Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Jolanta Dargas Sędziowie: WSA Maria Tarnowska (spr.) WSA Agnieszka Miernik Protokolant starszy sekretarz sądowy Ewelina Dębna po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 kwietnia 2011 r. sprawy ze skarg P. S., A. L. i H. R. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. z dnia [...] września 2003 r. nr [...] w przedmiocie ustanowienia prawa użytkowania wieczystego do gruntu nieruchomości [...] 1. stwierdza nieważność zaskarżonej decyzji; 2. stwierdza, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu; 3. zasądza od Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. na rzecz skarżących P.S., A. L. i H. R. solidarnie kwotę 60 (sześćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. decyzją z dnia [...] września 2003 r., po rozpatrzeniu odwołania od decyzji Prezydenta W. z dnia [...] listopada 2002 r., uchyliło punkty I, III, VI i podpunkt 2 i 4 punktu VII zaskarżonej decyzji nadając im nowe następujące brzmienie:

I. Ustanowić na lat 99 użytkowanie wieczyste do udziału wynoszącego 0,513 części gruntu o pow. [...] na rzecz A. J. Grunt, do którego ustanawia się prawo użytkowania wieczystego jest zabudowany budynkiem mieszkalnym 4 kondygnacyjnym, murowanym, o pow. użytkowej [...] m2, wzniesionym przed 1945 r., zawierającym 15 lokali mieszkalnych. W budynku tym sprzedano 8 lokali mieszkalnych o numerach [...] wraz z udziałami wynoszącymi 0,487 części przypadających właścicielom tych lokali w budynku i jego urządzeniach służących do wspólnego użytku ogółu mieszkańców, a także 0,487 części gruntu oddanego w użytkowanie wieczyste nabywcom tych lokali. Budynek ten, zgodnie z art. 5 dekretu o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze W., stanowi w 0,513 częściach własność dawnych współwłaścicieli.

III. Ustalić "czynsz symboliczny" z tytułu ustanowienia prawa użytkowania wieczystego do gruntu opisanego w pkt I i II decyzji w wysokości [...] zł. w sposób następujący:

1. "czynsz symboliczny" płatny jest z góry w terminie do dnia 31 marca każdego roku,

2. "czynszu symbolicznego" nie pobiera się za rok, w którym zostało ustanowione

prawo użytkowania wieczystego gruntu opisanego w pkt I decyzji.

Wysokość "czynszu symbolicznego" może ulec zmianie w przypadku zmiany uchwały Rady Gminy Warszawa-Centrum Nr [...] z dnia [...] października 2002 r. w sprawie ustalenia wysokości "czynszu symbolicznego" za użytkowanie wieczyste gruntów przejętych na rzecz Państwa w trybie dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze W. - stanowiących własność Gminy W.

VI. Odmówić A. J. ustanowienia prawa użytkowania wieczystego do udziału wynoszącego 0,487 części gruntu pow.[...], wraz z udziałami wynoszącymi 0,487 części przypadających właścicielom tych lokali w budynku i jego urządzeniach służących do wspólnego użytku ogółu mieszkańców, a także 0,487 części gruntu oddanego w użytkowanie wieczyste nabywcom tych lokali.

VII. Określić warunki zawarcia umowy notarialnej

2. Termin zawarcia umowy w formie aktu notarialnego zostanie wyznaczony po:

a/ przedłożeniu przez osobę wymienioną w pkt I decyzji protokołu przejęcia w zarząd i administrację 0,513 części budynku znajdującego się na gruncie oddawanym w użytkowanie wieczyste - od Zarządu Budynków Komunalnych M. - zawierającego rozliczenie ewentualnych nakładów poniesionych na remont budynku (który zgodnie z art. 5 dekretu stanowił własność dawnych współwłaścicieli) wykraczających poza zakres napraw bieżących,

b/ dokonaniu zmiany decyzji komunalizacyjnej przez Wojewodę [...] w części dotyczącej wyłączenia udziału 0,513 budynku mieszkalnego z komunalizacji na rzecz Gminy W,

4. 0,513 części budynku istniejącego na gruncie opisanym w pkt I decyzji użytkownik wieczysty powinien utrzymywać w należytym stanie, a w razie jego zniszczenia lub rozbiórki odbudować je w ciągu 5 lat od daty wystąpienia wymienionych okoliczności.

W pozostałej części Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję Prezydenta W.

Prezydent W. decyzją z dnia [...] listopada 2002 r. Nr [...], ustanowił na 99 lat na rzecz A. J. użytkowanie wieczyste do udziału wynoszącego 0,606 części gruntu o pow.[...]. Grunt ten zabudowany jest budynkiem mieszkalnym, 4 kondygnacyjnym, murowanym, o pow. użytkowej [...] m2, wzniesionym przed 1945 r., zawierającym 15 lokali mieszkalnych.

