Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Gabriela Nowak (spr.) Sędziowie WSA Emilia Lewandowska WSA Tomasz Szmydt Protokolant starszy sekretarz sądowy Katarzyna Krynicka po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 czerwca 2016 r. sprawy ze skargi L. S. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. z dnia [...] grudnia 2015 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania pomocy finansowej oddala skargę

I SA/Wa 50/16

UZASADNIENIE

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. decyzją z dnia [...] grudnia 2015 r. nr [...] po rozpatrzeniu odwołania L. S. od decyzji Prezydenta W. z dnia [...] listopada .2015r. nr [...] odmawiającej przyznania pomocy finansowej na żywność, opłatę czynszu, opłatę zadłużenia czynszowego w wysokości [...] zł, na pokrycie 20% kosztów zakupu laptopa jako likwidacja barier w komunikowaniu się, oraz na rehabilitację - utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję.

Przedmiotowa decyzja wydana została w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i prawne:

Prezydent W. decyzją z dnia [...] listopada 2015r. Nr [...] odmówił L. S. przyznania pomocy finansowej na żywność, opłatę czynszu, opłatę zadłużenia czynszowego w wysokości [...] zł, na pokrycie 20% kosztów zakupu laptopa jako likwidacja barier w komunikowaniu się, oraz na rehabilitację w wysokości [...] zł na zapłatę czesnego na studiach [...].

W uzasadnieniu rozstrzygnięcia organ orzekający podał, że w dniu 21 października 2015 r. L. S. wystąpił o przyznanie pomocy finansowej na w/w cele przy czym na zaległość czynszową w oraz na rehabilitację z tytułu czesnego skarżący chciałby uzyskać kwotę 18 500 zł.

Organ przypomniał, ze kryterium dochodowe z ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jednolity Dz.U z 2015 r. poz. 163 ze zm.) dla osoby samotnie gospodarującej wynosi 634 zł, a dla osoby w rodzinie kwotę 514 zł.

Organ wskazał, ze w trakcie przeprowadzonego wywiadu środowiskowego w dniu 21 października 2015r. L. S. poinformował pracowników OPS, że prowadzi samodzielne gospodarstwo domowe ale zamieszkuje wraz z B. C. i ich wspólnym synem oraz, że utrzymuje syna. Stwierdził, że korzysta jedynie z pomocy żywnościowej B. C., która opłaca rachunki za energię elektryczną, gaz, internet.

W dniu 11 września 2015 r. na okoliczność innego postępowania OPS przeprowadził wywiad środowiskowy, w którym L. S. stwierdził, że nie otrzymuje żadnych dochodów, utrzymywał się z kredytów, ale utracił już zdolność kredytową i nie ma już żadnych środków na utrzymanie. Na prośbę o przedstawienie umów kredytowych z ostatnich 12 miesięcy oświadczył, że nie ma takich umów. Na pytanie odnośnie kredytów w trakcie przeprowadzonego wywiadu środowiskowego w dniu 21 października 2015r. L. S. poinformował, że od 1997 r. nie pobierał żadnych kredytów bankowych.

Organ zwrócił uwagę iż z wniosku do WSA o przyznanie prawa pomocy wynika, że L. S. ma zaległe zobowiązania z kredytów bankowych w wysokości [...] zł.

Organ I instancji wskazał, ze B. C. brała udział w przeprowadzaniu tego wywiadu i oświadczyła, że prowadzi wraz z synem odrębne gospodarstwo domowe. Jest osobą bezrobotną, zarejestrowaną w Urzędzie Pracy, utrzymuje się z prac dorywczych. Jej dochód wynosi [...] zł miesięcznie plus zasiłek rodzinny na syna.

Organ ustalił, ze na podstawie przeprowadzonego wywiadu środowiskowego oraz zebranej dokumentacji, że skarżący pozostaje faktycznie na utrzymaniu pani B. C.

