Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Tomasz Szmydt Sędziowie WSA Iwona Kosińska (spr.) WSA Dariusz Pirogowicz Protokolant specjalista Joanna Pleszczyńska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 grudnia 2015 r. sprawy ze skargi Miasta [...] na decyzję Krajowej Komisji Uwłaszczeniowej z dnia [...] lipca 2015 r. nr [...] w przedmiocie odmowy stwierdzenia nieodpłatnego nabycia z mocy prawa przez gminę własności nieruchomości oddala skargę.

Krajowa Komisja Uwłaszczeniowa decyzją z dnia [...] lipca 2015 r., nr [...], po rozpatrzeniu odwołania Prezydenta Miasta [...] od decyzji Wojewody [...] z dnia [...] grudnia 2012 r., nr [...], odmawiającej stwierdzenia nieodpłatnego nabycia z mocy prawa z dniem 27 maja 1990 r. przez gminę Miasto [...] prawa własności zabudowanej nieruchomości Skarbu Państwa położonej w [...] przy ul. [...], oznaczonej jako działka nr [...] o powierzchni 4098 m2 (obecnie działki: nr [...] o powierzchni 443 m2 i [...] o powierzchni 3655 m2) i nr [...] o powierzchni 4390 m2, w obrębie [...], uregulowanej w księdze wieczystej KW nr [...], opisanej w karcie inwentaryzacyjnej nr [...], utrzymała w mocy zaskarżoną decyzję.

Z uzasadnienia zaskarżonej decyzji oraz akt sprawy wynika, że Prezydent Miasta [...] złożył do Wojewody [...] dokumentację inwentaryzacyjną mienia ogólnonarodowego (państwowego) obejmującą przedmiotową nieruchomość opisaną w karcie inwentaryzacyjnej nr [...], wnosząc o wydanie decyzji administracyjnej na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 32, poz. 191, ze zm.).

Po rozpatrzeniu złożonego wniosku Wojewoda [...] decyzją z dnia [...] grudnia 2012 r. odmówił stwierdzenia nieodpłatnego nabycia, z mocy prawa z dniem 27 maja 1990 r. przez gminę Miasto [...] prawa własności opisanej wyżej zabudowanej nieruchomości Skarbu Państwa. W uzasadnieniu organ wskazał, że ze złożonej dokumentacji inwentaryzacyjnej sporządzonej przez Komisję Inwentaryzacyjną Rady Miejskiej w [...] wynika, że przedmiotowa nieruchomość w dniu 27 maja 1990 r., tj. w dniu wejścia w życie ustawy z dnia 10 maja 1990 r., stanowiła własność Skarbu Państwa, jednak wobec zapisu w karcie inwentaryzacyjnej, że władającym przedmiotową nieruchomością w dniu 27 maja 1990 r. był Kombinat Maszyn [...] "[...]" w [...], organ I instancji zlecił sporządzenie przez przedsiębiorstwo Usług Geodezyjno-Kartograficznych "[...]" opracowania geodezyjnego. Z treści tego opracowania wynika, że w dniu 27 maja 1990 r. działka nr [...] o powierzchni 4098 m2 (obecnie działki: nr [...] o powierzchni 443 m2 i [...] o powierzchni 3655 m2) pozostawała w zarządzie Kombinatu Maszyn [...] "[...]" w [...] na podstawie decyzji Dyrektora Miejskiego Zarządu Geodezji i Gospodarki Terenami z dnia [...] lipca 1982 r., nr [...], natomiast działka nr [...] o powierzchni 4390 m2 pozostawała w zarządzie Kombinatu Maszyn [...] "[...]" w [...] na podstawie zaświadczenia Kierownika Wydziału Geodezji i Gospodarki Gruntami wspólnego dla wszystkich Dzielnic m. [...] z dnia [...] maja 1986 r., nr [...]. W tej sytuacji Wojewoda [...] stwierdził, że przedmiotowa nieruchomość objęta była prawem zarządu i nie znajdowała się w dniu 27 maja 1990 r., tj. w dniu wejścia w życie ustawy z dnia 10 maja 1990 r., we władaniu terenowego organu administracji państwowej stopnia podstawowego, co wykluczyło możliwość komunalizacji na podstawie art. 5 ust. 1 tej ustawy.