Prezydent W. tą sama decyzją ustanowił na lat 99 na rzecz A. J. użytkowanie wieczyste do gruntu o pow.[...]. Grunt ten nie jest zabudowany.

Prezydent W. odmówił ponadto A. J. ustanowienia prawa użytkowania wieczystego do udziału wynoszącego[...], z uwagi na sprzedanie 6 lokali

mieszkalnych ich najemcom o numerach [...], wraz z udziałami

wynoszącymi 0,394 części przypadających właścicielom tych lokali w budynku i jego urządzeniach służących do wspólnego użytku ogółu mieszkańców, a także 0,394 części gruntu oddanego w użytkowanie wieczyste nabywcom tych lokali.

Organ pierwszej instancji ustalił, że nieruchomość położona w W. była objęta działaniem dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy (Dz. U. Nr 50, poz. 279) z dniem 21 listopada 1945 r., tj. z dniem wejścia w życie dekretu przedmiotowa nieruchomość, na podstawie art. 1 powołanego dekretu, przeszła na własność gminy W., a od 1950 r. z chwilą likwidacji gmin - na własność Skarbu Państwa.

Następnie grunt przedmiotowej nieruchomości z dniem 27 maja 1990 r. stał się z mocy prawa własnością Dzielnicy-Gminy W., co potwierdził Wojewoda [...] decyzjami z dnia [...]. Zgodnie natomiast z art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 15 marca 2002 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy (Dz. U. Nr 41, poz. 361, z późn. zm.) przedmiotowy grunt stał się własnością Miasta W.

Od decyzji z dnia [...] listopada 2002 r. odwołał się [...]. Odnosząc się do zarzutów zawartych w odwołaniu Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. stwierdziło, że zaskarżona decyzja błędnie określa stan prawny nieruchomości, a zatem wielkości udziałów w niej Miasta W. i osób fizycznych. W budynku położonym na gruncie, którego dotyczy decyzja, poza wymienionymi w niej wyodrębnionymi jako oddzielne nieruchomości lokalami mieszkalnymi sprzedanymi osobom fizycznym z ustanowieniem na ich rzecz stosownego udziału w prawie użytkowania wieczystego tego gruntu, zostały wyodrębnione i sprzedane osobom fizycznym także lokale nr [...], z oddaniem ich właścicielom w użytkowanie wieczyste udziału w gruncie. Dla lokalu nr [...] urządzona została księga wieczysta Kw nr [...], natomiast dla lokalu nr [...] księga wieczysta Kw nr [...]. Mając na uwadze, że właściciele lokali nr [...] wnosili o zmianę zaskarżonej decyzji i ustalenie aktualnego stanu prawnego nieruchomości oraz uwzględniając fakt dysponowania pełnym materiałem dowodowym umożliwiającym ustalenie prawidłowych udziałów w nieruchomości Kolegium postanowiło dokonać w zaskarżonej decyzji zmiany wysokości udziału oddanego w użytkowanie wieczyste gruntu, a w pozostałej części utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję.

Kolegium nie podzieliło wątpliwości dotyczących kwestii czy budynek znajdujący się obecnie na nieruchomości jest tym budynkiem, który istniał tam przed wejściem w życie dekretu i jedynie został naprawiony po zniszczeniach wojennych, czy jest to budynek wzniesiony w miejsce poprzedniego, zniszczonego w tym stopniu, że do naprawy się nie nadawał. Zdaniem Kolegium opinia biegłego rzeczoznawcy majątkowego została oparta o dokumenty źródłowe.

Kolegium nie podzieliło również poglądu, że H. R. i A. L. będące najemcami na podstawie decyzji o przydziale lokali mieszkalnych w budynku położonym przy ul. [...] zostały pominięte jako strony postępowania, bowiem w rozumieniu przepisu art. 28 k.p.a., nie są one stroną postępowania zakończonego decyzją z dnia [...] listopada 2002 r. i nie przysługuje im od niej odwołanie, ponieważ decyzja ta dotyczy uprawnień byłego właściciela, wynikających z art. 7 ust. 1 i 2 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy i nie dotyczy ich interesu prawnego oraz nie nakłada na nie żadnego obowiązku prawnego. Decyzja organu pierwszej instancji nie jest wprawdzie dla lokatorek budynku położonego przy ul. [...] obojętna i w swoich skutkach dotyczy ich bezpośrednio, lecz narusza ona jedynie ich interes faktyczny a nie prawny.

