Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Jak wynika z brzmienia przepisu art. 1 pkt 3 dekretu z dnia 16 grudnia 1918 r. w przedmiocie przymusowego zarządu państwowego /Dz.U. nr 21 poz. 67/ zarządem państwowym mogły być objęte nie wszystkie przedsiębiorstwa, lecz tylko te, których uruchomienie bądź utrzymanie w ruchu leżało w interesie państwa.

Głównym wyznacznikiem było więc istnienie interesu państwa, co niewątpliwie zawężało kategorię podmiotów gospodarczych tylko do tych, które mogły mieć kluczowe /strategiczne/ znaczenie dla Państwa, bądź bez działania których Państwo nie mogłoby spełniać swoich podstawowych funkcji.

Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu sprawy ze skargi Krzysztofa F.-K. na decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 12 stycznia 2000 r. (...) w przedmiocie odmowy stwierdzenia nieważności zarządzenia w sprawie ustanowienia przymusowego zarządu państwowego - uchyla zaskarżoną decyzję oraz decyzję ją poprzedzającą Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 grudnia 1999 r. (...); (...).

Zarządzeniem Ministra Przemysłu Rolnego i Spożywczego z dnia 14 marca 1950 r., na podstawie art. 1 pkt 3 i art. 2 dekretu z dnia 16 grudnia 1918 r. w przedmiocie przymusowego zarządu państwowego /Dz.U. nr 21 poz. 67/ zarządzono ustanowienie przymusowego zarządu państwowego nad przedsiębiorstwem "Browar K.".

J.K. i K.F.-K. wnieśli o stwierdzenie nieważności powyższego zarządzenia.

Decyzją z dnia 7 grudnia 1999 r. wydaną z upoważnienia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi na podstawie art. 156 par. 1 pkt 2 w zw. z art. 157 i art. 158 par. 1 Kpa, po rozpatrzeniu wniosku J.K. i K.F.-K. odmówiono stwierdzenia nieważności zarządzenia Ministra Przemysłu Rolnego i Spożywczego z dnia 14 marca 1950 r.

W uzasadnieniu powyższej decyzji stwierdzono, że postępowanie prowadzone przez komisję składającą się z przedstawicieli Centralnego Zarządu Przemysłu Fermentacyjnego w W. wykazało, iż browar w K. przy ul. D. 35 stanowiący współwłasność G.K., S.K. i A.K. podlegał ustanowieniu przymusowego zarządu państwowego ze względu na to, że już od 15 października 1949 r. był nieczynny i w dacie sporządzania protokołu w dniu 5 kwietnia 1950 r., tj. po upływie 3 tygodni od dnia wydania zarządzenia o ustanowieniu przymusowego zarządu pozostawał nieczynny. Nadto powyższa komisja stwierdziła, iż instalacja elektryczna, świetlna i na siłę w budynkach browarnianych była w 85 procent zniszczona i nie nadawała się do użytku. Uczestniczący w przejmowaniu browaru G.K. jeden ze współwłaścicieli żadnych zastrzeżeń do protokołu zdawczo-odbiorczego nie wniósł. Wskazane wyżej okoliczności, a więc fakt, iż browar w dacie wprowadzania zarządcy państwowego był nieczynny, że browar zakończył działalność w październiku 1949 r., że w magazynach nie było żadnych surowców, a także ze względu na całkowicie zniszczoną instalację elektryczną nie pozwalającą na funkcjonowanie browaru - czynią wydanie zarządzenia z dnia 14 marca 1950 r. zgodnym z obowiązującym wówczas prawem.

Z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy wystąpili J.K. i Krzysztof F.-K.

Decyzją z dnia 12 stycznia 2000 r. wydaną z upoważnienia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi na podstawie art. 127 par. 3 i art. 138 par. 1 w zw. z art. 156 par. 1 pkt 2 Kpa, po rozpatrzeniu powyższego wniosku utrzymano zaskarżoną decyzję w mocy.

W uzasadnieniu powyższej decyzji stwierdzono, iż stan techniczny przedsiębiorstwa i jego zdolność produkcyjna stanowiły o zasadności ustanowienia przymusowego zarządu państwowego w roku 1950. W ocenie organu analiza materiału dowodowego wskazuje na to, iż browar w K. wymagał ingerencji Państwa, ponieważ od pół roku przed przejęciem był on już nieczynny.

Organ administracji ponownie rozpoznając sprawę nie znalazł podstaw do zmiany swego stanowiska wyrażonego w decyzji z dnia 7 grudnia 1999 r.

Na powyższą decyzję skargę do Naczelnego Sądu Administracyjnego wniósł Krzysztof F.-K. domagając się uchylenia zaskarżonej decyzji i decyzji ją poprzedzającej z dnia 7 grudnia 1999 r.

Zaskarżonej decyzji zarzucono:

- naruszenie przepisów postępowania poprzez pozbawienie wnioskodawców możliwości czynnego udziału w postępowaniu, bowiem nie zapoznano ich z materiałem dowodowym w sprawie,

- niewyjaśnienie okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy poprzez bezpodstawne przyjęcie, iż istniała przesłanka pozwalająca na ustanowienie przymusowego zarządu państwowego w 1950 r.

W ocenie skarżącego organ nie wykazał, aby zaistniała przesłanka wymagana dekretem w oparciu o który wydano kwestionowane zarządzenie. Brak "interesu państwa" do ustanowienia zarządu państwowego wynika też z tego, iż pomieszczenia i budowle po ich przejęciu wynajęto różnym podmiotom prowadzącym działalność odmienną od przedsiębiorstwa nad którym ustanowiono zarząd państwowy.