Nie zgadzając się z tą decyzją, Prezydent Miasta [...] wniósł odwołanie, podnosząc, że wbrew stanowisku organu I instancji zaświadczenie Kierownika Wydziału Geodezji i Gospodarki Gruntami z dnia [...] maja 1986 r. nie stanowi dokumentu potwierdzającego prawo zarządu dla Kombinatu Maszyn [...] "[...]", gdyż takim dokumentem może być tylko decyzja, zezwolenie lub umowa nabycia nieruchomości w drodze aktu notarialnego. Natomiast decyzja Dyrektora Miejskiego Zarządu Geodezji i Gospodarki Terenami z dnia [...] lipca 1982 r. orzeka o nieodpłatnym użytkowaniu terenu przyległego do czasu realizacji inwestycji, która również nie może potwierdzać prawa zarządu dla Kombinatu Maszyn [...] "[...]", istniejącego w obrocie prawnym w dniu 27 maja 1990 r.

Po rozpatrzeniu złożonego odwołania Krajowa Komisja Uwłaszczeniowa stwierdziła, że nie może ono zostać uwzględnione. W uzasadnieniu zajętego stanowiska organ odwoławczy przywołał treść art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych i wyjaśnił, że Wojewoda [...] nie w pełni wykorzystał zebrany materiał dowodowy, uznając na podstawie opracowania sporządzonego przez przedsiębiorstwo Usług Geodezyjno-Kartograficznych "[...]", że podstawowymi dowodami przemawiający za odmową stwierdzenia nabycia z mocy prawa z dniem 27 maja 1990 r. przedmiotowej zabudowanej nieruchomości przez Miasto [...] są:

- decyzja Dyrektora Miejskiego Zarządu Geodezji i Gospodarki Terenami z dnia [...] lipca 1982 r. (dotycząca działki nr [...] o powierzchni 4098 m2 - obecnie działki: nr [...] o powierzchni 443 m2 i [...] o powierzchni 3655 m2),

- zaświadczenia Kierownika Wydziału Geodezji i Gospodarki Gruntami wspólnego dla wszystkich Dzielnic m. [...] z dnia [...] maja 1986 r. (dotyczące działki nr [...] o powierzchni 4390 m2),

świadczące o tym, że działki te pozostawały w dniu 27 maja 1990 r. w zarządzie Kombinatu Maszyn [...] "[...]". W ocenie organu II instancji decyzja Dyrektora Miejskiego Zarządu Geodezji i Gospodarki Terenami z dnia [...] lipca 1982 r. potwierdzająca, że działka nr [...] o powierzchni 4098 m2 (obecnie działki: nr [...] o powierzchni 443 m2 i [...] o powierzchni 3655 m2) pozostawała w zarządzie Kombinatu Maszyn [...] "[...]" oraz zaświadczenie Kierownika Wydziału Geodezji i Gospodarki Gruntami wspólnego dla wszystkich Dzielnic m. [...] z dnia [...] maja 1986 r., wedle którego działka nr [...] o powierzchni 4390 m2 również pozostawała w zarządzie Kombinatu Maszyn [...] "[...]", nie przesądzają jednoznacznie, że w dniu 27 maja 1990 r. wskazana nieruchomość pozostawała w zarządzie Kombinatu Maszyn [...] "[...]". Dowodem takim jest natomiast stan księgi wieczystej i ujawnione w nim prawa. Zgodnie z księgą wieczystą KW nr [...], wedle stanu na 27 maja 1990 r., działka nr [...] stanowiła własność Skarbu Państwa w zarządzie Kombinatu Maszyn [...] "[...]" w [...]. Krajowa Komisja wskazała, że zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. z 2013 r. Dz. U. poz. 707, ze zm.) księgi wieczyste prowadzi się w celu ustalenia stanu prawnego nieruchomości. Przepis art. 3 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece stanowi, że domniemywa się, że prawo jawne z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym. Zgodnie z art. 7 tej ustawy rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych nie działa przeciwko: prawom obciążającym nieruchomość z mocy ustawy, niezależnie od wpisu; prawu dożywocia; służebnościom ustanowionym na podstawie decyzji właściwego organu administracji państwowej; służebnościom drogi koniecznej albo ustanowionym w związku z przekroczeniem granicy przy wznoszeniu budynku lub innego urządzenia; służebnościom przesyłu. Wyłączenie to nie znajduje zastosowania do komunalizacji z mocy prawa w trybie przepisów ustawy z dnia 10 maja 1990 r. Zdaniem organ odwoławczego ocena, czy powołane zaświadczenie ówczesnego terenowego organu administracji państwowej stopnia podstawowego stanowiło wystarczającą podstawę do ujawnienia prawa zarządu Kombinatu Maszyn [...] "[...]" w [...] przedmiotową nieruchomością Skarbu Państwa podlegało ocenie sądu wieczystoksięgowego. W postępowaniu prowadzonym na gruncie ustawy z dnia 10 maja 1990 r. organ administracji publicznej nie jest natomiast władny dokonać odmiennej oceny stanu prawnego nieruchomości, niż to wynika z treści księgi wieczystej na dzień 27 maja 1990 r.

