Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Grażyna Radzicka Sędziowie WSA Maciej Dybowski WSA Anna Jarosz ( spr ) Protokolant st. sekr. sąd. Małgorzata Błoszyk po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 września 2012 r. sprawy ze skargi W. S. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w P. z dnia (...) r. nr (...) w przedmiocie nie przyznania prawa do stypendium szkolnego, uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Kierownika Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w K. z dnia (...) r., nr (...)

Decyzją z dnia (...) r. nr (...) Kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w K. na podstawie art. 104 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm., dla kpa) oraz art. 90n ust. 1 w związku z art. 90d ust. 7, art. 90n ust. 7 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm., dalej ustawa o systemie oświaty bądź uso) nie przyznał prawa do stypendium szkolnego dla M. S. i W. S.

W uzasadnieniu wskazano, że wnioskiem z dnia (...) r. W. S. wystąpiła o przyznanie stypendium szkolnego dla dwóch córek. Warunkiem ubiegania się o stypendium jest spełnianie kryterium dochodowego, o którym mowa w art. 90d ust. 7 uso. Z materiału dowodowego zebranego w niniejszej sprawie wynika, że dochód na osobę w rodzinie wynosi (...) zł, a więc przekracza kryterium dochodowe uprawniające do ubiegania się o stypendium szkolne.

W odwołaniu W.S. podniosła przywołując treść art. 90d ust. 1, 7 i 8 uso oraz art. 8 ust. 4 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej, iż organ I instancji ustalając wysokość dochodu w przeliczeniu na każdego z członków rodziny wnioskodawczyni winien nie uwzględniać dochodów z tytułu dodatku do zasiłku rodzinnego w postaci jednorazowego świadczenia z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego. Uwzględniając zatem wysokość dochodów na jednego członka rodziny poniżej kwoty (...) zł uznać należało, że córkom odwołującej przysługuje stypendium szkolne.

Decyzją z dnia (...) r. nr (...) Samorządowe Kolegium Odwoławcze w P. (dalej SKO bądź Kolegium) na podstawie art. 127 § 2 oraz art. 138 § 1 pkt 1 kpa utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję.

W uzasadnieniu Kolegium wskazało, że zgodnie z art. 90 n ust. 6 uso wniosek o przyznanie stypendium szkolnego składa się do dnia 15 września danego roku szkolnego (...). Wniosek o przyznanie stypendium szkolnego odwołująca złożyła w dniu (...) r. w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w K., a więc prawie dwa miesiące po terminie. Dlatego też z tego względu należało odmówić przyznania przedmiotowego stypendium. Niezależnie od powyższego Kolegium stwierdziło, że odwołująca słusznie zauważyła, iż organ I instancji nieprawidłowo wliczył do obliczenia dochodu jednorazowy dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego.

