Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Sędzia NSA : Arkadiusz Cudak po rozpoznaniu w dniu 22 października 2010 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej zażalenia M. P. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach z dnia 16 sierpnia 2010 r., sygn. akt I SA/Ke 311/10 zwalniające skarżącą od kosztów sądowych w części w sprawie skargi na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w K. z dnia 2 kwietnia 2010 r., znak: [...] w przedmiocie podatku od towarów i usług za miesiąc sierpień 2004 r. postanawia: uchylić zaskarżone postanowienie w punkcie trzecim i w tym zakresie przekazać sprawę do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Kielcach.

Postanowieniem z dnia 16 sierpnia 2010 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach po rozpoznaniu wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie doradcy podatkowego, zwolnił M. P. od uiszczenia wpisu sądowego ponad kwotę 50 zł., oddalił wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych w pozostałym zakresie oraz oddalił wniosek o ustanowienie doradcy podatkowego, w sprawie ze skargi na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w K. z dnia 2 kwietnia 2010 r., znak: [...] w przedmiocie podatku od towarów i usług za miesiąc sierpień 2004 r.

W uzasadnieniu Sąd I instancji podał, że Skarżąca została wezwana do uiszczenia wpisu sądowego od skargi w kwocie 1500 zł. W dniu 28 czerwca 2010 r. Strona złożyła wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie doradcy podatkowego. We wniosku tym wskazała, że źródłem uzyskiwanego przez nią dochodu był zasiłek dla bezrobotnych w wysokości ok. 500 zł miesięcznie. Od połowy maja 2010 r. podjęła zatrudnienie z miesięcznym wynagrodzeniem w kwocie ok. 900 zł netto, lecz kwota ta ledwie wystarcza na pokrycie najniezbędniejszych potrzeb. Ponadto Skarżąca jest w ciąży i kierując się doświadczeniem spodziewa się z tego tytułu zwiększonych wydatków. Wraz z mężem i córką zamieszkuje u rodziców, którzy pokrywają koszty mieszkania. Mąż Skarżącej prowadzi działalność gospodarczą i z tego tytułu osiąga dochód w wysokości 700 zł miesięcznie. Skarżąca nie wykazuje majątku. Wnioskodawczyni oświadcza również, że we wszczętych wcześniej sprawach przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Kielcach przyznano jej prawo pomocy.

Powyższy wniosek na wezwanie Sądu Skarżąca uzupełniła pismem z dnia 8 lipca 2010 r., w którym określiła miesięczne koszty utrzymania rodziny na kwotę ok. 1300 – 2000 zł.

Postanowieniem z dnia 21 lipca 2010 r. referendarz sądowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach zwolnił Skarżącą od kosztów sądowych w zakresie obejmującym zwolnienie od uiszczenia wpisu sądowego od skargi ponad kwotę 50 zł, oddalił wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych w pozostałym zakresie oraz oddalił wniosek o ustanowienie doradcy podatkowego.

W dniu 12 sierpnia 2010 r. skarżąca złożyła sprzeciw od postanowienia kwestionując w nim odmowę ustanowienia doradcy podatkowego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach stwierdził, że sytuacja finansowa skarżącej nie wskazuje na to, by nie była ona w stanie ponieść całości kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny, a więc uzasadnia przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym, tj. uiszczenia wpisu w kwocie 50 zł. Sąd I instancji nie znalazł przesłanek do uwzględnienia wniosku w zakresie ustanowienia profesjonalnego pełnomocnika. Podniósł, że zwolnienie w zakresie całkowitym ma charakter wyjątkowy i powinien być stosowany w stosunku do osób charakteryzujących się ubóstwem. Skarżąca natomiast nie wykazała, aby taki wniosek zasługiwał na uwzględnienie.

Pismem z dnia 6 września 2010 r. Strona złożyła zażalenie na powyższe postanowienie, zaskarżając je w części, oddalającej wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu. W uzasadnieniu Skarżąca stwierdziła, że niezrozumiałe jest w jej ocenie stanowisko Sądu I instancji, uznające, że nie stać jej na uiszczenie całkowitego wpisu, a stać ją na ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika. Podniosła ponadto, że w wielu rozpoznawanych przez Sąd sprawach uzyskała zwolnienie od kosztów i ustanowiono dla niej pełnomocnika z urzędu.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zażalenie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie należy podkreślić, że podobna sprawa z zażalenia M. P. w zakresie zwolnienia od kosztów i ustanowienia pełnomocnika z urzędu, była już przedmiotem rozstrzygnięcia Naczelnego Sądu Administracyjnego w postanowieniu z dnia 17 sierpnia 2010 r., sygn. akt I GZ 277/10. Sąd rozpoznający niniejszą sprawę podziela stanowisko i argumentację zaprezentowaną w powołanym wyżej orzeczeniu.

Jak wynika z art. 246 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm., dalej "p.p.s.a.") przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej uzależnione jest od tego, czy osoba ta może ponieść jakiekolwiek koszty postępowania, co uzasadnia przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym (pkt 1), bądź też jej sytuacja majątkowa nie pozwala jej na pokrycie pełnej wysokości takich kosztów bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla niej i jej rodziny, co uzasadnia przyznanie jej prawa pomocy w zakresie częściowym (pkt 2). Przesłanką przyznania prawa pomocy osobie fizycznej jest jedynie jej sytuacja majątkowa i rodzinna.

W przedmiotowej sprawie M. P. wystąpiła z wnioskiem o przyznanie jej prawa pomocy w zakresie całkowitym. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach, oceniając oświadczenie Skarżącej uznał, iż Strona winna być zwolniona jedynie od opłaty od skargi ponad kwotę 50 zł. Sąd I instancji oddalił jednocześnie wniosek Strony o ustanowienie dla niej pełnomocnika z urzędu, stwierdzając, że Skarżąca nie wykazała w sposób dostateczny, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania. Stanowisko takie należy uznać za nieuzasadnione.

Jak słusznie zauważył Sąd rozpoznający powołaną na wstępie sprawę z dnia 17 sierpnia 2010 r., istnieje pewna niekonsekwencja w ocenionej przez Sąd I instancji sytuacji majątkowej Skarżącej. Z jednej strony Sąd pierwszoinstancyjny uznał, że sytuacja finansowa i rodzinna Skarżącej uzasadnia zwolnienie jej od kosztów sądowych w kwocie ponad 50 zł, a jednocześnie Sąd stwierdza, że Strona nie wykazała, iż nie jest w stanie ponieść kosztów związanych z ustanowieniem profesjonalnego pełnomocnika i z tego powodu odmawia przyznania prawa pomocy w zakresie ustanowienia tegoż pełnomocnika z urzędu. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego takie stanowisko stanowi naruszenie art. 246 § 1 pkt 1 p.p.s.a., bowiem Sąd I instancji, zwalniając ją z konieczności uiszczenia wpisu w wysokości ponad 50 zł, uznał z jednej strony, że Skarżąca nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny, przekraczających tę kwotę ale jest w stanie ponieść koszty ustanowienia pełnomocnika profesjonalnego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach powinien zatem dokonać ponownego zbadania sytuacji majątkowej Skarżącej, biorąc pod uwagę powyżej wskazane wątpliwości i po dokonaniu oceny rozstrzygnąć w kwestii przyznania stronie prawa pomocy w zakresie ustanowienia pełnomocnika z urzędu.

Mając na uwadze powyższe i uznając zaskarżone postanowienie za niezgodne z prawem, Naczelny Sąd Administracyjny orzekł jak w sentencji, na podstawie art. 185 § 1 w zw. z art. 197 § 2 p.p.s.a.