Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Wiesław Morys sędzia NSA Maciej Dybowski sędzia del. WSA Mirosław Wincenciak (spr.) Protokolant starszy asystent sędziego Rafał Kopania po rozpoznaniu w dniu 5 września 2017 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej J. J. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 25 lutego 2016 r. sygn. akt II SA/Lu 761/15 w sprawie ze skargi J. J. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Lublinie z dnia [...] sierpnia 2015 r. nr [...] w przedmiocie dodatku do świadczenia pielęgnacyjnego uchyla zaskarżony wyrok i zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Prezydenta Miasta Lublin z [...] maja 2015 r., nr [...].

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie wyrokiem z dnia 25 lutego 2016 r., sygn. akt II SA/Lu 761/15 po rozpoznaniu skargi J. J. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] z dnia [...] sierpnia 2015 r., nr [...] w przedmiocie dodatku do świadczenia pielęgnacyjnego, oddalił skargę. U podstaw rozstrzygnięcia Sądu I instancji legły następujące ustalenia oraz ocena prawna.

Prezydent Miasta Lublin decyzją z dnia [...] maja 2015 r., nr [...] na podstawie art. 17 ust. 1b pkt 2 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz. U. z 2015 poz. 114 ze zm., zwanej dalej "u.ś.r.") oraz art. 12 ust. 1-4 ustawy z dnia z dnia 7 grudnia 2012r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw, odmówił przyznania J. J. dodatku do świadczenia pielęgnacyjnego w okresie od [...] stycznia 2013 r. do [...] czerwca 2013r .

Organ I instancji wskazał, że decyzją z dnia [...] maja 2010 r. znak: [...] przyznano odwołującej prawo do świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad niepełnosprawnym ojcem J. J. urodzonym [...] sierpnia 1949 r., od [...] marca 2010 r. do odwołania. Na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 7 grudnia 2012r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw, prawo do świadczenia pielęgnacyjnego wygasło z dniem [...] czerwca 2013r. wnioskiem z dnia [...] października 2013 r. odwołująca wniosła o przyznanie prawa do dodatku do świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw za okres od [...] stycznia 2013 r. do [...] czerwca 2013 r.

W wyniku przeprowadzonego postępowania organ ustalił, że niepełnosprawność osoby wymagającej opieki - J. J. istnieje od marca 2003r., tj. po ukończeniu 53 roku życia. Potwierdza to pkt IV kopii orzeczenia z dnia [...] maja 2010r. nr [...] wydanego przez Miejski Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w [...], które zalicza go do znacznego stopnia niepełnosprawności. Z tego powodu organ decyzją z dnia [...] listopada 2013r. znak: [...] odmówił przyznania dodatku do świadczenia pielęgnacyjnego w okresie od [...] stycznia 2013r. do [...] czerwca 2013 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w [...] decyzją z dnia [...] lutego 2014 r. znak: [...] utrzymało w mocy powyższą decyzję, a w wyniku skargi Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie prawomocnym wyrokiem z dnia 22 stycznia 2015 r. sygn. akt II SA/Lu 364/14 uchylił decyzję Kolegium i poprzedzającą ją decyzję organu pierwszej instancji. W uzasadnieniu Sąd wskazał, że organ I instancji rozpoznając sprawę ponownie, winien uwzględnić stanowisko Trybunału Konstytucyjnego zawarte w uzasadnieniu wyroku z dnia 21 października 2014r. sygn. akt K 38/13.

Organ pierwszej instancji ponownie rozpatrując sprawę uwzględnił stanowisko Trybunału Konstytucyjnego zawarte w uzasadnieniu ww. wyroku i postanowił ponownie odmówić żądanego świadczenia, tj. dodatku do świadczenia pielęgnacyjnego.