Zdaniem organu orzekającego L. S. odmawia współpracy, udziela sprzecznych informacji co do kwoty kredytów, które posiada i zadłużenia z tego tytułu, co uzasadnia odmowę przyznania świadczenia.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. decyzją z dnia [...] grudnia 2015 r. nr [...] po rozpatrzeniu odwołania L. S. od decyzji Prezydenta W. z dnia [...] listopada .2015r. nr [...] – utrzymało w mocy zaskarżona decyzję.

Organ odwoławczy ustalił, ze skarżący zamieszkuje wraz z B. C. i ich synem we wspólnym mieszkaniu. Zgodnie z oświadczeniem B. C. uzyskuje ona dochód z prac dorywczych w wysokości [...] zł miesięcznie oraz zasiłek rodzinny na syna w wysokości [...] zł.

Organ odwoławczy analizując stan faktyczny sprawy jak również mając na względzie wcześniejsze ustalenia z poprzednich postępowań administracyjnych prowadzonych z wniosku L. S. ustalił, że skarżący prowadzi wspólne gospodarstwo domowe wraz z B. C.

Świadczy o tym fakt iż ponosił cześć opłat za wyżywienie i utrzymanie syna. Zgodnie z art. 6 pkt 14 powołanej wyżej ustawy o pomocy społecznej za rodzinę uznaje się osoby spokrewnione lub niespokrewnione pozostające w faktycznym związku, wspólnie gospodarujące i zamieszkujące

W ocenie Kolegium taka sytuacja zaistniała w niniejszej sprawie bowiem dochody skarżącego i B. C. są przeznaczone na wspólne utrzymanie ich oraz ich syna.

Organ odwoławczy podkreślił, iż orzecznictwo sądowoadministracyjne wskazuje, że w takiej sytuacji mamy do czynienia z cechami charakterystycznymi dla prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego.

Wskazał, iż materialnoprawną podstawą rozstrzygnięcia stanowi również przepis art. 11 ust. 2 powołanej wyżej ustawy o pomocy społecznej, zgodnie z którym brak współdziałania osoby lub rodziny może stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczenia.

W ocenie Kolegium zebrany materiał dowodowy wskazuje na taki brak współdziałania.

Organ odwoławczy wskazał, iż z uwagi na brak współdziałania nie można ustalić wszystkich źródeł utrzymania skarżącego i jego rodziny. Wskazuje na to postępowanie L. S. w tym sprzeczne oświadczenia składane w sprawie kredytów. Podczas przeprowadzania wywiadu środowiskowego w dniu 21 października 2015 r. L. S. stwierdził, że nie otrzymuje żadnych dochodów, utrzymywał się z kredytów, ale utracił już zdolność kredytową i nie ma już żadnych środków na utrzymanie. Na prośbę o przedstawienie umów kredytowych z ostatnich 12 miesięcy oświadczył, że nie ma takich umów. Z kolei z wniosku z 13 października 2015 r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego o przyznanie prawa pomocy wynika że L. S. ma zaległe zobowiązania z kredytów bankowych w wysokości [...] zł.

Organ wskazał, że niezależnie o od powyższego z treści art. 39 ustawy o pomocy społecznej wynika, że zasiłek nie jest przyznawany na pokrywanie pełnych całomiesięcznych kosztów utrzymania osoby objętej pomocą, lecz ma charakter pomocy doraźnej, ukierunkowanej na konkretny cel bytowy. Pomoc w formie zasiłku celowego na opłatę zadłużenia czynszowego w wysokości [...] zł, na pokrycie 20% kosztów zakupu laptopa jako likwidacja barier w komunikowaniu się, oraz na rehabilitację w wysokości [...] zł na zapłatę czesnego na studiach [...] nie mieści się w celach pomocy społecznej, o których mowa w powołanej wyżej ustawie dlatego też słusznie organ I instancji odmówił przyznania pomocy na ten cel.