W skardze pełnomocnik skarżącej wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji i decyzji ją poprzedzającej zarzucając naruszenie przepisów postępowania mającego istotny wpływ na wynik sprawy tj. art. 138 § 1 pkt 1 kpa w zw. z art. 7, 77 oraz 80 kpa oraz art. 90n ust. 6 i 7 uso poprzez błędne ustalenie, iż termin do złożenia wniosku o przyznanie stypendium szkolnego określono na dzień (...) r., podczas gdy zgodnie z ogłoszeniem opublikowanym na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej (dalej BIP) Urzędu Gminy K. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, a zatem na podstawie faktów powszechnie znanych również organowi, wskazano, ze termin do składania wniosków o przyznanie stypendium szkolnego w roku szkolnym (...) oznaczono dla uczniów w okresie czasu od dnia 1 października 2011 r. do 31 października 2011 r.; art. 138 § 1 pkt w zw. z art. 9 oraz art. 64 § 2 kpa oraz art. 90 n ust. 7 uso poprzez wydanie orzeczenia przez organ II instancji w oderwaniu od zasady należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które miały wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego i odmowę przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w zakresie uzasadnionego wypadku, co do uchybienia terminowi wskazanemu w dyspozycji normy art. 90n ust. 6 uso; art. 138 § 1 pkt 1 kpa w zw. z art. 8 kpa oraz art. 900n ust. 7 uso poprzez wydanie orzeczenia w oderwaniu od zasady pogłębiania zaufania obywatela do władzy publicznej i w konsekwencji błędnego uznania uchybienia przez skarżącą terminowi do złożenia przedmiotowego wniosku, podczas gdy strona zastosowała się do wytycznych organu Gminy K. GOPS; naruszenie przepisów prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy tj. art. 90n ust. 7 uso poprzez odmowę jego zastosowania, podczas gdy zgodnie z ogłoszeniem opublikowanym na stronie BIP Urzędu Gminy K. GOPS , a zatem na podstawie faktów powszechnie znanych również organowi, wskazano, że termin do składania przedmiotowych wniosków w roku szkolnym (...) oznaczono dla uczniów w okresie czasu od dnia 1 października 2011 r. do dnia 31 października 2011 r., co z kolei prowadzić winno do uznania jakoby istniał uzasadniony wypadek do złożenia wniosku o przyznanie stypendium szkolnego, o którym mowa w art. 90 n ust. 7 uso w okresie po dniu 15 września. 2011 r. W uzasadnieniu skargi pełnomocnik podkreślił, że zgodnie z publikacją Gminy K. GOPS na stronie BIP Urzędu Gminy K. – data wprowadzenia dokumentu (...) r. godz.(...), jako termin na złożenie przedmiotowego wniosku wskazano odmienny od określonego w treści art. 90n ust. 6 uso. Gmina ustaliła ten termin na daty - od 1 października 2011 r. do 31 października 2011 r.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji, zaznaczając ponadto, że ani z pisma Kierownika GOPS w K. z dnia (...) r. przekazującego akta sprawy, ani ze złożonego odwołania nie wynika, że organ I instancji ustalił inny, niż ustawowo obowiązujący termin do składania wniosków o przydział stypendiów szkolnych dla uczniów szkoły podstawowej. Kolegium nie może przyznać z całą pewnością czym kierowała się skarżąca składając wniosek po ustawowym terminie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Kontrola sądu administracyjnego, zgodnie z art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) i art. 3 § 1 i § 2 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tj. Dz. U. 2012..270, dalej ppsa) polega na badaniu zgodności z prawem zaskarżonych aktów administracyjnych. Kontrola ta sprowadza się do zbadania, czy w toku rozpoznania sprawy organy administracji publicznej nie naruszyły prawa materialnego i procesowego w stopniu istotnie wpływającym na wynik sprawy. Przy czym ocena ta jest dokonywana według stanu i na podstawie akt sprawy istniejących w dniu wydania zaskarżonego aktu. Na podstawie art. 134 § 1 ppsa, w postępowaniu sądowoadministracyjnym obowiązuje zasada oficjalności. Zgodnie z jej treścią, sąd nie jest związany zarzutami i wnioskami oraz powołaną podstawą prawną.

Przyczyną odmowy przyznania skarżącej stypendium szkolnego na córki uczęszczające do szkoły podstawowej było uznanie przez organ II instancji, że wniosek o przyznanie tego stypendium został wniesiony z uchybieniem terminu.

Przepis art. 90n ust. 2 ustawy o systemie oświaty stanowi, że świadczenia z pomocy materialnej o charakterze socjalnym są przyznawane na wniosek m. in. rodziców ucznia. Wniosek ten składa się do dnia 15 września danego roku szkolnego (ust. 6 powołanego art. 90n). przy czym w uzasadnionych przypadkach wniosek o przyznanie stypendium szkolnego może być złożony po upływie terminu, o którym mowa w ust. 6 (art. 90n ust. 7 ustawy o systemie oświaty). Świadczenia te mogą być również przyznanie z urzędu (art. 90n ust. 3 tego przepisu).

Określony w art. 90 n ust. 6 ustawy o systemie oświaty termin do złożenia wniosku o przyznanie stypendium szkolnego jest terminem prawa materialnego i jako taki nie podlega przywróceniu na podstawie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego. Jednolite jest bowiem stanowisko doktryny i judykatur, że tylko terminu procesowe mogą podlegać w przypadku ich uchybienia przywróceniu, natomiast terminy materialne, od których zachowania zależy możliwość dochodzenia przez stronę określonego uprawnienia nie podlegają przywróceniu, bowiem uprawnienie strony obwarowane określonym terminem, do którego może ona wszcząć postępowanie administracyjne z upływem przewidzianego terminu wygasa (B. Adamiak , J. Borkowski, Komentarz do kpa, C. H. Beck Warszawa 2011, s. 275). Oznacza to, ze w przypadku niezachowania terminu prawa materialnego strona nie może skutecznie domagać się jego przywrócenia w oparciu o uregulowania art. 58 i 59 kpa, zaś upływ terminu, którym strona mogła skutecznie wszcząć postępowanie administracyjne winien skutkować wydaniem negatywnego dla strony rozstrzygnięcia (por. wyrok NSA z dnia 16 czerwca 2009 r., I OSK 95.09 oraz postanowienie WSA w Bydgoszczy z dnia 5 listopada 2007 r., II SA/Bd 312/07, publ. cbios); również M. Pilich w Komentarzu do ustawy o systemie osowaty, wyd. ABC 2012, wyd. II, źródło Lex).

