Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Ewa Pisula – Dąbrowska (spraw.), Sędziowie WSA Ewa Grochowska – Jung, WSA Adam Lipiński, Protokolant Maria Zawada, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 28 stycznia 2010 r. sprawy ze skargi M. Sp. z o.o. z siedzibą w R. na postanowienie Ministra Sprawiedliwości z dnia [...] października 2009 r. nr [...] w przedmiocie wysokości kosztów udostępnienia informacji publicznej 1) uchyla zaskarżone postanowienie oraz postanowienie je poprzedzające 2) zasądza od Ministra Sprawiedliwości na rzecz M. Sp. z o.o. z siedzibą w R. kwotę 200 zł (dwieście złotych) tytułem zwrotu uiszczonego wpisu sądowego oraz kwotę 240 zł (dwieście czterdzieści złotych) tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Minister Sprawiedliwości postanowieniem z dnia [...] października 2009 r. nr [...], na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 w zw. z art. 144 oraz art. 127 § 3 w zw. z art. 264 § 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.), utrzymał w mocy swoje wcześniejsze postanowienie z dnia [...] sierpnia 2009 r. nr [...], którym określił wysokość kosztów udostępnienia informacji publicznej [...] Sp. z o.o. z siedzibą w R.

Jako podstawę prawną określenia wysokości kosztów udostępnienia informacji publicznej w postaci dokumentacji postępowania o udzielenie zamówienia publicznego nr [...] w formie kserokopii, organ podał art. 15 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. Nr 112, poz. 1198 ze zm.) w zw. z art. 264 § 1 kpa.

W motywach uzasadnienia organ wskazał, że [...] Sp. z o.o. z siedzibą w R. wniosła o udostępnienie informacji publicznej w formie kserokopii dokumentacji postępowania o udzielenie zamówienia publicznego nr [...]. Stwierdził też, że żądane przez spółkę informacje stanowią informację publiczną, w rozumieniu ustawy o dostępie do informacji publicznej, a zatem w sprawie znajduje zastosowanie ustawa o dostępie do informacji publicznej. Podał, że podstawową formą udostępnienia informacji publicznej jest zapoznanie się z żądaną informacją, a także podniósł, że - jeśli żądanie dotyczy udostępnienia informacji w formie kserokopii, to wiąże się to z poniesieniem dodatkowych kosztów.

Organ stwierdził, że żądane przez spółkę informacje znajdują się w aktach, liczących łącznie 136 kart i koszt ich udostępnienia oszacowano na kwotę 136 zł, przyjmując założenie, iż sporządzenie kserokopii wynosi 1,00 zł za stronę (§ 15 ust. 2 zarządzenia Ministra Sprawiedliwości nr 61/05/DO z dnia 1 września 2005 r. w sprawie udostępniania informacji publicznej w Ministerstwie Sprawiedliwości). Nadto wyjaśnił, że wskazana wartość jest pochodną kosztów wykonania dokumentów, tj. kosztów zakupu papieru kserograficznego, zużycia tonera kserokopiarki, a także kosztów związanych z przygotowaniem materiałów i przesłaniem wykonanych kserokopii wnioskodawcy.

Powołując się na art. 15 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej organ stwierdził, że ma prawo pobrać od wnioskodawcy opłatę, odpowiadającą tym kosztom, bowiem opłata ta jest pochodną rzeczywiście poniesionego wydatku. Na poparcie swojego stanowiska organ przywołał wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie o sygn. akt II SA/Kr 1108/05. Nadto wskazał, że podobną "stawkę", tj. 1 zł za jedną stronę dokumentu przyjmuje się przy wydawaniu kserokopii dokumentów z akt sprawy cywilnej (art. 78 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych; Dz. U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.) i karnej (§ 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 2 czerwca 2003 r. w sprawie wysokości opłat za wydanie kserokopii dokumentów oraz uwierzytelnionych odpisów z akt sprawy; Dz. U. Nr 107, poz. 1006).

Powyższe postanowienie stało się przedmiotem skargi [...] Sp. z o.o. do tutejszego Sądu.

Wnosząc o uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz postanowienia je poprzedzającego, umorzenie postępowania i zwrot kosztów postępowania, skarżąca spółka podniosła, że ustalona przez organ opłata, w wysokości 136 zł (1 zł za stronę kserokopii), jest rażąco zawyżona. Podkreśliła, że ustawa o dostępie do informacji publicznej dopuszcza zwrot kosztów, nie przewiduje zaś pobierania pożytków z tytułu udostępniania informacji publicznej. Stwierdziła też, że inny organ centralny w tym samym czasie zażądał od spółki 8 gr za stronę kserokopii, co jest adekwatne do cen rynkowych.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje.

Skarga zasługuje na uwzględnienie.

W sprawie bezsporne jest, że dokumenty, o których kserokopie zwróciła się skarżąca spółka do Ministra Sprawiedliwości, stanowią informację publiczną, w rozumieniu ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. Nr 112, poz. 1198 ze zm.).

