Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Piotr Lechowski Sędziowie WSA Halina Jakubiec NSA Krystyna Kutzner spr. Protokolant Urszula Ogrodzińska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 lipca 2008 r. sprawy ze skargi S. K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] nr [...] w przedmiocie wstrzymania realizacji świadczenia w formie gospodarczych usług opiekuńczych I skargę oddala II przyznaje od Skarbu Państwa - Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie na rzecz adwokata A. L. – Kancelaria Adwokacka ul. [...] w K. tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu kwotę 240 zł ( dwieście czterdzieści złotych ) powiększoną o należny podatek od towarów i usług.

Decyzją z dnia [...] Prezydent Miasta wstrzymał z dniem 04.09.2007 r. realizację świadczenia w formie gospodarczych usług opiekuńczych przyznanych skarżącej S. K. oraz nadał decyzji rygor natychmiastowej wykonalności. W jej uzasadnieniu organ podniósł, że decyzją z dnia [...] znak: [...] przyznano skarżącej usługi opiekuńczo- gospodarcze na okres od dnia 02.01.2007 r. do dnia 31.12.2007 r. w wymiarze 2 razy w tygodniu , po 2 godziny dziennie . Realizację usług powierzono Polskiemu Czerwonemu Krzyżowi ( zwany dalej PCK ).

Organ administracyjny wskazał , że pełny koszt usług wynosi 7,40 zł za godzinę jednak skarżącej obniżono odpłatność do 30 % rzeczywistych kosztów tj.2,22 zł za godzinę . Stosownie bowiem do § 3 załącznika do nr 2 Uchwały Rady Miasta Nr [...] z dnia [...] w sprawie określenia szczegółowych zasad przyznawania i opłatności za usługi opiekuńcze, szczegółowych zasad częściowego lub całkowitego zwolnienia od opłat oraz ustalenia wzoru ankiety określającej szczegółowy zakres przyznawanych przez Gminę Miejska usług, skarżąca winna ponosić odpłatność w wysokości 4,44 zł za godzinę , co stanowi 60% pełnego kosztu usługi.

Skarżąca zabiegała o przyznanie tego rodzaju usług. Początkowo usługi były wykonywane przez opiekunkę A. B. W związku z chorobą opiekunki, na prośbę skarżącej PCK nie kierował do świadczenia usług innej osoby . W związku jednak z przedłużającą się niedyspozycją ww. opiekunki , PCK skierował do świadczenia usług inne , niżej wymienione opiekunki , które nie zostały zaakceptowane przez skarżącą :

- M. B. w dniu 17 maja 2007 roku,

- D. M. w dniu 18 kwietnia 2007

- K. M.-M. w dniu 31 maja 2007 roku,

- U. N. w dniach 12 i 22 czerwca 2007 roku,

- J. M. w dniu 17 lipca 2007 roku.

W licznych pismach kierowanych zarówno do PCK , do Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej( zwanego dalej MOPS ) oraz do władz miasta , skarżąca dawała wyraz niezadowoleniu z propozycji PCK w zakresie kierowanych osób, podając najczęściej takie powody braku akceptacji poszczególnych opiekunek , jak np. ich wygląd i tych osób skarżąca nie dopuszczała do przystąpienia do pracy , lub brak akceptacji wynikał z tego , że opiekunki nie zgadzały się na narzucenie czynności przekraczających określony w decyzji z dnia [...] ich zakres . tj. :

1) utrzymanie czystości w pomieszczeniach użytkowanych przez osobę korzystającą z pomocy (w jednym pokoju i kuchni) oraz sprzętu sanitarnego i urządzeń sanitarnych,

2) utrzymanie w czystości naczyń stołowych, kuchennych i innego sprzętu gospodarstwa domowego, dbanie o higienę żywności,

3) pranie bielizny pościelowej (pod warunkiem posiadania pralki), lub zanoszenie bielizny pościelowej do pralni oraz zmiana bielizny pościelowej,

4) zakup podstawowych artykułów spożywczych i gospodarstwa domowego - pomoc w sporządzaniu listy zakupów, informowanie o cenach towarów, towarzyszenie przy zakupach,

5) zamawianie wizyt lekarskich, kontakt z lekarzem w sprawach dotyczących zdrowia osoby objętej opieką, realizacja recept.