W odwołaniu od powyższej decyzji J. J., zarzuciła organowi, że rozpoznał jej wniosek niezgodnie z treścią wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r. sygn. akt K 38/13, wyrażoną w sentencji tego wyroku oraz niezgodnie z istniejącym i obowiązującym porządkiem prawnym, jak też z ustawą o świadczeniach rodzinnych. Stwierdziła, że decyzja została wydana wyłącznie w oparciu o wybrany element uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z pominięciem obowiązującego normatywnie elementu, jakim jest sentencja tego wyroku. Podniosła, że uzasadnienie wyroku jest jedynie składnikiem pomocniczym aktu prawnego. Dodała, że uzasadnienie jest wyjaśnieniem ukazującym podstawy i tok myślowy składu orzekającego, prowadzącym poprzez przesłanki, dowody i argumenty do wydania wyroku wraz z jego sentencją, jako częścią dyspozytywną i jako takie nie może być podstawą dalszego orzekania. Następnie stwierdziła, że sentencja wyroku Trybunału wskazuje wyraźnie i jednoznacznie na niedopuszczalność różnicowania praw opiekunów ze względu na wiek powstania niepełnosprawności u podopiecznego i jako jedyna ma ona moc normatywną i obowiązującą wyrażoną poprzez jej derogującą treść oraz nierozłączność z wyrokiem. Następnie stwierdziła, że wszelkie inne rozważania, których dopuścił się organ I instancji, w tym zawarte w pkt 8 uzasadnienia wyroku Trybunału są bezpodstawne, zmieniając się z danej organowi swobody oceny i wnioskowania w niedopuszczalną dowolność, mającą na celu odmowę w oparciu o niejasne zapisy zawarte w uzasadnieniu wyroku. Zdaniem odwołującej, większość niespójnie sformułowanych aspektów tego uzasadnienia stoi w jawnej sprzeczności z treścią sentencji wyroku, szczególnie w części derogowanej, co czyni uzasadnienie bezużytecznym dla racjonalnego zastosowania. 

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w [...], po rozpatrzeniu powyższego odwołania decyzją z dnia [...] sierpnia 2015 r., nr [...] utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję. W ocenie Kolegium, organ I instancji wykonał zalecenia WSA w Lublinie zawarte w prawomocnym wyroku z dnia 22 stycznia 2015r. sygn. akt II SA/Lu 364/14.

Organ odwoławczy konkludując wskazał, że niepełnosprawny ojciec odwołującej J. J. ur. [...] sierpnia 1949 r., legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności z dnia [...] maja 2010 r. nr [...] wydanym przez Miejski Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w [...]. Z orzeczenia tego wynika, że zostało ono wydane na stałe, niepełnosprawność istnieje od marca 2003 r., a ustalony stopień niepełnosprawności datuje się od [...] marca 2007 r. Tym samym niepełnosprawność J. J. powstała po ukończeniu 25 roku życia, w marcu 2003r., kiedy niepełnosprawność powstała, J. J. miał 53 lata, dlatego nie spełnia on warunku przewiedzianego w art. 17 ust. 1b pkt 1 i pkt 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz dlatego w świetle art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 7 grudnia 2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw dodatek do świadczenia pielęgnacyjnego w okresie od 1 stycznia 2013r. do 30 czerwca 2013 r. odwołującej nie przysługuje, tym samym jej odwołanie nie może zostać uwzględnione.

J. J. w skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] z dnia [...] sierpnia 2015 r. podtrzymała zarzuty wskazane w odwołaniu.

