Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w składzie następującym: Przewodniczący sędzia NSA Grażyna Gryglaszewska, Sędziowie sędzia NSA Anna Sobolewska-Nazarczyk,, sędzia NSA Elżbieta Trykoszko (spr.), Protokolant Marta Anna Lawda, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 01 lutego 2011 r. sprawy ze skargi P. K. na decyzję P. Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w B. z dnia [...] września 2010 r. nr [...] w przedmiocie przekazania do ponownego rozpatrzenia sprawy dotyczącej nałożenia obowiązku poddania dziecka obowiązkowym szczepieniom oddala skargę.

Skarga została wywiedziona na tle następujących okoliczności.

Decyzją z dnia [...].07.2010r. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w H. powołując się na art. 27 ust. 1 ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz art. 5 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 art. 33 ust. 2 pkt 8 i ust. 3 ustawy z dnia 5.12.2008r. o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi a także art. 104 kpa, nakazał skarżącemu P. K. oraz M. K. poddać obowiązkowym szczepieniom ochronnym w ramach Narodowego Programu Szczepień Ochronnych córkę M. K. urodzoną [...].10.2009r. W punkcie 2 sentencji nadał decyzji rygor natychmiastowej wykonalności a w punkcie 3 zobowiązał rodziców dziecka do powiadomienia organu o wykonaniu nałożonego obowiązku.

W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, iż dziecko adresatów decyzji nie zostało po urodzeniu poddane szczepieniom ochronnym obowiązkowym na oddziale szpitalnym albowiem rodzice złożyli oświadczenie o odmowie poddania córki szczepieniom. Również po wypisaniu ze szpitala i objęciu dziecka opieką lekarską w przychodni rejonowej, rodzice dziecka nie wyrazili zgody na jego zaszczepienie. W październiku 2009r. ojciec dziecka deklarował wolę poddania córki szczepieniom po ukończeniu 4 miesiąca życia, jednak podczas wizyty z dzieckiem u lekarza w dniu 12.04.2010r. po zakwalifikowaniu dziecka do szczepienia i po przygotowaniu szczepionek zrezygnował ze szczepień, co skutkowało koniecznością zniszczenia szczepionek. Także podczas wizyty w przychodni w dniu 11.05.2010r. skarżący odmówił poddania córki szczepieniom. Po wszczęciu w czerwcu 2010r. postępowania w sprawie nałożenia obowiązku poddania dziecka obowiązkowym szczepieniom, skarżący złożył wyjaśnienia, w których wskazał, iż powodem odmowy zgody na zaszczepienie dziecka była niska ocena w skali Apgar stanu córki po urodzeniu, bezzasadne niedostrzeganie przez lekarza prowadzącego przeciwwskazań do szczepień, pochopne zakwalifikowanie córki do szczepień dokonane po pobieżnym badaniu oraz brak zgody lekarzy i pielęgniarki na wzięcie odpowiedzialności za możliwe odczyny poszczepienne. Nadto w piśmie złożonym do akt w dniu 16.07.2010r. skarżący poddał w wątpliwość bezpieczeństwo dla zdrowia substancji pomocniczych zawartych w szczepionkach, wniósł o wskazanie podmiotu odpowiedzialnego za niepożądane działanie szczepionek oraz wskazanie podmiotu odpowiedzialnego za dopuszczenie szczepionek do stosowania.

