Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Marek Krawczak (sprawozdawca), Sędziowie Sędzia WSA Bożena Dziełak, Sędzia WSA Grzegorz Nowecki, Protokolant referent stażysta Marika Krawczyńska, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 października 2012 r. sprawy ze skargi H. S. na interpretację indywidualną Ministra Finansów z dnia [...] września 2011 r. nr [...] w przedmiocie podatku dochodowego od osób fizycznych 1) uchyla zaskarżoną interpretację indywidualną, 2) stwierdza, że uchylona interpretacja indywidualna nie może być wykonana w całości.

W dniu 11 lipca 2011 r. został złożony wniosek z dnia 5 lipca 2011 r. H. S. (dalej: "Skarżąca") o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie opodatkowania kwoty zasądzonej przez Sąd.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny:

W dniu [...] sierpnia 2010 r. Wydział Odwoławczy Sądu Okręgowego w W. na mocy swojego postanowienia - przyznał Skarżącej odszkodowanie finansowe w kwocie 5000 zł. za przewlekłość postępowania w sprawie cywilnej o dział spadku i zniesienie współwłasności - toczącej się od 2007 r. przed Sądem Rejonowym w G. w oparciu o przepis zawarty w ustawie z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843, dalej "ustawa o skardze"). Zasądzone odszkodowanie w kwocie 5000 zł fizycznie Skarżąca otrzymała w dniu 22 października 2010 r. na konto w banku.

Skarżąca została wezwana do Urzędu Skarbowego w celu skorygowania złożonego zeznania PIT - 37 za rok 2010, gdzie wskazała roczny dochód pochodzący z ZUS oraz dochód w kwocie 5000 zł z tytułu przyznanego odszkodowania z Sądu. Z uwagi na fakt, iż świadczenie z ZUS jest rentą rodzinną po mężu inwalidzie wojennym i nie podlega opodatkowaniu oraz odszkodowanie z Sądu jest zwolnione z podatku, Skarżąca w zeznaniu PIT -37 nie przedstawiła kwoty przychodów za rok 2010 powołując się na przepis art. 21 ust. 1 pkt 3, 3a i 3b.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

Czy Skarżąca jest zobowiązana do odprowadzenia na rzecz Skarbu Państwa podatku od osób fizycznych w kwocie 344 zł z tytułu otrzymanego zadośćuczynienia?

Zdaniem Skarżącej, przyznane odszkodowanie zostało zwolnione z opodatkowania.

W interpretacji indywidualnej z dnia [...] września 2011 r., Minister Finansów nie podzielił stanowiska Skarżącej i stwierdził, że zasadzona kwota podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym na zasadach ogólnych, jako przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2010 r., Nr 51, poz. 307, ze zm., dalej: "u.p.d.o.f."), który zgodnie z treścią art. 45 ust. 1 omawianej ustawy należy wykazać w zeznaniu podatkowym składanym za rok, w którym nastąpiła jej wypłata.

W związku z powyższym rozstrzygnięciem, Skarżąca wniosła pismem z dnia 21 września 2011 r. wezwanie do usunięcia naruszenia prawa.

W odpowiedzi z dnia 26 października 2011 r. organ stwierdził brak podstaw do zmiany interpretacji indywidualnej.

Skarżąca, pismem z dnia 23 listopada 2011 r. wniosła skargę na indywidualną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną przez Ministra Finansów, wnosząc o jej uchylenie i zmianę na korzyść podatnika.

W uzasadnieniu Skarżąca wskazała, iż zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 3 i 3b u.p.d.o.f. wolne od podatku są: otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw. Skarżąca podniosła, iż Jej odszkodowanie było właśnie takim przypadkiem.

Sąd Rejonowy w G. jako płatnik zasądzonego zadośćuczynienia opierają się na treści wyżej przytoczonego przepisu, uznał zwolnienie podatkowe wynikające z ustawi nie sporządził informacji PIT- 8C i wypłacił w dniu 22 październik 2010 r. pełną kwotę 5000 wynikającą z orzeczenia Sądu Okręgowego w W..

