Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Jolanta Sudoł, Sędziowie Sędzia WSA Alina Dominiak (spr.), Sędzia WSA Paweł Mierzejewski, Protokolant Starszy Sekretarz Sądowy Beata Kaczmar, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 marca 2019 r. sprawy ze skargi A. M. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego [...] z dnia 5 marca 2018 r., nr [...] w przedmiocie ustalenia wysokości nienależnie pobranego zasiłku okresowego oraz jego zwrotu 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Wójta Gminy [...] z dnia 3 listopada 2017 r., nr [...]; 2. umarza postępowanie administracyjne.

Decyzją nr [...] z dnia 29 lipca 2014r. Wójt Gminy przyznał A. M. od dnia 1 czerwca 2014 r. do 30 czerwca 2014 r. zasiłek okresowy z powodu bezrobocia w wysokości 271 zł.

Decyzją nr [...] z dnia 3 listopada 2017r. Wójt Gminy ustalił wobec A. M. wysokość nienależnie pobranego świadczenia w postaci zasiłku okresowego z powodu bezrobocia za okres od 1 czerwca 2014 r. do 30 czerwca 2014 r. na kwotę 271 zł , zobowiązał stronę do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia do 30 listopada 2017 r. i nadał decyzji rygor natychmiastowej wykonalności.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze, po rozpoznaniu odwołania A. M., decyzją z dnia 5 marca 2018 r., nr [...] uchyliło zaskarżoną decyzję w części obejmującej rozstrzygnięcie o terminie zwrotu świadczenia i rygorze natychmiastowej wykonalności i ustaliło, że termin zwrotu nienależnie pobranego świadczenia wynosi trzydzieści dni od dnia doręczenia A. M. decyzji, a w pozostałej części zaskarżoną decyzję utrzymało w mocy.

W uzasadnieniu wskazano, że stosownie do art. 6 pkt 16 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz. U. z 2017r., poz. 1769 ze zm.), dalej zwanej "ustawą", "świadczenie nienależnie pobrane", oznacza świadczenie pieniężne uzyskane na podstawie przedstawionych nieprawdziwych informacji lub niepoinformowania o zmianie sytuacji materialnej lub osobistej. Jest to definicja, której treścią organy administracji publicznej są związane.

Kolegium wskazało, że A. M. przyznano zasiłek okresowy na okres 1 czerwca 2014 - 30 czerwca 2014 r., wskazując jako powód przyznania – bezrobocie oraz opierając się na fakcie, że jego dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej. Tymczasem A. M. w czerwcu 2014 r. nie był osobą bezrobotną, a ponadto w miesiącu poprzedzającym (maj) osiągnął dochód wyższy (996,96zł netto) od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej (634zł). Przesłankami , od spełnienia których uzależniona jest możliwość wydania decyzji przyznającej zasiłek okresowy są : wystąpienie szczególnej okoliczności - długotrwałej choroby, niepełnosprawności, bezrobocia, możliwość utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego - oraz spełnienie przez ubiegającego się kryterium dochodowego, określonego w art. 8 ust. 1 i ust. 2 ustawy.

Art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy stanowi, że prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, z zastrzeżeniem art. 40, art. 41, art. 53a i art. 91, przysługuje osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza kwoty 634 zł, zwanej dalej "kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej", przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej jednego z powodów wymienionych w art.7 pkt 2-15 ustawy.

Organ wskazał, że w czerwcu 2014 r. skarżący nie był osobą bezrobotną, a ponadto w maju 2014 r., a więc w miesiącu poprzedzającym czerwiec 2014 r., na który przyznano zasiłek okresowy A. M. osiągnął dochód wyższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej. O faktach tych organ I instancji w czasie ustalania prawa do przedmiotowego zasiłku okresowego nie został poinformowany przez stronę. Skarżący przedstawił nieprawdziwe informacje co do swojego dochodu, oświadczając: "Jestem osobą... zarejestrowaną w urzędzie pracy bez świadczeń pieniężnych. Nie osiągam dochodów z innych źródeł...". W konsekwencji tego uzyskany zasiłek okresowy w wysokości 271 zł jest "świadczeniem nienależnie pobranym" w rozumieniu art. 6 pkt 16 ustawy o pomocy społecznej.

Na powyższą decyzję A. M. wniósł skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku, domagając się uchylenia decyzji organów obu instancji. Zaskarżonej decyzji zarzucił rażące naruszenie obowiązujących przepisów prawnych tj. art. 3 ust. 3, art. 6 pkt 16, art. 8 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 3, art. 38 ust. 1 pkt 1, art. 96 ust. 1 pkt 1, art. 98 ustawy, art. 1 pkt 1, art. 7, art. 8 § 1, art. 10 § 1, art. 77 § 1, art. 80, art. 107 § 1, art. 107 § 3, art. 138 § 1 pkt 2 k.p.a., art. 2, art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Podniósł, że zaskarżona decyzja jest zaprzeczeniem idei pomocy społecznej i powoduje życie w warunkach poniżej wszelkich norm odpowiadających godności ludzkiej, nadto jest nielogiczna. Wskazał, że wynagrodzenie z firmy A Spółki z o.o. za maj 2014r. wypłacono mu dopiero w czerwcu, a zatem w maju 2014r. nie uzyskał żadnego dochodu, czego organy administracji nie wzięły w ogóle pod uwagę. Nie wzięły również pod uwagę występowania u strony innych powodów udzielenia zasiłku okresowego, określonych art. 38 ust. 1 ustawy.

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie, podtrzymując dotychczasową argumentację.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku zważył, co następuje:

W myśl art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (t.j.: Dz. U. z 2018 r., poz. 2107 ) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej.

Art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j.: Dz. U. z 2018r., poz. 1302 ze zm., dalej jako "p.p.s.a."), stanowi, że sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

W myśl natomiast art.135 p.p.s.a. sąd stosuje przewidziane ustawą środki w celu usunięcia naruszenia prawa w stosunku do aktów lub czynności wydanych lub podjętych we wszystkich postępowaniach prowadzonych w granicach sprawy, której dotyczy skarga, jeżeli jest to niezbędne dla końcowego jej załatwienia.

Skarga zasługiwała na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 6 pkt 16 ustawy o pomocy społecznej świadczenie nienależnie pobrane to świadczenie pieniężne uzyskane na podstawie przedstawionych nieprawdziwych informacji lub niepoinformowania o zmianie sytuacji materialnej lub osobistej.

Art. 8 ust. 3 ustawy stanowi, że za dochód uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony.

Zgodnie z art. 98 ustawy świadczenia nienależnie pobrane podlegają zwrotowi od osoby lub rodziny korzystającej ze świadczeń z pomocy społecznej, niezależnie od dochodu rodziny.

Z zaświadczenia z dnia 27 kwietnia 2016r., wystawionego przez A Spółkę z o.o. wynika, że skarżący z tytułu swego zatrudnienia w tej spółce w maju 2014r. uzyskał wynagrodzenie w wysokości 996,96 zł. netto. Kwotę tę wypłacono gotówką w dniu 10 czerwca 2014r. Skoro skarżący wniosek o przyznanie zasiłku okresowego złożył w czerwcu 2014 r., to miesiącem istotnym z punktu widzenia oceny, czy zostało spełnione kryterium dochodowe był miesiąc maj (art. 8 ust. 3 ustawy). Nie może budzić żadnej wątpliwości, że z uwagi na cel pomocy społecznej z punktu widzenia kryterium dochodowego istotne jest to, kiedy ubiegający się o świadczenia dany dochód faktycznie otrzymał, a nie za jaki okres był mu on należny (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 5 maja 2015r. sygn. akt I OSK 2802/13, publ. orzeczenia.nsa.gov.pl).

Błędne jest zatem twierdzenie organu administracji, jakoby uzyskanie dochodu stanowiącego wynagrodzenie za pracę za maj 2014r. przesądzało o tym, że skarżący przekroczył w tym miesiącu kryterium dochodowe, co miałoby wyłączyć możliwość nabycia przez niego prawa do zasiłku okresowego. Brak jest jakichkolwiek dowodów na to, by w maju 2014r. skarżący uzyskał jakikolwiek dochód, skoro wypłatę pierwszego wynagrodzenia za pracę z A Spółki z o.o. otrzymał dopiero w czerwcu tego roku.

Organy wskazują także, że skarżący nie był w czerwcu 2014 r. osobą bezrobotną, a z tego powodu przyznano mu przedmiotowy zasiłek okresowy.

