Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Brak jest podstaw prawnych do podjęcia przez radę gminy uchwały o komercyjnym wykorzystaniu nazwy miasta i ustanowieniu wysokości opłat pobieranych z tego tytułu.

Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu na rozprawie sprawy ze skargi Gminy na rozstrzygnięcie nadzorcze (...) Wojewody z dnia 5 listopada 2002 r. w przedmiocie stwierdzenia nieważności uchwały nr XLIV/247/02 Rady Miejskiej z dnia 10 października 2002 r. w sprawie wyrażenia zgody na komercyjne wykorzystywanie nazwy miasta oddala skargę.

Wojewoda rozstrzygnięciem nadzorczym (...) z dnia 5 listopada 2002 r., wydanym na podstawie art. 91 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym /t.j. Dz.U. 2001 nr 142 poz. 1591 ze zm./, stwierdził nieważność uchwały nr XLIV/247/02 Rady Miejskiej z dnia 10 października 2002 r. w sprawie wyrażenia zgody na komercyjne wykorzystywanie nazwy miasta jako sprzecznej z prawem. W uzasadnieniu wskazał, że na sesji w dniu 10 października 2002 r. Rada Miejska wyraziła zgodę na komercyjne wykorzystanie nazwy miasta. W par. 1 przedmiotowej uchwały postanowiono wyrazić zgodę na używanie nazwy "P.Z." przez ZUK SA oraz zaakceptować umowę Gminy z tą Spółką w przedmiocie określenia warunków komercyjnego wykorzystania nazwy miasta na oznaczenie produkcji wód mineralnych produkowanych przez ZUK SA. Nazwa P.-Z. nie jest nazwą jednostki samorządu terytorialnego, którą jest Gmina P.-Z., lecz nazwą geograficzną używaną powszechnie w kraju i za granicą. Rzeczownikowa i przymiotnikowa forma nazwy geograficznej jest używana bez ograniczeń. Ograniczenie swobody korzystania z dobra powszedniego i skomercjalizowanie go wymaga ustawy. W obowiązującym porządku prawnym brak jest takiej ustawy, dlatego w innych miastach ich nazwy są używane bez ograniczeń. Powołany w uchwale art. 18 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym nie upoważnia rady gminy do ograniczenia używania nazw geograficznych i wprowadzenia opłat za ich używanie. Nie istnieje też żadna podstawa prawna do takiej komercjalizacji /podobne stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w G. w wyroku z dnia 24 listopada 1993 r., I ACr 770/93/. Z powyższych względów ZUK SA może używać nazwy "P.-Z." bez zgody rady gminy.

W par. 2 rozpatrywanej uchwały postanowiono wyrazić zgodę na zgłoszenie znaku towarowego "P.-Z." do Urzędu Patentowego celem uzyskania prawa ochronnego na warunkach określonych ustawą - Prawo własności przemysłowej oraz umową stanowiącą integralną część uchwały.

Zgodnie z treścią powołanego w podstawie prawnej uchwały art. 120 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. - Prawo własności przemysłowej /t.j. Dz.U. 2003 nr 119 poz. 1117 ze zm./ znakiem towarowym może być każde oznaczenie przedstawione w sposób graficzny lub takie, które da się w sposób graficzny wyrazić, jeżeli oznaczenie takie nadaje się do odróżniania w obrocie towarów jednego przedsiębiorstwa od tego samego rodzaju towarów innych przedsiębiorstw /ust. 1/. Znakiem towarowym może być w szczególności wyraz, rysunek, ornament, kompozycja kolorystyczna, forma przestrzenna, w tym towaru lub opakowania, a także melodia lub inny sygnał dźwiękowy /ust. 2/. Dalej w art. 121 postanowiono, że na znak towarowy może być udzielone prawo ochronne.

Z powyższego wynika, że wyliczenie zawarte w art. 120 ust. 2 ww. ustawy ma charakter przykładowy. Znakiem może być również każde oznaczenie, również niewymienione w art. 120 ust. 2 ustawy, jeżeli nadaje się do odróżnienia towarów lub usług, jak tego wymaga art. 120 ust. 1 ustawy. Spośród znaków nadających się do odróżnienia towarów, a więc spełniających przesłanki art. 120 ust. 1 ustawy, tylko takie znaki nie mogą być zarejestrowane, których zdolność rejestrową wyłączają inne przepisy, a w szczególności art. 131 i art. 132 ustawy /artykuł I. B. Mika, J. Szwaja, E. Wojcieszko-Głuszko, "Kwartalnik Prawa Prywatnego" 2001 nr 2, t. 3, str. 342/.

