Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Sędzia NSA : Maria Dożynkiewicz (spr.) po rozpoznaniu w dniu 28 lipca 2009 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej zażalenia A. B. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 4 maja 2009 r., sygn. akt I SA/Wr 1867/07 w zakresie odmowy przyznania prawa pomocy w całości w sprawie ze skargi A. B. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w W. z dnia 22 października 2007 r. nr ... w przedmiocie podatku od towarów i usług za miesiące od maja do grudnia 2004 r. postanawia oddalić zażalenie.

Zaskarżonym postanowieniem z 4 maja 2009 r., sygn. akt I SA/Wr 1867/07 Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu odmówił A. B. przyznania prawa pomocy w zakresie całkowitego zwolnienia od kosztów sądowych oraz ustanowienia doradcy podatkowego w sprawie ze skargi A. B. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w W. z 22 października 2007 r. nr ... w przedmiocie podatku od towarów i usług za miesiące od maja do grudnia 2004 r.

W uzasadnieniu Sąd ten wskazał, że skarżący po odmowie przyznania prawa pomocy ponownie wniósł o zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie pełnomocnika z urzędu, podnosząc, że jego sytuacja znacznie się pogorszyła - jest bezrobotnym, bez prawa do zasiłku, a od czerwca 2008 r. leczy się psychiatrycznie na depresję. Jego działalność gospodarcza przynosi straty. Wnioskodawca prowadzi gospodarstwo domowe wspólnie z rodzicami, nie posiada żadnych nieruchomości, oszczędności ani przedmiotów o wartości powyżej 3000 euro. Rodzice zaś uzyskują dochody z emerytur w kwotach netto 1751,46 zł i 1134,10 zł.

WSA uznał, że skarżący nie spełnia przesłanek do przyznania mu prawa pomocy zawartych w art. 246 § 1 pkt 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm., dalej p.p.s.a.), nie przedstawił on bowiem wyciągów z rachunków i lokat bankowych za ostatnie trzy miesiące ani dokumentów aktualizujących dane o jego sytuacji majątkowej w porównaniu z poprzednio złożonymi. Brak zatem przedstawienia pełnych okoliczności faktycznych związanych z sytuacją majątkową skarżącego nie pozwala na pełną ocenę tej sytuacji i nie przemawia za uznaniem zasadności wniosku o zwolnienie strony od obowiązku ponoszenia kosztów postępowania. Dodatkowo Sąd pierwszej instancji podniósł, że z jednej strony skarżący twierdzi, że pozostaje bezrobotnym, a z drugiej, że prowadzi działalność gospodarczą. Samo zaś wskazywanie na stratę z tej działalności nie dowodzi, że skarżący nie posiada środków pieniężnych. Za nieistotne (nieaktualne) w niniejszej sprawie uznał Sąd pierwszej instancji powoływane przez skarżącego zaświadczenie lekarskie z czerwca 2008 r.

W zażaleniu na powyższe postanowienie skarżący wniósł o jego zmianę poprzez przyznanie mu prawa pomocy we wnioskowanym zakresie. Skarżący ponownie wskazał na swoją sytuację i podkreślił, że zaskarżone postanowienie jest niezgodne z orzecznictwem sądów administracyjnych, Europejskiego Trybunału Praw Człowieka i rażąco narusza prawo skarżącego do sądu. Wskazał również na postanowienie NSA z 20 maja 2009 r., sygn. akt I FZ 131/09, w którym przyznano mu prawo pomocy w zakresie całkowitym.

Naczelny Sąd Administracyjny, zważył co następuje:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Przede wszystkim należy wskazać, że postanowieniem z 18 sierpnia 2008 r. WSA we Wrocławiu odmówił skarżącemu w niniejszej sprawie przyznania prawa pomocy w całości, zaś Naczelny Sąd Administracyjny postanowieniem z 5 listopada 2008 r. (I FZ 465/08) oddalił zażalenie strony na to postanowienie. W związku z powyższym ponowny wniosek strony o przyznanie prawa pomocy powinien być rozpoznany w świetle unormowań zawartych w art. 165 p.p.s.a. - zgodnie z którym postanowienia niekończące postępowania w sprawie mogą być uchylane i zmieniane wskutek zmiany okoliczności sprawy, chociażby były zaskarżone, a nawet prawomocne - i oceniony pod kątem zmiany okoliczności, jakie zaszły od czasu rozpoznania pierwszego wniosku.