Skargę na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. z dnia [...] września 2003 r. wniósł P. S., H. R. oraz A. L., wnosząc o uchylenie zaskarżonej decyzji oraz zasądzenie od organu drugiej instancji na rzecz skarżących kosztów postępowania. Skarżący zarzucili, że Kolegium w zaskarżonej decyzji nie ustosunkowało się do podniesionych w odwołaniu od decyzji z dnia [...] listopada 2002 r. zarzutów do ustanowienia użytkowania wieczystego gruntu pod budynkiem przy ul. [...] w W. wobec przyjęcia, że budynek ten po zniszczeniach wojennych był jedynie remontowany i naprawiany, a nie odbudowany całkowicie. Sporządzona na zamówienie strony postępowania, żądającego ustanowienia na jego rzecz użytkowania wieczystego gruntu A. J. opinia, na której bezkrytycznie oparł się Prezydent W., a następnie Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W., ustanawiając użytkowanie wieczyste gruntu pod budynkiem przy ul. [...], nie znajduje oparcia w dokumentach źródłowych, z których wynikałoby, że budynek nie był zniszczony i odbudowany, lecz że był jedynie uszkodzony i remontowany. Przeciwnie z treści tej opinii i aprobujących ją pism Prezydenta, a następnie Kolegium, wynika, że jej konkluzja sprzeczna jest z zawartymi w jej treści wywodami, biegły kwestionuje ustalenia zawarte w pierwotnych, a więc źródłowych dokumentach stwierdzających, że "budynek był całkowicie spalony" i "odbudowany całkowicie", oświadczając jedynie, że ustalenia te "są nieprawdziwe, a co najmniej nieprecyzyjne", nie przedstawiając źródłowych dowodów, z których by to wynikało. Źródłowe dokumenty w tej sprawie znajdują się w aktach dokonującego odbudowy budynku Biura Odbudowy Stolicy, znajdujących się w Archiwum Państwowym [...], z których wynika, że budynek przy ul. [...] ze względu na stopień zniszczeń wojennych nie spełnia warunków art. 5 dekretu z 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy.

H. R. i A. L., wbrew stanowisku Prezydenta W. i Kolegium, spełniają określone w art. 28 k.p.a. warunki uznania ich za strony postępowania w niniejszej sprawie. Są one najemczyniami mieszkań w budynku, którego postępowanie dotyczy, w obecnym stanie prawnym, stronami stosunku prawnego - najmu istniejącego między każdą z nich, a miastem W., jako wynajmującym. Mają one interes prawny w zachowaniu tego stosunku prawnego. Związane z nim i wynikające z niego ich prawa są odmienne aniżeli te, które byłyby ich udziałem w wypadku nabycia użytkowania wieczystego gruntu, na którym znajduje się dom, w którym najmują mieszkania i nabycia przez to własności tego domu przez A. J., który stałby się wobec nich wynajmującym im mieszkania. Pozbawiłoby to ich prawa nabycia własności najmowanych mieszkań na warunkach określonych jedynie dla najemców lokali będących własnością W.. Ponadto wynikłe z utrzymania w mocy zaskarżonej decyzji wygaśnięcie stosunku prawnego najmu pomiędzy każdą z nich a W. i powstanie tego stosunku prawnego pomiędzy nimi a osobą fizyczną A. J. zmieniłoby ich sytuację prawną przez możliwość zastosowania wobec nich postanowień art. 11 ust. 4, ust. 5 i ust. 7 ustawy z 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2001 r. Nr 71, poz. 733), jak również pozbawienia ich ochrony przed nieograniczonym zwiększaniem opłat czynszowych, do czego byłby uprawniony nowy właściciel budynku.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. podtrzymało swoje dotychczasowe stanowisko i wniosło o jej oddalenie.

Wyrokiem z dnia 18 kwietnia 2005 r., sygn. akt I SA 2560/03 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniósł P. S., domagając się jego uchylenia w całości i przekazania sprawy Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu do ponownego rozpoznania.

W wyniku rozpatrzenia skargi kasacyjnej Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 7 czerwca 2006 r., sygn. akt I OSK 924/05 uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie, w uzasadnieniu wskazując, iż w rozpatrywanej sprawie zachodzi przyczyna nieważności postępowania wskazana w art. 183 § 2 pkt 5 ppsa. Uczestnik postępowania A. J. zmarł [...] marca 2003 r. w [...]. Z tym dniem wygasło jego pełnomocnictwo udzielone K. C. (art. 43 ppsa). W prawa zmarłego zaś wstąpili [...]. Osoby te nie zostały zawiadomione o terminie rozprawy w postępowaniu sądowo – administracyjnym wszczętym skargą P. S., H. R. i A. L. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. z dnia [...] września 2003 r., a tym samym zostały pozbawione możliwości obrony swych praw, co skutkuje nieważnością postępowania na mocy art. 183 § 2 pkt 5 ppsa.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje.

