Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie : Przewodniczący: Sędzia NSA Małgorzata Jaśkowska (spr.) Sędziowie: Sędzia NSA Małgorzata Pocztarek Sędzia WSA del. Marian Wolanin Protokolant starszy inspektor sądowy Barbara Dąbrowska-Skóra po rozpoznaniu w dniu 18 października 2013 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej [...] od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 18 października 2012 r. sygn. akt II SA/Wa 692/12 w sprawie ze skargi [...] na decyzję Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych z dnia [...] grudnia 2011 r. nr [...] w przedmiocie przetwarzania danych osobowych 1. uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie do ponownego rozpoznania, 2. zasądza od Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych na rzecz [...] kwotę 180 (sto osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

W dniu 23 maja 2011 r. [...] skierował do proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej pod wezwaniem [...] w [...] pismo zawierające oświadczenie o wystąpieniu z Kościoła Katolickiego, jak również wniosek o uaktualnienie jego danych osobowych w księdze chrztu na podstawie art. 32 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2002 r. nr 101, poz. 926 ze zm. - dalej także jako ustawa), poprzez naniesienie adnotacji o wystąpieniu z Kościoła Katolickiego oraz przesłanie odpisu aktu chrztu z powyższym sprostowaniem.

W odpowiedzi na to pismo proboszcz parafii poinformował skarżącego, iż jest ochrzczony w [...], ale nie jest już parafianinem tej parafii i dlatego powinien się udać do proboszcza parafii, na terenie której mieszka. Przesłał również instrukcję dla właściwej procedury formalnego wystąpienia z Kościoła.

W dniu 14 czerwca 2011 r. zainteresowany wystąpił do Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych (dalej jako GIODO) o wydanie decyzji administracyjnej zobowiązującej proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej pod wezwaniem [...] w [...] do sprostowania jego nieaktualnych danych osobowych na podstawie art. 32 ust. 1 pkt 6 i art. 12 pkt 2 ustawy.

Decyzją z dnia [...] września 2011 r., nr [...], GIODO umorzył postępowanie w sprawie przetwarzania danych osobowych [...] przez Proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej pod wezwaniem [...] w [...].

W uzasadnieniu wskazał, iż zgodnie z art. 43 ust. 2 ustawy o ochronie danych osobowych, w odniesieniu do zbiorów, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 3 oraz zbiorów, o których mowa w ust. 1 pkt 1a, przetwarzanych przez Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencję Wywiadu, Służbę Kontrwywiadu Wojskowego, Służbę Wywiadu Wojskowego oraz Centralne Biuro Antykorupcyjne, nie przysługują mu uprawnienia określone w art. 12 pkt 2, art. 14 pkt 1, 3-5 oraz art. 15-18. Przepis art. 43 ust. 1 pkt 3 zwalnia z obowiązku rejestracji zbioru administratorów danych dotyczących osób należących do kościoła lub innego związku wyznaniowego, o uregulowanej sytuacji prawnej, przetwarzanych na potrzeby tego kościoła lub związku wyznaniowego. GIODO nie ma zatem prawa wydawania decyzji administracyjnych ani rozpatrywania skarg w sprawach wykonywania przez powyższe instytucje przepisów o ochronie danych osobowych.

Zdaniem organu Kościół Rzymskokatolicki niewątpliwie należy do instytucji o uregulowanej sytuacji prawnej, bowiem jego funkcjonowanie zostało unormowane w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. nr 78, poz. 483 ze zm.), w umowie międzynarodowej jaką jest Konkordat podpisany w dniu 28 lipca 1993 r. między stolicą Apostolską i Rzeczpospolitą Polską (Dz. U. z 1998 r. nr 51, poz. 318) oraz w ustawie z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. nr 29, poz. 154 ze zm.), w odniesieniu do której umowa międzynarodowa ma pierwszeństwo.

Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej w art. 2 stanowi, iż Kościół rządzi się w swych sprawach własnym prawem, swobodnie wykonuje władzę duchową i jurysdykcyjną oraz zarządza swoimi sprawami. Wskazany akt prawny określa zasady stosunku Państwa do Kościoła, w tym jego sytuację prawną i majątkową. W sprawach odnoszących się do Kościoła, nieuregulowanych tą ustawą, stosuje się natomiast powszechnie obowiązujące przepisy prawa, o ile nie są sprzeczne z wynikającymi z niej zasadami.

