Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie w składzie następującym: Przewodniczący S. WSA Grzegorz Panek Sędziowie WSA Jarosław Szaro / spr./ WSA Kazimierz Włoch Protokolant sekr. sąd. Eliza Kaplita-Wójcik po rozpoznaniu w Wydziale I na rozprawie w dniu 27 stycznia 2015r. sprawy ze skargi L. B. na decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia [...] października 2014r. nr [...] w przedmiocie odmowy umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres od listopada 2000 roku do czerwca 2007 roku - oddala skargę -

Decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia [...] sierpnia 2014 r., nr [...], odmówiono L. B. umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres od listopada 2000r. do czerwca 2007r., w łącznej kwocie 24.972,02 zł, w tym z tytułu składek: 10.846,02 zł, odsetek: 13.422 zł i kosztów upomnienia: 704 zł.

Jak wynika z akt sprawy, we wniosku z 16 czerwca 2014r. L. B. zwrócił się o umorzenie należności z tytułu składek. Zasadność swojego żądania uzasadniał trudną sytuacją rodzinną i materialną Do wniosku przedłożył oświadczenie o stanie rodzinnym i majątkowym oraz sytuacji materialnej.

W toku postępowania wyjaśniającego organ ustalił, że Wnioskodawca nie jest aktualnie zgłoszony do ubezpieczeń. W ocenie Zakładu, zarejestrowanie w Powiatowym Urzędzie Pracy jako osoba bezrobotna, poszukująca pracy, zwiększyłoby szanse Strony na znalezienie zatrudnienia, chociażby poprzez skorzystanie z dostępnych form aktywizacji bezrobotnych. Podjęcie stałego zatrudnienia pozwoliłoby na pozyskanie środków pieniężnych pozwalających na systematyczną spłatę zadłużenia wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Prowadzone wobec Wnioskodawcy postępowanie egzekucyjne zostało skierowane do dalszego postępowania przez Naczelnika Urzędu Skarbowego, który na dzień złożenia wniosku nie stwierdził braku majątku, z którego można prowadzić egzekucję. Biorąc powyższe pod uwagę, ZUS nie stwierdził całkowitej nieściągalności. Uznał więc, że nie zachodzą podstawy do umorzenia należności na podstawie art. 28 ust. 3 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2013r., poz. 1442 ze zm.) – dalej u.s.u.s.

Z materiałów zgromadzonych w toku postępowania wynikało, że Wnioskodawca jest właścicielem domu oraz współwłaścicielem gospodarstwa rolnego, które to nieruchomości mogą stanowić przedmiot zabezpieczenia w formie wpisu hipoteki przymusowej na rzecz Zakładu. ZUS ocenił, że wskazany majątek może być przedmiotem egzekucji, istnieje zatem realna szansa na odzyskanie należności z tytułu składek.

W ocenie ZUS wskazane przez Wnioskodawcę wydatki są typowe dla ogółu społeczeństwa, nie mogą więc stanowić przesłanki umorzenia należności. Organ wziął również pod uwagę oświadczenie Strony, że będzie czynił starania o przyznanie świadczenia emerytalnego, co poprawi jego sytuację materialną oraz zwiększy możliwości płatnicze. W oświadczeniu o stanie rodzinnym i majątkowym Wnioskodawca wskazał, że prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z dorosłymi, pracującymi dziećmi. W ocenie Zakładu, po porównaniu dochodów rodziny z zadeklarowanymi wydatkami, spłata należności z tytułu składek jest jak najbardziej możliwa, bez uszczerbku dla utrzymania Strony i jego rodziny, chociażby poprzez zawarcie układu ratalnego z ustaleniem rat w dogodnej wysokości.

ZUS w dalszej części uzasadnienia podniósł, że Wnioskodawca nie przedstawił żadnych dokumentów potwierdzających fakt poniesienia strat materialnych w wyniku klęski żywiołowej lub innego nadzwyczajnego zdarzenia, powodującego, że opłacenie należności z tytułu składek mogłoby pozbawić go możliwości dalszego prowadzenia działalności. Nie przedłożył również żadnej dokumentacji lekarskiej świadczącej o wystąpieniu przewlekłej choroby Strony lub członka jego rodziny, pozbawiającej możliwości uzyskiwania dochodu umożliwiającego opłacenie należności.