Na decyzję Krajowej Komisji Uwłaszczeniowej skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie (uzupełnioną pismem z dnia 26 listopada 2015 r.) złożyła gmina Miasto [...], zarzucając zaskarżonej decyzji naruszenie art. 11 ust 1 pkt 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 32, poz. 191, ze zm.).

W uzasadnieniu skargi strona skarżąca wskazała, że Krajowa Komisja Uwłaszczeniowa błędnie przyjęła, że wpis do księgi wieczystej stanowi dowód potwierdzający istnienie w dniu 27 maja 1990 r. prawa zarządu Kombinatu Maszyn [...] "[...]". Wskazany wpis został bowiem dokonany w tej księdze wieczystej przez Państwowe Biuro Notarialne w [...] na postawie zaświadczenia z dnia [...] maja 1986 r. (w skardze błędnie wskazano datę 30 maja 1998 r.), nr [...]. Natomiast zgodnie z ówcześnie obowiązującą ustawą z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (t.j. z 1989 r. Dz. U. Nr 14, poz. 74, ze zm.), zaświadczenie Wydziału Geodezji i Gospodarki Gruntami Urzędu Dzielnicowego [...]-[...] nie potwierdza prawa zarządu dla Kombinatu Maszyn [...] "[...]". We wszystkich wcześniej obowiązujących przepisach, dotyczących ustanawiania odpłatnego prawa użytkowania oraz zarządu, był wymóg rozstrzygnięcia tej kwestii w drodze decyzji administracyjnej. Było to przedmiotem wyjaśnień Trybunału Konstytucyjnego, na przykład w wyroku z dnia 22 listopada 1999 r., sygn. U. 6/99 (OTK 1999/7/159), w którym szczegółowo opisano zbiór przepisów prawnych będących podstawą do podejmowania takich rozstrzygnięć. Na poparcie zasadności tego stanowiska strona skarżąca przywołała odpowiednie wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego. Równocześnie strona skarżąca podniosła, że decyzja Dyrektora Miejskiego Zarządu Geodezji i Gospodarki Terenami z dnia [...] lipca 1982 r., która orzekała o nieodpłatnym użytkowaniu terenu przyległego do czasu realizacji inwestycji, również w ocenie strony skarżącej nie może potwierdzić prawa zarządu dla Kombinatu Maszyn [...] "[...]", istniejącego w obrocie prawnym w dniu 27 maja 1990 r. Zdaniem strony skarżącej, z tych względów sporna nieruchomość w dniu 27 maja 1990 r. należała do terenowych organów administracji państwowej stopnia podstawowego, co wynika z art. 3 ust. 1 i 2 oraz art. 6 ust. 1 ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości i dlatego podlegała ona z mocy prawa komunalizacji na rzecz gminy Miasta [...]. W tej sytuacji wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji i poprzedzającą ją decyzji Wojewody [...] oraz zasądzenie kosztów postępowania sądowego.

W odpowiedzi na skargę Krajowa Komisja Uwłaszczeniowa wniosła o oddalenie skargi, podtrzymując swoją argumentację w sprawie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Przede wszystkim wyjaśnić należy, że sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem. Oznacza to, że w zakresie dokonywanej kontroli Sąd bada, czy organ administracji, orzekając w sprawie, nie naruszył prawa w stopniu mogącym mieć wpływ na wynik sprawy. Należy dodać, że zgodnie z treścią art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. z 2012 r. Dz. U. poz. 270, ze zm.) Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Analiza zebranego w niniejszej sprawie materiału dowodowego wskazuje na niezasadność skargi.

