Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący : sędzia NSA Joanna Kabat-Rembelska po rozpoznaniu w dniu 27 stycznia 2009 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Gospodarczej zażalenia I. J. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. z dnia 24 listopada 2008 r., sygn. akt VI SA/Wa 2252/07 w zakresie przywrócenia terminu do wniesienia skargi kasacyjnej w sprawie ze skargi I. J. na decyzję Ministra Sprawiedliwości z dnia [...] października 2007 r., nr [...] w przedmiocie ustalenia wyniku egzaminu konkursowego na aplikację adwokacką postanawia: uchylić zaskarżone postanowienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. postanowieniem z dnia 24 listopada 2008 r., sygn. akt VI SA/Wa 2252/07 odmówił I. J. przywrócenia terminu do wniesienia skargi kasacyjnej od wyroku z dnia 14 maja 2008 r.

W uzasadnieniu postanowienia Sąd podał między innymi, że wyrokiem z dnia 14 maja 2008 r., sygn. akt VI SA/WA 2252/07 Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. oddalił skargę I. J. na decyzję Ministra Sprawiedliwości z dnia [...] października 2007 r., nr [...] w przedmiocie ustalenia wyniku egzaminu konkursowego na aplikację adwokacką.

W dniu 19 maja 2008 r. I. J. złożyła wniosek o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku. Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem został doręczony skarżącej w dniu 30 czerwca 2008 r. Z kolei w dniu 22 lipca 2008 r. skarżąca złożyła wniosek o przyznanie jej prawa pomocy w zakresie ustanowienia radcy prawnego lub adwokata.

Postanowieniem referendarza sądowego z dnia [...] sierpnia 2008 r. ustanowiono dla skarżącej radcę prawnego z urzędu.

W dniu 24 września 2008 r. Okręgowa Izba Radców Prawnych w W. wyznaczyła dla I. J. pełnomocnikiem z urzędu radcę prawnego A. L.-M., której w dniu 14 października 2008 r. skarżąca udzieliła pełnomocnictwa.

W dniu 17 listopada 2008 r. pełnomocnik skarżącej złożyła skargę kasacyjną od wyroku z dnia 14 maja 2008 r., wnosząc jednocześnie o przywrócenie terminu do jej złożenia. W uzasadnieniu wniosku podniosła, iż niezwłocznie po otrzymaniu zawiadomienia o wyznaczeniu jej pełnomocnikiem z urzędu, skontaktowała się ze skarżącą, która poinformowała ją, że nie dysponuje aktami postępowania. Pełnomocnik skarżącej stwierdziła, iż Wojewódzki Sąd Administracyjny nie wyraził zgody na tymczasowe dopuszczenie jej do zapoznania się z aktami postępowania na podstawie korespondencji z Okręgowej Izby Radców Prawnych wymagając pełnomocnictwa udzielonego przez skarżącą i w związku z tym zapoznała się z aktami dopiero po otrzymaniu pełnomocnictwa od skarżącej w dniu 22 października 2008 r.

Sąd I instancji odmawiając skarżącej przywrócenia terminu do wniesienia skargi kasacyjnej stwierdził, że podziela pogląd wyrażony przez Naczelny Sąd Administracyjny w orzeczeniu z dnia 8 czerwca 2006 r. (sygn. akt I FZ 198/06 niepubl.) zgodnie z którym, zastosowanie w przypadku wniesienia przez pełnomocnika z urzędu wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia skargi kasacyjnej, literalnej wykładni przepisu art. 87 § 4 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm., dalej: p.p.s.a.) (równoczesne z wniesieniem wniosku dokonanie czynności, której nie dokonano w terminie), oznaczałoby niczym nieuzasadnione zróżnicowanie sytuacji prawnej pełnomocników reprezentujących stronę - ustanowionego z urzędu i reprezentującego stronę w drodze wyboru. W wypadku ustanowienia pełnomocnika z urzędu w trybie art. 244 p.p.s.a. przyjmuje się, że dniem, w którym ustała przyczyna uchybienia terminu do wniesienia skargi kasacyjnej, jest dzień, w którym radca prawny miał rzeczywistą możliwość wniesienia skargi kasacyjnej po zapoznaniu się z aktami sprawy, nie później jednak niż dzień upływu 30 dni od dnia zawiadomienia go o wyznaczeniu do występowania w sprawie. WSA wskazując na powyższe podał, że Okręgowa Izba Radców Prawnych wyznaczyła radcę prawnego A. L.-M. do udzielenia pomocy prawnej świadczonej z urzędu I. J. w dniu 24 września 2008 r., zaś pełnomocnik uzyskał pełnomocnictwo do działania w sprawie w dniu 22 października 2008 r. Skarga kasacyjna wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu została złożona w dniu 17 listopada 2008 r. czyli po upływie siedmiu dni od daty ustania przyczyny uchybienia terminowi do wniesienia skargi kasacyjnej.

