Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Felicja Kajut, Sędziowie Sędzia WSA Paweł Mierzejewski, Sędzia NSA Anna Orłowska (spr.), Protokolant Starszy Sekretarz Sądowy Kinga Czernis, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 30 marca 2017 r. sprawy ze skargi E. N. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego [...] z dnia 9 listopada 2016 r. nr [...] w przedmiocie świadczenia pielęgnacyjnego uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Prezydenta Miasta [...] z dnia 28 lipca 2015 r. nr [...].

Decyzją z dnia 9 listopada 2016 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze utrzymało w mocy decyzję Prezydenta W. z dnia 28 lipca 2015 r. odmawiającą przyznania E. N. świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością sprawowania opieki nad niepełnosprawną matką, E. N..

Organy wskazały, że zgodnie z art. 17 ust. 1 b ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. 2015, poz. 114 ze zm.) prawo do świadczenia pielęgnacyjnego zostało uzależnione od dodatkowego wymogu, w świetle którego niepełnosprawność u osoby wymagającej opieki musi powstać nie później niż do ukończenia 18 roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25 roku życia. W ocenie organów warunek ten nie został spełniony, na co wskazuje przedłożone do akt sprawy orzeczenie o niepełnosprawności z dnia 29 maja 2015 r., w którym wskazano, że niepełnosprawność E. N. istnieje od 79 roku życia, a znaczny stopień niepełnosprawności od 15 kwietnia 2015 r.

Odnosząc się do zarzutów odwołania, Samorządowe Kolegium Odwoławcze [...] podkreśliło, że na powyższy pogląd nie ma wpływu wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 21 października 2014 r., sygn. akt K 38/13, w którym stwierdzono niezgodność art. 17 ust. 1b cyt. ustawy z art. 32 Konstytucji RP. W wyroku tym Trybunał Konstytucyjny wskazał wyraźnie, że skutkiem wejścia wyroku w życie nie jest ani uchylenie art. 17 ust. 1b cyt. ustawy, ani uchylenie decyzji przyznających świadczenia, ani "wykreowanie" prawa do żądania świadczenia dla opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych, jeżeli niepełnosprawność podopiecznych nie powstała w okresie dzieciństwa. Organ podkreślił, że poprawienie stanu prawnego w tym zakresie należy wyłącznie do ustawodawcy, który – biorąc pod uwagę skutki społeczne rozstrzygnięć podejmowanych w badanej materii – powinien tego dokonać bez zbędnej zwłoki. W ocenie organu ww. wyrok, choć orzekł o niekonstytucyjności art. 17 ust. 1 b ustawy, nie zmienił sytuacji prawnej osób takich jak E. N., muszą one bowiem czekać na nowe rozwiązania ustawowe w tej materii.

E. N. wnosząc skargę do Sądu, wskazała, że wymienionym wyrokiem Trybunał Konstytucyjny stwierdził niezgodność art. 17 cyt. ustawy w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie ze względu na moment powstania niepełnosprawności. W ocenie skarżącej w sprawie doszło tym samym do naruszenia przez organy:

- prawa materialnego tj. art. 17 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych, poprzez jego błędną wykładnię, skutkującą błędnym uznaniem, że przepis ten obowiązuje w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną, po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie ze względu na moment powstania niepełnosprawności, efektem tego było błędne ustalenie, że skarżąca nie jest osobą uprawnioną do świadczenia;

- prawa materialnego tj. art. 190 Konstytucji RP, poprzez błędne uznanie, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego w sprawie o sygn. akt K 38/13 z dniem publikacji w Dzienniku Ustaw nie spowodował bezpośredniego skutku derogacyjnego, gdy tymczasem w myśl powołanego wyroku, zgodnie z art. 190 Konstytucji RP, art. 17 ust. 1 b ustawy o świadczeniach rodzinnych został pozbawiony niekonstytucyjnej treści normatywnej polegającej na niedopuszczalnym różnicowaniu sytuacji prawnej uprawnionych do świadczeń pielęgnacyjnych w świetle kryterium daty powstania niepełnosprawności osoby, nad którą uprawniony sprawuje opiekę.