Oceniając postawę rodziców dziecka, organ wskazał, iż z mocy art. 5 ust. 2 w związku z art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, ciąży na nich odpowiedzialność za poddanie dziecka obowiązkowym szczepieniom ochronnym w ramach Narodowego Programu Szczepień Ochronnych. Podane przez rodziców małoletniej powody braku zgody na zaszczepienie dziecka, są nieuzasadnione. Brak szczepień może spowodować wystąpienie chorób zakaźnych, skutkiem których może być nawet śmierć dziecka. Ponadto wpływa na zmniejszenie uodpornienia populacji na takie choroby jak gruźlica, wirusowe zapalenie wątroby typu B, tężec, dur oraz krztusiec, co stanowi zagrożenie dla zdrowia publicznego.. Organ wyjaśnił cele szczepień ochronnych i wskazał na regulacje prawne dotyczące dopuszczenia szczepionek do obrotu oraz na regulacje prawne w zakresie nadzoru nad warunkami wytwarzania, importem, jakością i obrotem produktów leczniczych. Wskazał, że stosowanie szczepionek może skutkować wystąpieniem niepożądanych efektów poszczepiennych (NOP) Takie ryzyko przewiduje ustawa o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, wprowadzając zapisy dotyczące zasad postępowania w przypadku NOP. Podkreślił, iż wszystkie szczepionki stosowane w ramach Narodowego Programu Szczepień Ochronnych są szczepionkami doprowadzonymi do użycia przez Ministra Zdrowia. Rygor natychmiastowej wykonalności nadano decyzji na podstawie art. 33 ust. 3 cytowanej ustawy.

W odwołaniu od tej decyzji rodzice dziecka stwierdzili, iż nie wszystkie fakty opisane w decyzji odpowiadają prawdzie. Nadto w decyzji nie odniesiono się do wyjaśnień zawartych w piśmie z dnia 16.07.2010r. prawo złożenia których to wyjaśnień wynikało z pouczenia organu. Nie wyjaśniono przede wszystkim skutków niepożądanych efektów poszczepiennych dla zdrowia dziecka oraz nie wskazano, kto poniesie odpowiedzialność za niepożądane a szkodliwe dla zdrowia dziecka następstwa szczepienia. Odwołujący się podkreślili pośpiech organu w wydaniu decyzji. Do odwołania dołączyli kopie różnych wydruków prasowych dotyczących tematyki zdrowotnych skutków szczepień ochronnych.

P. Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w B. po rozpoznaniu powyższego odwołania decyzją dnia [...].09.2010r. orzekł o uchyleniu decyzji pierwszoinstancyjnej i przekazaniu sprawy do ponownego rozpatrzenia organowi I instancji. Organ odwoławczy stwierdził niekompletność materiału dowodowego w sprawie i konieczność jego uzupełnienia. Wskazał na brak w sprawie właściwego zaświadczenia lekarza o braku przeciwwskazań do konkretnych szczepień dziecka oraz brak wezwań na szczepienia. Ze znajdującego się w aktach zaświadczenia o zakwalifikowaniu dziecka do szczepienia nie wynika, jakiego konkretnie szczepienia dotyczy kwalifikacja, zaleconego czy obowiązkowego. Nadto nie ma w aktach zwrotnych potwierdzeń odbioru przez rodziców dziecka wezwań do szczepienia. Co do zasady, organ odwoławczy zgodził się ze stanowiskiem organu I instancji, iż w przypadku szczepień obowiązkowych objętych Programem Szczepień Ochronnych istnieje obowiązek poddania się szczepieniu. Dodał, że ustawodawca jedynie w jednym przypadku przewidział poprzedzenie szczepienia uzyskaniem zgody podmiotów objętych szczepieniem na poddanie się szczepieniu, mianowicie w przypadku osób pracujących narażonych na działanie czynników biologicznych. Żadne inne podmioty obowiązane poddaniu się szczepieniom nie muszą wyrażać zgody na zaszczepienie zwłaszcza nie ma uzasadnienia prawnego dla odmowy rodzica poddania dziecku szczepieniom przewidzianym kalendarzem szczepień. W uzasadnieniu decyzji odwoławczej organ wskazał przy tym na szczegółowe uregulowania prawne dotyczące przeprowadzania szczepień ochronnych w Polsce oraz na uzasadnienie medyczne obowiązkowych szczepień. Odniósł się też do wątpliwości skarżącego, co do bezpieczeństwa szczepionek wykorzystywanych przy szczepieniach.