Mając na względzie powyższe ZUS stwierdził, że nie zachodzą również podstawy do umorzenia należności w oparciu o przepisy rozporządzenia Ministra Gospodarki Pracy i Polityki Społecznej z dnia 31 lipca 2003r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne (Dz. U. Nr 141, poz. 1365) – dalej rozporządzenie MGPiPS.

L. B. zaskarżył powyższą decyzję, składając wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Skarżący podniósł, że w chwili obecnej nie może podjąć zatrudnienia z powodu choroby i wieku (ma 62 lata). Dolegliwości to duże bule żołądka, o czym świadczy badanie USG i skierowanie na badania gastroskopijne. Ponadto Skarżący odczuwa duże bóle nogi, która po dłuższym chodzeniu nabrzmiewa i utrudnia dalsze chodzenie. Końcowo Skarżący wskazał, że on i jego rodzina znajdują się w bardzo trudnej sytuacji materialno – bytowej i zdrowotnej.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych w decyzji z dnia [...] października 2014 r., nr [...] utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję.

W uzasadnieniu wzięto pod uwagę dokumentację dołączoną odwołania, tj. skierowanie na gastroskopię, wyniki tego badania, wyniki USG jamy brzusznej i wyniki badania RTG stawu kolanowego.

ZUS wskazał, że organ egzekucyjny (Naczelnik Urzędu Skarbowego) nie umorzył postępowania egzekucyjnego z uwagi na nieściągalność. Należności z tytułu składek mogą zostać zabezpieczone na majątku Skarżącego. Wobec tego zdaniem ZUS nie ma podstaw do umorzenia należności w trybie art. 28 ust. 2 u.s.u.s.

ZUS uwzględnił, że Skarżący nie legitymuje się orzeczeniem o trwałej niezdolności do pracy wobec czego sytuacja finansowa chociaż trudna, nie może zostać uznana za trwałą.

Dokonując analizy sytuacji Skarżącego pod kątem przesłanek określonych w rozporządzeniu w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne ZUS wskazał, że wobec ustalonego stanu majątkowego, opłacenie należności nie pozbawiłoby Strony możliwości zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych. Skarżący nie poniósł strat materialnych w wyniku klęski żywiołowej lub innego nadzwyczajnego zdarzenia, uniemożliwiającego prowadzenia działalności gospodarczej. W ocenie Zakładu Skarżący cierpi na schorzenia, które nie pozbawiają go możliwości uzyskiwania dochodu pozwalającego na opłacenie należności. Nie sprawuje ponadto opieki nad przewlekle chorym członkiem rodziny, która uniemożliwiałaby uzyskiwanie dochodu wystarczającego na pokrycie należności.

L. B. zaskarżył powyższą decyzję do sądu administracyjnego. W uzasadnieniu skargi podniósł, że w wieku 62 lat nie może otrzymać żadnej pracy. Nie otrzymał w tym zakresie żadnej propozycji od Powiatowego Urzędu Pracy. Ze względu na zły stan zdrowia od czterech miesięcy przebywa na zasiłku chorobowym i stara się o uzyskanie grupy inwalidzkiej. Dwójka synów w ostatnim czasie wyjechała z kraju i nie interesuje się jego sytuacją życiową. Córkę, która ma własną rodzinę, stać zaś jedynie na częściowe opłacenie wydatków mieszkaniowych i wyżywienie. Skarżący posiada również zadłużenie z tytułu nieopłacania podatku rolnego i składek KRUS. W dalszej części uzasadnienia skargi podniesiono, że Skarżący i jego żona nie mają stałego źródła dochodu. Poprawę sytuacji materialnej wiąże z przejściem żony na emeryturę, jednak z powodu wydłużenia wieku emerytalnego, czas oczekiwania się przedłuża.

W związku z powyższym Skarżący wniósł o anulowanie wszelkich decyzji związanych z zaległościami wynikającymi ze składek na ubezpieczenie zdrowotne. Przez kilka lat Skarżący nie otrzymywał żadnego zawiadomienia o obowiązku dokonywania płatności.