Skarżąca podkreśliła, że w sprawie nie zakwestionowano, że w okresie od 1979 r. do dnia 31 maja 2015 r. skarżąca była zatrudniona, a rozwiązanie umowy o pracę nastąpiło na skutek złożonego przez skarżącą wypowiedzenia. Przyczyną zakończenia przez skarżącą zatrudnienia była konieczność sprawowania całodobowej opieki nad niepełnosprawną matką. Prawidłowe były także ustalenia organu I instancji dotyczące stanu zdrowia matki skarżącej, która wymaga pomocy drugiej osoby we wszystkich czynnościach dnia codziennego. Pomimo powyższych ustaleń i wydania przez Trybunał Konstytucyjny ww. wyroku, skarżącej odmówiono przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, przez co naruszono przepisy ustawy o świadczeniach rodzinnych.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku zważył, co następuje:

W myśl art. 1 § 1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (t.j.: Dz. U. z 2016 r., poz. 1066), sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej.

Zgodnie z art. 3 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j.: Dz. U. z 2016 r., poz. 718 ze zm.) – dalej: "p.p.s.a.", kontrola działalności administracji publicznej przez sądy administracyjne obejmuje orzekanie w sprawach skarg m.in. na decyzje administracyjne (pkt 1). Na mocy art. 145 § 1 p.p.s.a. uwzględnienie skargi następuje w przypadku: naruszenia prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, naruszenia prawa dającego podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego lub innego naruszenia przepisów postępowania, jeśli mogło mieć ono istotny wpływ na wynik sprawy (pkt 1), a także w przypadku stwierdzenia przyczyn powodujących nieważność kontrolowanego aktu (pkt 2) lub jego wydania z innym naruszeniem prawa (pkt 3). W przypadku natomiast uznania, że skarga nie ma uzasadnionych podstaw podlega ona oddaleniu, na podstawie art. 151 p.p.s.a. Stosownie do art. 134 § 1 p.p.s.a. sąd wydaje rozstrzygnięcie w granicach danej sprawy, nie będąc związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną, a – w myśl art. 135 p.p.s.a. - sąd stosuje przewidziane ustawą środki w celu usunięcia naruszenia prawa w stosunku do aktów lub czynności wydanych lub podjętych we wszystkich postępowaniach prowadzonych w granicach sprawy, której dotyczy skarga, jeżeli jest to niezbędne dla końcowego jej załatwienia.

Dokonując tak rozumianej kontroli zaskarżonej decyzji Sąd uznał, że złożona w niniejszej sprawie skarga E. N. zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem kontroli sądowej w przedmiotowej sprawie była decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego [...] z dnia 9 listopada 2016 r., utrzymująca w mocy decyzję Prezydenta W. z dnia 28 lipca 2015 r. o odmowie przyznania E. N. świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością sprawowania opieki nad niepełnosprawną matką E. N..

Organy uznały, że skarżąca nie spełnia warunków do przyznania świadczenia określonych w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. 2015, poz. 114 ze zm.).

E. N. kwestionuje powyższe stanowisko. Powołuje się przy tym na skutki płynące z wydania przez Trybunał Konstytucyjny wyroku w dniu 21 października 2014 r. w sprawie o sygn. akt K 38/13, które - w ocenie skarżącej - nie zostały uwzględnione przez organy w procesie stosowania prawa.

Zgodnie z ustalonym w sprawie stanem faktycznym, przedstawionym w uzasadnieniach do decyzji, skarżąca wnioskiem z dnia 29 czerwca 2015 r. wystąpiła o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z pracy zarobkowej w związku ze sprawowaniem opieki nad matką – E. N..

