Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Sędzia NSA Stefan Babiarz po rozpoznaniu w dniu 31 lipca 2008 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej zażalenia I. S. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 15 maja 2008 r., sygn. akt I SA/Ol 637/07 w przedmiocie odmowy przyznania prawa pomocy w zakresie całkowitym w sprawie ze skargi I. S. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w O. z dnia 4 września 2007 r., Nr [...] w przedmiocie zobowiązania podatkowego w zryczałtowanym podatku dochodowego od osób fizycznych za 2004 r. postanawia: uchylić zaskarżone postanowienie w całości i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Olsztynie. NSA/post.1 - postanowienie "ogólne"

Postanowieniem z dnia 15 maja 2008 r. o sygn. akt I SA/Ol 637/07 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie, powołując się na art. 246 § 1 pkt 1, art. 245 § 2 Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.; w skrócie: p.p.s.a.), odmówił przyznania I. S. prawa pomocy w zakresie całkowitym w sprawie ze skargi na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w O. z dnia 4 września 2007 r., Nr [...], w przedmiocie zobowiązania podatkowego w zryczałtowanym podatku dochodowym od osób fizycznych za 2004 r.

W uzasadnieniu WSA wskazał, że ze złożonego wniosku oraz dodatkowych wyjaśnień wynika, że skarżąca utrzymuje się obecnie z zasiłku macierzyńskiego, który został zajęty częściowo na opłacenie zobowiązań podatkowych strony i otrzymuje jedynie kwotę 940 zł. Na jej utrzymaniu pozostaje dwoje dzieci w wieku 3 miesięcy i 3 lat, które wychowuje samotnie, nie ma ustanowionych alimentów. Starsze dziecko jest alergikiem i wymaga stałego leczenia. W związku z chorobą syn strony przebywał na leczeniu w uzdrowisku w R. Z., co wiązało się z koniecznością poniesienia kosztów. Ponadto strona podała, że jest osobą niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym.

Z zamieszczonego we wniosku oświadczenia o majątku i dochodach wynika, że skarżąca posiada mieszkanie o powierzchni 50 m2, zasoby pieniężne w wysokości 10.000 zł. Na koszty utrzymania prowadzonego przez wnioskodawczynię gospodarstwa domowego składają się następujące wydatki: zakup oleju opałowego na kwotę 2.298,30 zł, zakup drewna opałowego, opłaty za energię elektryczną (od 38,66 zł do 56,80 zł miesięcznie), opłaty za wodę i ścieki (79,30 zł od I-VI 2008r.), podatek od nieruchomości - 116 zł, raty z tytułu kredytu (30,19 zł miesięcznie), spłata kredytu - Praktiker (150 zł miesięcznie), opłaty za przedszkole, abonament telewizyjny, ubezpieczenie samochodu osobowego, opłaty za telefony oraz za prenumeratę książek. W marcu 2008 r. skarżąca otrzymała zasiłek macierzyński w kwocie 705,22 zł. W grudniu 2007 r. nabyła samochód Nissan Primera. Nieruchomość nabytą w dniu 27 kwietnia 2004 r. sprzedała w dniu 17 marca 2006 r. za kwotę 305.000 zł.

Postanowieniem z dnia 26 marca 2008 r. Referendarz Sądowy WSA w Olsztynie odmówił skarżącej przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym.

Skarżąca złożyła sprzeciw podnosząc, że posiadane oszczędności w kwocie 10.000 zł stanowią zabezpieczenie na przyszłość dzieci. Natomiast samochód zakupiła ze środków pieniężnych ze sprzedaży domu.

Sąd I instancji doszedł do wniosku, że strona nie wykazała, że spełnia przesłanki warunkujące przyznanie jej prawa pomocy we wnioskowanym zakresie. Podkreślono, że skarżąca uzyskuje niewysokie, lecz stałe dochody miesięczne z tytułu zasiłku macierzyńskiego oraz posiada majątek, z którego może pokryć koszty postępowania związane z udziałem w sprawie. Strona uzyskała środki ze sprzedaży nieruchomości i część środków z tego tytułu została do jej dyspozycji. Ponadto ponosi koszty związane z eksploatacją samochodu i posiada oszczędności w wysokości 10.000 zł.

Zdaniem WSA sposób dysponowania dochodami przez stronę wskazuje, że priorytetowo traktuje wydatki prywatne.