Konkludując GIODO podniósł, że z analizy przywołanych przepisów prawa wynika niezależność Kościoła Katolickiego oraz innych związków wyznaniowych o uregulowanej sytuacji prawnej w zakresie swojej działalności oraz posługiwania się swoim wewnętrznym prawem przy wykonywaniu władzy duchowej. Natomiast w związku z treścią art. 43 ust. 2 ustawy o ochronie danych osobowych, GIODO nie może prowadzić postępowania ukierunkowanego na wydanie merytorycznej decyzji administracyjnej ani też przeprowadzić czynności kontrolnych, z wyłączeniem prawa żądania złożenia pisemnych lub ustnych wyjaśnień oraz wzywania i przesłuchiwania osób w zakresie niezbędnym do ustalenia stanu faktycznego.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy decyzją z dnia [...] grudnia 2011 r., nr [...], GIODO utrzymał w mocy swoją wcześniejszą decyzję. W uzasadnieniu powtórzył i podtrzymał stanowisko zaprezentowane we wcześniejszym rozstrzygnięciu.

W skardze do wojewódzkiego sądu administracyjnego [...] zarzucił naruszenie art. 43 ust. 2 ustawy o ochronie danych osobowych. Wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości.

Wskazał, że pomimo dołączenia do skargi skierowanej do GIODO dowodu wystąpienia z Kościoła Katolickiego, organ ten umorzył postępowanie w sytuacji, kiedy winna być wydana merytoryczna decyzja.

W odpowiedzi na skargę GIODO wniósł o jej oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko.

Wyrokiem z dnia 18 października 2012 r., sygn. akt II SA/Wa 692/12 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę.

Z uzasadnienia orzeczenia wynika, iż w celu wykonania zadań określonych w art. 12 pkt 1 i 2 ustawy o ochronie danych osobowych GIODO, jego zastępca lub upoważnieni przez niego pracownicy Biura (inspektorzy), mają na podstawie art. 14 ustawy m.in. prawo żądać złożenia pisemnych lub ustnych wyjaśnień oraz wzywać i przesłuchiwać osoby w zakresie niezbędnym do ustalenia stanu faktycznego sprawy. Mogą również wydawać decyzje w sprawie ochrony danych osobowych.

Wskazane uprawnienia - zdaniem WSA - nie mają jednak charakteru bezwzględnego i podlegają ograniczeniu bądź nawet wyłączeniu w określonych sytuacjach. Jedną z nich przewiduje art. 43 ust. 2 ustawy, zgodnie z którym w odniesieniu do zbiorów, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 3 oraz zbiorów, o których mowa w ust. 1 pkt 1a przetwarzanych przez Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencję Wywiadu, Służbę Kontrwywiadu Wojskowego, Służbę Wywiadu Wojskowego oraz Centralne Biuro Antykorupcyjne, Generalnemu Inspektorowi nie przysługują uprawnienia określone w art. 12 pkt 2, art. 14 pkt 1 i 3-5 oraz art. 15-18.

Zbiory, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 3, to zbiory osób należących do kościoła lub innego związku wyznaniowego, o uregulowanej sytuacji prawnej, przetwarzanych na potrzeby tego kościoła lub związku wyznaniowego, które zwolnione są z obowiązku ich rejestracji.

W ocenie Sądu pierwszej instancji w stanie faktycznym niniejszej sprawy bezsporna jest okoliczność, że skarżący wystąpił do GIODO z żądaniem wydania decyzji administracyjnej zobowiązującej Proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej pod wezwaniem [...] w [...], jako administratora jego danych osobowych, do ich uaktualnienia poprzez naniesienie w księdze chrztu adnotacji o wystąpieniu z kościoła.

Jego żądanie dotyczyło więc zbioru, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy o ochronie danych osobowych, w którym dane przetwarzane są na potrzeby Kościoła Katolickiego. Kościół ten należy przy tym do instytucji o uregulowanej sytuacji prawnej, co wynika z Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, z umowy międzynarodowej - Konkordatu oraz ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej.

