Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Istotą zastosowania przepisu art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 28.11.2003r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006r. nr 139, poz. 992) jest legitymowanie się przez dziecko orzeczeniem o niepełnosprawności, łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej i długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji. Alternatywą dla spełnienia powyższych przesłanek jest przedłożenie organowi przyznającemu świadczenie pielęgnacyjne orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności, przy istnieniu którego nie są wymagane już żadne dodatkowe wskazania.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w składzie następującym: Przewodniczący sędzia NSA Grażyna Gryglaszewska (spr.), Sędziowie sędzia WSA Małgorzata Roleder,, sędzia NSA Anna Sobolewska-Nazarczyk, Protokolant Marta Anna Lawda, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 03 marca 2009 r. sprawy ze skargi W.U. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w B. z dnia [...] listopada 2008 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia pielęgnacyjnego 1. uchyla zaskarżoną decyzję, 2. stwierdza, że zaskarżona decyzja nie może być wykonana w całości do czasu uprawomocnienia się niniejszego wyroku.

Decyzją z dnia [...].10.2008r. Dyrektor Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w M., działając na podstawie art. 3 pkt 10 i 11, art. 5, art. 17, art. 20 ust. 3, art. 24, art. 26, art. 48 ust. 3 ustawy z dnia 28.11.2003r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. nr 139, poz. 992 ze zm.) Rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 2.06.2005 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o świadczenia rodzinne (Dz. U. nr 105, poz. 881), rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18.07.2006r. w sprawie wysokości dochodu rodziny albo dochodu osoby uczącej się stanowiących podstawę ubiegania się o zasiłek rodzinny oraz wysokości świadczeń rodzinnych (Dz. U. nr 130, poz. 903), po rozpatrzeniu wniosku z dnia 10.09.2008r. o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego – odmówił W.U. przyznania tego świadczenia.

Organ stwierdził, że W.U. nie spełnia przesłanek z art.17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych, ponieważ córka jej M.M.O. legitymuje się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, a nie o stopniu znacznym, ma zalecenia do stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.

W wyniku odwołania W.U. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w B. utrzymało w mocy decyzję organu I instancji.

W ocenie Kolegium z art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych wynika, że świadczenie pielęgnacyjne przysługuje opiekunowi dziecka, które liczy powyżej 16 lat, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Zgodnie z przepisem § 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15.07.2003r. w sprawie orzekania

o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz. U. nr 139, poz. 1328) powiatowe zespoły i wojewódzkie zespoły wydają orzeczenia:

- o niepełnosprawności osób, które nie ukończyły 16 roku życia,

- stopniu niepełnosprawności osób, które ukończyły 16 rok życia.

Córka odwołującej się – M.M.O. – ma powyżej 16 lat. Z wyroku Sądu Rejonowego Sądu Pracy w B. z dnia [...].05.2008r. (sygn. akt [...]) wynika, że określono jej stopień niepełnosprawności jako umiarkowany z ustaleniem, że wymaga ona stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znaczną ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.

Ponieważ przepisy prawa określają kryteria, jakie musi spełniać osoba powyżej 16 roku życia, aby opiekun otrzymał świadczenie pielęgnacyjne, a więc musi mieć orzeczony znaczny stopień niepełnosprawności, zaś M.M.O. posiada stopień umiarkowany, to oznacza, że świadczenie pielęgnacyjne matce dziecka nie przysługuje.

W skardze wywiedzionej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego

w Białymstoku W.U. zarzuciła organom naruszenie prawa, wnosząc o zajęcie stanowiska przez Sąd. W uzasadnieniu skargi podała, że nie rozumie ani stanowiska organów, ani też treści orzeczenia sądowego. Podała, że córka jest chora psychicznie i upośledzona umysłowo, wymaga stałej opieki. Podjęcie pracy przez Skarżącą nie jest możliwe, gdyż samotna matka nie ma możliwości zapewnienia córce opieki, pomocy w funkcjonowaniu, leczeniu i rehabilitacji. Wskazała również na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w B. z dnia [...].09.2008r., gdzie w identycznej sytuacji faktycznej organ przyznał jej świadczenie pielęgnacyjne za okres od grudnia 2007r. do sierpnia 2008r., zaś obecnie na dalszy okres organy odmówiły przyznania takiego świadczenia.