Zażalenie od powyższego postanowienie (błędnie nazwane sprzeciwem) złożyła skarżąca wnosząc o jego uchylenie i przyznanie prawa pomocy poprzez zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata z urzędu. Podniosła, że Sąd I instancji mylnie zinterpretował stan faktyczny przedmiotowej sprawy, gdyż skarżąca poczyniła maksymalne oszczędności we własnych wydatkach do granic zabezpieczenie koniecznych kosztów utrzymania siebie i rodziny żyjąc poniżej minimum socjalnego. Strona aktualnie wróciła do pracy, zarabia 600 zł i jej sytuacja finansowa jest bardzo trudna. Następnie powtórzyła okoliczności przedstawione w sprzeciwie.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zażalenie zasługuje na uwzględnienie. W art. 245 p.p.s.a. przewidziano możliwość przyznania prawa pomocy w zakresie całkowitym lub częściowym. Prawo pomocy w zakresie całkowitym obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata. Prawo to przyznaje się, jeżeli osoba fizyczna wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania (art. 246 § 1 pkt 1 p.p.s.a.). Prawo pomocy w zakresie częściowym (art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a.) polega natomiast na zwolnieniu tylko od opłat sądowych w całości lub części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego. Wchodzi zaś w rachubę, jeżeli osoba fizyczna wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania dla siebie i rodziny.

Udzielenie prawa pomocy w postępowaniu przed sądem administracyjnym jest formą dofinansowania z budżetu Państwa i powinno sprowadzać się do przypadków, w których zdobycie przez stronę środków na sfinansowanie udziału w postępowaniu sądowym jest rzeczywiście niemożliwe. Ponadto opłaty sądowe, do których zalicza się wpis, stanowią rodzaj danin publicznych. Zwolnienie od ponoszenia tego rodzaju danin stanowi odstępstwo od konstytucyjnego obowiązku ich powszechnego i równego ponoszenia, wynikającego z art. 84 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 ze zm.; w skrócie: Konstytucja RP). Dlatego też mogą by stosowane w sytuacjach wyjątkowych, gdy istnieją uzasadnione powody do przerzucenia ciężaru dotyczącego danej osoby na współobywateli.

Odnosząc się do rozpoznawanej sprawy należy wskazać, że WSA nie poprzestał jedynie na oświadczeniu złożonym przez stronę skarżącą na druku PPF i wezwał stronę pismem z dnia 25 lutego 2008 r. do przedłożenia dodatkowych dokumentów obrazujących jej sytuację materialną. Z przedłożonych informacji wynika, że skarżąca jest matką samotnie wychowującą dwoje małych dzieci, z których jedno jest alergikiem i wymaga stałego leczenia. Podatniczka jest osobą niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym. Ponadto jak wynika ze złożonych dokumentów, ponosi liczne opłaty związane z korzystaniem z mieszkania i utrzymaniem samochodu oraz opłatami za przedszkole. Z informacji przedstawionych w zażaleniu wynika, że aktualnie strona pracuje i otrzymuje wynagrodzenie w kwocie 600 zł.

Sąd I instancji nie zakwestionował informacji przedstawionych przez stronę i oparł się na nich przy orzekaniu. W rozpoznawanej sprawie kwestią niewyjaśnioną pozostaje jednak na co strona przeznaczyła całość środków pieniężnych ze sprzedaży nieruchomości położonej w L. koło P. dokonanej w marcu 2006 r. Ze złożonych oświadczeń wynika jedynie, że kwota 100.000 zł została skradziona przez byłego partnera podatniczki, natomiast pozostałe środki, tj. 200.000 zł zostały przeznaczone na remont 50 - metrowego mieszkania oraz zakup samochodu w kwocie 30.000 zł. W ocenie NSA dla pełnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy niezbędne jest wyjaśnienie jak strona rozdysponowała środki w wysokości 200.000 zł. Na te okoliczności winna być wezwana do przedłożenia faktur obrazujących jej wydatki na w.w. remont mieszkania. W piśmie do Sądu z dnia 9 marca 2008 r. podniosła, że może je przedłożyć do wglądu. Poza tym wyjaśnienia wymaga kwestia zaległych zobowiązań podatkowych, na które zajęty był zasiłek macierzyński. Należy przy tym pamiętać, że chodzi o ustalenie stanu faktycznego na dzień orzekania.

Ponadto należy wyjaśnić jakie koszty leczenia ponosi strona w związku ze schorzeniami, na które cierpi, tj. reumatologicznym zapaleniem stawów i alergią.

W tej sytuacji uznać trzeba, że dokonana przez WSA ocena stanu faktycznego sprawy jest oceną przedwczesną.

Wobec powyższego NSA na podstawie art. 185 § 1 p.p.s.a. w związku z art. 197 § 1 i 2 p.p.s.a., orzekł jak w sentencji.