Zdaniem WSA Kościół Katolicki posiada autonomię w zakresie wykonywania władzy duchownej i jurysdykcyjnej oraz zarządza swoimi sprawami. Zasadnie zatem GIODO uznał, iż z uwagi na treść art. 43 ust. 2 ustawy o ochronie danych osobowych, nie był uprawniony do wydania w przedmiotowej sprawie decyzji administracyjnej rozstrzygającej ją co do istoty, czy też przeprowadzenia czynności kontrolnych. Mógł jedynie żądać złożenia pisemnych lub ustnych wyjaśnień oraz wzywać i przesłuchiwać osoby w zakresie niezbędnym do ustalenia stanu faktycznego i takie też działanie w niniejszej sprawie podjął.

W okolicznościach rozpatrywanej sprawy prawidłowe było zatem wydanie decyzji o umorzeniu postępowania na postawie art. 105 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jednolity Dz. U. z 2000 r. nr 98, poz. 1071 ze zm., aktualny tekst jednolity Dz. U. z 2013 r., poz. 267 - dalej jako k.p.a.) wobec jego bezprzedmiotowości.

Powyższy wyrok został w całości zaskarżony skargą kasacyjną wywiedzioną przez [...].

W środku odwoławczym orzeczeniu WSA zarzucono naruszenie:

I. przepisów prawa materialnego, tj.:

1. art. 43 ust. 2 w zw. z art. 43. ust. 1 pkt 3 ustawy o ochronie danych osobowych poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że spod kognicji GIODO wyjęte są zbiory danych osób, jedynie w oparciu o fakt prowadzenia takich zbiorów przez kościoły i związki wyznaniowe o uregulowanym stanie prawnym, bez względu na objęte takimi zbiorami dane osobowe, a w konsekwencji niewłaściwe jego zastosowanie;

2. art. 60 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) w zw. z art. 2 pkt 2a) i 5) ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (tekst jednolity Dz. U. 2005 r., Nr 231, poz. 1965 ze zm., dalej ustawa o wolności wyznania) poprzez nieuznanie za skuteczne wystąpienia z Kościoła Katolickiego na gruncie powszechnie obowiązującego prawa w Polsce i wskazania na wewnętrzne regulacje Kościoła Katolickiego jako podstawę do wystąpienia, co prowadzi do naruszenia art. 53 ust 1 i 2 Konstytucji RP, przyznających obywatelowi wolność wyznawania i przyjmowania religii według własnego wyboru,

II. przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

1. art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. 2002 nr 153, poz. 1269 ze zm. dalej jako p.u.s.a.) w zw. z art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm. - dalej jako p.p.s.a.) w zw. z art. 7, art. 77 § 1, art. 107 § 3 i art. 105 § 1 k.p.a. polegające na oddaleniu skargi oraz nieuchyleniu decyzji GIODO w obu instancjach, pomimo iż decyzje te zostały wydane bez zebrania i rozpatrzenia pełnego materiału dowodowego co skutkowało niewskazaniem w uzasadnieniach obu decyzji na jakich dowodach oparł się organ ustalając stan faktyczny sprawy,

2. art. 151 p.p.s.a. w zw. z art. 141 § 4 p.p.s.a. wobec nieprzedstawienia w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku takich ustaleń i dowodów, jakie mogłyby przemawiać za oddaleniem skargi oraz wobec całkowicie dowolnego ustalenia, że skarżący poprzez złożone oświadczenie woli na gruncie prawa cywilnego nie wystąpił skutecznie z Kościoła Katolickiego;

3. art. 1 §§ 1 i 2 p.u.s.a. w zw. z art. 3 § 2 pkt 1 p.p.s.a. w zw. z art. 145 § 1 pkt 1 Iit. b) i c) p.p.s.a. przez nieuwzględnienie skargi mimo naruszenia w toku postępowania przed organem administracji przepisów art. 6, art. 8 i art. 9 k.p.a. oraz art. 141 § 4 w zw. z art. 153 p.p.s.a poprzez niepełne przedstawienie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku stanu faktycznego i prawnego, przedstawienie niespójnej oceny prawnej oraz brak precyzyjnych wskazań co do dalszego postępowania.