E. N. urodziła się w dniu 12 lutego 1935 r. Na mocy orzeczenia Powiatowego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności w W. z dnia 29 maja 2015 r. określono, że E. N. ma znaczny stopień niepełnosprawności. W orzeczeniu stwierdzono, że niepełnosprawność istnieje od 79-go roku życia pacjentki.

E. N. nie może funkcjonować bez pomocy opiekuna i wymaga całodobowej opieki. Zły stan zdrowia matki skarżącej jest spowodowany chorobą nowotworową, chorobami serca, zanikami pamięci, zawrotami głowy, trudnościami w poruszaniu się ze względu na choroby neurologiczne. E. N. potrzebuje pomocy we wszystkich czynnościach dnia codziennego, samodzielnie nie wychodzi, trudno nawiązuje kontakt z otoczeniem. Skarżąca oświadczyła, że jest jedyną bliską dla matki osobą, która obecnie ma realną możliwość sprawowania opieki nad matką, w takim zakresie, w jakim wymaga tego pogarszający się stan fizyczny i psychiczny E. N. Opierając się na oświadczeniu wnioskującej organ I instancji wskazał, że E. N. mieszka ze skarżącą, która sprawuje opiekę przez 24 godziny na dobę. Skarżąca myje, ubiera i karmi matkę. Pomaga przy wstawaniu i kładzeniu się do łóżka. Pomaga poruszać się po mieszkaniu i na zewnątrz. Czuwa nad higieną osobistą matki – obcina paznokcie, włosy, pierze ubrania, zmienia bieliznę. Sprząta, przygotowuje posiłki, kupuje i dawkuje lekarstwa oraz robi pozostałe zakupy. W przypadku potrzeby jeździ z matką do lekarza. Załatwia wszystkie sprawy urzędowe, do których została upoważniona. Stale towarzyszy matce, która przy większości wykonywanych czynności potrzebuje pomocy drugiej osoby.

Istota sporu w przedmiotowej sprawie sprowadzała się do ustalenia, czy na gruncie obowiązujących przepisów, opiekunowi może przysługiwać świadczenie pielęgnacyjne, o którym mowa w art. 17 cyt. ustawy, pomimo, że niepełnosprawność dorosłej osoby niepełnosprawnej powstała w podeszłym wieku, w tym przypadku – od 79-go roku życia E. N.

Strony niniejszego postępowania zgodnie wskazują, że dla udzielenia odpowiedzi na powyższe pytanie konieczne jest wzięcie pod uwagę treści i skutków płynących z wyroku Trybunał Konstytucyjny w sprawie o sygn. akt K 38/13 z dnia 21 października 2014 r. dla określania ich wpływu na sytuację prawną skarżącej. Sąd podziela stanowisko, że kwestia ta jest kluczowa dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy, ponieważ strony pozostają w sporze co do tego, w jaki sposób ww. wyrok wpłynął na sytuację prawną opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych. Rzeczą Sądu jest zatem zbadanie, czy organy w prawidłowy sposób ustaliły zakres normy prawnej, na podstawie której powinien zostać rozpoznany wniosek skarżącej o przyznanie świadczenia z art. 17 ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Organy jako wyłączny powód odmowy przyznania świadczenia, wskazały na okoliczność stwierdzenia przez zespół orzekania o niepełnosprawności, że niepełnosprawność u matki skarżącej powstała w późnym wieku pacjentki. W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji wyjaśniono, że niespełnienie warunku dotyczącego momentu powstania niepełnosprawności ustalono na postawie przedłożonego do akt orzeczenia o niepełnosprawności, które potwierdza, że dotyczy dorosłej osoby w podeszłym wieku.

Organy zgodnie podkreśliły, że warunkująca przyznanie świadczenia przesłanka wymagająca wcześniejszego powstania niepełnosprawności wynika wprost z art. 17ust. 1b cyt. ustawy. Przepis art.17 ust. 1 został powołany jako postawa prawna wydania obu skierowanych do E. N. decyzji.