W art. 131 ust. 2 pkt 2 powyższej ustawy stwierdzono, że nie udziela się praw ochronnych na oznaczenia zawierające nazwę lub skrót nazwy miast lub miejscowości. Z powyższych względów brak jest podstaw do zgłoszenia nazwy "P.-Z." jako znaku towarowego do Urzędu Patentowego celem uzyskania prawa ochronnego.

Do rozpatrywanej uchwały dołączono załącznik - wzór umowy stanowiącej integralną część uchwały. Wzór tej umowy jako załącznik do przedmiotowej uchwały posiada taki sam charakter prawny, jaki posiada uchwała. W umowie określono między innymi warunki i zasady wykorzystywania przez ZUK SA nazwy miasta "P.-Z." jako znaku towarowego wody mineralnej, zasady przekazania odpłatności przez ZUK SA na rzecz gminy, wysokość miesięcznej opłaty, sposób zmiany umowy, sposób rozstrzygania sporów. Ustalenie w drodze uchwały elementów umowy cywilnoprawnej nie znajduje uzasadnienia w obowiązującym stanie prawnym.

Upoważnienie dla rady gminy do ustalania elementów umowy w drodze uchwały może wynikać jedynie wprost z przepisów prawa. Jest to bowiem odstępstwo od wyrażonej w art. 353[1] Kc zasady swobodnego kształtowania umowy, zgodnie z którą strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości /naturze/ stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Pojęcie ustawy musi być interpretowane w sposób ścisły. Obejmuje więc wyłącznie normy rangi ustawowej /zawarte w ustawie lub wydane na podstawie wyraźnego upoważnienia ustawowego/. Nie może dotyczyć regulacji zawartych w aktach normatywnych niższego szczebla /uchwały, zarządzenia, instrukcji itp./, bo oznaczałoby to możliwość zmiany lub modyfikacji ustawowej aktem niższego rzędu.

Ponadto Rada Miejska, ustalając w drodze uchwały wzór obowiązującej strony umowy, przekroczyła zakres swoich uprawnień i wkroczyła w sferę uprawnień Burmistrza jako organu upoważnionego do gospodarowania, a więc do zawierania umów.

Gmina wniosła na rozstrzygnięcie nadzorcze skargę. Zarzucono, że brak jest podstaw do stawiania zarzutu naruszenia art. 131 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. - Prawo własności przemysłowej /t.j. Dz.U. 2003 nr 119 poz. 1117 ze zm./. ZUK S.A., występując do Urzędu Patentowego z wnioskiem o rejestrację znaku towarowego na produkcję wody mineralnej z użyciem geograficznej nazwy miejscowości P.-Z., obligatoryjnie musi wykazać się uprawnieniem, jakim jest zezwolenie Rady Miejskiej na używanie nazwy miasta w obrocie gospodarczym występującej jako znak towarowy. Zgodnie z art. 131 ust. 2 pkt 2 Rada Miejska podjęła uchwałę. Za zgodą obu stron ustalono drogą umowy wzajemne prawa i obowiązki za zgodą gminy na użycie nazwy "P.-Z." przez ZUK SA jako znaku towarowego produktu - wody mineralnej. Zgłaszając do rejestracji znak towarowy z nazwą "P.-Z.", ZUK SA uzyska prawa ochronne do posługiwania się zarejestrowanym znakiem i oznaczenie nim swoich produktów.

W odpowiedzi na skargę Wojewoda wniósł o jej oddalenie. W uzasadnieniu odpowiedzi wskazał, że przedmiotowym rozstrzygnięciem nadzorczym (...) stwierdził nieważność uchwały nr XLIV/247/02 Rady Miejskiej z dnia 10 października 2002 r. w sprawie wyrażenia zgody na komercyjne wykorzystanie nazwy miejscowości.

W par. 1 przedmiotowej uchwały Rada Miejska wyraziła zgodę na używanie nazwy "P.-Z." przez ZUK SA oraz zaakceptowała umowę Gminy z tą Spółką w przedmiocie określenia warunków komercyjnego wykorzystania nazwy miasta na oznaczenie produkcji wód mineralnych produkowanych przez powyższą firmę.