W odpowiedzi na skargę ZUS wniósł o jej oddalenie z przyczyn wskazanych w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie zważył, co następuje:

Skarga nie jest zasadna. Sąd po rozpoznaniu sprawy nie dopatrzył się bowiem naruszenia przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych przepisów regulujących sposób prowadzenia postępowania oraz przepisów prawa materialnego, określających przesłanki umorzenia zaległości z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że organ rozpatrujący wniosek Strony o umorzenie zaległości takiej, jak w przypadku Skarżącego, dysponuje podczas orzekania swobodnym uznaniem. Jak stanowi bowiem art. 28 ust. 1 u.s.u.s., należności z tytułu składek mogą być umarzane w całości lub w części przez Zakład, z uwzględnieniem ust. 2-4. Oznacza to, że udzielenie stronie wnioskującej ulgi w postaci umorzenia zaległości nie jest obowiązkiem organu. Organ może umorzyć określoną zaległość gdy zostaną spełnione ku temu przesłanki wymienione w art. 28 ust. 3 i w § 3 rozporządzenia MGPiPS, lecz może również odmówić takiego umorzenia, mimo spełnienia przez stronę stosownych warunków. W takiej sytuacji ZUS ma obowiązek wyczerpującego uzasadnienia decyzji odmownej, w którym zostałyby wyjaśnione przyczyny, dla których odmówiono umorzenia zaległości, chociaż zostały spełnione przesłanki do zastosowania tego rodzaju ulgi. Z tego też względu obowiązkiem Sądu rozpatrującego sprawę jest sprawdzenie, czy postępowanie wyjaśniające organu rozpatrującego wniosek o umorzenie spełnia wymogi określone w art. 7, art. 77 § 1, art. 80 i art. 107 § 3 k.p.a. Na mocy tych przepisów ZUS jest bowiem zobowiązany do podjęcia wszelkich czynności niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy (art. 7), zebrania i rozpatrzenia całego materiału dowodowego w sposób wyczerpujący, oceny, czy dana okoliczność została udowodniona na podstawie całokształtu materiału dowodowego (art. 80) oraz do wskazania w uzasadnieniu faktycznym decyzji faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, zaś w uzasadnieniu prawnym – do wyjaśnienia podstawy prawnej decyzji, z przytoczeniem przepisów prawa (art. 107 § 3).

Zakres okoliczności, jakie organ powinien ustalić i materiału dowodowego, jaki powinien zgromadzić, jest zdeterminowany przez treść przesłanek umorzenia zaległości, o których mowa w art. 28 ust. 3 i 3a u.s.u.s. Przepisy te stosuje się do składek na ubezpieczenia zdrowotne na mocy art. 32 u.s.u.s.

Zgodnie z art. 28 ust. 2 u.s.u.s., należności z tytułu składek mogą być umarzane tylko w przypadku ich całkowitej nieściągalności, z zastrzeżeniem ust. 3a. Jak stanowi ust. 3 tego artykułu, całkowita nieściągalność zachodzi, gdy:

1) dłużnik zmarł nie pozostawiając żadnego majątku lub pozostawił ruchomości niepodlegające egzekucji na podstawie odrębnych przepisów albo pozostawił przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty stanowiącej trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia i jednocześnie brak jest następców prawnych oraz nie ma możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie;

2) sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika lub umorzył postępowanie upadłościowe z przyczyn, o których mowa w art. 13 i art. 361 pkt 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze;

3) nastąpiło zaprzestanie prowadzenia działalności przy jednoczesnym braku majątku, z którego można egzekwować należności, małżonka, następców prawnych, możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa;

4) nie nastąpiło zaspokojenie należności w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym;

4a) wysokość nieopłaconej składki nie przekracza kwoty kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym;

5) naczelnik urzędu skarbowego lub komornik sądowy stwierdził brak majątku, z którego można prowadzić egzekucję;

6) jest oczywiste, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwot przekraczających wydatki egzekucyjne.

Ponadto, jak stanowi art. 28 ust. 3a u.s.u.s., należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne ubezpieczonych będących równocześnie płatnikami składek na te ubezpieczenia, mogą być w uzasadnionych przypadkach umarzane pomimo braku ich całkowitej nieściągalności. Okoliczności te zostały wymienione w § 3 ust. 1 rozporządzenia MGPiPS, zgodnie z którym, Zakład może umorzyć należności z tytułu składek, jeżeli zobowiązany wykaże, że ze względu na stan majątkowy i sytuację rodzinną nie jest w stanie opłacić tych należności, ponieważ pociągnęłoby to zbyt ciężkie skutki dla zobowiązanego i jego rodziny, w szczególności w przypadku:

1) gdy opłacenie należności z tytułu składek pozbawiłoby zobowiązanego i jego rodzinę możliwości zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych;

2) poniesienia strat materialnych w wyniku klęski żywiołowej lub innego nadzwyczajnego zdarzenia powodujących, że opłacenie należności z tytułu składek mogłoby pozbawić zobowiązanego możliwości dalszego prowadzenia działalności;

3) przewlekłej choroby zobowiązanego lub konieczności sprawowania opieki nad przewlekle chorym członkiem rodziny, pozbawiającej zobowiązanego możliwości uzyskiwania dochodu umożliwiającego opłacenie należności.

