go dokumentów będących w zasobach Instytutu Pamięci. Skarżący jako osoba nie mająca bezpośrednio osobistego stosunku do wnioskowanych dokumentów IPN może uzyskać ten dostęp wyłącznie na podstawie art. 36. Zgodnie z art. 36 ust. 1 ustawy, dokumenty zgromadzone przez Instytut Pamięci udostępnia się w celu wykonywania zadań ustawowych, prowadzenia badań naukowych, publikacji materiału prasowego. Dokumenty, o których mowa w ust. 1, udostępnia się na pisemny wniosek, skierowany do dyrektora oddziału Instytutu Pamięci, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę wnioskodawcy. W art. 36 ust. 2, 3 i 4 ustalono określone wymogi dla tego rodzaju wniosku. W dalszych przepisach szczegółowo uregulowano postępowanie wszczęte na wniosek z art. 36, w tym, w jakich przypadkach Dyrektor Oddziału Instytutu Pamięci w drodze decyzji administracyjnej odmawia udostępnienia dokumentów oraz określono tryb odwołania się od takiej decyzji, łącznie ze skargą do sądu administracyjnego.

Jak wynika z przywołanych regulacji wymienione akty prawne w sposób całkowicie odmienny od ogólnych zasad dostępu do informacji publicznej, kompleksowo i w całości regulują procedurę udostępniania informacji, w tym również takich które mają charakter informacji publicznych a objętych żądaniem skarżącego i stanowią lex specialis wobec u.d.i.p. Tym samym udostępnienie informacji na zasadach wynikających z ustawy o dostępie do informacji publicznej w zakresie objętym wnioskiem skarżącego nie mogło być zrealizowane, a wniosek ten mógł być rozpoznany wyłącznie według reguł wskazanych w ustawie lustracyjnej i w ustawie o IPN.

Wyjaśnić należy, że w sytuacji, gdy przedmiotem żądania udzielenia informacji publicznych, w stosunku do których tryb dostępu odbywa się na odrębnych zasadach, na organie ciąży jedynie obowiązek poinformowania o tym wnioskodawcy, natomiast organ nie ma obowiązku wydania decyzji o odmowie udzielenia informacji publicznej na podstawie art. 16 ust. 1 u.d.i.p. Przepis ten stanowi, że odmowa udostępnienia informacji publicznej oraz umorzenie postępowania o udostępnienie informacji w przypadku określonym w art. 14 ust. 2 przez organ władzy publicznej następują w drodze decyzji. Przy tym ograniczenie prawa do informacji publicznej, które skutkować winno wydaniem decyzji o odmowie jej udzielenia, wynika z art. 5 ust. 1 i 2 u.d.i.p., wedle którego, prawo do informacji publicznej podlega ograniczeniu w zakresie i na zasadach określonych w przepisach o ochronie informacji niejawnych oraz o ochronie innych tajemnic ustawowo chronionych oraz ze względu na prywatność osoby fizycznej lub tajemnicę przedsiębiorcy. Ograniczenie to nie dotyczy informacji o osobach pełniących funkcje publiczne, mających związek z pełnieniem tych funkcji, w tym o warunkach powierzenia i wykonywania funkcji, oraz przypadku, gdy osoba fizyczna lub przedsiębiorca rezygnują z przysługującego im prawa.

Prawidłowo zatem Dyrektor Oddziału Instytutu [...] pismem z dnia [...], a następnie pismem z dnia [...] poinformował skarżącego, że w drodze ustawy o dostępie do informacji publicznej nie może zostać mu udzielona odpowiedź na wniosek z dnia [...], gdyż zasady i tryb ujawniania tego rodzaju informacji regulują ustawa lustracyjna oraz ustawa o IPN.

Na przedstawioną ocenę sprawy pozostaje bez wpływu fakt wydania decyzji

nr [...] o odmowie udostępnienia żądanej informacji publicznej z dnia [...], która to decyzja nie jest przedmiotem skargi a tym samym kontroli Sądu.

Mając powyższe na uwadze Wojewódzki Sąd Administracyjny w S. uznał, że skarga zarzucająca bezczynność Dyrektorowi Oddziału Instytutu [...] okazała się niezasadna w związku z czym podlegała oddaleniu, o czym orzeczono na podstawie art. 151 w zw. z art. 119 pkt 4 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2016 r., poz. 718 ze zm.).