W decyzji przyznającej usługi opiekuńcze podkreślono, że skarżąca wychodzi z domu samodzielnie - wymaga jednak pomocy w zaspokajaniu codziennych potrzeb życiowych. W zakresie usług nie mieści się dokonywanie zakupów w odległych hipermarketach jak np. A. i B., czego domagała się skarżąca. Wymagania kierowane do opiekunek skarżąca potwierdziła w piśmie z dnia 19 lipca 2007 roku skierowanym do PCK .

Odmowa dokonywania zakupów w odległych hipermarketach, a także brak zgody na

sprzątanie dywanu i parkietu w określony przez skarżącą sposób, tj. na kolanach i wilgotną szmatką , był również przyczyną braku akceptacji opiekunki.

MOPS w czerwcu 2007 roku informował skarżącą, że dalszy brak zgody na kolejne opiekunki skutkować będzie wstrzymaniem usług opiekuńczych. W dniu [...] 07.2007 roku PCK powiadomił MOPS, że dalsza realizacja decyzji jest niemożliwa wobec bezskutecznej próby zmiany opiekunki.

Mając powyższe na uwadze organ administracyjny stwierdził, że zachowanie skarżącej jest marnotrawieniem przyznanego świadczenia. Skarżąca od 1.03.2007 roku nie korzysta z przyznanego świadczenia, odrzucając propozycje PCK w zakresie zmiany opiekunek. Opiekunki zgłaszały się do skarżącej wyrażając gotowość świadczenia usług. Skarżąca rezygnowała z nich przed lub w trakcie podjęcia zlecenia , a w tym czasie opiekunki mogły być zaangażowane u innych osób. PCK podniósł , że kierował do skarżącej osoby z doświadczeniem i odpowiednimi kwalifikacjami zawodowymi do opieki nad chorym w domu .

Dodać należy , że w toku postępowania administracyjnego , na podstawie art. 10 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego ( zwanego dalej Kpa ) , skarżąca miała prawo wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań, jednak z prawa tego nie skorzystała .

Rygor natychmiastowej wykonalności decyzji nadano w oparciu o art. 108 Kpa ze wzglądu na ważny interes społeczny , jakim jest dbałość o właściwe rozdysponowanie środków publicznych.

W odwołaniu od powyższej decyzji skarżąca wyraziła swe niezadowolenie z pomocy opieki społeczne zarzucając , iż pracownicy MOPS są do niej negatywnie nastawieni. Jednocześnie wniosła o dalsze udzielanie pomocy w sprzątaniu mieszkania oraz robieniu zakupów

Samorządowe Kolegium Odwoławcze decyzją z dnia [...] utrzymało zaskarżoną decyzje w mocy. W uzasadnieniu swego rozstrzygnięcia organ odwoławczy podniósł, że zgodnie z art. 50 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (Dz.U. z 2004 r , Nr 64, poz.593 ze zm.) , osobie samotnej, która z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymaga pomocy innych osób, a jest jej pozbawiona, przysługuje pomoc w formie usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych. W myśl ust. 3 powołanego przepisu, usługi opiekuńcze obejmują pomoc w zaspokajaniu codziennych potrzeb życiowych, opiekę higieniczną, zaleconą przez lekarza , pielęgnację oraz, w miarę możliwości, zapewnienie kontaktów z otoczeniem. W myśl z § 4 ww. Uchwały Rady Miasta Nr [...] z dnia [...] w sprawie określenia szczegółowych zasad przyznawania i odpłatności za usługi opiekuńcze, szczegółowych zasad częściowego lub całkowitego zwolnienia od opłat oraz ustalenia wzoru ankiety określającej szczegółowy zakres przyznawanych przez Gminę Miejską usług, zakres przyznawanych usług opiekuńczych określony w decyzji administracyjnej uzależniony jest od: stanu zdrowia osoby oraz jej sytuacji rodzinnej, ustalonej przez pracownika socjalnego podczas przeprowadzania wywiadu środowiskowego w miejscu zamieszkania, w szczególności w oparciu o ankietę określającą szczegółowy zakres przyznawanych przez Gminę Miejską usług oraz wynegocjowanego z rodziną zakresu pomocy usługowej.