Zadaniem Sądu jest więc sprawdzenie, czy Zakład Ubezpieczeń Społecznych dokonał wyczerpujących ustaleń pozwalających stwierdzić, czy w sprawie zaszły podstawy do umorzenia należności, o których mowa w wyżej przedstawionych przepisach prawa. W ocenie Sądu nie można w tym zakresie zarzucić organowi jakichkolwiek uchybień.

Jeśli chodzi o podstawy całkowitej nieściągalności należności to w niniejszej sprawie pod uwagę należało wziąć przesłanki wymienione w art. 28 ust. 3 pkt 3 i pkt 5 u.s.u.s. Jak wynika z oświadczenia o stanie rodzinnym i majątkowym, złożonym przez Skarżącego w toku postępowania administracyjnego, przysługuje mu prawo własności nieruchomości, na której znajduje się dom o pow. 48 m2 oraz prawo współwłasności (z żoną) gospodarstwa rolnego o pow. 2,0875 m2. Nie ma więc mowy o zaistnieniu okoliczności polegającej na braku majątku, o której mowa w art. 28 ust. 3 pkt 3 u.s.u.s. Przeciw Skarżącemu prowadzone jest postępowanie egzekucyjne przez Naczelnika Urzędu Skarbowego (w dniu 26.11.2010 r. wystawiono stosowne tytuły wykonawcze). Z akt sprawy nie wynika, aby organ egzekucyjny stwierdził brak majątku, z którego można by prowadzić egzekucję. Nie ma więc mowy o zaistnieniu przesłanki określonej w art. 28 ust. 3 pkt 5 u.s.u.s. Należy przy tym podkreślić, że fakt, iż Skarżący posiada prawo własności nieruchomości oznacza, że mogą być one przedmiotem ustanowienia hipoteki przymusowej. Możliwości zabezpieczenia spłaty należności przemawia zaś za odmową umorzenia zaległości ubezpieczeniowych.

W ocenie Sądu organ nie dopuścił się również uchybień analizując, czy spłata należności pociągnie zbyt ciężkie skutki dla zobowiązanego. W pierwszej kolejności należy wskazać, że z akt sprawy nie wynika, aby Skarżący pozbawiony był możliwości zarobkowania. Podane przez niego dolegliwości zdrowotne takie jak duże bóle żołądka czy nogi nie oznaczają, że Skarżący nie jest w stanie podjąć jakiejkolwiek pracy. Z dołączonej dokumentacji medycznej nie wynika, aby Skarżący cierpiał na konkretne jednostki chorobowe, które uniemożliwiłyby mu codzienne funkcjonowanie i podejmowanie pracy zarobkowej. W oświadczeniu o stanie rodzinnym i majątkowym, jak również we wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawa a następnie w skardze, Skarżący podawał jedynie ogólnikowo, że jego stan zdrowia jest zły. Takie przedstawienie sytuacji zdrowotnej nie pozwala uznać, że skarżący znajduje się w ciężkim stanie zdrowia, który uniemożliwiałby mu codzienne zarobkowanie. Choroba, która mogłaby uzasadniać umorzenie należności musi mieć charakter przewlekły a więc taki, który wyłącza zobowiązanego z codziennego funkcjonowania i nie pozwala mu na zajęcie się sprawami zawodowymi (tak jest w przypadku choćby nowotworu czy też udaru mózgu). Podobnie wykazani przez Skarżącego członkowie rodziny nie są dotknięci przewlekłą chorobą, z którą wiązałaby się konieczność sprawowania stałej opieki. W związku z powyższym nie zachodzą okoliczności, które uniemożliwiałyby podjęcia starań w celu osiągnięcia dochodu a tym samym nie zachodzą przesłanki do umorzenia należności, wymienione w § 3 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia MGPiPS.

