Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Sędzia NSA Aleksandra Wrzesińska - Nowacka, po rozpoznaniu w dniu 17 września 2012 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej zażalenia B. K. (pełnomocnika z urzędu L. B.) na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 21 czerwca 2012 r., sygn. akt I SA/Lu 91/11 w przedmiocie przyznania wynagrodzenia z tytułu nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w sprawie ze skargi L. B. na postanowienie Samorządowego Kolegium Odwoławczego w C. z dnia 8 lutego 2011 r., nr [...] w przedmiocie pozostawienia zażalenia bez rozpatrzenia postanawia oddalić zażalenie.

Postanowieniem z dnia 26 sierpnia 2011 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie przyznał L. B. prawo pomocy w zakresie całkowitym poprzez zwolnienie od kosztów i ustanowienie adwokata, którego wyznaczyć miała Okręgowa Rada Adwokacka w L.. W wykonaniu powyższego postanowienia, pismem z dnia 7 października 2011 r., Okręgowa Rada Adwokacka zawiadomiła, iż w sprawie niniejszej wyznaczyła adwokata z urzędu w osobie K. S..

Wyrokiem z dnia 16 listopada 2011 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie oddalił skargę L. B.. W dniu 29 listopada 2011 r. pełnomocnik złożył wniosek o odwołanie go z funkcji adwokata, a Okręgowa Rada Adwokacka w L., w miejsce dotychczasowego pełnomocnika, wyznaczyła dla L. B. adwokata J. W..

Adwokat J. W. wydał opinię o braku podstaw do wniesienia skargi kasacyjnej.

Postanowieniem z dnia 22 lutego 2012 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie przyznał adwokatowi J. W. wynagrodzenie za sporządzenie opinii o braku podstaw do wniesienia skargi kasacyjnej od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 16 listopada 2011 r.

W związku z wnioskiem adwokata J. W. o zwolnienie go z obowiązków pełnomocnika w tej sprawie, Okręgowa Rada Adwokacka w L. wyznaczyła Adwokata B. K. do reprezentowania L. B. w sprawie niniejszej.

Pismem z dnia 30 maja 2012 r. adwokat B. K. poinformował Sąd, że w jego ocenie stan sprawy wskazuje, iż jest ona zakończona w sposób ostateczny, a L. B. nie przysługują żadne środki prawne, które jemu – pełnomocnikowi, dawałyby możliwość działania w sprawie. W związku z tym wniósł o zwolnienie go z obowiązku świadczenia pomocy prawnej z urzędu w niniejszej sprawie oraz o przyznanie mu wynagrodzenia według norm przepisanych.

Postanowieniem z dnia 21 czerwca 2012 r. odmówiono adwokatowi B. K. przyznania wynagrodzenia z tytułu nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu wskazując, iż brak jest podstawy prawnej, aby na tym etapie postępowania sądowego Sąd mógł przyznać mu wynagrodzenie za udział w sprawie.

Na powyżej powołane rozstrzygnięcie pełnomocnik wniósł zażalenie, domagając się uchylenia postanowienia w całości i przyznania wynagrodzenia według norm prawem przepisanych oraz zasądzenia kosztów sądowych, w tym kosztu wpisu.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