Na mocy decyzji z dnia [...], znak [...], przyznano skarżącej gospodarcze usługi opiekuńcze na okres od 2 stycznia 2007 roku do 31 grudnia 2007 roku w wymiarze dwa razy w tygodniu (wtorek i czwartek) po dwie godziny dziennie , a ponadto w decyzji szczegółowo określono usługi opiekuńcze, które powinny wykonywać opiekunki. Jak wynika z akt sprawy, początkowo usługi były wykonywane przez A. B., ale z powodu Polski Czerwony Krzyż kierował do wykonywania gospodarczych usług opiekuńczych kolejne osoby, jednak żadna z tych osób nie została zaakceptowana przez skarżącą. Należy przy tym podkreślić, że niejednokrotnie podstawy odmowy współpracy nie miały żadnego związku z usługami, które miały być świadczone.

Zgodnie z art. 11 ust. 1 ww. ustawy o pomocy społecznej w przypadku stwierdzenia przez pracownika socjalnego marnotrawienia przyznanych świadczeń, ich celowego niszczenia lub korzystania w sposób niezgodny z przeznaczeniem, bądź marnotrawienia własnych zasobów finansowych , może nastąpić ograniczenie świadczeń, odmowa ich przyznania albo przyznanie pomocy w formie świadczenia niepieniężnego. Według zaś ust. 2 powołanego przepisu, m.in. brak współdziałania osoby z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, może stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej. Obowiązek współdziałania statuuje art. 4 ustawy o pomocy społecznej, zgodnie z którym osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej są obowiązane do współdziałania w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej.

Organ odwoławczy wyjaśnił , że wskazany przepis daje organom stosującym prawo możliwość odmowy udzielenia pomocy, jej wstrzymania i zmodyfikowania w związku z negatywnymi zachowaniami świadczeniobiorcy. Oznacza to, że ustawodawca przywiązuje dużą wagę do współdziałania osoby uprawnionej do świadczeń z jednostkami organizacyjnymi i pracownikami pomocy społecznej. Przez współdziałanie osoby ubiegającej się o pomoc (lub korzystającej z niej) należy rozumieć gotowość do podjęcia współpracy z pracownikiem socjalnym oraz skorzystanie z uzasadnionych i rozsądnych propozycji pracownika socjalnego, pomagających osobie lub rodzinie przezwyciężyć trudne sytuacje życiowe (I. Sierpowska, Ustawa o pomocy społecznej. Komentarz, ABC 2007).

W ocenie Samorządowego Ko9legium Odwoławczego w przedmiotowej sprawie skarżąca zarówno marnotrawi przyznane jej świadczenie, jak również odmawia współpracy z pracownikiem socjalnym. Marnotrawieniem będzie niewykorzystywanie przyznanych usług opiekuńczych. Kolegium zaznaczyło że - jak wynika z akt sprawy - skarżąca niejednokrotnie nie wpuszczała wyznaczonych opiekunek do mieszkania, uniemożliwiając im tym samym udzielenie pomocy. Poza tym nie chciała podjąć współpracy z osobami wyznaczonymi przez PCK . Nie akceptowała ich , gdyż odmawiały one wykonywania czynności wykraczających poza zakres przyznanej pomocy (a czasami także z innych przyczyn, np. z powodu wyglądu). Skarżąca wymagała, aby opiekunki robiły zakupy w odległych supermarketach (z wózkiem na zakupy), a nie w pobliskich sklepach oraz aby czyściły parkiet i dywan na kolanach. Należy także zaznaczyć, że nawet A. B. (jedyna, która została zaakceptowana przez skarżącą) odmówiła sprawowania opieki u skarżącej, gdyż po wypadku nie powróciła jeszcze całkowicie do zdrowia i obawiała się, że ciągnięcie wózka z zakupami spowodowałyby pogorszenie jej stanu zdrowia.

