Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący sędzia NSA Ewa Dzbeńska Sędziowie: sędzia WSA Elżbieta Sobielarska asesor WSA Tomasz Wykowski (spr.) Protokolant Anna Milicka-Stojek po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 25 września 2007 r. sprawy ze skargi R. Z. na decyzję Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia [...] marca 2007 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania stypendium 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia [...] listopada 2006 r., nr [...]; 2. stwierdza, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu. 3. zasądza od Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego na rzecz R. Z. kwotę 200 (dwieście) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

I SA/Wa 958/07

U Z A S A D N I E N I E

Zaskarżoną decyzją z dnia [...] marca 2007 r. nr [...] Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego utrzymał w mocy własną decyzję z dnia [...] listopada 2006 r. nr [...] o odmowie przyznania R. Z., studentowi Uniwersytetu [...] (zwanemu dalej "skarżącym"), stypendium ministra za osiągnięcia w nauce na rok akademicki 2006/2007.

Uzasadniając zaskarżoną decyzję, Minister wskazał, iż w dniu 31 października 2006 r. Prorektor Uniwersytetu [...] przedstawił mu wniosek Rady Wydziału [...] tejże uczelni o przyznanie skarżącemu stypendium ministra za osiągnięcia w nauce na rok akademicki 2006/2007. Decyzją z dnia [...] listopada 2006 r. organ odmówił przyznania stypendium, mając na uwadze fakt, iż wprawdzie skarżący spełnił warunki określone w §2 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 10 listopada 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków, trybu przyznawania i wypłacania stypendium ministra za osiągnięcia w nauce oraz stypendium ministra za wybitne osiągnięcia sportowe (Dz.U. Nr 245, poz.2458), jednakże przedstawione we wniosku osiągnięcia naukowe i aktywność naukowa były niewystarczające do otrzymania stypendium. W dniu [...] stycznia 2007 r. skarżący zwrócił się z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy. Rozpatrując sprawę ponownie, Minister wskazał, iż we wniosku z dnia [...] października 2006 r. zawarte zostały następujące osiągnięcia skarżącego: praca w kole naukowym, prace w ramach eksperymentu [...], letnie studia w [...] w S., współautorstwo 3 publikacji w 2003 r. i jedna publikacja w 2005 r., udział w 3 sympozjach w latach 2002-2004, dwukrotny udział w Turnieju [...], nagrody w konkursach fizycznych i chemicznych, kurs języka francuskiego, uczestnictwo w pracach Studenckiego Seminarium [...]. Ponieważ skarżący otrzymywał stypendium ministra w roku akademickim 2005/2006, ocena wniosku dokonana była głównie w oparciu o osiągnięcia w roku akademickim 2005/2006. Opisane we wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy osiągnięcie naukowe w roku akademickim 2006/2007 nie były brane pod uwagę, gdyż nie dotyczyły zaliczonych przez skarżącego lat studiów. Oceniając ponownie dorobek skarżącego Minister podtrzymał stanowisko, iż jest on niewystarczający do otrzymania stypendium. Spośród 11 rodzajów osiągnięć i aktywności naukowej w rozporządzeniu skarżący wypełnił [...}. Ocena poszczególnych osiągnięć naukowych opierała się nie tylko na kryteriach ilościowych, ale również jakościowych. Przy ocenie wniosku Minister preferował osiągnięcia o charakterze ściśle naukowym, zwłaszcza takie, które wykraczają poza program nauczania. Największą wagę przy podejmowaniu decyzji Minister przywiązywał do następujących form aktywności naukowej: udział w pracach naukowo - badawczych, publikacje o charakterze naukowym, zwłaszcza o zasięgu ogólnokrajowym lub międzynarodowym oraz czynny udział w konferencjach naukowych, konkursach i festiwalach.

R. Z. wniósł skargę na decyzję Ministra z dnia [...] marca 2007 r., uzupełnioną pismem z dnia 28 sierpnia 2007 r., podnosząc przeciwko rozstrzygnięciu liczne zarzuty.

