Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA del. Hanna Kamińska, , po rozpoznaniu w dniu 26 września 2008 r. na posiedzeniu niejawnym zażalenia D. A. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 30 lipca 2008 r. sygn. II SO/Łd 7/08 w przedmiocie wyłączenia sędziów Wydziału I Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi w sprawie z wniosku D. A. w przedmiocie przyznania prawa pomocy p o s t a n a w i a oddalić zażalenie

Pismem z 24 sierpnia 2008 r. D. A. – dalej jako strona lub skarżąca – wniosła zażalenie na postanowienie z 30 lipca 2008 r. sygn. II SO/Łd 7/08, którym Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi oddalił wniosek strony o wyłączenie sędziów I Wydziału.

W uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia Sąd wskazał, że w piśmie z dnia 12 maja 2008 roku strona wniosła sprzeciw od postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 16 kwietnia 2008 roku w przedmiocie odmowy przyznania prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych, wnosząc jednocześnie o wyłączenie od rozpoznania wniosku o przyznanie prawa pomocy w sprawie o sygn. akt I SA/Łd 336/08 sędziów Wydziału I Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi.

Wezwaniem, doręczonym w dniu 19 czerwca 2008 roku Sąd zobowiązał stronę do uzupełnienia braków formalnych wniosku, w terminie siedmiu dni pod rygorem odrzucenia wniosku przez wskazanie imion i nazwisk sędziów, których wniosek dotyczy oraz uprawdopodobnienie przyczyn wyłączenia sędziów.

W piśmie z dnia 25 czerwca 2008 roku, D. A. wskazała, iż w chwili obecnej nie jest w stanie uprawdopodobnić przyczyn wyłączenia sędziów Wydziału I Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi wraz ze wskazaniem imion i nazwisk. Nadto wniosła o udostępnienie listy wszystkich sędziów orzekających w Wydziale I Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi.

Zdaniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi, nieuzupełnienie przez skarżącą braków formalnych wniosku o wyłączenie sędziów poprzez wskazanie (sprecyzowanie) indywidualnie sędziów, których dotyczy wraz z uprawdopodobnieniem przyczyn wyłączenia uniemożliwia jego merytoryczne rozpoznanie i powoduje, że wniosek ma charakter abstrakcyjny. Nadto Sąd orzekający w niniejszej sprawie mógł ustalić sędziów orzekających w Wydziale I Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi, nie jest jednak w stanie zażądać od sędziów stosownych oświadczeń przewidzianych w art. 22 § 2 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi wobec braku postawienia przez skarżącą w stosunku do sędziów zindywidualizowanych, konkretnych zarzutów, które z całą pewnością skarżąca mogła postawić już we wniosku o wyłączenie sędziów.

W zażaleniu z 24 sierpnia 2008 r. skarżąca zarzuciła rażące naruszenie art. 141 § 2 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) – dalej jako u.p.p.s.a. - i wniosła o uchylenie zakwestionowanego postanowienia. Skarżąca wskazała, że zastosowała się do wezwania Sądu z dnia 26 maja 2008 r., ponieważ przesłała do Sądu pismo, w którym wniosła o udostępnienie jej listy sędziów orzekających w Wydziale I. Jej zdaniem, skoro skarżąca, w piśmie z dnia 12 maja 2008 r., wnosząc sprzeciw, zawarła prośbę o rozpoznanie jej wniosku o przyznanie prawa pomocy przez inny skład sędziowski – spoza Wydziału I – to logicznym jest, iż musi być udostępniona jej informacja, co do imion i nazwisk wszystkich osób orzekających w Wydziale. Skarżąca nie ma obowiązku pozyskiwać z różnych źródeł informacji nt. sędziów orzekających w danym sądzie. W ocenie skarżącej, obowiązkiem Sadu było przesłanie jej danych sędziów, ponieważ dokonanie tej czynności umożliwiłoby wykonanie wezwania Sądu. Zdaniem strony, Sąd naruszył także art. 22 § 1 i § 2 u.u.p.p.s.a., ponieważ "(...) ustawodawca używając określenia sąd w składzie trzech sędziów miał na uwadze wszystkich sędziów sądu administracyjnego, a nie sędziów tylko jednego wydziału(...)". Nadto, wskutek oddalenia wniosku został naruszony art. 45 ust. 1 Konstytucji RP oraz art. 6 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Obywatela, które stanowią prawo strony do rozpoznania sprawy przez niezależny, bezstronny i niezawisły sąd, nie wspominając o prawie do wszystkich możliwych środków zaskarżenia, jak tez prawie do szczegółowej i wyczerpującej informacji prawnej.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje

Sąd wskazuje, że charakter instytucji wyłączenia sędziego jest oczywisty - sprowadza się do eliminowania wszelkich przyczyn, które mogłyby skutkować pojawieniem się jakichkolwiek wątpliwości, co do bezstronności i obiektywizmu sędziego przy rozpoznawaniu konkretnej sprawy. W tym zakresie istota wyłączenia sędziego w oparciu o przesłanki bezwzględne wymienione enumeratywnie w art. 18 u.p.p.s.a., jak też w oparciu o przesłanki względne z art. 19 u.p.p.s.a., jest taka sama. Ma ona zapewnić jak najpełniejszą realizację zagwarantowanego, między innymi na gruncie Konstytucji RP, prawa do sądu, poprzez stworzenie warunków umożliwiających każdemu rozpatrzenie jego sprawy przez niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.