[...] wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy WSA w Warszawie do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie na jego rzecz od organu kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu środka odwoławczego wskazał, iż rozpatrując zakres kompetencji organu w odniesieniu do ochrony danych osobowych, należy mieć na uwadze jak istotnymi współcześnie są informacje stanowiące dane osobowe. Z tej przyczyny wszelkie wyłączenia i ograniczenia stosowania ustawy oraz uprawnień kontrolnych GIODO nie mogą być interpretowane rozszerzająco, a zawężająco. Analizując art. 43 ust. 2 w zw. z art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy należy wskazać, że kompetencje organu są ograniczone w odniesieniu do zbiorów danych osobowych dotyczących osób należących do kościoła lub innego związku wyznaniowego, o uregulowanej sytuacji prawnej, przetwarzanych na potrzeby tego kościoła lub związku wyznaniowego. Niedopuszczalne więc jest przyjmowanie, że wyłączone spod kognicji GIODO są wszelkie zbiory poprzez sam fakt administrowania nimi przez kościół lub związek wyznaniowy o uregulowanej sytuacji prawnej.

Zgodnie z brzmieniem art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy o ochronie danych osobowych ustawodawca określił przesłanki wyłączenia kognicji organu ochrony danych osobowych w sytuacji gdy:

1. dane mogą dotyczyć jedynie osób należących do kościoła lub innego związku wyznaniowego, o uregulowanej sytuacji prawnej, oraz

2. przetwarzanie tych danych może być dokonywane wyłącznie na potrzeby tego kościoła lub związku wyznaniowego.

Przesłanki te muszą być spełnione łącznie, aby taki zbiór mógł pozostawać nieobjęty obowiązkiem rejestracji. Z uwagi na konstrukcję art. 43 ust 2 ustawy o ochronie danych osobowych odsyłającego do art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy jako przepisu, który określa co do jakiego rodzaju zbiorów danych osobowych wyłączone zostają określone w art. 43 ust 2 kompetencje GIODO, wskazane powyżej przesłanki znajdują odpowiednio zastosowanie.

Bezspornym pozostaje zatem - w ocenie wnoszącego skargę kasacyjną - iż podstawowym kryterium ograniczającym kompetencje organu w odniesieniu do zbiorów danych osób należących do kościoła lub innego związku wyznaniowego jest ich zakres, tj. objęcie zbiorem wyłącznie danych osobowych osób należących do kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej. Tym samym w momencie, gdy w zbiorze takim znajdują się dane osobowe osób nienależących do kościoła lub związku wyznaniowego, który administruje takim zbiorem, traci on przymiot zbioru danych osób należących, a tym samym nie jest objęty wyłączeniem, o którym mowa w art. 43 ust. 2 ustawy.

W celu ponownego wyłączenia powyższego zbioru danych spod kognicji GIODO konieczne jest wyłączenie z niego danych osób nienależących do tego związku. Może to nastąpić poprzez np. umieszczenie wzmianki, iż osoba której dane nadal znajdują się w zbiorze danych tego kościoła lub związku wyznaniowego, poprzez swoje oświadczenie woli wystąpiła z takiego kościoła lub związku wyznaniowego i tym samym kościół lub związek wyznaniowy zaprzestał przetwarzania danych takiej osoby.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 60 Kodeksu cywilnego w zw. z art. 2 pkt 2a) i 5) ustawy o wolności wyznania skarżący zakwestionował podważanie skuteczności wystąpienia z Kościoła Katolickiego w formie oświadczenia woli i odsyłanie w tym zakresie do wydanych w dniu 27 września 2008 r. przez Konferencję Episkopatu Polski "Zasad postępowania w sprawie formalnego aktu wystąpienia z Kościoła". Podkreślił, że jego działanie podjęte zostało na podstawie powszechnie obowiązujących przepisów prawa i nie było bezzasadne.

Konstytucja RP w art. 53 ust. 1 i 2 gwarantuje wolność wyznania i religii. Zgodnie z ust. 2 tego artykułu wolność religii oznacza wolność wyznawania lub przyjmowania religii według własnego wyboru, w związku z czym przepisy Konstytucji wskazują jednoznacznie na możliwość swobodnego wyboru religii. Tym samym wybór taki, jeśli jest gwarantowany przez przepisy powszechnie obowiązującego prawa powinien być również przez przepisy tego prawa realizowany i taką możliwość potwierdza art. 2 pkt 2a) ustawy o wolności wyznania. W związku z powyższym wskazywanie wewnętrznych regulacji danego związku wyznaniowego, jako jedynej podstawy do wystąpienia z niego jest niezgodne z przepisami obowiązującego w Polsce prawa.