Wojewódzki Sąd Administracyjny sprawuje, w zakresie swojej właściwości, kontrolę – pod względem zgodności z prawem – zaskarżonych aktów lub czynności organów administracji publicznej, przy czym kontrola Sądu sprowadza się do zbadania, czy organy administracji w toku rozpoznawania sprawy nie naruszyły prawa w stopniu mogącym mieć wpływ na wynik sprawy.

W myśl art. 190 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) Sąd, któremu sprawa została przekazana, związany jest wykładnią prawa dokonaną w tej sprawie przez Naczelny Sąd Administracyjny.

Rozpatrując ponownie sprawę należy wskazać, iż przepis art. 10 § 1 kpa ustanawia ogólną zasadę udziału strony w postępowaniu. Należy zatem stwierdzić, że stroną postępowania administracyjnego jest stosownie do art. 28 kpa każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie, albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Stroną postępowania w sprawie dotyczącej odmowy ustanowienia prawa własności czasowej do gruntu nieruchomości warszawskiej jest zatem właściciel nieruchomości, bądź jego następcy prawni. W przypadku śmierci właściciela nieruchomości, obowiązkiem organu jest zatem ustalenie kręgu osób, które są jego spadkobiercami.

W tym miejscu wskazać należy, że ze znajdującego się w aktach sprawy Sądu II instancji - postanowienia Sądu [...], wynika, iż A. J. zmarł w dniu [...] marca 2003 r., a więc na ponad sześć miesięcy przed wydaniem w niniejszej sprawie przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. decyzji z dnia [...] września 2003 r. Oznacza to, że postępowanie prowadzone przez organ II instancji oraz wydana w wyniku rozpatrzenia odwołania decyzja skierowana została do osoby zmarłej, a więc osoby, która nie mogła mieć statusu strony w rozumieniu art. 28 kpa.

Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 14 listopada 2001 r., sygn. akt I SA 2462/99 (LEX nr 82653): "Wskazana wada postępowania jest istotna, prowadzenie postępowania administracyjnego w stosunku do osoby zmarłej i wydanie decyzji ocenione być musi jako rażące naruszenie prawa w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 2 kpa, jest to bowiem uchybienie w wyniku którego powstają skutki niemożliwe do zaakceptowania z punktu widzenia praworządności. Charakter strony przysługujący osobie fizycznej wygasa ze śmiercią. Oznacza to, że w stosunku do osoby zmarłej nie można wszcząć postępowania i wydać decyzji. Gdyby zaś doszło do wydania decyzji w stosunku do osoby zmarłej należy przyjąć, że jest ona obarczona wadą nieważności i nie wywołuje skutków prawnych (zobacz Małgorzata Stahl – glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 27 kwietnia 1983 r., II SA 261/83 –OSPIKA 1984, z. 5,poz. 108). Z powyższego względu należało uznać, że decyzje organów orzekających w sprawie naruszyły przepis postępowania w sposób, który mógł mieć istotny wpływ na wynik sprawy".

Skoro zatem w przedmiotowej sprawie doszło do wydania przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. decyzji w stosunku do osoby zmarłej, a więc osoby nie będącej stroną, przyjąć należało, że rozstrzygnięcie to obarczone jest wadą, o której mowa w art. 156 § 1 pkt 2 kpa co skutkować musi stwierdzeniem jego nieważności na podstawie art. 145 § 1 pkt 2 P.p.s.a. Przy czym dla oceny legalności zaskarżonej decyzji bez znaczenia jest fakt czy organ o śmierci ww. osoby w dacie rozstrzygania sprawy wiedział, czy też nie.

Tego rodzaju uchybienie wypełnia jednocześnie przesłankę upoważniającą Sąd zgodnie z art. 119 pkt 1 P.p.s.a. do rozpoznania sprawy w trybie uproszczonym.

Rozpoznając ponownie sprawę organ weźmie pod uwagę powyższe ustalenia, których treść ma istotne znaczenie dla przedmiotowej sprawy i określi właściwe strony postępowania, do których należy skierować podjętą w sprawie decyzję.

Mając na uwadze, że zaskarżona decyzja podlega wyeliminowaniu z obrotu prawnego ze wskazanej wyżej przyczyny, Sąd nie badał jej merytorycznie pod względem zgodności z prawem, uznając to za przedwczesne.

Wobec powyższego, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie na podstawie art. 145 § 1 pkt 2 p.p.s.a. orzekł jak w sentencji. O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 200 P.p.s.a.