Niemniej jednak prawo do rozpoznania konkretnej sprawy przez bezstronny sąd nie oznacza tym samym, że każdy wniosek zgłoszony przez podmiot do tego uprawniony powinien zostać uwzględniony. Wniosek tego rodzaju musi spełniać określone na gruncie właściwej procedury wymogi. Stosownie do treści art. 20 u.p.p.s.a. wniosek o wyłączenie sędziego w postępowaniu sądowoadministracyjnym strona zgłasza na piśmie lub ustnie do protokołu posiedzenia w sądzie, w którym sprawa się toczy uprawdopodabniając przyczyny jego wyłączenia. Uprawnioną do zgłoszenia wniosku o wyłączenie sędziego, w myśl regulacji powołanej powyżej, jest między innymi strona postępowania, która składa taki wniosek w sądzie, w którym jej sprawa się toczy. Wniosek tego rodzaju musi zawierać, jak wynika z regulacji powołanej powyżej, wskazanie sędziego, podanie przyczyny uzasadniającej wyłączenie, uprawdopodobnienie tej przyczyny przez wskazanie pewnych dowodów, które podane okoliczności czyniłyby prawdopodobnymi. W przypadku natomiast zgłoszenia żądania wyłączenia w stosunku do kilku sędziów koniecznym warunkiem do rozpatrzenia wniosku o wyłączenie jest wskazanie imion i nazwisk tych sędziów jak też, odniesienie przyczyn wyłączenia do każdego z nich z osobna. Precyzyjne określenie z imienia i nazwiska sędziego lub sędziów w ramach złożonego wniosku o wyłączenie ma na celu umożliwienie precyzyjnego rozpatrzenia wniosku w tym przedmiocie w świetle ewentualnych podstaw wyłączenia.

Wyłączenie sędziego, którego bezstronność mogła budzić wątpliwości (iudex suspectus), mogła nastąpić na własne żądanie sędziego lub na wniosek strony. Przyczyną wyłączenia sędziego była sama możliwość powstania wątpliwości, i to zarówno u podmiotów zgłaszających wniosek o wyłączenie, jak i u innych występujących w tym postępowaniu sądowym lub spoza tego postępowania. Przy czym gwarancje bezstronności sędziowskiej nie mogą być ograniczone "jedynie do stworzenia możliwości wyłączenia sędziego ze względu na istnienie bezpośrednich relacji o charakterze osobistym, ale muszą być pojmowane szerzej - jako umożliwiające wyłączenie w wypadku okoliczności (zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych), które w sytuacji konkretnego sędziego mogą budzić uzasadnione wątpliwości co do wydania orzeczenia na w pełni zobiektywizowanych przesłankach" (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 grudnia 2005 r., sygn. akt SK 54/04, publ. OTK-A 2005, nr 11, poz. 134). Podstawą wyłączenia sędziego na gruncie ustawy o postępowaniu przed sądami administracyjnymi są wszelkie obiektywnie zaistniałe okoliczności, dające podstawę do sformułowania uzasadnionych zastrzeżeń, co do bezstronności sędziego przy rozstrzyganiu danej sprawy. Najogólniej można stwierdzić, że wyłączeniu podlega sędzia, który z tej lub innej przyczyny mógłby być zainteresowany, co do wyniku sprawy, z góry uprzedzony do strony lub łączyłby go z nią stosunek osobisty.

Sąd odwoławczy wskazuje jednakże skarżącej, że okoliczność mogąca wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego w danej sprawie musi być realna, a nie potencjalna. Nie jest zatem wystarczająca sama podejrzliwość strony bądź utrata wiarygodności w bezstronność sędziego wynikająca z urojeń lub przeczuleń strony – w szczególności niesprecyzowanych, co do osoby. Nie ma znaczenia subiektywne przekonanie strony o braku bezstronności sędziego wyznaczonego do rozpoznawania jej sprawy, jak też orzekającego w danej jednostce organizacyjnej, lecz konieczne jest wskazanie poważnych powodów, które obiektywnie spowodowałyby utratę zaufania, co do bezstronności sędziego. Wobec powyższego wątpliwość co do bezstronności sędziego musi być uzasadniona, co wiąże się z przedstawieniem odpowiedniej argumentacji we wniosku.

Mając powyższe na uwadze Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że w sytuacji, kiedy strona nie potrafiła oznaczyć konkretnej osoby, w stosunku do której żąda wyłączenia, jak też realnych przyczyn uzasadniających to wyłączenie, nie może być mowy o naruszeniu art. 22 § 1 i § 2 u.p.p.s.a. Nie można bowiem w takim przypadku mówić o jakimkolwiek emocjonalnym nastawieniu do sprawy lub strony, czy też o naruszeniu standardów orzekania wzmiankowanych tak w art. 45 ust. 1 Konstytucji (Dz.U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483), jak w art. 6.1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284). Podnoszona przez stronę okoliczność poszukiwania – w domyśle Sądu - "prewencyjnego" danych sędziów WSA świadczy o braku zaufania do wymiaru sprawiedliwości, a zatem wynika z subiektywnego przekonania strony co do stronniczości sędziów.

Za przyjęciem takiego stanowiska przemawia również to, że pozwala ono na uniknięcie niebezpieczeństwa, że instytucja wyłączenia sędziego mogłaby przekształcić się w narzędzie służące paraliżowaniu sprawności postępowania sądowego.

Naczelny Sąd Administracyjny zwraca uwagę, że wyłączenie sędziego, o którym mowa w art. 18, art. 19 i n. u.p.p.s.a. ma zapewnić obiektywizm sądu i nie może ono być traktowane, jako możliwość eliminowania w postępowaniu sędziów, wskazanych indywidualnie lub zbiorowo, których strona uznaje za nieodpowiadających subiektywnemu pojmowaniu swoich interesów.

Mając na uwadze, że zaskarżone postanowienie nie narusza prawa Naczelny Sąd Administracyjny działając na podstawie art. 184 w związku z art. 197 § 1 i 2 u.p.p.s.a. orzekł, jak w sentencji.