W wywiedzionej na decyzję kasacyjna skardze P. K. nie rozwijając argumentacji zarzucił decyzjom organów obu instancji "niestosowanie lub złe stosowanie" przepisów kodeksu postępowania administracyjnego i "niezrozumienie" Konstytucji RP oraz zawartych w niej praw przysługujących stronie skarżącej.

Organ w odpowiedzi na skargę wniósł o jej oddalenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku zważył, co następuje:

Skarga podlegała oddaleniu albowiem zaskarżona decyzja została wydana bez naruszenia prawa. Kasacyjny charakter decyzji tj. eliminujący – w następstwie uwzględnienia odwołania - z obrotu prawnego nieakceptowany przez skarżącego nakaz poddania dziecka obowiązkowym szczepieniom i przekazujący do ponownego rozpatrzenia sprawę dotyczącą orzeczenia o nakazie, ogranicza – w zasadzie – kontrolę sądowoadministracyjną do sprawdzenia prawidłowości zastosowania przez organ odwoławczy art. 138 par. 2 kodeksu postępowania administracyjnego. Ten przepis nie został w sprawie niniejszej naruszony. Decyzję kasacyjną, w świetle art. 138 par. 2 kpa, organ odwoławczy może podjąć bowiem w sytuacji, w której rozstrzygnięcie sprawy wymaga przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w całości lub w znacznej części. Postępowanie administracyjne w sprawie niniejszej należało zaś uzupełnić o dokumenty, które nie pozostawią wątpliwości, co do tego, iż odmowa poddania szczepieniom dziecka skarżącego, dotyczyła szczepień obowiązkowych tj. konkretnie nazwanych szczepień objętych listą szczepień obowiązkowych dziecka, będącego w wieku córki skarżącego. Nadto z akt postępowania administracyjnego ma w sposób niewątpliwy wynikać świadomość rodziców dziecka co do wezwania ich do stawienia się na konkretne szczepienia. Materiał dowodowy na powyższe okoliczności, dotychczas zebrany, ani nie pozwalał na sprawdzenie, czy odmowa poddania dziecka szczepieniom dotyczyła szczepień obowiązkowych, ani czy rodzice dziecka byli wzywani do stawienia się z dzieckiem na szczepienie obowiązkowe.

Jak podał skarżący na rozprawie decyzja kasacyjna nie satysfakcjonuje go, ponieważ nakazała powtórzenie postępowania administracyjnego, które w ogóle nie powinno było być prowadzone a podlegało umorzeniu. Skarżący nie znajduje prawnego uzasadnienia dla działań organów inspekcji sanitarnej, mających na celu przymuszenie do realizacji obowiązkowych szczepień ochronnych.