W uzasadnieniu powołanego na wstępie wyroku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie wskazał, że przedmiotem rozważań organów był wniosek J. J. z dnia [...] października 2013 r. o przyznanie dodatku do świadczenia pielęgnacyjnego realizowanego na podstawie art. 12 ustawy z dnia 7 grudnia 2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych na okres od 1 stycznia do 30 czerwca 2013 r. Powołany przepis stanowi, że osobom, o których mowa w art. 11 ust. 1 spełniającym warunki określone w art. 17 ustawy, o której mowa w art. 1 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, oraz osobom którym przyznano prawo do świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie przepisów ustawy, o której mowa w art. 1 w brzmieniu nadanym niniejsza ustawą, za każdy miesiąc w okresie od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy do dnia 30 czerwca 2013 r., w którym przysługuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, przysługuje dodatek do świadczenia pielęgnacyjnego (ust. 1). Dodatek do świadczenia pielęgnacyjnego przysługuje w wysokości 100 zł miesięcznie (ust. 2). Osoby, o których mowa w ust. 1 tego przepisu to zgodnie z art. 11 ust. 1 powołanej ustawy osoby uprawnione do świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie przepisów dotychczasowych, które zachowują prawo do tego świadczenia w dotychczasowej wysokości do dnia 30 czerwca 2013 r., jeżeli spełniają warunki określone w przepisach dotychczasowych. Zatem z przepisu powyższego wynika, że beneficjentem dodatku do świadczenia pielęgnacyjnego opartego na omawianej ustawie jest osoba, która spełnia warunki określone w art. 17 ust. 1 w brzmieniu nadanym powołaną ustawą. Rozważyć należało, czy wnioskodawca spełnia warunki określone w art. 17 u.ś.r. Zgodnie z tym przepisem świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji, z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje: 1) matce albo ojcu, 2) opiekunowi faktycznemu dziecka, 3) osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pracy zastępczej, 4) innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności, jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej i lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień, opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji (ust. 1). Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała: 1) nie później niż do ukończenia 18 roku życia lub 2) w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25 roku życia (ust. 1b). Okolicznością niesporną w niniejszej sprawie jest to, że niepełnosprawność ojca zainteresowanej urodzonego 27 sierpnia 1949r. – J. J., utrzymuje się od 2003 r., to znaczy powstała po ukończeniu przez niego 25 roku życia. W aktach administracyjnych znajduje się bowiem orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności z dnia [...] maja 2010 r. nr [...] wydanym przez Miejski Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w [...]. Z orzeczenia tego wynika, że zostało ono wydane na stałe, niepełnosprawność istnieje od marca 2003 r., a ustalony stopień niepełnosprawności datuje się od [...] marca 2007r.

Z powołanego art. 17 ustawy w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2013 r. wynika, że warunkiem otrzymania świadczenia pielęgnacyjnego jest między innymi to, aby niepełnosprawność, wystąpiła do 18 roku życia lub w sytuacjach wskazanych w tym przepisie do 25 roku życia. Tym samym trafnie organ w oparciu o wymienione wyżej orzeczenie o niepełnosprawności stwierdził, że ojciec zainteresowanej nie spełnia wskazanych w art. 17 ustawy warunków. Tym samym zainteresowany w oparciu o art. 12 wymienionej ustawy z dnia 7 grudnia 2012 r. nie może otrzymać pomocy.