Na marginesie skarżący kasacyjnie zauważył, iż dokument "Zasady postępowania w sprawie formalnego aktu wystąpienia z Kościoła" nie jest prawem obowiązującym nawet według wewnętrznych regulacji samego Kościoła Katolickiego, co wynika ze zmiany kanonów 1117 i 1124, które weszły w życie w Kościele Katolickim w kwietniu 2010 roku. Nadto aktualna doktryna Kościoła Katolickiego nie przewiduje możliwości formalnego wystąpienia, więc nie obowiązuje również instrukcja Konferencji Episkopatu Polski.

Według wewnętrznych regulacji Kościoła Katolickiego (kanon 455) wskazana instrukcja nigdy nie obowiązywała w Diecezji Rzeszowskiej, a tym samym nie obowiązywała proboszcza parafii miejsca chrztu skarżącego.

Ze względu na zawartą w kanonie 11 Kodeksu Prawa Kanonicznego zasadę znaną jako semel catholicus semper catholicus osoba ochrzczona w Kościele Katolickim pozostaje według niego katolikiem aż do śmierci. W związku z powyższym każda osoba, która chce wystąpić skutecznie z Kościoła Katolickiego nie ma możliwości dokonania tego na podstawie regulacji wewnętrznych, a jedynie na podstawie powszechnie obowiązujących przepisów prawa.

Odnosząc się do zarzutu niewyjaśnienia wszystkich okoliczności istotnych dla sprawy podniesiono, iż GIODO nie wskazał w decyzjach podstaw prawnych ich wydania, ponadto całe postępowanie ograniczył jedynie do skierowania zapytania do proboszcza w kwestii faktu wystąpienia skarżącego z Kościoła Katolickiego. Powyższe działanie było niezrozumiałe, ponieważ wystąpienie nastąpiło poprzez sam fakt złożenia prawidłowego oświadczenia woli przez skarżącego, na co przedstawiono odpowiednie dowody.

W sprawie najistotniejsze znaczenie ma fakt wystąpienia skarżącego z Kościoła Katolickiego, co organ pominął milczeniem, w ogóle nie odnosząc się do tej kwestii. Tym samym nie zostały wyjaśnione wszystkich istotne okoliczności sprawy, w szczególności prawidłowe i skuteczne wystąpienie skarżącego z Kościoła Katolickiego.

Zdaniem skarżącego w sprawie naruszone zostały również podstawowe zasady postępowania administracyjnego wyrażone w art. 6, 8 i 9 k.p.a.

Zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 6 k.p.a. organy administracji rozstrzygają kierowane do nich sprawy (działają) na podstawie przepisów prawa. Tymczasem GIODO odżegnał się od powyższej zasady uznając, niezasadnie i niezgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, swój brak kompetencji, co zostało zaakceptowane przez WSA.

Postępowanie administracyjne powinno być prowadzone w taki sposób by pogłębiać zaufanie obywateli do organów Państwa oraz świadomość i kulturę prawną obywateli (art. 8 k.p.a.). W sprawie skarżącego naruszono tę zasadę bowiem GIODO jako organ odpowiedzialny za kontrolę zgodności przetwarzania danych osobowych z obowiązującymi przepisami nie podejmuje w praktyce żadnych czynności, żeby obywatelowi zapewnić ochronę w istotnej materii jaką jest ochrona danych osobowych.

Rozważając naruszenie art. 8 k.p.a. należy mieć na uwadze - zdaniem skarżącego kasacyjnie - zapis art. 9 zdanie 2 k.p.a., zgodnie z którym organy administracji mają czuwać, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa. W tym celu organy administracji zostały zobligowane do udzielania stronom oraz uczestnikom niezbędnych wyjaśnień oraz wskazówek. Nie ulega wątpliwości, że w przedmiotowej sprawie skarżący nieznający prawa oraz działający bez profesjonalnego pełnomocnika powinien w tym zakresie otrzymać pomoc ze strony Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych. W szczególności, jeśli zdaniem GIODO droga obrana przez skarżącego nie jest właściwa dla osiągnięcia celu jakim jest sprostowanie jego nieaktualnych danych osobowych powinien wskazać zgodną z powszechnie obowiązującym prawem i odpowiednią do osiągnięcia założonego celu.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną GIODO wniósł o jej oddalenie. Organ uznał sformułowane zarzuty za oczywiście bezzasadne.