Skarżący w szczególności podniósł, iż w świetle informacji podanych na stronie Ministerstwa, dotyczących ilości złożonych wniosków o przyznanie stypendium na rok akademicki 2006/2007 i rozpatrzonych pozytywnie, należy uznać, iż preferowane były wnioski studentów z pierwszego terminu. Przyjmując bowiem, że jakość podań składanych w pierwszym i drugim terminie jest zbliżona, zbliżony także powinien być odsetek przyznanych stypendiów. Spośród 1453 wniosków złożonych w pierwszym terminie (do dnia 1 sierpnia 2006 r.) pozytywnie rozpatrzonych zostało 709, czyli 48,8%, natomiast spośród 1373 wniosków z drugiego terminu (do dnia 31 października 2007 r.) jedynie 423, co daje zaledwie 30,8%. Przyjąć natomiast należy, iż wszystkie wnioski złożone w drugim terminie, lepsze od wniosków rozpatrzonych pozytywnie złożonych w pierwszym terminie, powinny zostać rozpatrzone pozytywnie, gdyż rozporządzenie z dnia 10 listopada 2004 r. na równi traktuje oba terminy. Ponadto zaskarżona decyzja nie zawiera kryteriów jakościowych wziętych pod uwagę przy rozpatrywaniu wniosku o przyznanie stypendiów ministra za osiągnięcia w nauce na rok akademicki 2006/2007. Wyjaśnienia wymaga, które osiągnięcia naukowe, jako zaliczające się do roku akademickiego 2005/2006 wzięto pod uwagę przy wydawaniu decyzji z dnia [...] marca 2007 r. Zasadnym jest ponadto wzięcie pod uwagę osiągnięć naukowych datowanych po dniu 1 października 2006 r., ponieważ są one kontynuacją prac planowanych lub rozpoczętych w roku akademickim 2005/2006, a które z uwagi na fakt, że skarżący jest studentem ostatniego, piątego roku studiów, nie będą już mogły być wzięte pod uwagę w następnym roku akademickim. Skarżący nadmienił również, iż jego dotychczasowe osiągnięcia okazały się wystarczające do otrzymania czteroletniego stypendium [...] w jednej z najlepszych grup badawczych w skali światowej na Wydziale [...] Uniwersytetu w B.

W odpowiedzi na skargę Minister wniósł o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko w sprawie. Uzupełniając je wskazał, iż w drugim terminie składania wniosków, tj. do dnia 31 października 2006 r. wpłynęły do niego 1373 wnioski o przyznanie stypendium za osiągnięcia w nauce. Wnioski te zostały ocenione metodą punktową, tj. za każde osiągnięcie przyznawana była określona liczba punktów. Liczba możliwych do przyznania stypendiów uwarunkowana była ograniczoną wysokością środków budżetowych. W drugim terminie stypendium otrzymało 423 studentów, którzy znaleźli się najwyżej w rankingu uszeregowanym według uzyskanej liczby punktów. Wniosek skarżącego znalazł się na [...] pozycji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje.

Sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości poprzez kontrolowanie działalności administracji publicznej pod kątem jej zgodności z prawem (art.1§1 i §2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych - Dz.U. z dnia 20 września 2002 r., nr 153, poz.1269 ze zm.). Kontrola ta obejmuje m.in. orzekanie w sprawach skarg na decyzje administracyjne (art.3§2 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz.U. nr 153, poz.1270 ze zm. - zwanej dalej "p.p.s.a.").

Zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego należało uchylić, albowiem wydano je z naruszeniem art.7, 77§1 oraz art.107§3 k.p.a.

Stosownie do art.178 ust.1 ustawy z dnia 27 lipca 1995 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz.U. nr 164, poz.1365 z późn.zm.) stypendia za osiągnięcia w nauce i za wybitne osiągnięcia sportowe przyznaje minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego na wniosek rady podstawowej jednostki organizacyjnej, a w przypadku uczelni nieposiadającej podstawowej jednostki organizacyjnej oraz uczelni zawodowej - na wniosek senatu uczelni, przedstawiony przez rektora tej uczelni.