I. J. wniosła zażalenie na powyższe postanowienie domagając się jego uchylenia.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zażalenie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 86 § 1 p.p.s.a. jeżeli strona nie dokonała w terminie czynności w postępowaniu sądowym bez swojej winy, sąd na jej wniosek postanowi przywrócenie terminu. Pismo z wnioskiem o przywrócenie terminu wnosi się do sądu, w którym czynność miała być dokonana, w ciągu siedmiu dni od czasu ustania przyczyny uchybienia terminu (art. 87 § 1 p.p.s.a.), przy czym równocześnie z wnioskiem strona powinna dokonać czynności, której nie dokonała w terminie (art. 87 § 4 p.p.s.a.). Zgodnie zaś z art. 177 § 1 p.p.s.a. skargę kasacyjną wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok lub postanowienie, w terminie 30 dni od dnia doręczenia stronie odpisu orzeczenia z uzasadnieniem.

Na wstępie stwierdzić należy, że postępowanie w przedmiocie wniosku o przyznanie prawa pomocy złożonego w terminie do wniesienia skargi kasacyjnej nie ma wpływu na bieg tego terminu. Mimo braku podstawy do uznania, że termin ten został w takiej sytuacji przerwany, zawieszony lub przedłużony, to w razie uchybienia tego terminu, postępowanie w przedmiocie przyznania prawa pomocy może stanowić uzasadnienie wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia skargi kasacyjnej.

Wobec powyższego kwestią zasadniczą, która wymaga w niniejszej sprawie wyjaśnienia, jest ustalenie momentu, w którym ustała przyczyna uchybienia terminowi, co pozwoli na rozstrzygnięcie, czy wniosek o przywrócenie terminu został wniesiony w terminie określonym w art. 87 § 1 p.p.s.a., czy też winien był podlegać odrzuceniu na podstawie art. 88 p.p.s.a. jako spóźniony.

Określenie momentu ustania przyczyny uchybienia terminu do wniesienia środka odwoławczego w sytuacji, gdy w terminie do jego wniesienia złożono wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu było przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego. Na gruncie postępowania cywilnego Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 27 czerwca 2000 r., I CZ 62/00 (OSNC 2001, nr 1, poz. 7) przyjął, że "za dzień, w którym ustała przyczyna uchybienia terminu do wniesienia kasacji należy uznać dzień, w którym adwokat ustanowiony pełnomocnikiem miał rzeczywistą możliwość wniesienia kasacji, nie późniejszy jednak od dnia zawiadomienia go o ustanowieniu pełnomocnikiem więcej niż o miesiąc." Przy czym możliwość taką adwokat ma dopiero po zapoznaniu się z aktami sprawy, ze stanowiskiem wnioskodawcy co do zakresu kasacji i po sporządzeniu kasacji. Czynności te adwokat ma obowiązek podjąć bez nieuzasadnionej zwłoki, ale przy uwzględnieniu jego normalnego obciążenia pracą zawodową. Pogląd ten jednak nie mógł być zaakceptowany w postępowaniu sądowoadministracyjnym w pełnym zakresie z uwagi na odmienności postępowania cywilnego w kwestii skutków procesowych przyznania stronie pełnomocnika z urzędu. W postępowaniu cywilnym ustanowienie pełnomocnika z urzędu jest bowiem równoznaczne z udzieleniem pełnomocnictwa (art. 118 Kodeksu postępowania cywilnego). Pozwalało to zatem na gruncie postępowania cywilnego na przyjęcie, iż za dzień, w którym ustała przyczyna uchybienia terminu do wniesienia kasacji przez pełnomocnika ustanowionego z urzędu należy uznać "dzień, w którym miał on rzeczywistą możliwość wniesienia kasacji, nie późniejszy jednak od dnia zawiadomienia pełnomocnika o jego ustanowieniu więcej niż o miesiąc."

Na gruncie zaś postępowania sądowoadministracyjnego pogląd ten został w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego zmodyfikowany poprzez uwzględnienie różnic regulacji procesowych w postępowaniu sądowoadministracyjnym i cywilnym. Należy przyjąć, że dniem ustania przyczyny uchybienia terminu w takiej sytuacji jest dzień, w którym pełnomocnik z urzędu miał rzeczywistą możliwość sporządzenia skargi kasacyjnej, nie później jednak, niż dzień, w którym upłynęło trzydzieści dni od dnia zawiadomienia strony o wyznaczeniu konkretnej osoby pełnomocnikiem z urzędu.

Przyjęcie powyższej reguły jest uzasadnione tym, że zgodnie z art. 244 § 2 p.p.s.a. ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika z urzędu stanowi uprawnienie strony do udzielenia pełnomocnictwa (a nie jest równoznaczne z jego udzieleniem jak w postępowaniu cywilnym). Możliwość skutecznego podejmowania jakichkolwiek czynności w sprawie sądowoadministracyjnej istnieje dopiero, gdy pełnomocnik dysponuje pełnomocnictwem udzielonym mu przez stronę. Wniosek taki znajduje dodatkowe oparcie w ogólnych zasadach działania strony w postępowaniu sądowym, bowiem zgodnie z art. 37 § 1 p.p.s.a. pełnomocnik strony obowiązany jest przy pierwszej czynności procesowej dołączyć do akt sprawy pełnomocnictwo z podpisem mocodawcy lub wierzytelny odpis pełnomocnictwa.