Poddane kontroli sądowej postępowanie administracyjne prowadzone było na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 32, poz. 191, ze zm.). Przepis ten stanowi, że jeżeli dalsze przepisy nie stanowią inaczej, mienie ogólnonarodowe (państwowe) należące do: 1) rad narodowych i terenowych organów administracji państwowej, 2) przedsiębiorstw państwowych, dla których organy określone w pkt 1 pełnią funkcję organu założycielskiego, 3) zakładów i innych jednostek organizacyjnych podporządkowanych organom określonym w pkt 1 – staje się w dniu wejścia w życie tej ustawy z mocy prawa mieniem właściwych gmin. Zgodnie zaś z treścią art. 11 ust. 1 tej ustawy składniki mienia ogólnonarodowego (państwowego), o których mowa w art. 5 ust. 1-3, nie stają się mieniem komunalnym, jeżeli:

1) służą wykonywaniu zadań publicznych należących do właściwości organów administracji rządowej, sądów oraz organów władzy państwowej,

2) należą do przedsiębiorstw państwowych lub jednostek organizacyjnych wykonujących zadania o charakterze ogólnokrajowym lub ponadwojewódzkim, z zastrzeżeniem przepisu art. 14,

3) należą do Państwowego Funduszu Ziemi, z zastrzeżeniem przepisu art. 15.

Istotą rozpatrywanej sprawy było zatem ustalenie i rozstrzygnięcie przez organy administracji orzekające w sprawie, czy w dniu wejścia w życie ustawy z dnia 10 maja 1990 r. Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych, czyli w dniu 27 maja 1990 r., sporne działki stanowiły mienie ogólnonarodowe (państwowe) i należały do rad narodowych lub terenowych organów administracji państwowej, czy też stanowiły mienie ogólnonarodowe należące do przedsiębiorstwa (pozostawały w jego zarządzie lub użytkowaniu) i z tego tytułu są na mocy powołanej ustawy wyłączone z komunalizacji.

Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem sądowym komunalizacja oparta na art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. następuje z mocy ustawy z dniem 27 maja 1990 r. w odniesieniu do mienia państwowego należącego w tym dniu do rad narodowych i terenowych organów administracji państwowej stopnia podstawowego. Wydawana w tej sprawie decyzja ma charakter deklaratywny, ponieważ komunalizacja następuje z mocy prawa, i potwierdza jedynie skutek wynikający wprost z tej ustawy. Przy komunalizacji w trybie powołanej ustawy znaczenie ma stan faktyczny i prawny mienia ogólnonarodowego istniejący w dniu 27 maja 1990 r. Do organu orzekającego należy więc zbadanie, czy mienie mające podlegać komunalizacji stanowi własność Skarbu Państwa oraz czy w tym czasie należało ono do terenowego organu administracji stopnia podstawowego. Przedmiotem postępowania komunalizacyjnego są więc wyłącznie przekształcenia własnościowe zachodzące pomiędzy Skarbem Państwa a gminą w odniesieniu do mienia ogólnonarodowego (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 18 września 2001 r., sygn. akt I SA 694/00, niepubl.).

Z analizy akt administracyjnych wynika, że ustalenia, które poczyniły organy w rozpatrywanej sprawie są prawidłowe i sprowadzają się do stwierdzenia, że sporne działki, jako pozostające w dniu 27 maja 1990 r. w zarządzie Kombinatu Maszyn [...] "[...]" w [...], nie spełniały warunku należenia do terenowego organu administracji państwowej stopnia podstawowego i dlatego nie mogły podlegać skomunalizowaniu z mocy prawa na rzecz Gminy Miejskiej [...]. Fakt pozostawania przedmiotowych działek w zarządzie (użytkowaniu) Kombinatu Maszyn [...] "[...]" potwierdzają zebrane w sprawie dokumenty, czyli:

- sporządzone przez przedsiębiorstwo Usług Geodezyjno-Kartograficznych "[...]" opracowanie geodezyjne,

- decyzja Dyrektora Miejskiego Zarządu Geodezji i Gospodarki Terenami z dnia [...] lipca 1982 r., nr [...] (dotycząca dawnej działki nr [...], k-159 i k-10 akt adm.),