W par. 5 umowy stanowiącej załącznik do uchwały postanowiono, że ZUK w P.-Z. przekaże gminie kwotę w wysokości wynikającej z wielkości sprzedaży wody mineralnej "P.-Z.", tj. jeden grosz od butelki sprzedanej wody, nie mniej niż 5.000 zł miesięcznie.

Natomiast w par. 2 uchwały wyrażono zgodę na zgłoszenie znaku towarowego "P.-Z." do Urzędu Patentowego celem uzyskania prawa ochronnego, na warunkach określonych ustawą - Prawo własności przemysłowej oraz umową stanowiącą integralną część niniejszej uchwały.

Ponieważ nazwa geograficzna, w omawianym przypadku nazwa miejscowości P.-Z., nie jest nazwą jednostki samorządu terytorialnego, lecz nazwą powszechnie używaną w kraju i za granicą, brak jest podstaw prawnych do wprowadzenia ograniczeń w jej stosowaniu, a co się z tym wiąże - do pobierania opłaty za używanie nazwy P.-Z.

Nazwa miejscowości P.-Z. nie może być uznana za znak towarowy, ponieważ jej zdolność rejestrową wyłączają przepisy art. 120 ust. 2 w związku z art. 131 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. - Prawo własności przemysłowej /t.j. Dz.U. 2003 nr 119 poz. 1117 ze zm./, zgodnie z którymi nie udziela się praw ochronnych na oznaczenie zawierające nazwę lub skrót nazwy miast lub miejscowości. Tak więc brak jest przesłanek do zgłoszenia nazwy P.-Z. jako znaku towarowego do Urzędu Patentowego.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 21 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./ Naczelny Sąd Administracyjny jest właściwy do kontroli zgodności z prawem zaskarżonego rozstrzygnięcia nadzorczego. Rozstrzygnięcie nadzorcze jest zgodne z prawem, jeżeli jest zgodne z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej oraz ustawami. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej normuje dwa zasadnicze elementy konstrukcji nadzoru: kryterium nadzoru /art. 171 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej/ i organy powołane do sprawowaniu nadzoru /art. 171 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej/. Środki nadzoru nad organami samorządu terytorialnego normują ustawy samorządowe.

(...) Według art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej "Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa". Konstytucyjną zasadą praworządności są związane organy samorządu terytorialnego, a zatem rada gminy jest władna podjąć uchwałę tylko na podstawie i w granicach prawa. Artykuł 18 ust. 1 powołanej ustawy o samorządzie gminnym, który stanowi: "Do właściwości rady gminy należą wszystkie sprawy pozostające w zakresie działania gminy, o ile ustawy nie stanowią inaczej", wprowadza zasadę domniemania kompetencji rady gminy. Nie stanowi on jednak samoistnej podstawy prawnej do podejmowania uchwał. Według art. 6 ust. 1 powołanej ustawy o samorządzie gminnym "Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów". Artykuł 7 ust. 1 powołanej ustawy o samorządzie gminnym stanowi, że zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy, wyliczając przykładowo zadania własne gminy. Realizacja zadań następuje, gdy przepisy prawa przyznają organom gminy kompetencje, i tylko jeżeli przepis prawa przyznaje kompetencję organom gminy, organ gminy może władczo określać prawa lub obowiązki jednostek. W takim zakresie znaczenie ma ustanowione w art. 18 ust. 1 powołanej ustawy o samorządzie gminnym ustanowienie domniemania kompetencji na rzecz rady gminy. Domniemanie to powoduje następującą kompetencję prawną - w razie gdy przepis prawa przyznaje kompetencję organom gminy, z art. 18 ust. 1 wynika, że przysługuje ona radzie gminy. Powołanie się na art. 18 ust. 1 powołanej ustawy o samorządzie gminnym nie może zostać uznane za podstawę prawną do podjęcia uchwały, brak bowiem przepisu prawnego w powołanej ustawie o samorządzie gminnym i ustawie z dnia 30 czerwca 2000 r. - Prawo własności przemysłowej /t.j. Dz.U. 2003 nr 119 poz. 1117 ze zm./ do podjęcia uchwały o komercyjnym wykorzystaniu nazwy miasta i ustanowieniu w integralnej części uchwały wysokości opłat pobieranych z tego tytułu /par. 1 i par. 2 uchwały/.

W tym stanie rzeczy zaskarżone rozstrzygnięcie nadzorcze nie narusza przepisów prawa. Z tego względu, na podstawie art. 27 ust. 1 powołanej ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym, sąd orzekł jak w sentencji.