Szczegółowe kwestie związane z przyznawaniem stypendium regulowało w dacie wydawania przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pierwszej decyzji w sprawie, tj. w dniu [...] listopada 2006 r., rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 10 listopada 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków, trybu przyznawania i wypłacania stypendium ministra za osiągnięcia w nauce oraz stypendium ministra za wybitne osiągnięcia sportowe (Dz.U. Nr 245, poz.2458), zastąpione z dniem 1 stycznia 2007 r. rozporządzeniem Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 16 sierpnia 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłacania stypendium ministra za osiągnięcia w nauce oraz stypendium ministra za wybitne osiągnięcia sportowe (Dz.U. nr 153, poz.1093).

Mając na uwadze fakt, iż w obliczu zmiany stanu prawnego, która zaszła w toku postępowania międzyinstancyjnego, organ orzekający w postępowaniu odwoławczym (a zatem i organ orzekający w trybie ponownego rozpatrzenia sprawy) ma obowiązek uwzględnić aktualny stan prawny, prawidłowość decyzji zaskarżonej należy oceniać w świetle postanowień rozporządzenia z dnia 16 sierpnia 2006 r.

Zgodnie z § 2 nowego rozporządzenia stypendium ministra za osiągnięcia w nauce może otrzymać student, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) zaliczył kolejny rok studiów;

2) nie powtarzał roku studiów w okresie zaliczonych lat studiów, chyba że niezaliczenie roku studiów wynikało z przyczyn zdrowotnych;

3) posiada osiągnięcia naukowe i wykazuje się aktywnością naukową;

4) uzyskał w okresie zaliczonych lat studiów średnią ocen nie niższą niż:

a) 4,50, jeżeli najwyższą oceną w skali ocen jest 5,00,

b) 4,70, jeżeli najwyższą oceną w skali ocen jest 5,50,

c) 5,00, jeżeli najwyższą oceną w skali ocen jest 6, 00.

Zgodnie z §3 rozporządzenia za osiągnięcia naukowe i aktywność naukową, o których mowa w § 2 pkt 3, uważa się w szczególności: pracę w kole naukowym, pracę naukową, udział w pracach naukowo-badawczych, współpracę naukową z innymi ośrodkami akademickimi lub naukowymi, w tym z zagranicznymi, publikacje, dzieła artystyczne, opracowania lub referaty nieobjęte programem nauczania, udział w konferencjach naukowych, udział w konkursach i festiwalach, nagrody, wyróżnienia, dyplomy otrzymane w olimpiadach, studia według indywidualnego planu studiów i programu nauczania, studia równoległe na drugim kierunku studiów oraz praktyki, staże lub ukończone kursy nieobjęte programem nauczania, certyfikaty potwierdzające znajomość języków obcych co najmniej na poziomie B2 w skali globalnej biegłości językowej według "Common European Framework of Reference for Languages: learning, teaching, assessment - Europejski system opisu kształcenia językowego: uczenie się, nauczanie, ocenianie".

Mając na uwadze treść art.178 ust.1 Prawa o szkolnictwie wyższym oraz ustalone przepisami wykonawczymi kryteria przyznawania stypendiów uznać należy, iż decyzja w przedmiocie przyznania stypendium ma charakter uznaniowy.

Przesądza o tym fakt, iż poza spełnieniem kryteriów o charakterze ścisłym, wymienionych w §2 pkt 1,2 i 4 rozporządzenia student ubiegający się o stypendium musi również spełnić kryterium o charakterze nieostrym, za które uznać należy legitymowanie się osiągnięciami naukowymi oraz aktywnością naukową.

Wprawdzie §3 rozporządzenia definiuje zbiorczo pojęcie osiągnięć i aktywności naukowej, wyliczając ich formy, niemniej, po pierwsze, nie jest to definicja wyczerpująca (wspomniany katalog poprzedza sformułowanie "w szczególności"), po drugie, możność wylegitymowania się przez studenta jakimkolwiek z osiągnięć lub aktywności wymienionej w przepisie nie uprawnia automatycznie do uzyskania stypendium.

Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego jest bowiem upoważniony do rozstrzygania, które z przejawów działalności naukowej studentów zasługują na wyróżnienie stypendium.

W orzecznictwie podkreśla się, iż w związku z wydawaniem decyzji o charakterze uznaniowym na organie administracji ciąży obowiązek szczególnie starannego sporządzenia ich uzasadnienia, zwłaszcza decyzji dla strony negatywnych.

Ze względu na możliwy do podniesienia zarzut niewłaściwego korzystania z uznania administracyjnego (przekroczenia granic tego uznania), obowiązki w zakresie uzasadnienia decyzji są większe wobec organu orzekającego w ramach uznania administracyjnego aniżeli w przypadku orzekania w ramach ustawowego związania.

W świetle powyższego uzasadnienie decyzji zaskarżonej oraz decyzji ją poprzedzającej uznać należy za zdecydowanie ogólnikowe.

Minister przyznał, iż spośród 11 rodzajów osiągnięć i aktywności naukowej określonych w rozporządzeniu student wypełnił [...], niemniej nie spełniały one przyjętych przez Ministra kryteriów jakościowych.

Wprawdzie kryteria te organ ogólnie scharakteryzował, wyjaśniając, iż preferował osiągnięcia o charakterze ściśle naukowym, zwłaszcza takie, które wykraczają poza program nauczania, udział w pracach naukowo - badawczych, publikacje o charakterze naukowym, zwłaszcza o zasięgu ogólnokrajowym lub międzynarodowym oraz czynny udział w konferencjach naukowych, konkursach i festiwalach, niemniej całkowicie zaniechał szczegółowej oceny pod kątem tych kryteriów poszczególnych elementów dorobku skarżącego.

Taka konstrukcja uzasadnienia zaskarżonej decyzji powoduje oczywistą nieczytelność kryteriów przyjętych przez Ministra, której nie można zaakceptować zwłaszcza w sytuacji, w której - jak to wynika z materiału dowodowego - skarżący przez cały okres studiów wykazywał znaczną aktywność naukową nie tylko w kraju ale i za granicą, co w efekcie zaowocowało otrzymaniem przez niego czteroletniego stypendium [...] w prestiżowym zagranicznym ośrodku badawczym.

Powyższego uchybienia nie sanuje treść odpowiedzi organu na skargę, z której wynika, iż procedura przyznawania stypendiów miała charakter konkursu wniosków, w którym poszczególne osiągnięcia kandydatów były osobno punktowane. Suma punktów uzyskana przez danego studenta decydowała o jego pozycji w rankingu.

Skoro ani Prawo o szkolnictwie wyższym ani wydane na jej podstawie rozporządzenie wykonawcze nie regulują zasad przeprowadzenia konkursu, to obowiązkiem organu było wskazanie ich w decyzji rozstrzygającej kwestię stypendium skarżącego wraz z podaniem szczegółowych zasad punktacji osiągnięć i aktywności naukowych oraz wyników uzyskanych przez skarżącego. Dokumentacja dotycząca przeprowadzenia konkursu, czy też ustalenia jego wyników w odniesieniu do skarżącego winna znaleźć się w aktach sprawy, a skarżący winien był być pouczony o uprawnieniach przysługujących mu na podstawie art.10§1 k.p.a.

Dochowanie przez organ powyższych wymogów jest warunkiem niezbędnym do sformułowania oceny, czy odmawiając przyznania stypendium skarżącemu, który w świetle materiału dowodowego legitymuje się osiągnięciami naukowymi, organ ten nie przekroczył granic uznania administracyjnego.

W świetle wykazanych uchybień obie decyzje Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego należało wyeliminować z obrotu prawnego.

Mając powyższe na uwadze, Sąd orzekł jak w sentencji wyroku na podstawie art.145§1 ust.1 lit.c., art.152 oraz art.200 p.p.s.a.