W ocenie Sądu i instancji prawidłowe jest stanowisko Kolegium co do tego, że nie zachodziła w rozpoznawanej sprawie podstawa do uchylenia kwestionowanej decyzji organu odwoławczego i przyznania skarżącej dodatku do świadczenia pielęgnacyjnego, zgodnie z jej wnioskiem. Sąd podkreślił, że w wyroku Trybunał Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r., sygn. akt K 38/13 podniesiono, że skutkiem wyroku w odniesieniu do art. 17 ust. 1b u.ś.r. jest stwierdzenie, że opiekunowie dorosłych osób niepełnosprawnych muszą być przez ustawodawcę traktowani jako podmioty należące do tej samej klasy. Nie mogą być zatem - co do zasady - traktowani w sposób odmienny. W stanie prawnym sprzed wydania wyroku Trybunału ich sytuacja prawna była zróżnicowana. Zróżnicowanie to było powiązane z określeniem momentu powstania niepełnosprawności osoby wymagającej opieki, jako istotnego kryterium regulacji prawnej. Trybunał nie podważył założenia, że okres życia, w którym pojawia się niepełnosprawność, może mieć związek z oceną posiadania przez daną osobą majątku pozwalającego na samodzielne zapewnienie sobie godziwej egzystencji. Jednak dotychczasowy sposób zastosowania przez ustawodawcę tego kryterium prowadził do arbitralnego zróżnicowania w obrębie tej samej grupy podmiotów podobnych. Trybunał zobowiązał ustawodawcę do precyzyjnego określenia racjonalnych przesłanek, od których uzależni zróżnicowany poziom świadczenia dla opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych. Za punkt wyjścia ustawodawca musi jednak przyjąć jednakowe traktowanie takich opiekunów niezależnie od istniejącego już w ustawie preferencyjnego traktowania opiekunów niepełnosprawnych dzieci. W związku z tym Trybunał podkreślił, że wykonanie wyroku wymaga podjęcia działań ustawodawczych, które doprowadzą do przywrócenia równego traktowania opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych, zastrzegając przy tym, że nie przesądza, jaki model ustalenia świadczeń dla tych opiekunów należy przyjąć, albowiem ustawodawca ma w tej kwestii pewien margines swobody. Ponadto, co zadaniem Sądu I instancji w sprawie ma kluczowe znaczenie, Trybunał Konstytucyjny wskazał, że skutkiem wejścia w życie wyroku nie jest ani uchylenie art. 17 ust. 1b u.ś.r., ani uchylenie decyzji przyznających świadczenia, ani wykreowanie "praw" do żądania świadczenia dla opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych, jeżeli niepełnosprawność podopiecznych nie powstała w okresie dzieciństwa. Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że orzekł ostatecznie o niekonstytucyjności jedynie części normy wynikającej z art. 17 ust. 1b u.ś.r. i powtórzył, że poprawienie stanu prawnego w tym zakresie należy wyłącznie do ustawodawcy, który - biorąc pod uwagę skutki społeczne rozstrzygnięć podejmowanych w badanej materii - powinien tego dokonać bez zbędnej zwłoki.

W ocenie Sądu respektowanie konstytucyjnej normy zawartej w art. 190 ust. 1 Konstytucji RP nakłada na Sąd obowiązek pełnego wykonania orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego wydanego w sprawie K 38/13, a więc z uwzględnieniem określonych w tym rozstrzygnięciu skutków wyroku w zakresie stosowania prawa przez organy administracji i sądy. Tylko taki sposób wykonania wspomnianego wyroku Trybunału Konstytucyjnego stanowi wypełnienie obowiązku wykonywania orzeczeń Trybunału, zgodnie z art. 190 ust. 1 w związku z art. 2, 7 i 8 ust. 1 Konstytucji.

Skargę kasacyjną od powołanego wyroku wywiodła J. J. zarzucając temu wyrokowi naruszenie prawa materialnego poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, a mianowicie:

1. art. 17 ust. 1b u.ś.r. poprzez jego przyjęcie jako podstawy odmowy przyznania dodatku do świadczenia pielęgnacyjnego, podczas gdy wskazany przepis wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r. został uznany za niezgodny z Konstytucją w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie ze względu na moment powstania niepełnosprawności;

2. art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 7 grudnia 2012r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2012 r. poz. 1548, zwanej dalej: "ustawą zmieniającą") poprzez bezpodstawne przyjęcie, że J. J. nie przysługuje dodatek do świadczenia pielęgnacyjnego, podczas gdy skarżąca spełnia wszelkie przesłanki do jego przyznania;

Skarżąca kasacyjnie wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Lublinie do ponownego rozpoznania. Ponadto pełnomocnik skarżącej wniosła o przyznanie wynagrodzenia z tytułu nieopłaconej pomocy prawnej, udzielonej z urzędu.