W tej sprawie skarżącemu zostało przyznane prawo pomocy w zakresie całkowitym. Oznacza to, że Skarb Państwa ponosić będzie koszty udzielonej mu przez profesjonalnego pełnomocnika ( w tym przypadku adwokata) pomocy prawnej. Ustanowienie dla strony postępowania sądowoadministracyjnego konkretnego pełnomocnika z urzędu następuje w kilku etapach. Zadaniem Sądu jest przyznanie bądź odmowa przyznania prawa pomocy we wnioskowanym przez stronę zakresie. Przyznanie tego prawa w zakresie przyznania pełnomocnika z urzędu stanowi w istocie zobowiązanie Skarbu Państwa do pokrycia kosztów udzielonej stronie pomocy prawnej (art. 242 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 roku - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi; t. j. Dz. U. z 2012 r., poz. 270, dalej: p.p.s.a.). W razie przyznania prawa pomocy, sąd zwraca się o wyznaczenie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego do właściwej okręgowej rady adwokackiej, rady okręgowej izby radców prawnych, Krajowej Rady Doradców Podatkowych lub Krajowej Rady Rzeczników Patentowych (art. 253 p.p.s.a.). Następnie właściwy organ samorządu wskazuje konkretną osobę. Właściwym organem samorządu zawodowego w przypadku adwokatów jest ta rada, której terytorium działania obejmuje swoim zasięgiem obszar właściwości sądu administracyjnego, przed którym ma się toczyć lub już się toczy sprawa, w której przyznano stronie prawo pomocy obejmujące ustanowienie fachowego pełnomocnika (art.44 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze ;Dz. U. z 2002 r., Nr 123, poz. 1058 z późn. zm.). Procedura ustanowienia pełnomocnika z urzędu jest więc trójetapowa: pierwszy etap stanowi wniosek strony i decyzja sądu o przyznaniu prawa pomocy, drugi etap stanowi zwrócenie się przez sąd do właściwych organów samorządu o wyznaczenie konkretnej osoby jako pełnomocnika strony, której przyznano pomoc prawną, natomiast trzeci etap polega na wyznaczeniu pełnomocnika przez samorząd i powiadomieniu o tym sądu, strony i wyznaczonego pełnomocnika.

Do wyłącznej kompetencji rady adwokackiej należy zwolnienie wyznaczonego pełnomocnika, świadczącego pomoc prawną z urzędu, z obowiązku świadczenia tej pomocy (art. 28 ust.2 ustawy Prawo o adwokaturze).

W tej sprawie Wojewódzki Sąd Administracyjny przyznał skarżącemu prawo pomocy w zakresie całkowitym i zwrócił się o wskazanie konkretnej osoby, mającej świadczyć pomoc prawną, do Okręgowej Izby Adwokackiej w L.. Ta wyznaczyła pełnomocnika, następnie na jego wniosek zwolniła go z obowiązku udzielania pomocy, wyznaczyła kolejnego adwokata, który sporządził opinię o braku podstaw do wniesienia skargi kasacyjnej i mimo wiedzy o tej opinii, zwolniła i tego pełnomocnika, wyznaczając kolejnego adwokata. B. K. był więc kolejnym (trzecim) pełnomocnikiem z urzędu, wyznaczonym przez Okręgową Radę Adwokacką w L. na mocy postanowień ustawy Prawo o adwokaturze.

Ustanowionemu w ramach prawa pomocy adwokatowi należy się wynagrodzenie oraz zwrot niezbędnych i udokumentowanych wydatków na zasadach określonych w art. 250 p.p.s.a. Wynagrodzenie to przyznaje właściwy sąd administracyjny. Zgodnie z powołanym przepisem adwokat ustanowiony w ramach prawa pomocy otrzymuje wynagrodzenie na zasadach określonych w przepisach o opłatach za czynności adwokatów dokonane w ramach pomocy prawnej udzielonej z urzędu. Przepisy o opłatach za czynności adwokatów, do których odsyła dyspozycja art. 250 p.p.s.a., zawarte są w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 z późn. zm.; dalej: "rozporządzenie"). Zgodnie z § 19 tego rozporządzenia pokrywane przez Skarb Państwa koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu obejmują opłatę w wysokości nie wyższej niż 150 % stawki minimalnej, określonej w rozdziałach 3-5 i niezbędne, udokumentowane wydatki adwokata. Opłaty w postępowaniu przed sądem administracyjnym zostały określone w § 18 ust. 1 tego rozporządzenia. W orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego wyrażany jest pogląd, który skład w tej sprawie aprobuje, że katalog opłat zawarty w § 18 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia ma charakter zamknięty (por. postanowienie NSA z dnia 7 października 2010 r., sygn. akt I OSK 1000/10, www.orzeczenia.nsa.gov.pl). Po zakończeniu postępowania przed wojewódzkim sądem administracyjnym wynagrodzenie może w związku z tym być przyznane wyłącznie za sporządzenie skargi kasacyjnej lub opinii o braku podstaw do jej wniesienia, a także za udział w rozprawie przed Naczelnym Sądem Administracyjnym i za udział w postępowaniu zażaleniowym.