Z brzmienia art. 43 ust. 2 w zw. z art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy wyraźnie wynika, iż GIODO pozbawiony jest uprawnienia merytorycznego rozstrzygania w przedmiocie zbiorów osób należących do kościoła lub innego związku wyznaniowego. Kościół Katolicki oraz inne związki wyznaniowe o uregulowanej sytuacji prawnej w zakresie swojej działalności są zatem niezależne i przy wykonywaniu władzy duchowej posługują się swoim wewnętrznym prawem.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna jest uzasadniona.

Stosownie do treści art. 183 § 1 p.p.s.a., Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje konkretną sprawę w granicach zarzutów skargi kasacyjnej, biorąc z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania, która zachodzi w przypadkach przewidzianych w § 2 tego artykułu. W badanej sprawie nie występują jednak żadne z wad wymienionych we wspomnianym przepisie, które mogłyby świadczyć o nieważności postępowania prowadzonego przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie i których zaistnienie powodowałoby konieczność zakończenia sprawy, co do zasady, już na tym etapie postępowania kasacyjnego.

Zauważyć także trzeba, iż skarga kasacyjna powołuje obydwie podstawy kasacyjne przewidziane w art. 174 p.p.s.a. W takich przypadkach, co do zasady, w pierwszej kolejności badaniu podlegają zarzuty naruszenia prawa procesowego, co wynika z celowościowej wykładni art. 188 p.p.s.a.

Przechodząc do tej oceny należy wskazać - tytułem pewnego rodzaju uwag ogólnych - iż zgodnie z art. 25 ust. 3 Konstytucji RP stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie (...). W odniesieniu do kościoła lub związku wyznaniowego pojęcie autonomii użyte we wskazanym przepisie ustawy zasadniczej obejmuje więc m.in. swobodę wyłącznego ustalania celu jego istnienia (doktryny religijnej), prawo określania własnej struktury organizacyjnej, w tym decydowania o zasadach przystąpienia i wystąpienia z jego szeregów.

Wskazana autonomia nie oznacza jednakże braku jakiegokolwiek podporządkowania kościoła lub związku wyznaniowego przepisom powszechnie obowiązującego prawa np. o ochronie danych osobowych. Inaczej mówiąc, w tych kwestiach, które nie zostały mocą aktów prawnych przekazane kościołom lub związkom wyznaniowym do ich wyłącznego decydowania, zastosowanie znajdą przepisy prawa powszechnie obowiązującego, o ile oczywiście regulują konkretne zagadnienie.

Podkreślenia w tym miejscu wymaga, iż nie jest rolą sądów administracyjnych ani tym bardziej organów administracyjnych ocenianie wewnętrznych regulacji danego kościoła lub związku wyznaniowego w zakresie np. skuteczności i wymagań ustanowionego - tymi wewnętrznymi przepisami - aktu apostazji. Jak wyżej wskazano, zarówno kwestie związane z wstąpieniem jak i wystąpieniem z danego kościoła lub związku wyznaniowego są ich sprawą wewnętrzną, o ile nie dotykają uprawnień lub obowiązków danego podmiotu o charakterze zewnętrznym, gwarantowanych przepisami powszechnie obowiązującego prawa.

Z uwagi na to, że sprawa niniejsza dotyczy ochrony danych osobowych oraz wolności sumienia i wyznania, mamy w niej do czynienia z podstawowymi prawami obywatela, ulokowanymi w sferze prawa powszechnego. W konsekwencji sprawa ta musi zostać oceniona na gruncie przepisów powszechnie obowiązujących, tj. Konstytucji RP i ustaw.