Przechodząc do oceny zaskarżonej decyzji i decyzji ją poprzedzającej stwierdzić należy, że organy orzekające naruszenia elementarnych zasad obowiązujących w postępowaniu administracyjnym.

Organy rozstrzygając sprawę związane były przepisami postępowania administracyjnego, w tym art. 7, art.8, art. 9, art. 75 § 1, art. 77 § 1 i art. 80 kpa. Zasada wyrażona w art. 7 kpa nakazuje organowi administracyjnemu podejmowanie wszelkich kroków niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, przy uwzględnieniu interesu społecznego i słusznego interesu obywatela. Rozwinięcie i doprecyzowanie tego ogólnego obowiązku stanowi art. 77 § 1 kpa, który jasno określa, ze to na organie ciąży obowiązek zgromadzenia całości materiału dowodowego i jego wyczerpującego rozpatrzenia. Nadto z art. 75 kpa wynika, ze co do zasady jako dowód w sprawie należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy.

Organy administracji publicznej obowiązane są prowadzić postępowanie w taki sposób, aby pogłębiać zaufanie obywateli do organów państwa oraz świadomość i kulturę prawną obywateli (art. 8 kpa). Ich obowiązkiem jest należyte i wyczerpujące informowanie stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenia ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Organy czuwają nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek (art. 9 kpa)..

W świetle powołanych przepisów ustaleniom poczynionym przez organ trudno przyznać walor wszechstronności, obiektywizmu i dbałości o interesy strony postępowania.

I tak wprawdzie zgodzić się należało z organem II instancji, że wniosek skarżącej został w istocie złożony po terminie, czego organ I instancji w ogóle nie zauważył, jednak wbrew przepisowi art. 90n ust. 7ustawy o systemie oświaty nie wzięto pod uwagę, że przepis ten dopuszcza w uzasadnionych przypadkach złożenie wniosku o przyznanie stypendium szkolnego po upływie terminu, o którym mowa w ust. 6, a więc po 15 września danego roku szkolnego.

Stanowi on tzw. klauzulę łagodzącą skutki materialnoprawne uchybienia terminu określonego w art. 90n ust. 6 ustawy o systemie oświaty. Oznacza to, że każdorazowo organy orzekające, w sytuacji, gdy ustalą, że wniosek o przyznanie stypendium szkolnego został złożony z uchybieniem terminu, powinny zbadać, czy mają do czynienia z uzasadnionym przypadkiem o jakim mowa w art. 90n ust. 7 ustawy o systemie oświaty.

W niniejszej sprawie natomiast organy w sposób lakoniczny podsumowały zaistniałą sytuację wskazując, iż przedmiotowy wniosek wpłynął po ustawowo obowiązującym terminie, dlatego też z tego względu należało odmówić przyznania stypendium szkolnego. Natomiast obowiązkiem organu było zbadanie w tej sytuacji, czy złożenie przedmiotowe wniosku nie było podyktowane jakimś "uzasadnionym przypadkiem". Organy nie poczyniły w tej kwestii żadnych kroków, a w ocenie Sądu koniecznym byłoby wysłuchanie skarżącej na okoliczność ustalenia przyczyny złożenia przedmiotowego wniosku dopiero w dniu (...) r.

Z treści skargi wynika bowiem, iż przyczyna uchybienia terminowi tkwiła w ogłoszeniu podanym na stronie internetowej BIP Urzędu Gminy K. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, które zawierało informację, iż termin składania wniosków o przyznanie stypendium szkolnego w roku szkolnym (...) oznaczono dla uczniów w okresie od dnia 1 października 2011 r. do dnia 31 października 2011 r.

W tym miejscu wskazać należy, że zgodnie z art. 8 ustawy z dnia 6 września 2011 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. Nr 112, poz. 1198, ze zm.) Biuletyn Informacji Publicznej tworzy się w celu powszechnego udostępniania informacji publicznej, w postaci ujednoliconego systemu stron w sieci teleinformatycznej. Podmioty, o których mowa w art. 4 ust. 1 i 2 obowiązane są do udostępniania w BIP informacji publicznych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1-3, pkt 4 lit.a)tiret drugie, lit. c) i d) i pkt. 5. Podmioty udostępniające informacje publiczne w BIP są obowiązane do oznaczenia informacji danymi określającymi podmiot udostępniający informację, podania w informacji danych określających tożsamość osoby, która wytworzyła informację lub odpowiada za treść informacji, dołączenia do informacji danych określających tożsamość osoby, która wprowadziła informację do BIP, oznaczenia czasu wytworzenia informacji i czasu jej udostępnienia, zabezpieczenia możliwości identyfikacji czasu rzeczywistego udostępnienia informacji. Na mocy rzeczonej ustawy wydane zostało rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 stycznia 2007 r. w sprawie Biuletynu Informacji Publicznej (Dz. U. z 2007 r. Nr 10, poz. 68).