Z tym stanowiskiem nie można się jednak zgodzić. Skład orzekający podziela prezentowany przez organy inspekcji sanitarnej pogląd, że obowiązek rodziców poddania dziecka obowiązkowym szczepieniom jest w Polsce obowiązkiem prawnym, od którego uwolnić mogą jedynie konkretne przeciwwskazania lekarskie do szczepienia dziecka. Oczywiście proces kwalifikacji dziecka do szczepienia powinien przebiegać właściwie tj. poprzez poddanie dziecka badaniu przez uprawnionego lekarza i nie później niż 24 godziny przed szczepieniem. Z art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 5.12.2008r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U. z 2008r, Nr 234, poz. 1570 ze zmianami) wynika wprost, ze osoby przebywające na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej są obowiązane na zasadach określonych w ustawie do poddawania się obowiązkowym szczepieniom w ramach Narodowego Programu Szczepień Ochronnych. Jak dalej stanowi ustęp 2 art. 5 – go w/w ustawy, odpowiedzialność za wypełnienie obowiązku poddania się szczepieniom osób nieposiadających pełnej zdolności do czynności prawnych, ponosi osoba, która sprawuje prawną pieczę nad osobą małoletnią lub bezradną albo opiekun faktyczny w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z 6.11.2008r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2009r. Nr 52, poz. 417). Realizację ujętego w cytowanych przepisach obowiązku konkretyzują przepisy ustawy zamieszczone w rozdziale 4 – tym poświęconym szczepieniom ochronnym. Z art. 17 ust. 2 ustawy wynika, iż wykonanie obowiązkowego szczepienia ochronnego jest poprzedzone lekarskim badaniem kwalifikacyjnym w celu wykluczenia przeciwwskazań do wykonania obowiązkowego szczepienia ochronnego. Każdorazowo musi to być badanie kwalifikacyjne aktualne, wykonane w czasie nieprzekraczającym 24 godzin przed szczepieniem (vide: ust. 3 art. 17 ustawy). W przypadku, gdy lekarskie badanie kwalifikacyjne daje podstawy do długotrwałego odroczenia obowiązkowego szczepienia ochronnego, lekarz kieruje osobę objętą obowiązkiem szczepienia ochronnego do konsultacji specjalistycznej (vide: art. 17 ust. 5 ustawy) Jak stanowi art. 17 ust. 7 urodzenie żywego dziecka nakłada na osobę wystawiającą zaświadczenie o żywym urodzeniu, obowiązek założenia karty uodpornienia oraz książeczki szczepień dziecka. Natomiast stosownie do treści art. 17 ust. 9 ustawy, do obowiązków lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną jest powiadomienie osoby obowiązanej do poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym lub osoby sprawującej pieczę nad osoba małoletnią lub bezradną albo opiekuna faktycznego w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, o obowiązku poddania się tym szczepieniom, a także poinformowanie o szczepieniach zalecanych. Wskazać też należy na obowiązek osób przeprowadzających szczepienia ochronne prowadzenia dokumentacji medycznej dotyczącej obowiązkowych szczepień ochronnych, w tym przechowywania kart uodpornienia oraz dokonywania wpisów potwierdzających wykonanie szczepienia a także sporządzania sprawozdań z przeprowadzonych obowiązkowych szczepień ochronnych i sprawozdań ze stanu zaszczepienia osób objętych profilaktyczną opieką zdrowotną i przekazywania tychże sprawozdań państwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu.

Wyżej wymienione obowiązki ustawowe rozwijały przepisy wykonawcze. W okresie podejmowania kwestionowanych decyzji zachowywało moc obowiązującą z mocy art. 68 ustawy z dnia 5.12.2008r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, wydane jeszcze na podstawie upoważnienia zawartego we wcześniejszej ustawie (tj. w ustawie z 6.09.2001r. o chorobach zakaźnych i zakażeniach), Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 19.12.2002r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych oraz zasad przeprowadzania i dokumentacji szczepień (Dz. U. z 2002r. Nr 237, poz. 2018 ze zmianami). Rozporządzenie to określało wiek i grupy osób objętych obowiązkiem szczepień, kwalifikacje osób przeprowadzających szczepienia i sposób prowadzenia szczepienia oraz szczegółowe zasady dotyczące prowadzenia dokumentacji i sprawozdawczości ze szczepień z podaniem form, rodzajów, wzorów, terminów i sposobu obiegu dokumentów.

Z powyższych uregulowań jednoznacznie wynika, iż obowiązek szczepień jest uregulowany prawnie i ma ścisły związek z zapobieganiem szerzenia się chorób zakaźnych u osób przebywających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Profilaktyka przed chorobami epidemicznymi jest konstytucyjnym obowiązkiem władz publicznych (vide: art. 68 ust. 4 Konstytucji RP). W ramach realizacji tego obowiązku państwo opracowuje Narodowy Program Szczepień Ochronnych, który rokrocznie jest modyfikowany stosownie do aktualnej sytuacji epidemiologicznej. Zaniechanie poddania się obowiązkowemu szczepieniu, mimo zastosowania środków egzekucji administracyjnej, rodzi odpowiedzialność karnoadministracyjną, przewidzianą art. 115 par. 1 kodeksu wykroczeń. Tej samej odpowiedzialności podlega też ten, kto sprawując pieczę nad osobą małoletnią lub bezradną, pomimo zastosowania środków egzekucji administracyjnej, nie poddaje jej określonemu szczepieniu ochronnemu (art. 115 par. 2 kodeksu wykroczeń). Dodać też należy, iż penalizowane jest także zaniechanie osób odpowiedzialnych za przeprowadzenie szczepień, w zawiadomieniu pacjenta lub osoby sprawującej prawną pieczę nad osobą małoletnią lub bezradną (albo opiekuna faktycznego w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta) o obowiązku poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym lub w poinformowaniu o ochronnych szczepieniach zalecanych (vide: art. 51 pkt 3 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi).