Przyczyna niedokonania czynności (uchybienia terminowi do jej dokonania) ustaje zatem z dniem, w którym strona dowiedziała się o wyznaczeniu konkretnej osoby pełnomocnikiem z urzędu, jednak podkreślić należy, że to na stronie występującej o przyznanie pełnomocnika z urzędu spoczywa odpowiedzialność za efektywne wykorzystanie udzielonej jej pomocy prawnej. Powinna ona zatem dołożyć wszelkich starań, aby po otrzymaniu informacji o przyznaniu jej pełnomocnika jak najszybciej się z nim skontaktować, gdyż formalnie pełnomocnik ten nie ma przed udzieleniem pełnomocnictwa prawa do jej reprezentowania przed sądem. W porównywalnej sytuacji będzie strona, która działała przed sądem pierwszej instancji osobiście. Skoro termin do wniesienia skargi kasacyjnej rozpoczyna bieg od momentu doręczenia tej stronie wyroku wraz z uzasadnieniem, to od starań strony będzie zależało, jak szybko w ciągu 30 dni skontaktuje się z osobą, której udzieli pełnomocnictwa i ile czasu pozostanie jej pełnomocnikowi na zapoznanie się ze sprawą i sporządzenie skargi kasacyjnej.

Reasumując, w sytuacji ustanowienia pełnomocnika z urzędu w postępowaniu sądowoadministracyjnym należy przyjąć, że dniem, w którym ustała przyczyna uchybienia terminu do wniesienia skargi kasacyjnej jest dzień, w którym pełnomocnik miał rzeczywistą możliwość wniesienia skargi kasacyjnej, nie później jednak niż dzień, w którym upłynęło 30 dni od momentu kiedy strona dowiedziała się o fakcie jego ustanowienia (por. m.in. postanowienie NSA z 12 października 2006 r., sygn. akt I FZ 371/06, niepubl.; z 15 stycznia 2007 r., sygn. akt I FZ 667/06, niepubl.; z 8 grudnia 2006 r., sygn. akt I FZ 569/06, niepubl.).

W tym miejscu należy zauważyć, iż w aktach sprawy nie ma dokumentu zawierającego konkretną informację, kiedy strona dowiedziała się o wyznaczeniu radcy prawnego A. L.-M. jej pełnomocnikiem z urzędu. Jednak jak wynika z akt sprawy pełnomocnik ten widomością e-mail z dnia 14 października 2008 r. (k. 109) przesłał stronie projekt pełnomocnictwa z prośbą o jego udzielenie, co nastąpiło tego samego dnia.

Rzeczą WSA, przy ponownym rozpoznaniu sprawy będzie ustalenie momentu, w którym skarżąca dowiedziała się o wyznaczeniu dla niej pełnomocnika z urzędu - radcy prawnego A. L.-M. Jeżeli zaś określenie tego momentu w okolicznościach sprawy będzie niemożliwe, WSA powinien rozważyć, że skarżąca z pewnością powzięła wiadomość o wyznaczeniu konkretnej osoby jej pełnomocnikiem z urzędu w dniu 14 października 2008 r. (data wiadomości e-mail). W takim przypadku 7-dniowy termin do wniesienia wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia skargi kasacyjnej mógł rozpocząć swój bieg najpóźniej 14 listopada 2008 r. Z tego względu wniosek o przywrócenie terminu złożony w dniu 17 listopada 2008 r. należałoby uwzględnić, jako że termin do jego wniesienia upływał 20 listopada 2008 r.

Na marginesie już tylko wskazać należy, że rozstrzygnięcie Sądu I instancji zawarte w sentencji postanowienia oraz przyjęta podstawa prawna oddalenia wniosku skarżącej o przywrócenie terminu nie korespondują z uzasadnieniem rozstrzygnięcia. Oddalając wniosek skarżącej WSA wskazał, że "...skarga kasacyjna wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu została złożona w dniu 17 listopada 2008 r. czyli po upływie siedmiu dni od daty ustania przyczyny uchybienia terminowi do wniesienia skargi kasacyjnej" - jako podstawę rozstrzygnięcia powołując art. 86 § 1 p.p.s.a. Tymczasem skoro Sąd uznał iż wniosek skarżącej jest spóźniony powinien był odrzucić go na podstawie art. 88 p.p.s.a., jednakże we wskazanych okolicznościach sprawy kwestia ta pozostaje bez znaczenia dla rozstrzygnięcia.

Mając na uwadze powyższe, Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 185 § 1 w związku z art. 197 § 2 p.p.s.a., orzekł jak w sentencji.