W odpowiedzi na skargę SKO wniosło o jej oddalenie, podtrzymując dotychczasową argumentację.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga zasługuje na uwzględnienie.

Kontrola sądu administracyjnego, zgodnie z art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia

25 lipca 2002r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. nr 153, poz. 1269 ze zm) oraz art. 3 § 1 i 2 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo

o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. nr 153, poz, 1270 ze zm. – dalej ppsa) ogranicza się da badania zgodności z prawem zaskarżonych aktów administracyjnych. Kontrola ta polega na badaniu, czy w toku rozpoznania sprawy organy administracji nie naruszyły prawa materialnego i procesowego w stopniu mogącym mieć wpływ na wynik sprawy. Sąd administracyjny nie jest związany zarzutami ani wnioskami skargi i zawartą w skardze argumentacją. Obowiązany jest natomiast do oceny praworządności zachowań organów administracji w danej sprawie (art. 134 § 1 ppsa).

W ocenie Sądu decyzja Samorządowe Kolegium Odwoławcze została wydana z naruszeniem przepisów prawa materialnego, które miało istotny wpływ na wynik sprawy (art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) ppsa).

Zgodnie z przepisem art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 28.11.2003r.

o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006r. nr 139, poz. 992) świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością opieki nad dzieckiem przysługuje matce lub ojcu dziecka albo opiekunowi faktycznemu dziecka, jeżeli nie podejmuje lub rezygnuje z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji,

albo orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza kryterium dochodowego określonego w art. 5 ust. 2 (art. 17 ust. 2 ustawy). Zgodnie z tym przepisem, przesłankami przyznania świadczenia pielęgnacyjnego jest m.in. niepodjęcie lub rezygnacja z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad dzieckiem a także legitymowanie się przez dziecko orzeczeniem o niepełnosprawności, przy czym w przypadku legitymowania się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności jest ono wystarczające do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego. W pozostałych przypadkach, tzn. kiedy dziecko legitymuje się np. orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, to w orzeczeniu o niepełnosprawności powinny znaleźć się wskazania co do konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia.

W ocenie Sądu taka właśnie wykładnia przepisu art. 17 ust. 1 ustawy

o świadczeniach rodzinnych (zwana dalej: ustawą) jest prawidłowa. Wbrew stanowisku organu przepis powyższy nie jest bezpośrednio związany z § 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15.07.2003r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności, jak też

z przepisami ustawy z dnia 27.08.1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2008r. nr 14, poz. 92). Powyższe akty wykonawcze zawierają kryteria i wytyczne adresowane do organów orzekających o niepełnosprawności w celu dokonywania przez nie prawidłowych kwalifikacji schorzeń i wymagań dla osób niepełnosprawnych.

Nie mogą stanowić podstawy do dokonywania przez organy przyznające świadczenia pielęgnacyjne, wykładni rozszerzającej opartej o te przepisy podustawowe. Kryterium wiekowe (ukończone, nieukończone 16 lat) stanowi dla zespołów orzeczniczych element różnicujący o sposobie orzekania tj. dla osób poniżej 16-go roku życia nie określa się stopnia niepełnosprawności, a powyżej tego wieku jest obowiązek jego określenia (znaczny, umiarkowany, lekki).

Istotą zastosowania przepisu art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych jest legitymowanie się przez dziecko orzeczeniem o niepełnosprawności, łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej i długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby

w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Alternatywą dla spełnienia powyższych przesłanek jest przedłożenie organowi przyznającemu świadczenie pielęgnacyjne orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności, przy istnieniu którego nie są wymagane już żadne dodatkowe wskazania.