Zdaniem organu odwoławczego, nie można bowiem uznać, że zadłużenie z tytułu czynszu w wysokości [...] zł jak również pokrycie części kosztów zakupu laptopa czy oplata czesnego za studia [...] jest najpilniejszą potrzeba życiową, niezależnie od tego, że ośrodek pomocy społecznej nie dysponuje w budżecie takimi środkami.

Skargę do Wojewódzkiego Sadu Administracyjnego na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. z dnia [...] grudnia 2015 r. nr [...] wniósł L. S.

Zaskarżonej decyzji zarzucał poważne błędy w ustaleniach faktycznych.

Wnosił o jej uchylenie, zmianę lub stwierdzenie nieważności.

Pełnomocnik skarżącego w piśmie procesowym z dnia 7 czerwca 2016 r. wnosił o uwzględnienie skargi i uchylenie zaskarżonej decyzji w całości.

Wskazał, iż decyzja organu II instancji istotnie narusza art. 7 i 77 § 1 i 80 kpa. Nie odnosi się ona w sposób merytoryczny do okoliczności faktycznych i prawnych sprawy, a stanowi wyłącznie ocenę i potwierdzenie ustaleń zawartych w decyzji Prezydenta W. W konsekwencji decyzja ta stanowi powtórzenie wszystkich błędów, które poczynione zostały na etapie postępowania w I instancji. Ponadto podkreślił, iż przeprowadzony przez pracowników Ośrodka Pomocy Społecznej wywiad środowiskowy, w tym oświadczenia skarżącego i B. C., stanowi jedyny materiał dowodowy zebrany w toku postępowania. Organ II instancji odwołuje się ponadto do okoliczności "innego postępowania" i "zebranej dokumentacji", bez wyjaśnienia, o jakie konkretnie okoliczności innego postępowania chodzi.

Wskazał iż nie do przyjęcia jest argument o nieujawnionej wysokości kredytów bankowych traktowany jako okoliczność dyskwalifikująca wniosek złożony przez Skarżącego. Kredyty bankowe stanowią bowiem zobowiązania finansowe Skarżącego, których istnienie bądź brak nie jest istotne z punktu widzenia ustalenia wysokości jego dochodu.

Również stwierdzenie, iż skarżący odmawia współpracy z organem jest nieuprawnione. Skarżący wyraził bowiem zgodę na wywiad środowiskowy i wziął w nim czynny udział, udzielając żądanych przez organ informacji i wyjaśnień, w tym również w zakresie zaciągniętych kredytów bankowych.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. wnosiło o jej oddalenie i podtrzymało w całości argumentację przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sad Administracyjny w Warszawie zważył co następuje:

Stosownie do art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 z późn. zm.) sądy administracyjne powołane są do kontroli zgodności z prawem działalności administracji publicznej, przy czym kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. W ramach swej kognicji sąd bada, czy przy wydaniu zaskarżonego aktu nie doszło do naruszenia prawa materialnego i przepisów postępowania administracyjnego, nie będąc przy tym związanym granicami skargi, stosownie do treści art. 134 § 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270 z późn. zm.), zwanej dalej w skrócie "p.p.s.a.". Orzekanie - w myśl art. 135 p.p.s.a. - następuje w granicach sprawy będącej przedmiotem kontrolowanego postępowania, w której został wydany zaskarżony akt lub czynność i odbywa się z uwzględnieniem wówczas obowiązujących przepisów prawa.

Sąd, uwzględniając skargę na decyzję, uchyla decyzję w całości albo w części, jeżeli stwierdzi naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego lub inne naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy, co wynika z art. 145 § 1 pkt 1 p.p.s.a.

W świetle powyższych zasad skarga L. S. nie jest zasadna i podlega oddaleniu.

Stosownie do art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Nie ulega więc wątpliwości, że pomoc społeczna ma na celu jedynie wspieranie osób i rodzin w ich wysiłkach do zaspokojenia niezbędnych potrzeb, do życiowego usamodzielnienia i integracji społecznej, udzielane zaś świadczenia mają być adekwatne do sytuacji korzystających z pomocy, od których z kolei wymaga się współdziałania w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej.