W odpowiedzi na skargę Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi wniósł o jej oddalenie, podtrzymując swe dotychczasowe stanowisko.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga jest zasadna.

Zaskarżona decyzja oraz decyzja ją poprzedzająca z dnia 7 grudnia 1999 r. zostały wydane przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w postępowaniu o stwierdzenie nieważności zarządzenia Ministra Przemysłu Rolnego i Spożywczego z dnia 14 marca 1950 r. w sprawie ustanowienia przymusowego zarządu państwowego nad przedsiębiorstwem "B.K.".

Zarządzenie z dnia 14 marca 1950 r. wydane zostało na podstawie art. 1 pkt 3 i art. 2 dekretu z dnia 16 grudnia 1918 r. w przedmiocie przymusowego zarządu państwowego /Dz.U. nr 21 poz. 67/. Zgodnie z art. 1 pkt 3 cyt. dekretu zarządem państwowym mogą być objęte przedsiębiorstwa przemysłowe, których utrzymanie w ruchu lub puszczenie w ruch, oraz posiadłości ziemskie, których zabezpieczenie lub zagospodarowanie leży w interesie państwa.

Jak wynika z brzmienia powyżej cytowanego przepisu, zarządem państwowym mogły być objęte nie wszystkie przedsiębiorstwa, lecz tylko te, których uruchomienie bądź utrzymanie w ruchu leżało w interesie państwa. Należy tu zwrócić uwagę na dwa elementy przepisu art. 1 pkt 3 dekretu z dnia 16 grudnia 1918 r. w przedmiocie przymusowego zarządu państwowego. Po pierwsze, zwrot "mogą być objęte" oznaczał, że nie było obowiązku ustanowienia zarządu państwowego ani nie wynikał on z mocy prawa, lecz istniała prawna możliwość objęcia pewnych przedsiębiorstw tym zarządem. Po drugie, przepis ten mógł mieć zastosowanie tylko do przedsiębiorstw, których funkcjonowanie, działanie leżało w interesie państwa. Głównym wyznacznikiem było więc istnienie interesu państwa, co niewątpliwie zawężało kategorię podmiotów gospodarczych tylko do tych, które mogły mieć kluczowe /strategiczne/ znaczenie dla Państwa, bądź bez działania których Państwo nie mogłoby spełniać swoich podstawowych funkcji /por. wyrok NSA z dnia 1 grudnia 1999 r. IV SA 1126/98, wyrok NSA z dnia 21 grudnia 1998 r. IV SA 2182/96/.

W zarządzeniu z dnia 14 marca 1950 r. ustanawiającym przymusowy zarząd, nie wskazano na istnienie zależności pomiędzy przedsiębiorstwem a interesem Państwa. W rozpatrywanej sprawie organ na tę kwestię nie zwrócił właściwie uwagi, chociaż skarżący domagając się zbadania legalności przedmiotowego zarządzenia na tę okoliczność właśnie wskazywali.

Postępowanie przeprowadzone w niniejszej sprawie ograniczyło się w zasadzie do analizy protokołu z dnia 5 kwietnia 1950 r., a więc sporządzonego po wydaniu kwestionowanego zarządzenia. W protokole tym stwierdzono, iż przejmowany browar jest nieczynny od 15 października 1949 r., był czynny przed wojną i podczas okupacji /.../, zniszczenia wojenne odbudowano /.../, zdano i przyjęto urządzenia maszynowe, ruchomości i środki transportowe oraz surowce znajdujące się w browarze i na terenie browaru /.../. W powyższym protokole (...) stwierdzono też, że w dniu 6 kwietnia 1950 r. współwłaściciel Browaru G.K. wręczył do rąk Przewodniczącego Komisji kwotę 570 zł oświadczając, iż pieniądze te wpłacono w dniu 5 kwietnia 1950 r. za pobrane z browaru piwo. Już tylko analiza powyższych zapisów budzi wątpliwość co do prawidłowości ustaleń zawartych w zaskarżonej decyzji. Organ administracji wydając zaskarżoną decyzję skupił się na analizie okoliczności, czy przedsiębiorstwo pozostawało w ruchu, czy też nie, dla ustalenia wykazania, że nastąpiło unieruchomienie tegoż przedsiębiorstwa. Kwestia pozostawania przedsiębiorstwa w ruchu jest wprawdzie ważnym elementem, lecz nie jedynym, gdyż należało w pierwszej kolejności rozważyć, czy funkcjonowanie przedmiotowego przedsiębiorstwa leży w interesie państwa /w rozumieniu art. 1 pkt 3 cyt. dekretu/, a dopiero w następnej kolejności, czy grozi mu bezruch bądź jest zagrożona ciągłość produkcji.

Powyżej przedstawione uwagi świadczą o tym, że organ rozpatrujący sprawę, wbrew dyspozycji zawartej w przepisach art. 7 i art. 77 par. 1 Kpa, nie zebrał i nie rozpatrzył w sposób wyczerpujący całego materiału dowodowego, co mogło mieć wpływ na wynik sprawy.

Ze wskazanych wyżej względów Naczelny Sąd Administracyjny uznając zasadność wniesionej skargi, uchylił zaskarżoną decyzję oraz decyzję ją poprzedzającą na mocy art. 22 ust. 1 w zw. z ust. 2 pkt 3 i w zw. z art. 29 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 55 ust. 1 ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym.