Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Waldemar Inerowicz (spr.) Sędziowie Sędzia WSA Ireneusz Fornalik Sędzia WSA Dominik Mączyński Protokolant ref. staż. Natalia Puchalska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 listopada 2016 r. sprawy ze skargi [...] na postanowienie Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie pozostawienie wniosku bez rozpatrzenia I. uchyla zaskarżone postanowienie i poprzedzające je postanowienie Prezydenta Miasta [...] z dnia [...] r. nr [...]; II. zasądza od Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] na rzecz skarżącego kwotę [...] złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Wnioskiem złożonym w dniu 25 listopada 2015 r. J. J. (dalej jako: podatnik, strona, skarżący) wystąpił do Prezydenta Miasta K. z wnioskiem o umorzenie zaległości podatkowej w łącznym zobowiązaniu pieniężnym i umorzenie kosztów upomnień dotyczących nieruchomości położonej w K. przy ul. [...].

Prezydent Miasta K. postanowieniem z dnia [...] r., nr [...], [...], na podstawie art. 169 § 1 i § 4 oraz art. 216 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2015 r. poz. 613, ze zm. - w skrócie: "O.p."), pozostawił powyższy wniosek bez rozpoznania.

W motywach rozstrzygnięcia wskazano, że podatnik, na wezwanie organu, w dniu 10 grudnia 2015 r. przedłożył wymagane dokumenty i wziął udział w prowadzonym postępowaniu. Jednocześnie zwrócono uwagę, że współwłaścicielem przedmiotowej nieruchomości jest I. J., która również została wezwana do wzięcia udziału w postępowaniu podatkowym i dostarczenia wymaganych dokumentów. Wezwanie skierowane do I. J., z uwagi na jego niepodjęcie pomimo dwukrotnego awizowania, zostało uznane za dokonane w dniu 30 grudnia 2015 r., w trybie zastępczym, na podstawie art. 150 O.p.

Uwzględniając powyższe organ I instancji stwierdził, że nie ma podstaw do wydania decyzji w przedmiocie wnioskowanej przez podatnika ulgi, albowiem nie jest w stanie ustalić możliwości płatniczych drugiego z współwłaścicieli nieruchomości. Okoliczność ta jest zaś istotna ze względu na ponoszenie przez podatników solidarnej odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe.

W zażaleniu z dnia 20 stycznia 2016 r. podatnik, reprezentowany przez pełnomocnika, wniósł o uchylenie powyższego postanowienia i przekazanie sprawy organowi I instancji celem merytorycznego rozpoznania wniosku. W uzasadnieniu odwołujący się stwierdził, że wadą formalną wniosku nie może być uznane nie wykazanie przez stronę swych racji, a braki w materiale dowodowym przedłożonym przez wnioskodawcę mogą co najwyżej skutkować wydaniem decyzji odmownej.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze postanowieniem z dnia [...] r., nr [...], utrzymało w mocy postanowienie organu I instancji.

W motywach rozstrzygnięcia organ odwoławczy, opierając się na przepisie art. 3 ust. 4 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (tekst jedn. Dz. U. z 2014 r., poz. 849 ze zm. - w skrócie: "u.p.o.l."), stwierdził, że słusznie organ I instancji przyjął, iż instytucja umorzenia zaległości podatkowej odnosi się do przedmiotu opodatkowania, a nie tylko do podmiotów tegoż zobowiązania. Ponadto, wskazując na treść art. 59 § 1 pkt 3 i art. 67a § 1 pkt 3 O.p., SKO uznało, że zobowiązanie to wygasa nie tylko wobec jednego współwłaściciela nieruchomości, ale wobec wszystkich. Z powyższego wywiedziono, że organ podatkowy nie jest władny by prowadzić postępowanie i orzekać o zastosowaniu ulgi podatkowej wobec tylko jednego z wielu posiadaczy. Podniesiono przy tym, że zastosowanie ww. ulgi wywołuje skutek solidarnie względem wszystkich posiadaczy danej nieruchomości. Z uwagi na powyższe stwierdzono, że organ I instancji prawidłowo wezwał stronę do przedłożenia informacji o sytuacji bytowej nie tylko wnioskodawcy, ale i drugiego z właścicieli - dłużników, który nie wnioskował o udzielenie ulgi podatkowej. Skoro wymagane do oceny zdolności płatniczych drugiego z właścicieli i jednocześnie drugiego ze współdłużników nie zostały przedłożone organowi, to ten nie miał możliwości przeprowadzenia prawidłowego postępowania umorzeniowego i wydania decyzji rozstrzygającej sprawę co do istoty. Decyzja taka może zostać wydana zgodnie z wiodącymi zasadami procedowania podatkowego dopiero po przeprowadzeniu wyczerpującego postępowania podatkowego, to zaś nie mogło zostać uskutecznione z uwagi na braki dowodowe leżące po stronie wnioskodawcy.

W skardze z dnia 19 kwietnia 2016 r. złożonej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu J. J., reprezentowany przez adwokata, wniósł o uchylenie powyższego postanowienia SKO w K. i poprzedzającego go postanowienia organu I instancji oraz o zasądzenie kosztów postępowania. Kwestionowanemu rozstrzygnięciu zarzucono naruszenie art. 91 O.p. w zw. z art. 371, art. 372 i art. 373 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r., poz. 380 - w skrócie: "K.c.").

W uzasadnieniu skargi skarżący zarzucił, że organy podatkowe obu instancji błędnie uznały, iż umorzenie zaległości podatkowej z tytułu podatku od nieruchomości nie może nastąpić wobec jednego ze współwłaścicieli, w konsekwencji czego stwierdziły, że bierność jednego ze współwłaścicieli w postępowaniu dotyczącym umorzenia zobowiązania pociąga za sobą niemożność wydania decyzji merytorycznej w sprawie. Zdaniem autora skargi organy błędnie oparły się w sprawie o przepis art. 3 ust. 4 u.p.o.l. W jego przekonaniu, w sprawie winien mieć zastosowanie przepis art. 91 O.p., który w sposób wyraźny odwołuje się w zakresie regulacji dotyczących zobowiązań solidarnych do przepisów K.c. Te natomiast w sposób wyczerpujący normują tę materię, wskazując, iż są to zobowiązania w przypadku których wierzyciel decyduje od którego z dłużników dochodzić będzie jakiej części (bądź całości) zobowiązania. Zobowiązanie solidarne polega więc na tym, że jeden dług obciąża kilku dłużników, przy czym od wierzyciela zależy od którego z nich dochodzić będzie spełnienia świadczenia, natomiast spełnienie całości świadczenia - niezależnie od tego który z dłużników tego dokonał - zwalnia z długu wszystkich zobowiązanych. Ponadto autor skargi zwrócił uwagę, że przepisy K.c. wskazują wyraźnie, iż działania i zaniechania jednego z dłużników solidarnych nie mogą szkodzić pozostałym (art. 371), bieg przedawnienia biegnie dla każdego dłużnika oddzielnie (art. 372), a wierzyciel może zwolnić z długu jednego bądź kilku z dłużników, co nie wpływa na sytuację pozostałych (art. 373). Z powyższego skarżący wywiódł, że nie ma najmniejszych przeszkód dla umorzenia podatkowego zobowiązania mającego charakter solidarny wobec jednego z dłużników. Podkreślił przy tym, że przepisy K.c. w sposób wyraźny wskazują, iż zaniechania jednych współzobowiązanych nie mogą szkodzić innym. Wobec tego skarżący uznał, że nie ma żadnych powodów dla których organy nie mogły rozpoznać merytorycznie jego sprawy ze względu na działania bądź zaniechania jego byłej żony. W jego przekonaniu, żaden przepis u.p.o.l. nie wyłącza stosowania ogólnych reguł O.p. (w tym art. 91) odnośnie podatku od nieruchomości. Ponadto autor skargi podniósł, że w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia SKO nie odniosło się w zasadzie do zarzutów zażalenia.

W odpowiedzi na skargę SKO w K. podtrzymało w całości argumentację zawartą w zaskarżonym akcie i wniosło o oddalenie skargi.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu zważył, co następuje:

Skarga jest zasadna.

W toku sądowej kontroli zaskarżonego postanowienia, przeprowadzonej na podstawie kryterium zgodności z prawem, w kontekście zarzutów sformułowanych przez skarżącego, kluczową i najistotniejszą sporną kwestią w niniejszej sprawie, jest ocena zasadności stanowiska organów podatkowych co do istnienia podstaw pozostawienia bez rozpatrzenia wniosku skarżącego o umorzenie zaległości podatkowej w łącznym zobowiązaniu pieniężnym i umorzenie kosztów upomnień.

Zdaniem organów podatkowych, postępowanie wywołane wnioskiem może toczyć się tylko łącznie wobec współwłaścicieli nieruchomości, a nie usunięcie braków wniosku przez jednego z nich, nie pozwala na rozpoznanie wniosku złożonego przez drugiego ze współwłaścicieli z uwagi na solidarny charakter odpowiedzialności za zaległość podatkową. Z zasad odpowiedzialności solidarnej organ odwoławczy wywodzi pogląd o wygaśnięciu zobowiązania nie tylko wobec jednego współwłaściciela, ale wobec wszystkich, stąd organ podatkowy nie może prowadzić postępowania i orzekać o zastosowaniu ulgi podatkowej tylko wobec jednego ze współwłaścicieli.

W ocenie Sądu stanowisko organów podatkowych nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie należy wyjaśnić, że zgodnie z art. 3 ust. 4 u.p.o.l., jeżeli nieruchomość lub obiekt budowlany stanowi współwłasność lub znajduje się w posiadaniu dwóch lub więcej podmiotów, to stanowi odrębny przedmiot opodatkowania, a obowiązek podatkowy od nieruchomości lub obiektu budowlanego ciąży solidarnie na wszystkich współwłaścicielach lub posiadaczach, z zastrzeżeniem ust. 5. Z przepisu tego wynika, że jeżeli nieruchomość stanowi współwłasność dwóch lub więcej osób, podatnikami są wszyscy współwłaściciele nieruchomości. Przyjęcie w art. 3 ust. 4 u.p.o.l. zasady o solidarnej odpowiedzialności współwłaścicieli nieruchomości z tytułu zobowiązania w podatku od nieruchomości, rodzi konieczność wydania decyzji wymiarowej (w zależności od statusu prawnego podatnika będzie to decyzja ustalająca albo określająca wysokość zobowiązania podatkowego) w stosunku do każdego współwłaściciela (podatnika) i wskazania w tych decyzjach obowiązku podatkowego odnoszącego się do całego przedmiotu opodatkowania. Ustanowienie solidarnego obowiązku zapłaty podatku oznacza, że każdy ze współwłaścicieli będzie obowiązany do uiszczenia całej kwoty należności podatkowej, a zapłata dokonana przez jednego bądź kilku ze współwłaścicieli zwalnia pozostałych z obowiązku zapłaty. Charakter odpowiedzialności jest w danym przypadku uniezależniony od stosunków wewnętrznych między współwłaścicielami, sposobu korzystania z nieruchomości oraz wielkości przypadających współwłaścicielom udziałów (wyrok NSA z dnia 13 września 2016 r., II FSK 2337/14; dostępny na stronie internetowej:orzeczenia.nsa.gov.pl).

Wobec powyższego, nawet w sytuacji złożenia wniosków przez więcej niż jednego współwłaściciela nieruchomości, brak jest uzasadnionych podstaw do prowadzenia przez organ podatkowy jednego postępowania i do wydania jednej decyzji, gdyż każdy z wnioskodawców jest odrębnym podmiotem obowiązku podatkowego i – wynikającego z tego obowiązku – zobowiązania podatkowego także w sytuacji, gdy obowiązek ten ciąży na nich solidarnie. Wniosek o ulgę w spłacie zobowiązań podatkowych, o którym mowa w art. 67a O.p. złożyć może jedynie podatnik, czyli osoba zobowiązana do zapłaty podatku z tytułu ciążącego na niej ustawowego obowiązku podatkowego (art. 67a § 1 O.p.). W przypadku złożenia takiego wniosku przez podatnika będącego osobą fizyczną, tylko ta osoba jest, zgodnie z art. 133 § 1 O.p., stroną postępowania w przedmiocie wnioskowanej ulgi podatkowej i tylko do tej osoby może być skierowana decyzja. W orzecznictwie sądów administracyjnych podkreśla się, że w sytuacji, gdy obowiązek podatkowy ciąży solidarnie na kilku osobach, to zwolnienie z obowiązku zapłaty (umorzenie) zobowiązania podatkowego w stosunku do jednej z solidarnie odpowiedzialnych osób, nie zwalnia z obowiązku zapłaty tego zobowiązania pozostałych solidarnie odpowiedzialnych osób (art. 373 K.c. w związku z art. 91 O.p.). Istnienie odpowiedzialności solidarnej nie oznacza, że w postępowaniu wywołanym wnioskiem złożonym na podstawie art. 67a § 1 O.p., podatnicy tak odpowiedzialni tworzą jedną stronę w rozumieniu art. 133 § 1 O.p. (wyrok WSA w Gliwicach z dnia 22 grudnia 2014 r., I SA/Gl 525/14; wyrok WSA w Opolu

z dnia 13 stycznia 2012 r., I SA/Lu 535/11; dostępne na stronie internetowej:orzeczenia.nsa.gov.pl).

Bezzasadny ponadto jest pogląd organu odwoławczego według którego, umorzenie zobowiązania wobec jednego z podatników solidarnych, powoduje wygaśnięcie zobowiązania podatkowego wobec pozostałych zobowiązanych solidarnie. Takiego wniosku nie uzasadnia treść art. 59 § 1 pkt 8 O.p. (organ odwoławczy błędnie powołał art. 59 § 1 pkt 3 O.p.). Umorzenie zaległości podatkowej wobec jednego z dłużników odpowiedzialnych solidarnie nie powoduje wygaśnięcia zobowiązania innego współodpowiedzialnego solidarnie dłużnika, a zatem w takiej sytuacji organ podatkowy będzie mógł nadal, zgodnie z art. 366 § 1 K.c., żądać od niego całości świadczenia (por. B. Dauter [w:] Ordynacja Podatkowa. Komentarz,9. wydanie, Wolters Kluwer, Warszawa 2015, s.395; wyrok WSA w Szczecinie z dnia 11 lutego 2010 r., I SA/Sz 795/09, dostępny na stronie internetowej:orzeczenia.nsa.gov.pl).

W podsumowaniu sądowej kontroli zaskarżonego postanowienia Sąd uznał, że organy podatkowe naruszyły przepisy postępowania przez zastosowanie w sprawie

art. 169 § 1 i 4 O.p.

Rozpoznając sprawę ponownie, organ podatkowy I instancji rozpatrzy wniosek skarżącego w świetle przesłanek z art. 67a § 1 O.p.

W tym stanie rzeczy Sąd orzekł jak w sentencji na podstawie art.145 § 1 pkt 1 lit. c) i art. 135 oraz art. 200 i art. 205 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn.: Dz.U. z 2016, poz. 718).