Zauważyć jednakże należy, że skarżący istotnie złożył oświadczenie o treści przywołanej przez organ II instancji w swym oświadczeniu z dnia 30 czerwca 2014r., a mianowicie o braku dochodów z innych źródeł i rejestracji w urzędzie pracy bez prawa do świadczeń pieniężnych. Uszło jednak uwadze organów administracji, że jeszcze przed wydaniem decyzji przez organ I instancji skarżący sprostował to oświadczenie. W dniu 7 lipca 2014r. skarżący złożył bowiem w GOPS oświadczenie, w którym podał: "od niedawna podjąłem pracę na czas próbny. Na razie nie zarejestruję się jako bezrobotny" ( oświadczenie znajdujące się w aktach administracyjnych dołączonych do sprawy o sygn. akt III SA/Gd 500/18 tutejszego sądu, z których Sąd dopuścił dowód). Ponadto uszło uwadze organów, że także przed wydaniem decyzji przez organ I instancji skarżący pismem z dnia 18 lipca 2014 r. sprostował i uzupełnił swoje podanie o pomoc z dnia 30 czerwca 2014 r. o przyznanie prawa do zasiłku okresowego poprzez wskazanie, że podstawą przyznania tej pomocy nie ma być bezrobocie oraz długotrwałe i nie rokujące poprawy stanu zdrowia choroby , ale jedynie długotrwałe i nie rokujące poprawy stanu zdrowia choroby. Wskazał również, że kopię zaświadczenia wystawionego przez PUP odnośnie bezrobocia zastępuje kserokopią aktualnego zaświadczenia lekarskiego ( pismo z dnia 18 lipca 2014 r., znajdujące się w aktach administracyjnych dołączonych do sprawy o sygn. akt III SA/Gd 500/18 tutejszego sądu).

Decyzję o przyznaniu skarżącemu zasiłku okresowego w kwocie 271 zł organ I instancji wydał w dniu 29 lipca 2014r., zatem wówczas, gdy wiedział już o tym, że skarżący podjął pracę. Mimo tej wiedzy organ nie podjął starań, by wyjaśnić szczegóły umowy o pracę zawartej przez skarżącego, a w szczególności okresu jej obowiązywania i uzyskiwanych przez skarżącego dochodów. Nie można zatem postawić skarżącemu zarzutu, że nie powiadomił organu pomocy społecznej o swej aktualnej sytuacji. Rzeczą organu, który uzyskał informację o tym, że skarżący, będący klientem pomocy społecznej podjął pracę zarobkową, było zwrócenie się do niego o wskazanie szczegółów zawartej umowy i podanie wysokości pobieranych świadczeń. Jeśli organ zaniechał takiego wyjaśnienia, to nie może przerzucać na stronę ciężaru konsekwencji związanych z takim błędem, czy niedopatrzeniem. Nie można w tej sytuacji przyjąć, że skarżący uzyskał świadczenie na podstawie przedstawionych nieprawdziwych informacji lub niepoinformowania o zmianie sytuacji materialnej lub osobistej.

Podkreślić należy ponownie, że skarżący przed wydaniem decyzji powiadomił organ o podjęciu zatrudnienia i wskazał na inne, niż bezrobocie okoliczności, z powodu których ubiega się o przyznanie zasiłku okresowego, wobec czego organy nie mogą powoływać się na wcześniejsze oświadczenie skarżącego, jeśli oświadczenie to zostało sprostowane (zmienione), a organ treść oświadczeń prostujących całkowicie pominął.

W tym stanie sprawy Sąd stwierdzając, że brak było podstaw prawnych do uznania wypłaconego skarżącemu zasiłku okresowego za świadczenie nienależnie pobrane uznał, że decyzje organów obu instancji wydane zostały z naruszeniem przepisów prawa materialnego - art. 98, art. 6 pkt 16 i art. 8 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej.

Wobec powyższego Sąd, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit a p.p.s.a. w zw. z art. 135 p.p.s.a. uchylił decyzje organów obu instancji.

Postępowanie administracyjne w przedmiocie ustalenia wysokości nienależnie pobranego zasiłku okresowego oraz jego zwrotu podlegało umorzeniu jako bezprzedmiotowe na podstawie art. 145 § 3 p.p.s.a. w związku z art. 105 § 1 k.p.a.