W ocenie Kolegium takie zachowanie skarżącej nie mogło pozostać bez wpływu na przyznane usługi opiekuńcze. Zgodnie z art. 106 ust. 5 ww. ustawy o pomocy społecznej , decyzję administracyjną można zmienić lub uchylić na niekorzyść strony bez jej zgody , jeżeli wystąpiły przesłanki, o których mowa w art. 11. W mniejszej sprawie przesłanki z art. 11 ustawy zostały spełnione.

Na powyższą decyzję wpłynęła skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie , w której skarżąca wyraziła negatywną opinię o Ośrodku Pomocy Społecznej i jego pracownikach , a także wniosła o przyznanie pomocy w postaci sprzątania mieszkania i robienia zakupów.

W odpowiedzi na skargę Samorządowego Kolegium Odwoławczego podtrzymało dotychczasową argumentację i wniosło o oddalenie skargi.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie zważył , co następuje :

Stosownie do art.1 § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. Nr 153, poz.1269 ) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem . Oznacza to , że przedmiotem kontroli Sądu jest zgodność z prawem zaskarżonej decyzji . Usunięcie z obrotu prawnego decyzji może nastąpić tylko wtedy , gdy postępowanie sądowe dostarczy podstaw do uznania , że przy wydawaniu zaskarżonej decyzji organy administracji publicznej naruszyły prawo w zakresie wskazanym w art.145§ 1 ustawy z dnia 30.08.2002 r - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ( Dz.U. Dz 2002 r Nr 153, poz.1270) .

Sady administracyjne dokonują kontroli zaskarżonej decyzji oceniając, czy decyzja nie narusza prawa obowiązującego w dacie jej wydania oraz w oparciu o materiał dowodowy zgromadzony przed organami administracji publicznej . Dowód uzupełniający może być przeprowadzony przed tymi sądami tylko z dokumentu , jeżeli jest to niezbędne do wyjaśnienia istotnych wątpliwości i nie spowoduje nadmiernego przedłużenia postępowania. Przeprowadzanie jakichkolwiek innych dowodów , poza dowodami z dokumentów , jest niedopuszczalne. Celem postępowania dowodowego przed ww. sądami nie jest ustalenie stanu faktycznego sprawy , lecz ocena , czy właściwe w sprawie organy ustaliły stan faktyczny sprawy zgodnie z obowiązującymi regułami oraz czy dokonały właściwej jego oceny.

W rozpatrywanej sprawie skarga nie zasługuje na uwzględnienie , gdyż zaskarżona decyzja oraz poprzedzająca ją decyzja organu pierwszej instancji nie naruszają prawa.

Prezydent Miasta rozstrzygając decyzją z dnia [...] o wstrzymaniu z dniem 04.09.2007 r realizację świadczeń w formie gospodarczych usług opiekuńczych przyznanych skarżącej na mocy decyzji z dnia [...], rozstrzygnięcie to oparł na zarzucie marnotrawienia przyznanego świadczenia i braku współpracy skarżącej z pracownikami socjalnymi .