Naczelny Sąd Administracyjny wskazuje ponadto, że wynagrodzenie należy się za pomoc prawną faktycznie udzieloną stronie, dla której pełnomocnik z urzędu został ustanowiony (por. postanowienie NSA z dnia 22 grudnia 2005 r., sygn. akt OZ 720/04, www.orzeczenia.nsa.gov.pl). Przewidziany w art. 29 ust. 1 Prawa o adwokaturze obowiązek Skarbu Państwa ponoszenia kosztów nieopłaconej przez strony pomocy prawnej z urzędu dotyczy pomocy "udzielonej", a zatem powstaje w momencie rozpoczęcia wykonywania przez adwokata czynności związanych bezpośrednio z udzieleniem pomocy stronie, dla której został on wyznaczony. Udzielenie pomocy prawnej przez pełnomocnika powinno zmierzać bezpośrednio do poprawy lub ochrony sytuacji prawnej osoby, której udzielana jest pomoc (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2005 r., sygn. akt I KZP 15/05, LEX nr 151472).

W kontekście przedmiotowej sprawy należy zgodzić się ze stanowiskiem Sądu pierwszej instancji, że brak jest podstawy prawnej do przyznania na tym etapie postępowania sądowego adwokatowi B. K. wynagrodzenia za udział w sprawie. Pełnomocnik ten z uwagi na etap postępowania ograniczył swoje czynności do zapoznania się z aktami sprawy i oceny, czy stronie przysługują jeszcze jakiekolwiek środki odwoławcze (zwykłe i nadzwyczajne). Ani wskazany w zażaleniu § 18 ust. 1 pkt 2 lit. c, ani inny przepis § 18 ust.1 pkt 2 rozporządzenia, nie daje podstaw do przyznania adwokatowi przystępującemu do postępowania wynagrodzenia za tego typu czynności podjęte po uprawomocnieniu się wyroku w tej sprawie. Sąd podziela pogląd wyrażony w postanowieniu Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 13 grudnia 2007 r. w sprawie o sygn. akt II OZ 1287/07 (niepubl.), w który wskazano, iż wyznaczenie w tej samej sprawie przez Okręgową Radę Adwokacką następnego pełnomocnika z urzędu, który wydał tożsamą opinię o braku podstaw do wniesienia skargi kasacyjnej, nie uzasadnia przyznania mu kosztów z tytułu zastępstwa procesowego. Nieusprawiedliwione jest w tych okolicznościach przyznawanie ze środków publicznych wynagrodzenia dwóm pełnomocnikom ustanowionym z urzędu, którzy de facto podejmowali w sprawie te same działania – oznaczałoby to bowiem nieuzasadnione i nadmierne obciążenie Skarbu Państwa. W tym przypadku adwokat B. K. stwierdził zresztą jedynie, że termin do wniesienia środka odwoławczego upłynął.

Pokreślić przy tym należy, że sąd administracyjny nie miał wpływu ani na zwolnienie poprzednich pełnomocników z obowiązku świadczenia pomocy prawnej z urzędu, ani ustanawianie nowych. Czynności te należą bowiem do wyłącznej kompetencji okręgowej rady adwokackiej.

Z przytoczonych wyżej względów Naczelny Sąd Administracyjny oddalił zażalenie na podstawie art. 184 w związku z art. 197 § 2 p.p.s.a.