W motywach skargi kasacyjnej podniesiono, że dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy kluczowe znaczenie ma ocena wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014r., K 38/13 co do ustalenia przesłanek świadczenia pielęgnacyjnego. Jak wynika z art. 12 ust. 1 i 2 ustawy zmieniającej, osobom uprawnionym do świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie przepisów dotychczasowych, spełniających warunki określone w art. 17 u.ś.r., w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą oraz osobom, którym przyznano prawo do świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie przepisów ustawy, u.ś.r., w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą, za każdy miesiąc w okresie od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy dni dnia 30 czerwca 2013 r., w którym przysługuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, przysługuje dodatek do świadczenia pielęgnacyjnego.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

W świetle art. 174 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 1369 zwanej dalej "P.p.s.a.") skargę kasacyjną można oprzeć na następujących podstawach:

1) naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie,

2) naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Naczelny Sąd Administracyjny jest związany podstawami skargi kasacyjnej, ponieważ w świetle art. 183 § 1 P.p.s.a. rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, biorąc z urzędu pod rozwagę jedynie nieważność postępowania. Jeżeli zatem nie wystąpiły przesłanki nieważności postępowania wymienione w art. 183 § 2 P.p.s.a., a w rozpoznawanej sprawie przesłanek tych brak, to Sąd związany jest granicami skargi kasacyjnej. Oznacza to, że Sąd nie jest uprawniony do samodzielnego dokonywania konkretyzacji zarzutów skargi kasacyjnej, a upoważniony jest do oceny zaskarżonego orzeczenia wyłącznie w granicach przedstawionych we wniesionej skardze kasacyjnej.

Skarga kasacyjna zawiera usprawiedliwione podstawy.

Materialnoprawną podstawą wydania kontrolowanych decyzji był art. 12 ust. 1 ustawy zmieniającej. Zgodnie z tym przepisem, osobom, o których mowa w art. 11 ust. 1 u.ś.r. (a więc osobom uprawnionym do świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie przepisów dotychczasowych tj. przepisów u.ś.r.), spełniającym warunki określone w art. 17 u.ś.r., w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, oraz osobom, którym przyznano prawo do świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie przepisów u.ś.r., w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, za każdy miesiąc w okresie od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy do dnia 30 czerwca 2013 r., w którym przysługuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, przysługuje dodatek do świadczenia pielęgnacyjnego (ust. 1).

Zwrócić należy uwagę, że sprawa była dwukrotnie rozpoznawana przez Sąd I instancji. W pierwszym, prawomocnym wyroku WSA w Lublinie z dnia 22 stycznia 2015 r., sygn. akt II SA/Lu 364/14 przesądzono, iż organy powinny dokonać oceny zasadności przyznania świadczenia opierając się na wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r, sygn. akt K 38/13, na mocy którego stwierdzono, że art. 17 ust. 1b u.ś.r. w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie ze względu na moment powstania niepełnosprawności, jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji. W powołanym wyroku Sądu nie wspomina się o wyroku TK z dnia 8 lipca z 2014 r., sygn. akt P 33/13. Zgodnie z art. 153 P.p.s.a ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu wiążą w sprawie organy, których działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania było przedmiotem zaskarżenia, a także sądy, chyba że przepisy prawa uległy zmianie.

Zdaniem składu orzekającego NSA, w okolicznościach niniejszej sprawy trafny jest zarzut skargi kasacyjnej nieuwzględnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r., sygn. akt K 38/13 (Dz. U. z 2014 r., poz. 1443), który orzekł, że art. 17 ust. 1b u.ś.r. w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie ze względu na moment powstania niepełnosprawności, jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji.