Skarżąca wskazała, iż zwróciła się do Urzędu Skarbowego z zapytaniem, czy powinna wskażą w zeznaniu PIT otrzymaną kwotę odszkodowania. Niestety końcowa odpowiedź wbrew przepisom była twierdząca, z czym Skarżąca się nie zgadza. W dniu 30 kwietnia 2011 r. Skarżąca złożyła w Urzędzie Skarbowym zeznanie podatkowej rok 2010 (PIT- 37), gdzie w pozycji C pkt 5 wymieniła otrzymana kwotę z zaznaczeniem, iż nie podlega opodatkowaniu w oparciu o przepis art. 21 ust. 1 pkt 3b u.p.d.o.f. W dniu 1 lipca 2011 r. otrzymała wezwanie Urzędu Skarbowego do złożenia korekty zeznania z powodu nie wypełnienia zeznania podatkowego. Niniejsze wezwanie Strona zrealizowała w dniu 5 lipca 2011 r., wówczas Urząd Skarbowy zobowiązał Stronę do korekty zeznania podatkowego i zapłaty niesłusznego podatku z kosztami i odsetkami w łącznej sumie 370,80 zł.

Skarżąca stoi na stanowisku, iż było to niezgodne z prawem i domaga się zwrotu niesłusznie naliczonego i pobranego podatku.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie i podtrzymał w całości swoje stanowisko zawarte w wydanej przez siebie interpretacji.

Organ wyjaśnił, że użyte w art. 12 ust. 4 ustawy o skardze określenie "suma pieniężna" przesądza o tym, że kwota ta nie stanowi typowego naprawienia szkody. W ocenie organu ustawa nie różnicuje co prawda świadczeń odszkodowawczych w zależności od tego, czy dotyczą naprawienia szkody majątkowej, czy niemajątkowej, jednakże otrzymana przez Skarżącego kwota nie ma charakteru odszkodowania ani zadośćuczynienia. W tej sytuacji świadczenie to nie może korzystać ze zwolnienia od podatku dotyczącego odszkodowania (zadośćuczynienia). Wobec powyższego kwota ta podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym na zasadach ogólnych, jako przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ust. 1 u.p.d.o.f. Przychód taki, zgodnie z art. 45 ust. 1 u.p.d.o.f., należy wykazać w zeznaniu podatkowym składanym za rok, w którym nastąpiła wypłata. Według Ministra Finansów, Sąd jest zobligowany, na podstawie art. 42a ustawy, do sporządzania i przekazania Skarżącemu oraz urzędowi skarbowemu właściwemu dla jego miejsca zamieszkania informacji PIT-8C o wysokości przychodu z innych źródeł w terminie do końca lutego roku następującego po roku wypłacenie przedmiotowej kwoty. Organ powołał się na orzeczenie WSA w Łodzi (sygn. akt I SA/Łd 768/09).

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 1 § 1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) sąd administracyjny sprawuje wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem. Takiej kontroli podlegają m.in. pisemne interpretacje przepisów prawa podatkowego wydawane w indywidualnych sprawach zgodnie z art. 3 § 2 punkt 4a ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2012 r., poz. 270 – dalej także w skrócie: p.p.s.a.). Na podstawie natomiast z art. 134 § 1 p.p.s.a. sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Spór w niniejszej sprawie dotyczy kwestii, czy świadczenie wypłacone Skarżącej na podstawie postanowienia Sądu Okręgowego w W. z dnia [...] sierpnia 2010 roku, objęte jest zwolnieniem podatkowym, jako odszkodowanie/zadośćuczynienie na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 lub 3b u.p.d.o.f.

Rozstrzygnięcie tej kwestii wymaga analizy charakteru prawnego przyznanej na rzecz skarżącego kwoty.