Oceniając ponowny wniosek strony w świetle art. 165 p.p.s.a. stwierdzić należy, że stanowi on zasadniczo powtórzenie argumentacji, jaką zawierał wniosek wcześniejszy. Ta jednak, jak wyżej wspomniano, została już oceniona na etapie postępowania zakończonego wydaniem postanowienia z 1 sierpnia 2008 r, ocenionego też na etapie postępowania zażaleniowego. Przedstawiane przez skarżącego dane nie wskazują na taką zmianę jego sytuacji w stosunku do stanu poprzedniego, aby uzasadniona była zmiana wcześniejszego prawomocnego orzeczenia w przedmiocie prawa pomocy. Nie można uznać za taką zmianę okoliczności faktycznych wizyty u lekarza psychiatry i zażywanie leków antydepresyjnych - przedłożone zaświadczenie potwierdza bowiem jedynie wizytę u lekarza w celu uzyskania porady specjalistycznej, natomiast wypisana recepta na lek antydepresyjny nie może być uznana jako dokument potwierdzający niezdolność do pracy. Ponadto skarżący jakkolwiek wskazuje, że jest bezrobotny, nadal prowadzi działalność gospodarczą. Co prawda podkreśla jej nierentowność, jednak nie wskazuje, jakoby miał zamiar tę działalność z tego powodu zamknąć. Przedłożony przez skarżącego bilans przychodów i kosztów, z którego wynika, iż podatnik poniósł stratę, tworzony jest na potrzeby rozliczeń podatkowych, na podstawie których trudno oceniać realne korzyści z prowadzenia działalności gospodarczej w sensie ekonomicznym. Nie sposób również pominąć faktu, że skarżący nadal pozostaje na utrzymaniu rodziców, których dochody przekraczają minimum socjalne na trzyosobową rodzinę, a którzy są w świetle przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego zobowiązani do pomocy skarżącemu niezależnie od jego wieku (art. 87 - "Rodzice i dzieci są obowiązani do wzajemnego szacunku i wspierania się."). Ich sytuacja majątkowa, jako osób prowadzących ze skarżącym wspólne gospodarstwo domowe, podlega ocenie w ramach szeroko pojętej sytuacji majątkowej strony. Skoro bowiem strona twierdzi, że nie może samodzielnie ponieść kosztów postępowania, to konieczne jest zbadanie, czy również przy pomocy bliskich nie jest w stanie tego uczynić.

Nie ulega również wątpliwości, że skarżący nadal nie zastosował się w pełni do wezwań Sądu pierwszej instancji w celu udokumentowania jego sytuacji majątkowej. Nie przedłożył bowiem wyciągów z rachunków i lokat bankowych. Co prawda dopiero na etapie zażalenia podniósł, że nie posiada żadnych rachunków bankowych, trudno jednak uznać ten argument za wiarygodny, skoro przepisy regulujące prowadzenie działalności gospodarczej wymagają w określonych warunkach przeprowadzanie transakcji z nią związanych właśnie poprzez rachunek bankowy. Skarżący nie przedstawił również innych dokumentów potwierdzających jego sytuację majątkową, o których dostarczenie był wzywany, np. zestawienie wydatków rodziny.

Podnoszona przez skarżącego okoliczność przyznania mu prawa pomocy w innej sprawie sądowoadministracyjnej nie może sama w sobie stanowić argumentu uzasadniającego podobne rozstrzygnięcie w niniejszej sprawie. Nie do przyjęcia byłaby bowiem sytuacja, gdyby sąd rozpoznający sprawę, dla zachowania jednolitej linii orzeczniczej, rozstrzygał nie na podstawie akt tej sprawy, a jedynie w oparciu o stanowisko wyrażone w podobnej sprawie przez inny skład orzekający. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznając zarzuty zażalenia w oparciu o akta jednej konkretnej sprawy, ocenia pod względem zgodności z prawem jedynie zaskarżone postanowienie.

Trzeba również zaznaczyć, że prawo do sądu, na które powołuje się skarżący, nie jest prawem absolutnym, a jego realizacja jest zależna od różnych wymogów proceduralnych, jak np. odpowiedni termin dokonywania czynności, uiszczenie wpisu w prawidłowej wysokości. W razie braku środków na poniesienie kosztów postępowania, przyznanie prawa pomocy zależne jest od prawidłowego wykazania tej okoliczności, bowiem ciężar dowodu stosownie do art. 246 § 1 pkt 1 p.p.s.a. ciąży na stronie. Skoro zaś strona nie wykazała, iż spełnia przesłanki do przyznania jej prawa pomocy w zakresie całkowitym, to tym bardziej trudno uznać, aby wykazała, że jej sytuacja na tyle się pogorszyła, aby uzasadniona była zmiana prawomocnego orzeczenia w tym przedmiocie.

W związku z powyższym stwierdzić należało, że zaskarżone postanowienie, mimo że wydane z pominięciem regulacji art. 165 p.p.s.a., zawierało prawidłowe rozstrzygnięcie. Zatem nie znajdując podstaw do uwzględnienia zażalenia, należało stosownie do art. 184 w związku z art. 197 § 2 p.p.s.a. orzec jak w sentencji.