Wydanie decyzji wstrzymującej realizację przedmiotowego świadczenia było poprzedzone ustaleniem stanu faktycznego w postępowaniu dowodowym . Twierdzenie o marnotrawieniu przyznanego skarżącej świadczenia i braku współpracy znajduje uzasadnienie w materiale dowodowym zebranym przez ww. organ. Sama skarżąca nie zaprzeczyła , że PCK kierował do niej różne opiekunki , które albo w ogóle nie zostały dopuszczone do świadczenia pracy z powodu wyglądu ( opadająca powieka u jednej z opiekunek ) , albo też od których skarżąca wymagała czynności nie mieszczących się w zakresie przyznanej pomocy ( robienie zakupów w odległych supermarketach , lub sprzątanie na kolanach ). Żadna ze skierowanych do skarżącej opiekunek ( w sumie 7 ) nie została zaakceptowana , a były to wszystkie etatowe opiekunki MOPS. Jedyna wcześniej zaakceptowana opiekunka p. A. B., z uwagi na powypadkową niepełnosprawność ręki , odmówiła świadczenia usług dla skarżącej . W swoich pismach skarżąca potwierdziła , że jej oczekiwania co do robienia zakupów w supermarketach oraz co do sprzątania na kolanach nie zostały spełnione przez opiekunki ( np. pisma z dnia 24.04.2007r, 29.04.2007r, 28.06.2007r, 19.07.2007 r ).

Oczywistym jest , że w tej sytuacji nie było możliwości realizacji przyznanego świadczenia z przyczyn leżących po stronie skarżącej.

Podnieść należy , że skarżąca została uprzedzona o konsekwencjach swojego postępowania , gdyż MOPS pismem z dnia [...] zawiadomił skarżącą o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie wstrzymania usług opiekuńczych przyznanych decyzja z dnia [...]. Pismo to zostało odebrane przez skarżącą w dniu 06.0-8.2007 r. Mimo pouczenia o prawie wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów w trybie art.10 Kpa , skarżąca nie skorzystała z przysługującego jej prawa .

W rozpatrywanej sprawie stan faktyczny ustalony przez organ pomocy społecznej nie budzi wątpliwości , tak jak ocena tego stanu oparta na swobodnej ocenie dowodów. Zarówno organ pierwszej instancji , jak i Samorządowe Kolegium Odwoławcze szczegółowo opisały w wydanych rozstrzygnięciach przesłanki , na których oparto decyzje i Sąd argumentację tą podziela. Skarżąca , mimo iż spełniała przesłanki do otrzymania pomocy społecznej w formie gospodarczych usług opiekuńczych i faktycznie świadczenie takie zostało jej przyznane , swoją postawą uniemożliwiła jego realizacje , nie dopuszczając kolejne opiekunki do podjęcia u niej pracy na zasadach określonych w decyzji z dnia [...]. Sytuacja taka trwała przez okres kilku miesięcy tj. od kwietnia 2007 r do dnia wydania decyzji o wstrzymaniu tej pomocy z powodu marnotrawienia tych świadczeń. Nie wykorzystywanie przyznanych świadczeń jest ich marnotrawieniem , gdyż , z pomocy opiekunek mogły w czasie przyznanym skarżącej , korzystać inne uprawnione osoby.

Zasadny jest także zarzut organów o braku współpracy skarżącej z pracownikami socjalnymi i także w tym zakresie Sąd podzielił stanowisko tych organów . Postępowanie skarżącej narusza art.4 ww. ustawy o pomocy społecznej obligujący do współdziałania osób korzystających z pomocy społecznej do współdziałania w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji. Jak wynika z akt sprawy , skarżąca od wielu lat jest objęta taką pomocą.

Zgodnie z art.11 ww. ustawy o pomocy społecznej marnotrawienie pomocy społecznej oraz brak współpracy , o której wyżej mowa, uzasadniały wstrzymanie realizacji decyzji z dnia [...] przyznającej skarżącej świadczenie w formie gospodarczych usług opiekuńczych na podstawie art.106 ust.5 ww. ustawy o pomocy społecznej .

W rozpatrywanej sprawie brak jest wystarczających podstaw do wyeliminowania z obrotu prawnego zaskarżonej decyzji oraz poprzedzającej ją decyzji organu pierwszej instancji. W tym stanie rzeczy , Sąd działając na podstawie art.151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz.1270 , orzekł jak w sentencji.