- zaświadczenie Kierownika Wydziału Geodezji i Gospodarki Gruntami wspólnego dla wszystkich Dzielnic miasta [...] z dnia [...] maja 1986 r., nr [...] (dotyczące działki nr [...], k-156 akt adm.),

- wpisy w księdze wieczystej (KW nr [...], k-150 akt adm.) wedle stanu na 27 maja 1990 r., które potwierdzają, że działka nr [...] stanowiły własność Skarbu Państwa w zarządzie Kombinatu Maszyn [...] "[...]" w [...],

- zapisy księgi wieczystej KW [...] na dzień 27 maja 1990 r. (dotyczące działki nr [...], k-151 akt adm.),

- decyzja Wojewody [...] z dnia [...] czerwca 1992 r. stwierdzająca nabycie przez Kombinat Maszyn [...] "[...]" w [...] prawa użytkowania wieczystego nieruchomości Skarbu Państwa położonej w [...] przy ul. [...] (k-154 akt adm.),

- archiwalne wypisów z rejestru gruntów (k-165 i 164, 143 akt adm.),

- decyzja Urzędu Dzielnicowego z dnia [...] grudnia 1984 r. (dotycząca m.in. działki nr [...], k-15).

Zgodzić należy się z organem odwoławczym, że decydujące znaczenia w rozpatrywanej sprawie ma fakt wpisu do księgi wieczystej potwierdzającego istnienie w dniu wejścia w życie ustaw samorządowych (tj. w dniu 27 maja 1990 r.) prawa zarządu do spornej nieruchomości na rzecz Kombinatu Maszyn [...] "[...]". Zwrócić przy tym należy uwagę, że przedstawiony w skardze spór dotyczący wpisu prawa zarządu widniejącego w dacie 27 maja 1990 r. w księdze wieczystej nie może być rozstrzygnięty przez organy administracyjne. W niniejszej sprawie Wojewoda [...] działał bowiem jako organ administracji publicznej w rozumieniu przepisu art. 5 § 2 pkt 3 kpa, a przedmiotem niniejszej sprawy było stwierdzenie, w świetle przesłanek z art. 5 ust. 1 ustawy, możliwości nabycia przez Gminę Miasta [...] (wnioskodawcę) z mocy prawa z dniem 27 maja 1990 r. własności przedmiotowych nieruchomości. Wobec tego w kompetencji organu administracji publicznej prowadzącego postępowanie administracyjne nie leżało rozstrzyganie wskazanego wyżej sporu o prawo wpisane do księgi wieczystej, który jest sporem z zakresu prawa cywilnego (art. 1 w zw. z art. 2 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego). Takie stanowisko zostało zaprezentowane w orzecznictwie sądowoadministracyjnym (wyroki NSA z dnia: 28 stycznia 2005 r., sygn. akt I OSK 1064/04; 2 kwietnia 2008 r., sygn. akt I OSK 579/07; 22 grudnia 2011 r., sygn. akt I OSK 1823/11; 13 kwietnia 2012 r., sygn. akt I OSK 499/11).

Z treści art. 3 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece (t.j. z 2013 r. Dz. U. poz. 707, ze zm., dalej ukwh) wynika domniemanie prawne, że prawo jawne z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym. Domniemanie to działa na korzyść osoby wpisanej do księgi wieczystej. Obalenie tego domniemania mogłoby nastąpić w postępowaniu cywilnym o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym (art. 10 ust. 1 ukwh). Wówczas to domniemanie z art. 3 ust. 1 ukwh mogłoby upaść z chwilą prawomocnego wykreślenia zarządu Kombinatu Maszyn [...] "[...]" z księgi wieczystej. Trzeba mieć bowiem na uwadze, że wpis prawa zarządu widniejący od 1986 r. w księdze wieczystej był w dacie 27 maja 1990 r. prawomocnym orzeczeniem sądowym (art. 49 ukwh) i w związku z tym orzekający organ administracji publicznej jest nim związany (art. 365 § 1 Kpc), biorąc pod uwagę to, że dla komunalizacji z mocy samego prawa (art. 5 ust. 1) znaczenie ma stan faktyczny i prawny, istniejący w dacie wejścia w życie ustawy. Zatem powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej było środkiem prawnym, który mógłby obalić podstawę materialnoprawną wpisu prawa zarządu do księgi wieczystej i sam wpis tego prawa do księgi wieczystej. W postępowaniu sądowym sąd byłby właściwy badać, czy Kombinat Maszyn [...] "[...]" legitymował się prawem zarządu w dacie wpisu do księgi wieczystej i czy w związku z tym wpis prawa zarządu do księgi wieczystej był prawidłowy.