Z § 3 ust. 1 rozporządzenia MGPiPS wprost wynika, że to Skarżący ma wykazać, że nie jest w stanie opłacić należności. To skarżący ma więc przedstawić dowody wskazujące, że spłata należności pociągnie dla niego i jego rodziny zbyt ciężkie skutki. Wymóg ten ma istotne znaczenie przy ocenie przesłanki wymienionej w § 3 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia MGPiPS. Ustawodawca stwierdził, że o zbyt ciężkich skutkach dla zobowiązanego można mówić, gdy opłacenie należności z tytułu składek pozbawiłoby zobowiązanego i jego rodzinę możliwości zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych. Jednak aby uznać, że w konkretnej sprawie taka właśnie sytuacja zachodzi należy wcześniej stwierdzić, że skarżący wykazał, że podjął wszelkie działania, aby wykorzystać zdolność do pracy, a mimo to nie jest w stanie osiągnąć takich dochodów, które pozwalałyby jednocześnie na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych i spłatę zobowiązania.

W niniejszej sprawie Skarżący podaje, że nie posiada żadnych źródeł dochodów. Poprawę swojej sytuacji wiąże z otrzymaniem emerytury przez żonę, zasiłku przedemerytalnego, stara się również o uzyskanie grupy inwalidzkiej. Tego rodzaju pasywna postawa nie może być premiowana umorzeniem zaległości. Niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych powinna być brana pod uwagę przy umarzaniu zaległości, jeśli wynika ona z przyczyn niezależnych, obiektywnych, którym strona nie jest w stanie się przeciwstawić, mimo podjętego w tym kierunku wysiłku. Gdyby strona wykazała, że korzysta z możliwości, jakie daje status bezrobotnego a więc udział w kursach w celu zdobycia nowych kwalifikacji, czy programach mających na celu aktywizację osób bezrobotnych w jego wieku, a mimo to nie jest w stanie znaleźć pracy, można by stwierdzić, że nie jest w stanie zaspokoić podstawowych potrzeb życiowych z przyczyny obiektywnej, jaką jest sytuacja na rynku pracy (por. wyrok NSA z 23.04.2009 r., II GSK 884/08). Należy również wziąć pod uwagę, że Skarżący nie korzysta z żadnych form pomocy społecznej. To zaś wskazuje, że nie jest mu potrzebna pomoc Państwa aby zaspokoić niezbędne potrzeby związane z codziennym funkcjonowaniem. Z akt sprawy nie wynika, by Skarżący musiał ponosić nadzwyczajne wydatki związane choćby z wystąpieniem sytuacji losowej lub innego ciężkiego zdarzenia. Ponoszone przez niego opłaty takie jak rachunki za energię czy gaz bądź wykup leków w deklarowanej wysokości 50 zł mają charakter typowy jeśli chodzi o utrzymanie rodziny i same z siebie nie mogą stanowić przyczyny uzasadniającej umorzenia zaległości. Nie można również pominąć, że Skarżący, jak sam wskazał, oczekuje poprawy swojej sytuacji materialnej wraz z otrzymaniem emerytury żony. Jego obecne położenie nie ma więc charakteru stałego i może ulec poprawie. Wraz z otrzymaniem świadczenia emerytalnego, czy też przedemerytalnego zwiększyłyby się również możliwości spłaty ciążącej zaległości. Z tego też względu organ nie miał podstaw aby umarzać należności. Porównując zaś średniomiesięczny dochód przypadający na jednego członka rodziny Skarżącego z zadeklarowanymi przez niego wydatkami można uznać, że Strona ma możliwość spłaty zaległości w systemie ratalnym bez uszczerbku dla swojego utrzymania

W sprawie nie zachodzą również podstawy do umorzenia należności w oparciu o § 3 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia MGPiPS, skoro Skarżący nie powoływał się w ogóle na wymienione w tym przepisie okoliczności związane z zaistnieniem klęski żywiołowej lub innego nadzwyczajnego zdarzenia.

Mając powyższe na względzie należy stwierdzić, że zaskarżona decyzja została wydana w zgodzie z obowiązującymi przepisami prawa. Materiał dowodowy zebrany w toku postępowania wyjaśniającego jest wyczerpujący zaś wyciągnięte na jego podstawie wnioski znajdują odzwierciedlenie w zgromadzonej dokumentacji. Organ w toku postępowania przestrzegał zasad prowadzenia postępowania.

Z uwagi na przedstawione wyżej okoliczności sprawy Sąd skargę oddalił na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.).