Treść tego przepisu jest następująca: świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje:

1) matce albo ojcu,

2) opiekunowi faktycznemu dziecka,

3) osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej,

4) innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności

1b. Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała:

1) nie później niż do ukończenia 18. roku życia lub

2) w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia.

Organ odwoławczy wyjaśnił w uzasadnieniu, że chociaż Trybunał Konstytucyjny orzekł wcześniej ( w 2014r.) o niekonstytucyjności przepisu art. 17 ust. 1 b cyt. ustawy, to jednak nie zmieniło to sytuacji prawnej E. N. i pozwoliło na odmowę przyznania świadczenia pielęgnacyjnego na tej właśnie podstawie i z tego powodu. Skarżąca zaś - chcąc uzyskać od państwa w związku z opieką nad dorosłą osobą niepełnosprawną pomoc finansową, inną niż specjalny zasiłek opiekuńczy – musi poczekać na nowe rozwiązania ustawowe w tej materii, które zgodnie z postulatami Trybunału Konstytucyjnego dopiero ukształtują sytuację opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych w sposób zgodny z zasadą równości obywateli wobec prawa.

Organ argumentuje, że z wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r. sygn. akt K 38/13 w jego ocenie wynika, że, cyt.: "skutkiem wejścia w życie niniejszego wyroku nie jest ani uchylenie art. 17 ust. 1 b ustawy o świadczeniach rodzinnych, ani uchylenie decyzji przyznających świadczenia, ani wykreowanie prawa do żądania świadczenia dla opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych, jeżeli niepełnosprawność podopiecznych nie powstała w okresie dzieciństwa. Trybunał Konstytucyjny orzekł ostatecznie o niekonstytucyjności jedynie części normy wynikającej z art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych. Poprawienie stanu prawnego w tym zakresie należy wyłącznie do ustawodawcy, który – biorąc pod uwagę skutki społeczne rozstrzygnięć podejmowanych w badanej materii – powinien tego dokonać bez zbędnej zwłoki". Konkludując przytoczony cytat, organ odwoławczy stwierdził, jak wskazano już wyżej, że choć ww. wyrok orzekł o niekonstytucyjności art. 17 ust. 1 b, który stanowił postawę wydania zaskarżonej decyzji, nie zmieniło to sytuacji prawnej E. N., która musi czekać na uporządkowanie przez ustawodawcę systemu świadczeń dla opiekunów osób niepełnosprawnych.

Tymczasem organ orzekający przeoczył, że 2 pkt sentencji wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r. sygn. akt K 38/13 brzmi następująco: " Art. 17 ust. 1b ustawy powołanej w punkcie 1 w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie ze względu na moment powstania niepełnosprawności, jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji".

Powyższe oznacza – w ocenie sądu w składzie orzekającym - że przepis ten, jako niekonstytucyjny, nie może mieć zastosowania wobec opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych. W takim bowiem zakresie Trybunał wprost stwierdził jego niekonstytucyjność.

W powołanym wyroku Trybunał Konstytucyjny wyraźnie wskazał bowiem, że w sytuacji przeciwnej, tj. w przypadku stosowania przepisu w omawianym zakresie, będzie to prowadziło do odmiennego i niedopuszczalnego z punktu widzenia zasady równości ukształtowania sytuacji prawnej opiekunów dorosłych osób niepełnoprawnych

W tym znaczeniu nie jest więc prawdą, że wydany przez Trybunał Konstytucyjny wyrok nie zmienia sytuacji prawnej E. N.

Przeciwnie, z wyroku wynika, że organy rozpoznając wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego złożony przez opiekuna dorosłej osoby niepełnosprawnej, w obecnym stanie prawnym, (tj. dopóki w tej materii nie zostaną wprowadzone nowe rozwiązania ustawowe) mają obowiązek zbadać, czy wnioskodawca spełnia warunki do przyznania świadczenia określone w art. 17 cyt. ustawy, z wyłączeniem tej części przepisu, która z dniem 23 października 2014 r. została ostatecznie uznana za niekonstytucyjną. Organy nie wywiązały się z tego obowiązku, skupiając swoją uwagę wyłącznie na wskazaniu, że skarżąca nie spełnia warunku przyznania świadczenia, który nie powinien mieć w niniejszej sprawie zastosowania, ponieważ jest niekonstytucyjny.