Negatywna ocena stanowiska Skarżącego została uzasadniona przez Organ dwoma okolicznościami. Po pierwsze Minister powołał się na wyrok WSA w Łodzi (sygn. akt. I SA/Łd 768/09), według którego nazwanie przez ustawodawcę, w art. 12 ust. 4 ustawy o skardze, wypłaconej kwoty "sumą pieniężną", a nie "odszkodowaniem" lub "zadośćuczynieniem", każe uznać, że kwota ta nie korzysta ze zwolnienia z art. 21 ust. 1 pkt 3b u.p.d.o.f. Po drugie Organ ocenił iż otrzymana przez Skarżącego kwota nie ma charakteru odszkodowania ani zadośćuczynienia.

Z tymi dwoma argumentami Ministra Finansów nie sposób się zgodzić.

Sąd zauważa, że o statusie kwoty otrzymanej na podstawie art. 12 ust. 4 ustawy o skardze świadczy nie jej nazwa, lecz rzeczywisty jej charakter, tytuł prawny i cel, jakiemu służy. Otóż kwota otrzymywana na tej podstawie ma zrekompensować negatywne przeżycia psychiczne i moralne związane z przewlekłością postępowania sądowego oraz z naruszeniem prawa (nie dobra osobistego) do rozpoznania sprawy sądowej bez zbędnej zwłoki (zob. orzeczenia SN o sygn. III SPP 163/05, III SPP 154/05 oraz SPK 10/05). Kwota ta, poza funkcją represyjną i prewencyjną, ma też znaczenie kompensacyjne. Inaczej mówiąc – ma na celu zadośćuczynienie za krzywdę, jaką strona poniosła wskutek wadliwie skonstruowanego systemu wymiaru sprawiedliwości albo wadliwe działającego systemu wymiaru sprawiedliwości w praktyce.

Minister Finansów ma rację twierdząc, że wypłacona Skarżącej kwota nie jest odszkodowaniem, o czym świadczy już to, że ustawa o skardze określa granice wypłacanej kwoty (od 2 000 zł do 20 000 zł), podczas gdy odszkodowanie ma z definicji pokrywać rzeczywistą szkodę. O słuszności tego poglądu Ministra Finansów świadczy też a contrario art. 15 ustawy o skardze – skoro uprawniona osoba może dochodzić odszkodowania poza otrzymaną sumą, to wypłacona jej uprzednio kwota nie może być takim odszkodowaniem. Niemniej organ niesłusznie uznał, że wypłacona kwota nie jest zadośćuczynieniem. Właściwy sąd zasądzając tę kwotę zobowiązany jest zbadać, czy uprawniona osoba poniosła jakąkolwiek krzywdę. Skoro więc krzywda jest przesłanką zasądzenia tej kwoty ("sumy pieniężnej"), to w istocie stanowi ona zadośćuczynienie za krzywdę.

Stosownie do art. 21 ust. 1 pkt 3b u.p.d.o.f. w brzmieniu z roku 2010, wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub ugodzie, z wyjątkami, które niewątpliwie w niniejszej sprawie nie wystąpiły. Otrzymana przez Skarżącą w roku 2010 suma pieniężna pełni rolę takiego właśnie zadośćuczynienia.

Skład orzekający w niniejszej sprawie podziela również stanowisko Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie wyrażony w wyroku z dnia 14 maja 2012 r., sygn. akt III SA/Wa 2145/11, że skoro Państwo przyjęło na siebie obowiązek zrekompensowania swoim obywatelom niedogodności wynikających z przewlekłych postępowań sądowych, to niezrozumiałe byłoby roszczenie tego samego Państwa o opodatkowanie tak uzyskanego przysporzenia majątkowego. Akceptując taki punkt widzenia należałoby uznać, że Państwo oczekuje korzyści wynikających z własnego, bezprawnego zaniechania realizacji prawa obywatela do rozpoznania sprawy sądowej w rozsądnym terminie.