Oznacza to, że Wojewoda [...] przy ustalaniu przesłanki "należenia" spornej nieruchomości, o której mowa w przepisie art. 5 ust. 1 ustawy, trafnie oparł się na wpisie zarządu zawartym w księdze wieczystej, istniejącym w dacie 27 maja 1990 r. W tej sytuacji zasadna była odmowa komunalizacji na rzecz Gminy Miasta [...], ponieważ grunty państwowe oddane w zarząd Kombinatu Maszyn [...] "[...]", dla którego organem założycielskim był naczelny organ administracji państwowej (Minister Przemysłu), nie należały w sensie prawnym do rady narodowej i terenowego organu administracji państwowej stopnia podstawowego (art. 5 ust. 1 w związku z art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości) i skutkiem tego nie podlegały komunalizacji. Przyjęcie stanowiska strony skarżącej, prowadziłby do podważenia sensu instytucji ksiąg wieczystych jako publicznego rejestru urzędowego i skutków prawnych wpisów tam ujawnionych. Obalenie przewidzianego w art. 3 ukwh domniemania jest bowiem możliwe tylko na drodze sądowej w procesie o uzgodnienie stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, a także w każdym innym postępowaniu sądowym, w którym kwestia ta jest przesłanką rozstrzygnięcia (por. postanowienie SN z dnia 4 lutego 2011 r., sygn. akt III CSK 146/10, LEX nr 785276).

Podkreślić należy, że Sąd orzekający w niniejszym składzie uważa, że nie można wykorzystywać postępowania komunalizacyjnego do uzgodnienia treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Wszelkie spory o prawa do rzeczy nieruchomej wpisane w księdze wieczystej (w tym w dacie 27 maja 1990 r.) pozostają poza przedmiotem postępowania komunalizacyjnego. W postępowaniu komunalizacyjnym organ jest związany prawomocnym wpisem w księdze wieczystej czy też prawomocnym wyrokiem wydanym w postępowaniu uzgodnieniowym z art. 10 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Sąd powszechny prowadzący postępowanie uzgodnieniowe jest natomiast związany ewentualną ostateczną decyzją komunalizacyjną.