Skarżąca zasadnie wskazała, że w jej konkretnej sprawie organy uwzględniając skutki wyroku Trybunału Konstytucyjnego, nie były uprawnione do wydania decyzji w oparciu o art. 17 ust. 1b cyt. ustawy. Jednocześnie nie wyjaśniły, czy skarżąca spełnia pozostałe, obowiązujące ją warunki przyznania świadczenia, określone w art. 17 ust. 1 cyt. ustawy (rezygnacja z pracy, stopień niepełnosprawności osoby niepełnosprawnej, stopień pokrewieństwa z opiekunem, obowiązek alimentacyjny opiekuna).

Co do zasady okoliczności, że skarżąca jest osobą, która rezygnuje z pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad spokrewnioną w linii prostej osobą niepełnosprawną, legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, wobec której na skarżącej spoczywa obowiązek alimentacyjny nie została zakwestionowana przez organy. Za wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego Sąd wskazuje, że opiekunowie dorosłych osób niepełnosprawnych mają prawo ubiegać się np. o specjalny zasiłek opiekuńczy, pod warunkiem, że nie przekroczą limitu dochodu, o którym mowa w art. 16a ust. 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych. Wsparcie finansowe udzielone w tym wypadku stanowiłaby jedynie część kwoty, którą można uzyskać w ramach świadczenia pielęgnacyjnego. Trybunał Konstytucyjny wskazał jednak powyższy argument właśnie dla zobrazowania niedopuszczalnego różnicowania w ustawie o świadczeniach rodzinnych sytuacji prawnej opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych, co miałoby miejsce w przypadku stosowania wobec takich osób art. 17 ust. 1b ustawy i odmawiania tym samym części z nich możliwości skutecznego ubiegania się o świadczenie pielęgnacyjne, które w większym stopniu pozwala zrekompensować brak możliwości stałego zatrudnienia w związku z opieką nad niepełnosprawnym najbliższym członkiem rodziny, niż specjalny zasiłek opiekuńczy. Dodatkowo mając na uwadze, że gospodarstwo domowe skarżącej funkcjonuje dzięki świadczeniom rentowym otrzymywanym przez skarżącą, nie jest jednak wykluczone, że skarżąca nie mogłaby skorzystać z żadnego ze świadczeń przewidzianych dla opiekunów osób niepełnosprawnych.

Uzasadniając stanowisko o braku wpływu orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego na sytuację skarżącej, organ odwoławczy ograniczył się do powołania, bez krytycznej refleksji, zacytowanego wyżej fragmentu uzasadnienia tego wyroku.

Sąd podkreśla, że treść uzasadnienia wyroku, ani tym bardziej interpretacja fragmentu uzasadnienia, gdyby była dokonana przez organy, nie może modyfikować treści sentencji wyroku, ani też zmieniać wynikających z przepisów prawa skutków orzeczeń wydawanych przez Trybunał Konstytucyjny.