Według art. 190 ust. 1 Konstytucji RP, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. Zgodnie z art. 190 ust. 3 Konstytucji, orzeczenia Trybunału wchodzą w życie z dniem ogłoszenia, o ile Trybunał nie określi innego terminu utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Stosownie natomiast do art. 190 ust. 4 Konstytucji RP, orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania. W świetle omawianego wyroku Trybunału Konstytucyjnego stwierdzić należy, że w stosunku do opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych, których niepełnosprawność powstała nie później, niż do ukończenia 18 roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25 roku życia, przepis art. 17 ust. 1b u.ś.r. jest zgodny z Konstytucją i nie ma przeszkód prawnych do jego stosowania. Natomiast w stosunku do opiekunów osób wymagających opieki, których niepełnosprawność powstała później, kryterium momentu powstania niepełnosprawności, jako uniemożliwiające uzyskanie świadczenia pielęgnacyjnego, utraciło przymiot konstytucyjności. Wobec tego, w odniesieniu do tych osób, oceny spełnienia przesłanek niezbędnych dla przyznania świadczenia pielęgnacyjnego należy dokonywać z pominięciem tego kryterium (por. wyrok NSA z dnia 12 grudnia 2016 r., sygn. akt I OSK 1614/16). Zauważyć należy, iż nie jest także prawnie istotne powoływanie się na fragment uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 października 2014 r., w którym zawarto stwierdzenie, że "skutkiem wejścia w życie niniejszego wyroku nie jest ani uchylenie art. 17 ust. 1b u.ś.r., ani uchylenie decyzji przyznających świadczenia, ani wykreowanie (prawa) do żądania świadczenia dla opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych, jeżeli niepełnosprawność podopiecznych nie powstała w okresie dzieciństwa". Powyższe uzasadnienie zawiera argumentację mającą przemawiać za wydanym przez Trybunał rozstrzygnięciem - nie zastępuje go jednak. Brak jest też podstaw prawnych do uznania, aby stanowiło ono w jakimkolwiek zakresie uzupełnienie rozstrzygnięcia. Stwierdzenie niekonstytucyjności części przepisu w wyroku zakresowym wywołuje domniemanie niekonstytucyjności tej zakwestionowanej części, a skoro sądy są związane orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego w zakresie dokonanej oceny zgodności z Konstytucją, to znaczy, że nie mogą uchylić się od tego związania przez wzgląd na jakiekolwiek treści zawarte w uzasadnieniu takiego orzeczenia, ponieważ uzasadnienie nie stanowi treści rozstrzygnięcia (por.: wyrok NSA z dnia 7 września 2016 r., sygn. akt I OSK 755/16). Skoro zatem nie jest dopuszczalne wydanie orzeczenia sądowego na podstawie przepisu, który w związku z wejściem w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, został uznany za niezgodny z Konstytucją, to uznać należało, że zarzuty skarżącej kasacyjnie dotyczące naruszenia w zaskarżonym wyroku art. 17 ust. 1b u.ś.r. w zw. z przywołanym powyższej wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego mają usprawiedliwione podstawy. W takiej sytuacji, w razie braku reakcji ustawodawcy, należy odkodować podstawę prawną z tych przepisów normujących daną instytucję materialnoprawną, które nie utraciły cechy zgodności z Konstytucją, tak jak to uczyniono w uwagach zamieszczonych powyżej (por. wyrok TK z dnia 6 marca 2002 r., sygn. akt P 7/00, OTK-A 2002/2/13).

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy organy administracji publicznej będą miały na uwadze stanowisko zawarte w uzasadnieniu niniejszego wyroku i rozpoznając wniosek skarżącej pominą kryterium wieku z art. 17 ust. 1b u.ś.r.

Z tych względów i na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) w zw. z art. 135 P.p.s.a. w zw. z art. 188 P.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny uchylił zaskarżony wyrok oraz decyzje organów obu instancji. Naczelny Sąd Administracyjny nie orzekł w wyroku o przyznaniu pełnomocnikowi skarżącej wynagrodzenia na zasadzie prawa pomocy (art. 250 § 1 P.p.s.a.), gdyż wynagrodzenie dla pełnomocnika ustanowionego z urzędu za wykonaną pomoc prawną należne od Skarbu Państwa przyznawane jest przez wojewódzki sąd administracyjny w postępowaniu określonym w przepisach art. 258-261 P.p.s.a.