Odnosząc się do zarzutów skargi, że w ustawodawstwie obowiązującym w dacie 27 maja 1990 r. i we wcześniejszych przepisach prawa prawo użytkowania i zarządu państwowych jednostek organizacyjnych potwierdzała decyzja administracyjna lub umowa cywilnoprawna, a nie zaświadczenie lub decyzja ustalająca opłaty za zarząd, nie można pominąć okoliczności, że podstawą wpisu prawa zarządu Kombinatu Maszyn [...] "[...]" było zaświadczenie potwierdzające przekształcenie z mocy samego prawa (art. 87 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości) użytkowania w prawo zarządu. Podstawą prawną tegoż zaświadczenia nie był przepis art. 38 ust. 2 ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości, czy przepis art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach, które rzeczywiście wymagały do ustanowienia prawa użytkowania lub zarządu wydania decyzji administracyjnej. Sąd zwraca uwagę, że niejednokrotnie zaświadczenie było dokumentem potwierdzającym nabycie prawa do nieruchomości z mocy samego prawa. Tak było np. w przypadku przejęcia nieruchomości na cele reformy rolnej (art. 1 ust. 1 dekretu z dnia 8 sierpnia 1946 r. o wpisywaniu w księgach hipotecznych (gruntowych) prawa własności nieruchomości przejętych na cele reformy rolnej, Dz. U. Nr 39, poz. 233, ze zm.), czy nabycia nieruchomości w trybie przepisów o majątkach opuszczonych i poniemieckich (art. 7 dekretu z dnia 28 października 1947 r. o mocy prawnej ksiąg wieczystych na obszarze Ziem Odzyskanych i b. Wolnego Miasta Gdańska, Dz. U. Nr 66, poz. 410, ze zm.). W orzecznictwie sądowym dopuszczono, co do zasady, możliwość potwierdzenia na wniosek osoby ubiegającej się o wydanie zaświadczenia stanu prawnego wynikającego z posiadanych przez organ danych (art. 217 § 2 pkt 2 w zw. z art. 218 § 1 kpa), nawet gdy określony podmiot nabywał prawo do rzeczy z mocy samego prawa, a właściwe przepisy prawa materialnego nie przewidywały w sposób wyraźny, że potwierdzenie stanu prawnego winno nastąpić poprzez wydanie zaświadczenia (uchwała SN z dnia 20 września 1994 r., sygn. akt III CZP 102/94; uchwała SN z dnia 20 września 1994 r., sygn. akt III CZP 108/94; postanowienie SN z dnia 28 września 2011 r., sygn. akt I CSK 677/10). Potwierdzenie określonego stanu prawnego zaświadczeniem miało miejsce w przypadku istnienia niewątpliwego stanu prawnego nieruchomości. W sytuacji późniejszego ujawnienia się sporu o prawo rzeczowe nabyte z mocy prawa, gdy ustawa nie przewidywała potwierdzenia tego zdarzenia decyzją administracyjną, właściwą drogą ustalenia tego prawa była droga procesu cywilnego. Nie można zatem z góry wykluczyć, jeżeli chodzi o zastosowaną formę działania organu administracji, potwierdzenia w 1986 r. stanu prawnego przedmiotowego gruntu, wynikającego z przepisu art. 87 ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości, w oparciu o zaświadczenie wydane przez osobę upoważnioną w imieniu kierownika wydziału urzędu dzielnicowego jako terenowego organu administracji państwowej stopnia podstawowego o właściwości szczególnej do spraw gospodarki gruntami (art. 137 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 ustawy z dnia 20 lipca 1983 r. o systemie rad narodowych, Dz. U. Nr 41, poz. 185 ze zm., w związku z art. 3 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości).

Podsumowując: ujawniony w księdze wieczystej stan prawny nieruchomości istniejący w dacie 27 maja 1990 r. wskazuje wprost, że sporna nieruchomość znajdowała się w zarządzie wskazanego tym wpisem podmiotu. Domniemanie to nie zostało obalone przez stronę skarżącą przez przeciwstawienie jakiegokolwiek dowodu przeciwnego temu wpisowi.

Dodatkowo ze względu na postawione w skardze zarzuty wyjaśnić należy, że działka nr [...] o powierzchni 4098 m2 pozostawała w zarządzie Kombinatu Maszyn [...] "[...]" w [...] na podstawie decyzji Dyrektora Miejskiego Zarządu Geodezji i Gospodarki Terenami z dnia [...] lipca 1982 r., nr [...] dotyczącej uchylenia decyzji z dnia [...] kwietnia 1982 r., wygaśnięcia prawa użytkowania przez [...] Zakłady Przemysłu Bawełnianego "[...]" oraz przekazania oznaczonych działek w nieodpłatne użytkowanie innym podmiotom, co wynika bezpośrednio z treści decyzji. Zawarte w tej decyzji zastrzeżenie, że działka nr [...] zostaje przekazana na rzecz "[...]" w nieodpłatne użytkowanie "do czasu realizacji inwestycji" jest o tyle nieistotne, że skarżący nie wykazał, a z akt sprawy nie wynika, aby w tej części przed dniem 27 maja 1990 r. zawarty w niej zapis wywarł określony w decyzji skutek prawny. Prawidłowość tej oceny potwierdza zaś fakt wydania w dniu [...] czerwca 1992 r. decyzji stwierdzającej nabycie przez Kombinat Maszyn [...] "[...]" w [...] prawa użytkowania wieczystego nieruchomości Skarbu Państwa położonej w [...] przy ul. [...].

Wbrew zarzutom skargi organy administracji publicznej prowadziły postępowanie administracyjne w sposób prawidłowy, dokładnie ustaliły stan faktyczny i prawny w sprawie, a także właściwie zastosowały zarówno przepisy procedury administracyjnej, jak i przepisy prawa materialnego, a powody podjętych rozstrzygnięć wyczerpująco przedstawiły w uzasadnieniach wydanych decyzji.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. z 2012 r. Dz. U. poz. 270, ze zm.) orzekł jak w sentencji.