Na tle powyższego NSA uznaje za zasadne zarzuty naruszenia przepisów postępowania przez organ i akceptujący jego działania Sąd pierwszej instancji. Uchybienie to polega na całkowitym uchyleniu się od próby oceny skuteczności złożonego oświadczenia o wystąpieniu w Kościoła Katolickiego w kontekście konstytucyjnej zasady wolności sumienia i wyznania oraz niezależności Kościoła Katolickiego i władz publicznych. Stanowi to w przypadku GIODO naruszenie art. 7 i 77 § 1 k.p.a., a w dalszej perspektywie art. 107 § 3 k.p.a.

Ocena skuteczności oświadczenia skarżącego złożonego w trybie przepisów Kodeksu cywilnego nie była we ogóle przedmiotem rozważań organu, który bazując tylko na informacji o braku dokonania formalnego aktu wystąpienia z Kościoła Katolickiego, przyjął iż jego kognicja jest w tej sprawie wyłączona.

Z kolei WSA, przy określaniu granic kompetencji GIODO nie wziął powyższej okoliczności pod rozwagę, choć jest ona najistotniejsza, przez co naruszył art. 141 § 4 p.p.s.a. zobowiązujący do kompleksowego wyjaśnienia motywów zajętego stanowiska.

Powyższe uniemożliwia zatem pełną i merytoryczną kontrolę instancyjną sprawy przez NSA.

Dodać wypada, iż ocena skuteczności oświadczenia skarżącego o wystąpieniu z Kościoła Katolickiego w kontekście prawa powszechnego była obowiązkiem organu i WSA z uwagi na treść art. 43 ust. 2 w zw. z art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy o ochronie danych osobowych. Wskazany przepis zawiera regułę wyłączającą kompetencje ochronne GIODO w sytuacji, w której zbiór prowadzony przez kościół lub związek wyznaniowy o uregulowanej sytuacji prawnej dotyczy jego członków. W sprawie nie dokonano więc ustalenia, czy w chwili rozstrzygania przez organ, skarżący należał do Kościoła Katolickiego, a więc czy można mu przypisać status członka tej wspólnoty.

W konsekwencji NSA na obecnym etapie uznaje za przedwczesne zarzuty naruszenia prawa materialnego polegające na ich błędnej wykładni. Prawidłowość stanowiska skarżącego w tym zakresie nie może zostać w chwili obecnej oceniona, bowiem Sąd pierwszej instancji uchylił się od odpowiedzi na istotne dla rozstrzygnięcia sprawy pytanie o dopuszczalność i skuteczność złożonego przez [...] cywilnoprawnego oświadczenia o wystąpieniu z grona wiernych Kościoła Katolickiego. Tym samym ocena sprawy pod kątem merytorycznym będzie możliwa co do zasady wówczas, gdy zostanie wcześniej wyjaśniona kwestia skuteczności oświadczenia woli o wystąpieniu z Kościoła Katolickiego.

Przy ponownym rozpoznawaniu sprawy WSA zobowiązany zostaje zatem do jednoznacznej oceny, czy GIODO w zaskarżonych decyzjach sprostał wyżej opisanym wymaganiom (oceny wystąpienia skarżącego z kościoła), widzianym i ocenianym w kontekście prawa powszechnie obowiązującego. Sąd pierwszej instancji oceni także, czy dowód w postaci pisemnego oświadczenia skarżącego o wystąpieniu z Kościoła Katolickiego powinien zostać oceniony na podstawie przepisów prawa powszechnego.

Niezbędne będzie również wyjaśnienie, jakie warunki musi spełnić osoba chcąca wystąpić z Kościoła Katolickiego i szukająca w tym względzie ochrony GIODO. W świetle art. 53 ust. 1 i 2 Konstytucji RP, każdy obywatel ma prawo wyboru religii i rezygnacji z jej wyznawania. Korzystając z wolności sumienia i wyznania obywatele mogą m.in. należeć lub nie należeć do kościołów i innych związków wyznaniowych.

Z tych względów Naczelny Sąd Administracyjny uznając, że skarga kasacyjna zasługuje na uwzględnienie, na podstawie art. 185 § 1 p.p.s.a. orzekł jak w sentencji wyroku.

O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono na podstawie art. 203 pkt 1 w związku z art. 205 § 2 i art. 209 p.p.s.a oraz § 14 ust. 2 pkt 2 lit. a) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r., poz. 490).