Wbrew twierdzeniom skarżącego nie ma też podstaw do upatrywania braku kompetencji państwowego inspektora sanitarnego do wydawania decyzji orzekającej o obowiązku poddania się obowiązkowemu szczepieniu lub obowiązku poddania obowiązkowemu szczepieniu dziecka. Z art. 33 ust. 2 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, wynika, że państwowy powiatowy inspektor sanitarny może, w drodze decyzji, w celu zapobieżenia szerzeniu się zakażenia lub innej zakaźnej choroby, wydawać nakazy wymienione w punktach 1 – 7 ustępu 2 – go art. 33 ustawy czy nakładać inne, konieczne do ochrony zdrowia publicznego, obowiązki i ograniczenia (pkt 8 ustępu 2 art. 33 ustawy). Wydanym decyzjom nadaje się z mocy art. 33 ust. 3 ustawy rygor natychmiastowej wykonalności. Z uwagi na to, iż ewentualna odpowiedzialność karnoadministracyjna za zaniechanie poddania się (poddania dziecka) szczepieniom ochronnym obowiązkowym, może zaistnieć dopiero, gdy zaniechanie poddania się szczepieniom wystąpi pomimo zastosowania środków egzekucji administracyjnej, oraz z uwagi na indywidualny proces kwalifikacji pacjenta do obowiązkowego szczepienia, którego prawidłowość pod względem formalnym może być kontrolowana wyłącznie w indywidualnym postępowaniu administracyjnym, uznać należy, iż państwowy powiatowy inspektor sanitarny w ramach uprawnień decyzyjnych z art. 33 ust. 2 pkt 8 ustawy, ma kompetencje do orzekania decyzją o nakazie poddania się obowiązkowemu szczepieniu ochronnemu czy o nakazie poddania dziecka obowiązkowemu szczepieniu ochronnemu. Dodać należy, iż w sądownictwie administracyjnym kwestia wydawania przez organ inspekcji sanitarnej nakazów w opisanym wyżej przedmiocie, nie budziła dotychczas wątpliwości (vide: między innymi wyrok WSA w Poznaniu z 25.11.2010r. sygn. IVSA/Po 807/10, dostępnym w internetowej centralnej bazie orzeczeń sądów administracyjnych).

Sprawowana przez sąd administracyjny kontrola decyzji organów administracji wyłącznie przy stosowaniu kryterium legalności (zgodności z prawem), nie pozwala sądowi wypowiadać się w kwestiach pozaprawnych, w niniejszej sprawie związanych z zapatrywaniem na skutki działania szczepionek. Właściwą wiedzę na ten temat posiadają zresztą jedynie specjaliści z zakresu medycyny. Sytuacja każdego pacjenta objętego obowiązkiem szczepienia ochronnego, powinna być indywidualnie badana i i analizowana z punktu widzenia przeciwwskazań do szczepień. Rodzice nie mogą odmówić zgody na poddanie dziecka szczepieniom obowiązkowym tylko wtedy, gdy nie ma żadnych przeciwwskazań do szczepień. O istnieniu przeciwwskazań do konkretnego szczepienia decyduje zaś lekarz.

Mając powyższe na uwadze skargę jako bezzasadną sąd oddalił (art. 151 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi).-