Przez współdziałanie osoby ubiegającej się o pomoc należy rozumieć gotowość do podjęcia współpracy z pracownikiem socjalnym w celu przezwyciężenia trudnej sytuacji życiowej, w jakiej się znalazła w celu "wyjścia" z systemu pomocy społecznej i umożliwienia samodzielnego i odpowiedzialnego życia w społeczeństwie. Egzekwowanie od podopiecznych pomocy społecznej obowiązku współdziałania z organem pomocowym jest istotne również z tego powodu, że pomoc ta nie może się sprowadzać do prostego rozdawnictwa świadczeń.

W związku z tym uzasadnione jest stwierdzenie, że bierna bądź roszczeniowa postawa osób objętych pomocą społeczną może spowodować odmowę przyznania świadczenia bądź wstrzymanie wypłaty świadczenia, o czym mowa w art. 11 ustawy o pomocy społecznej.

Odnosząc powyższe rozważania do kontrolowanego postępowania administracyjnego, Sąd uznał, że organy obu instancji prawidłowo oceniły zgromadzony materiał dowodowy świadczący o tym, że skarżący odmówił pozytywnego współdziałania z organem pomocy społecznej

Wywiad środowiskowy w przypadku objęcia danej osoby pomocą, jest bezwzględnym elementem postępowania dowodowego poprzedzającego wydanie decyzji, mocą której nastąpić ma przyznanie środków pomocowych. Tym samym uniemożliwienie sprawdzenia faktycznych warunków życiowych wnioskodawcy i określenie jego sytuacji osobistej oraz majątkowej w określonych sytuacjach faktycznych może, a nawet powinno być, zakwalifikowane przez organ rozpatrujący sprawę jako odmowa współdziałania z organem. Jest to jedna z postaci braku współdziałania z pracownikiem socjalnym w rozwiązaniu trudnej sytuacji życiowej w rozumieniu art. 11 ust. 2 u.p.s.

Wywiad środowiskowy jest zatem szczególnym środkiem dowodowym mającym zastosowanie w postępowaniu w sprawach z zakresu pomocy społecznej. Składa się nań szereg czynności organu, jak przesłuchanie strony i jej rodziny, wykorzystanie dokumentów wskazanych w § 8, a także przeprowadzenie własnych obserwacji w celu zweryfikowania informacji uzyskanych z innych źródeł dowodowych, a w szczególności z oświadczenia o stanie majątkowym, złożonego przez stronę.

Stwierdzić należy iż wywiad środowiskowy został przez organ przeprowadzony, a materiał dowodowy, jaki został w jego trakcie zebrany został oceniony przez organy pod względem merytorycznym.

Podkreślić należy iż odmowa przyznania pomocy społecznej nastąpiła z powodu braku współdziałania skarżącego, polegającego na uchylaniu się skarżącego od poinformowania organu pomocowego o faktycznie uzyskiwanych dochodach oraz jego sytuacji życiowej, a tym samym uniemożliwiła organowi sprawdzenie faktycznych warunków życiowych i majątkowych skarżącego.

Odmowa świadczenia w sytuacji braku współdziałania nie jest sankcją, lecz wynika z faktu nieposiadania przez organ należytych informacji o sytuacji wnioskującego o pomoc społeczną.

Skarżący ma obowiązek udzielenia organowi informacji na temat uzyskiwanych dochodów oraz sytuacji życiowej i majątkowej.

Organ wskazał, ze w trakcie przeprowadzonego wywiadu środowiskowego w dniu 21 października 2015r. L. S. poinformował pracowników OPS, że prowadzi samodzielne gospodarstwo domowe ale zamieszkuje wraz z B. C. i ich wspólnym synem oraz że utrzymuje syna. Stwierdził, że korzysta jedynie z pomocy żywnościowej B. C., która opłaca rachunki za energię elektryczną, gaz, internet.