Stwierdzenie niekonstytucyjności przepisu prawa, ze swej istoty, tworzy nowy stan prawny od chwili wejścia wyroku w życie, chyba, że wydając wyrok Trybunał Konstytucyjny skorzysta z przewidzianej w art. 190 ust. 3 Konstytucji RP możliwości wydłużenia mocy obowiązującej zakwestionowanych przepisów. W odniesieniu do art. 17 ust. 1b cyt. ustawy Trybunał nie skorzystał z tej możliwości. Wyrok w sprawie sygn. akt K 38/13 został ogłoszony w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 23 października 2014 r. pod poz. 1443 i z tym dniem orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego weszło w życie. Oznacza to, że bezpośrednim skutkiem ww. orzeczenia jest stwierdzenie niekonstytucyjności art. 17 ust. 1b cyt. ustawy (w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie ze względu na moment powstania niepełnosprawności) począwszy od dnia jego ogłoszenia tj. od dnia 23 października 2014 r. Przytoczona wyżej treść pkt 2 sentencji wyroku TK w sprawie sygn. akt K 38/13 z dnia 21 października 2014 r. jest jasna i nie budzi wątpliwości. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. Przyjęcie, jak tego chcą organy, że stwierdzenie niekonstytucyjności przepisu nie przekłada się na ukształtowanie nowego stanu prawnego, jest w ocenie Sądu sprzeczne z zasadami państwa prawa, które organy mają obowiązek wcielać w życie. Zgodnie z art. 6 Kpa organy administracji posiadają bowiem uprawnienie do działania jedynie na mocy obowiązujących przepisów. W tej konkretnej sprawie organy nie ustaliły treści normy prawnej, na podstawie której mogły i miały obowiązek rozpatrzyć wniosek skarżącej o przyznanie świadczenia z art. 17 ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Organy w istocie zakwestionowały prawotwórczy charakter orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego stwierdzających niekonstytucyjność przepisów. Sąd w składzie orzekającym w niniejszej sprawie stoi zaś na stanowisku, że prawotwórczy charakter orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego stwierdzających niekonstytucyjność przepisów prawa, zawsze powinien determinować kierunek dalszych analiz konkretnej sprawy, a przede wszystkim tezę, że ocena wszelkich konsekwencji prawnych rozstrzygnięcia TK musi uwzględniać kształtujący efekt tego rozstrzygnięcia (następujący od momentu wejścia w życie).

Faktem jest, że wejście w życie takiego wyroku, który, tak jak w przedmiotowej sprawie, ma charakter zakresowy negatywny, samo w sobie nie tworzy nowych przepisów prawa. Poważnym błędem jest jednak twierdzenie, że ten fakt prawny nie modyfikuje przepisów już uchwalonych przez ustawodawcę tak, aby również w czasie oczekiwania na wprowadzenie nowych rozwiązań systemowych w ustawie o świadczeniach rodzinnych, wszyscy opiekunowie dorosłych osób niepełnosprawnych, tj. zarówno tych, które stały się niepełnosprawne przed i po ukończeniu 18 lat, byli traktowani jednakowo. Tym samym przytaczany przez organy fragment uzasadnienia wyroku TK, nie stoi w sprzeczności z przestawionym wyżej stanowiskiem Sądu. Fragment ten można rozumieć wyłącznie jako zgłoszony przez Trybunał postulat podjęcia bezzwłocznych działań ustawodawczych, które w przyszłości doprowadzą do kompleksowego zreformowania systemu świadczeń dla osób i opiekunów osób niepełnosprawnych, w sposób zasygnalizowany przez Trybunał. Powyższe nie oznacza więc, że poprzez swoje uzasadnienie Trybunał Konstytucyjny chciał przesądzić o tym, że sentencja wyroku może obowiązywać w innym zakresie, niż wynika to z jasnych zasad prawa konstytucyjnego (art. 190 Konstytucji), które obowiązują przecież również także Trybunał, stojący na straży ich przestrzegania.

Stosowanie warunku z art. 17 ust. 1 b cyt. ustawy wobec osób, u których niepełnosprawność powstała w późnym wieku, może powodować nierówne traktowanie podobnych podmiotów, wyłącznie z uwagi na kryterium związane z momentem powstania niepełnosprawności. W grupie dorosłych osób niepełnosprawnych, są również i takie, wobec których nie można stwierdzić, kiedy powstała ich niepełnosprawność; znajdą się wśród nich i osoby, których niepełnosprawność powstała przed 18 rokiem życia, jak i osoby, których niepełnosprawność powstała później. W przypadku jednych i drugich czasami nie da się tego jednoznacznie ustalić, a da się jedynie domniemywać np. na podstawie wieku czy schorzeń, na które cierpi dana osoba niepełnosprawna.