Wykładni przepisu art. 21 ust. 1 pkt 3b u.p.d.o.f. dokonał również Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 16 grudnia 2011 r. , sygn. akt II FSK 1218/10. Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że kwota, o której mowa w art. 12 ust. 4 ustawy o skardze na naruszenie prawa do rozpoznania strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, ma charakter de facto zbliżony do zadośćuczynienia. Ponadto, wysokość sumy pieniężnej została określona w orzeczeniu sądu i nie dotyczyła prowadzonej działalności gospodarczej ani korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił, że istotą zwolnienia podatkowego przewidzianego w art. 21 ust. 1 pkt 3b u.p.d.o.f. jest to, że świadczenie nie wzbogaca beneficjenta w żaden sposób, lecz jedynie rekompensuje poniesioną stratę za naruszone prawo do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki (co nastąpiło na skutek nieprawidłowego działania lub bezczynności sądu).

Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził co prawda, iż w prawie cywilnym obok ustawowego pojęcia "odszkodowanie" lub "zadośćuczynienie" nie pojawia się określenie "suma pieniężna". Występuje one jedynie dla oznaczenia świadczenia wypłacanego w pieniądzu (art. 358 k.c., art. 3581 k.c. art. 8241 k.c.). Jednakże, trzeba zwrócić uwagę na treść art. 445 § 1 k.c., w którym jest mowa właśnie o "przyznaniu poszkodowanemu odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę".

Zgodnie ze stanowiskiem Naczelnego Sądu Administracyjnego pojęcie "suma pieniężna" jest charakterystyczne dla ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki. Jednakże, trudno – zgodnie z oczekiwaniem autora skargi kasacyjnej – utworzyć z niego odrębną kategorię, różną od znanego prawu cywilnemu odszkodowania i zadośćuczynienia, skoro charakter wypłaconego świadczenia na mocy przedmiotowej ustawy zbliżony jest właśnie do zadośćuczynienia.

Skład orzekający, tak jak Naczelny Sąd Administracyjny uważa, że niemal każda ustawa podatkowa przewiduje zwolnienia od podatku, tzn. sytuacje, w których nie dochodzi do opodatkowania, mimo iż spełnione są generalne przesłanki uzasadniające opodatkowanie. Określona kategoria stanów faktycznych lub prawnych (w przypadku podatku dochodowego od osób fizycznych jest to osiąganie dochodów) generalnie mieści się w ogólnych ramach przedmiotowo-podmiotowych danego podatku, ale przepis prawa wyłącza ją w sposób wyraźny od opodatkowania. Zwolnienia te najczęściej wprowadzane są ze względów celowościowych - wówczas, gdy ustawodawca uważa opodatkowanie danej sytuacji za niecelowe lub gdy poprzez udzielenie zwolnienia podatkowego chce stymulować pewnego rodzaju działalność - albo też ze względów sprawiedliwościowych – jeżeli opodatkowanie danej sytuacji byłoby niesprawiedliwe w sensie społecznym (A. Bartosiewicz i R. Kubacki – Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych – Komentarz 2010, Wyd. II). Właśnie z taką sytuacją mamy do czynienia w niniejszym przypadku, bowiem opodatkowanie przyznanej przez sąd sumy pieniężnej za krzywdę moralną spowodowaną przewlekłością postępowania – byłoby sprzeczne z ideą humanitaryzmu i wysoce niesprawiedliwe.

W konkluzji, podzielając pogląd wyrażony w wyroku WSA w Bydgoszczy z dnia 17 lutego 2010 r., sygn. akt I SA/Bd 680/09 oraz wyroku NSA z dnia z dnia 16 grudnia 2011 r., sygn. akt II FSK 1218/10, a nadto nie godząc się z poglądem zaprezentowanym w wyroku WSA w Łodzi (I SA/Łd 768/09), Sąd uznał, że otrzymana przez Skarżącą w roku 2010 suma pieniężna jest zwolniona z podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b u.p.d.o.f.

W dalszym postępowaniu Minister uwzględni ten pogląd Sądu.

Mając na uwadze powyższe rozważania i wnioski, Sąd na podstawie art. 146 § 1, art. 152 p.p.s.a. orzekł jak w sentencji wyroku. Z uwagi na zwolnienie Skarżącej od kosztów, Sąd w tym zakresie nie orzekł.