Istota sporu sprowadza się do oceny, czy udostępnienie informacji publicznej upoważniało organ do ustalenia kosztów jej udostępnienia, w wysokości 136 zł (1 zł za jedną stronę kserokopii), w kontekście zasady bezpłatności udzielania informacji publicznych oraz wyjątku w tej materii, określonym w art. 15 ustawy.

Podkreślić należy, iż ustawa o dostępie do informacji publicznej nie zawiera procedury udostępniania tych informacji, nie ustala zasad, reguł i trybu pobierania opłat z tego tytułu.

Stosownie do art. 15 ust. 2 ustawy o dostępnie do informacji publicznej, ustalenie wysokości opłaty za udostępnienie informacji publicznej w postaci kserokopii dokumentu następuje w formie aktu, stwierdzającego obowiązek poniesienia opłaty. Powyższy przepis nie wymaga jednak określenia wysokości kosztów w formie postanowienia, bowiem jest to akt z zakresu administracji publicznej, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm). Taki też pogląd zaprezentował Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 5 lutego 2008 r., LEX nr 357786, stwierdzając, że ustalenie wysokości opłaty za dostęp do informacji publicznej – art. 15 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej – nie następuje w drodze postanowienia, od którego przysługuje zażalenie, lecz w drodze aktu, stwierdzającego obowiązek poniesienia opłaty oraz ustalającego jej wysokość. Jest to akt z zakresu administracji publicznej, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Od takich aktów nie przysługuje zatem zażalenie, lecz wezwanie do usunięcia naruszenia prawa. Po dokonaniu takiego wezwania i bezskutecznym upływie terminu, przewidzianego do zajęcia stanowiska przez organ, bądź też po odmowie uwzględnienia wystosowanego wezwania, przysługuje skarga do właściwego sądu administracyjnego.

Z uwagi na stwierdzone uchybienia organu (wydanie postanowienia w tym przedmiocie), należało uchylić zaskarżone postanowienie oraz postanowienie je poprzedzające.

Niezależnie od powyższego stwierdzić należy, iż ustalona przez organ opłata, w wysokości 1 zł od strony kserokopii, na podstawie zarządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 1 września 2005 r. nr 61/05/DO w sprawie udostępnienia informacji publicznej w Ministerstwie Sprawiedliwości, nie znajduje umocowania ustawowego. Powyższe zarządzenie jest aktem wewnętrznym, wydanym w oparciu o art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów (Dz. U. z 2003 r. Nr 24, poz. 199 ze zm.), nie może zatem stanowić podstawy do innej wykładni, niż wynikająca z treści art. 15 ustawy o dostępie do informacji publicznej.

Stosownie do art. 15 ust. 1 omawianej ustawy, podmiot zobowiązany do udostępnienia informacji publicznej może pobrać od wnioskodawcy opłatę w wysokości odpowiadającej "dodatkowym kosztom" związanym ze wskazanym we wniosku sposobem jej udostępnienia lub koniecznością przekształcenia tych informacji. Wykładnia tego przepisu (w kontekście ogólnej reguły bezpłatności udzielania informacji publicznej – art. 7 ustawy) prowadzi do wniosku, że żądana opłata winna odpowiadać kosztom rzeczywistym, realnym, adekwatnym do poniesionych.

W rozpatrywanej sprawie de facto są to koszty wytworzenia kserokopii dokumentów.

W ocenie Sądu, w sytuacji, gdy cena rynkowa wykonania kserokopii wynosi 8 gr, żądana przez organ kwota 1 zł, dziesięciokrotnie przewyższająca ceny rynkowe, musi zostać uznana za opłatę nieekwiwalentną.

Nie ulega wątpliwości, że przepisy ustawy o dostępie do informacji publicznej nie uzależniają udostępnienia żądanych informacji od uiszczenia żądanej opłaty – "dodatkowego kosztu". Uprawnienie organu do jej pobrania powstaje dopiero po udostępnieniu informacji.

Z akt sprawy nie wynika, a wobec nieobecności pełnomocnika organu na rozprawie w dniu 28 stycznia 2010 r. nie można było ustalić, czy żądana przez wnioskodawcę informacja publiczna została mu udostępniona. Okoliczność ta jest o tyle istotna, że przedmiotowa ustawa przewiduje określoną w niej chronologię czynności.

Uprawnienie do określenia "dodatkowych kosztów" powstaje dopiero po udostępnieniu informacji. Przedwczesnym zatem jest ich ustalanie przed udostępnieniem żądanych informacji, tym bardziej, że taki akt rodzi zobowiązanie finansowe.

Ponownie rozpoznając sprawę, organ ustali i wykaże, że żądane informacje zostały skarżącej spółce udostępnione, a jeżeli tak, wyda stosowny akt, określający wysokość rzeczywiście poniesionych kosztów dodatkowych. Prawidłowo też pouczy stronę o przysługującym jej środku zaskarżenia, kwalifikując określenie wysokości kosztów jako akt, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Mając powyższe na uwadze Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i pkt 1 lit. c w zw. z art. 135 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, uchylił zaskarżone postanowienie oraz postanowienie je poprzedzające.

O kosztach orzeczono stosownie do art. 200 powołanej ustawy.