W oparciu o przepisy w/w aktów należy stwierdzić, że BIP jest szczególnego rodzaju źródłem informacji, albowiem podlega szczegółowej regulacji ustawowej. Informacje w nim zawarte cechuje zatem ponadprzeciętna wiarygodność. Winny one być aktualne oraz umieszczone w taki sposób, aby dostęp do nich był łatwy i przejrzysty. Za niedopuszczalną w świetle obowiązujących przepisów należy uznać sytuację, w której dane umieszczone w BIP, a dotyczące tej konkretnej sprawy, a mianowicie terminu do składania wniosków o przyznanie stypendium szkolnego różnią się od terminów wskazanych w ustawie o systemie oświaty. W tej sytuacji strona nie może ponosić negatywnych konsekwencji błędów popełnionych w tej mierze przez organ.

Zatem powyższa okoliczność winna być rozważona przez organ w świetle art. 90n ust. 7 ustawy o systemie oświaty.

Niezależnie od powyższego wskazać należy na jeszcze jedną okoliczność, która wymagała rozważenia. W istocie bowiem nawet wówczas, gdy organy dochodzą do wniosku, że nie mają do czynienia z "uzasadnionym przypadkiem" z art. 90n ust. 7 ustawy o systemie oświaty, podstawę faktyczną wszczęcia i prowadzenia postępowania w tym trybie może stanowić informacja o sytuacji rodzinnej i materialnej danej osoby (por,. wyrok WSA w Olsztynie z dnia 13 sierpnia 2008 r., II SA/OL 440/08, Lex nr 504695). Organ administracyjny będąc w posiadaniu informacji o sytuacji danej osoby, która w świetle uregulowań o systemie oświaty spełnia warunki do przyznania pomocy materialnej o charakterze socjalnym, winien każdorazowo rozważyć celowość przyznania pomocy z urzędu. Przedmiotowa pomoc ma bowiem zmniejszyć różnice w dostępie do wspierania uczniów zdolnych. Poza tym skoro organy administracji publicznej czuwają nad tym, aby strony nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek (art. 9 zd. 2 kpa) to powinny zbadać z urzędu możliwość przyznania takiej pomocy (por. wyrok WSA w Gorzowie Wlkp. z dnia 7 kwietnia 2010 r., II SA/Go 91/10, publ. cbois).

Końcowo należy podkreślić, iż Kolegium prawidłowo uwzględniło zarzut skarżącej podniesiony w odwołaniu, że do obliczenia dochodu organ I instancji niesłusznie wliczył jednorazowy dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego. Zgodnie bowiem z art. 8 ust. 4 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 175 poz. 1362, dalej ustawa o pomocy społecznej bądź ups) do dochodu nie wlicza się m. in. jednorazowego pieniężnego świadczenia socjalnego, którym bez wątpienia jest przedmiotowy jednorazowy dodatek do zasiłku rodzinnego.

Tak, więc, dochód 4-osbowej rodziny skarżącej wynosi (...) zł, na który składa się wynagrodzenie małżonka skarżącej w wysokości (...) zł i świadczenie rodzinne w wysokości (...) zł., co w przeliczeniu na cztery osoby daje (...) zł, a więc dochód na osobę w rodzinie nie przekracza kryterium dochodowego, które zgodnie z art.8 ust. 1 pkt 2 ups wynosi 351 zł.

Rozpoznając ponownie sprawę organy winny mieć na względzie poczynione przez Sąd rozważania. W szczególności winny przeprowadzić ustalenia w zakresie opisanym w uzasadnieniu, co do przyczyny złożenia przedmiotowego wniosku po terminie wskazanym w ustawie o systemie oświaty i rozważyć zakwalifikowanie tej przyczyny jako "uzasadniony przypadek" zgodnie z art. 90 n ust. 7 ustawy o systemie oświaty, bądź rozważyć konieczność przyznania skarżącej świadczenia z urzędu zgodnie z art. 90n ust. 3 tej ustawy.

Mając na względzie wskazane wyżej naruszenia przepisów prawa materialnego (art. 90n ust. 3,6 i 7 uos) oraz przepisów postępowania (art. 7, art. 8, art. 9, art. 75 § 1, art. 77 § 1 i art. 80 kpa) Sąd na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c orzekł jak w sentencji wyroku.