Z kolei B. C. biorąca udział w przeprowadzaniu tego wywiadu oświadczyła, że prowadzi wraz z synem odrębne gospodarstwo domowe. Jest osobą bezrobotną, zarejestrowaną w Urzędzie Pracy, utrzymuje się z prac dorywczych. Jej dochód wynosi [...] zł miesięcznie plus zasiłek rodzinny na syna.

Na pytanie odnośnie kredytów w trakcie przeprowadzonego wywiadu środowiskowego w dniu 21 października 2015r. L. S. poinformował, że od 1997 r. nie pobierał żadnych kredytów bankowych.

W celu zweryfikowania tych informacji organ sięgnął do wywiadu środowiskowego przeprowadzonego na okoliczność innego postępowania w dniu 11 września 2015 r., w którym L. S. stwierdził, że nie otrzymuje żadnych dochodów, utrzymywał się z kredytów, ale utracił już zdolność kredytową i nie ma już żadnych środków na utrzymanie. Na prośbę o przedstawienie umów kredytowych z ostatnich 12 miesięcy oświadczył, że nie ma takich umów.

Z kolei we wniosku do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego o przyznanie prawa pomocy z dnia 22 lutego 2016 r. wskazał, ze ma zobowiązanie z kredytu bankowego w wysokości [...] zł.

Organ analizując stan faktyczny sprawy ustalił, że skarżący prowadzi wspólne gospodarstwo domowe wraz z B. C.

Świadczy o tym fakt iż ponosił cześć opłat za wyżywienie i utrzymanie syna.

Organ odwoławczy podkreślił, iż orzecznictwo sądowoadministracyjne wskazuje, że w sytuacji gdy dochody rodziców są przeznaczone na wspólne utrzymanie ich oraz ich dziecka mamy do czynienia z cechami charakterystycznymi dla prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego.

Organ odwoławczy wskazał, iż z uwagi na brak współdziałania nie można ustalić wszystkich źródeł utrzymania skarżącego i jego rodziny.

Sąd podziela ustalenia organu w tym przedmiocie. Wywód organu jest logiczny, konsekwentny zgodny z doświadczeniem życiowym.

We wniosku do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego o przyznanie prawa pomocy z dnia 22 lutego 2016 r. skarżący wskazał, ze ma zobowiązanie z kredytu bankowego w wysokości [...] zł.

Na prośbę o przedstawienie umów kredytowych z ostatnich 12 miesięcy skarżący oświadczył, że nie ma takich umów.

Świadczy to ewidentnie o uchylaniu się skarżącego od ujawnienia rzeczywistych dochodów. Udzielenie kredytu wiąże się ze zdolnością kredytową która jest weryfikowana przez udzielającego taki kredyt.

Odmawiając przedstawienia umów kredytowych skarżący zataił wysokość osiąganych dochodów.

Zarzuty skargi nie są w światle przedstawionej argumentacji zasadne.

Wywiad środowiskowy służy ustaleniu rzeczywistej sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej osoby ubiegającej się o to świadczenie. Ustaleń tych dokonuje upoważniony pracownik socjalny na podstawie własnych obserwacji, a także wypowiedzi osób biorących udział w wywiadzie.

Wypowiedzi skarżącego nie pozwoliły na ustalenie jego rzeczywistej sytuacji majątkowej.

Subsydiarny charakter świadczeń z zakresu pomocy społecznej przesądza o tym, że w sytuacji, gdy osoba ubiegająca się o przyznanie zasiłku nie współdziała z organami, nie może korzystać z pomocy społecznej.

Mając powyższe na uwadze należy uznać, że zarzuty skarżącego okazały się bezzasadne. Sąd rozpoznający niniejszą sprawę nie stwierdził również, by zaskarżone decyzje zostały dotknięte innymi niż powołane przez skarżącego wadami, które mogłyby uzasadnić ich uchylenie. Przy wydawaniu zaskarżonych decyzji nie doszło do przekroczenia granic uznania administracyjnego. Wobec powyższego skargi oddalono na podstawie art. 151 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.