Analogiczne stanowisko zajął Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu

w wyrokach: IV SA/Po 125/08 z dnia 16.07.2008r. oraz IV SA/Po 342/08 z dnia 18.12.2008r.

Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu wyroku z dnia 18.07.2008r.

– sygn. akt P 27/07 (publ. OTK-A 2008/6/107 Dz. U. z 2008r. nr 138, poz. 872) dokonał interpretacji pojęcia "dziecko" w świetle art. 17 ust. 1 ustawy w sposób następujący: "Należy jednak zwrócić uwagę, że zamieszczona w art. 3 pkt 4 ustawy definicja "dziecka" nie określa granic wiekowych dziecka, stanowiąc "ilekroć

w ustawie mowa [...] o dziecku – oznacza to dziecko własne, małżonka, przysposobione oraz dziecko, w sprawie którego toczy się postępowanie

o przysposobienie, lub dziecko znajdujące się pod opieka prawną" Z art. 17 ust. 1 ustawy nie wynika, aby pojęcie dziecka, stosowane do celów ustalenia kręgu osób uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego, zostało zawężone w stosunku do przytoczonej definicji zawartej w art. 3 pkt 4 ustawy przez wskazanie granic wiekowych, przeciwnie, wskazany w art. 17 ust. 1 ustawy krąg osób uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego ściśle wiąże się z określonym typem regulacji rodzinnych, dla określenia których konieczne jest użycie pojęcia dziecka (wymagającego opieki), bez względu na jego wiek".

Świadczenie pielęgnacyjne jest formą pomocy finansowej min. dla rodzica, który nie może podjąć pracy z uwagi na konieczność sprawowania ciągłej opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem. Taki jest niewątpliwie cel przepisu art. 17 ust. 1 ustawy.

Przechodząc na grunt rozpatrywanej sprawy stwierdzić należy, że M.M.O. pomimo ukończenia 16 lat i orzeczenia o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, z mocy wyroku sądowego uzyskała wskazania do: "stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji" (wyrok Sądu Rejonowego w B. z dnia [...].05.2008r. sygn. akt [...]).

Podstawowym dowodem w sprawie o sygn. [...] była opinia sądowo-lekarska z dnia 11.03.2008r. (załączona do akt przez skarżącą), w której biegły psycholog stwierdził m.in., że M.M.O. wymaga stałego współdziałania opiekuna w procesie oddziaływań edukacyjnych, leczenia i rehabilitacji.

Niewątpliwie wyrok sądu powszechnego, zgodnie z art. 365 § 1 kpa wiąże inne sądy, jak też organy państwowe i organy administracji publicznej.

Stąd też, mając na względzie treść wyroku w sprawie o sygn. akt [...] Sądu Rejonowego w B. oraz przedstawioną powyżej wykładnię art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych należy uznać, że Kolegium wydało decyzję z naruszeniem prawa materialnego, chociaż przyznać należy, że mogły istnieć wątpliwości co do interpretacji wyroku Sądu Rejonowego w B.

Rozstrzygając ponownie sprawę organ odwoławczy winien wydać orzeczenie z uwzględnieniem toku rozumowania zaprezentowanego przez Sąd w niniejszym orzeczeniu. Jeżeli SKO uzna, że zostały spełnione pozostałe przesłanki przepisu art. 17 ustawy, jest władne wydać decyzję we własnym zakresie na podstawie art. 138

§ 1 ust. 2 kpa. Gdyby zaś w ocenie Kolegium sprawa wymagała przeprowadzenia dodatkowo postępowania wyjaśniającego w znacznej części, zadecyduje

o rozstrzygnięciu w trybie art. 138 § 2 kpa.

Mając na względzie powyższe okoliczności Sąd orzekł, jak w sentencji,

na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) i art. 152 ppsa.