Pokazuje to, że przyjęte przez ustawodawcę kryterium momentu powstania niepełnosprawności jest dyskryminujące i jako takie nie powinno być stosowane ani obecnie, ani w przyszłości. Obecnie, na mocy wyroku Trybunału Konstytucyjnego, kryterium to zostało wyłączone z zakresu normy prawnej wynikającej z art. 17 cyt. ustawy. W przyszłym stanie prawnym ustawodawca został zobowiązany uwzględnić zawarte w uzasadnianiu Trybunału Konstytucyjnego postulaty, aby nowy, zreformowany system świadczeń dla opiekunów osób niepełnosprawnych, został oparty o inne i zgodne z Konstytucją RP kryteria.

W sprawach dotyczących odmowy przyznania świadczenia pielęgnacyjnego kwestia dopuszczalności zastosowania art. 17 ust. 1 b ustawy o świadczeniach rodzinnych jest niejednorodnie rozumiana w orzecznictwie sądów administracyjnych.

Sąd w składzie orzekającym w niniejszej sprawie stoi jednak na stanowisku, że kwestia rekonstrukcji normy prawnej po wydaniu przez Trybunał Konstytucyjny tzw. wyroku zakresowego, czyli stwierdzającego niekonstytucyjność danego przepisu w określonym zakresie, sama w sobie, nie powinna budzić kontrowersji w orzecznictwie. Tym samym Sąd nie podziela stanowiska wyrażonego m.in. w wyroku WSA w Gliwicach z dnia 14 stycznia 2015 r. IV SA/Gl 1085/14 czy wyroku NSA z dnia 10 lutego 2015 r. I OSK 2926/14. W wyrokach tych rozstrzygnięcie oparto bowiem na założeniu, że wejście w życie wyroku TK w sprawie sygn. akt K 38/13 z dnia 21 października 2014 r. nie ma wpływu na kształt obowiązujących przepisów, z uwagi na zawarte w uzasadnieniu tego wyroku wyjaśnienia Trybunału. Jednak, co do zasady, wyroki Trybunału Konstytucyjnego są wiążące i co do uzasadnienia i co do swojej sentencji, ta zaś w przedmiotowej sprawie wyraźnie mówi o niekonstytucyjności przepisu art. 17 ust. 1b cyt. ustawy w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie ze względu na moment powstania niepełnosprawności.

W odniesieniu do opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych wnoszących o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego po wyroku Trybunału w sprawie o sygn. akt K 38/13 z dnia 21 października 2014 r., sądy administracyjne orzekły o konieczności uchylenia decyzji odmawiających świadczenia m.in. w wyrokach takich jak: wyrok WSA w Warszawie z dnia 2 kwietnia 2015 r., sygn. akt VIII SA/Wa 1026/14, wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z dnia 1 czerwca 2015 r., sygn. akt II SA/Bd 366/15 czy wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 27 sierpnia 2015 r., sygn. akt II SA/Ol 623/15. Stanowisko to podziela również orzekający w niniejszej sprawie Sąd. Argumenty na poparcie tego stanowiska, jak wskazano wyżej, wywodzą się wprost z analizy art. 190 Konstytucji.

Z powyższych względów Sąd na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit b ustawy p.p.s.a. w zw. z art. 135 tej ustawy uchylił zaskarżoną oraz poprzedzającą ją decyzję organu I instancji.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy organ powinien dokonać merytorycznego rozpoznania wniosku skarżącej, badając, czy ustalony w sprawie stan faktyczny wypełnia dyspozycję normy prawnej wynikającej z art. 17 ustawy o świadczeniach rodzinnych, przy uwzględnieniu zakresu, w jakim przepis ten został uznany za niekonstytucyjny począwszy od dnia 23 października 2014 r. na mocy wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie sygn. akt K 38/13.