Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Jan Bała (spr.) Sędziowie NSA Hanna Kamińska Małgorzata Korycińska Protokolant Grzegorz Heleniak po rozpoznaniu w dniu 13 lipca 2010 r. na rozprawie w Izbie Gospodarczej skargi kasacyjnej I. J. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. z dnia 14 maja 2008 r. sygn. akt VI SA/Wa 2252/07 w sprawie ze skargi I. J. na decyzję Ministra Sprawiedliwości z dnia [...] października 2007 r. nr [...] w przedmiocie ustalenia wyniku egzaminu konkursowego na aplikację adwokacką oddala skargę kasacyjną.

Zaskarżonym skargą kasacyjną wyrokiem z 14 maja 2008 r., sygn. akt VI SA/Wa 2252/07, Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. oddalił skargę I. J. na decyzję Ministra Sprawiedliwości z [...] października 2007 r. Nr [...] w przedmiocie ustalenia wyniku egzaminu konkursowego na aplikację adwokacką.

Sąd orzekał w następującym stanie sprawy.

Komisja Egzaminacyjna do spraw aplikacji adwokackiej przy Ministrze Sprawiedliwości na obszarze właściwości Okręgowej Rady Adwokackiej w R. uchwałą z dnia [...] czerwca 2007 r., nr [...] stwierdziła, że I. J., otrzymała z egzaminu konkursowego na aplikację adwokacką 189 punktów, wobec czego uzyskała z tego egzaminu wynik negatywny.

Skarżąca odwołała się od powyższej uchwały do Ministra Sprawiedliwości wskazując, iż pytania egzaminacyjne nr 83 oraz 166 sformułowane zostały w sposób niejednoznaczny.

Minister Sprawiedliwości decyzją z dnia 18 października 2007 r. utrzymał w mocy zaskarżoną uchwałę, poddał analizie prawidłowość przygotowania egzaminu, jak i jego przebieg oraz odniósł się do poszczególnych pytań i odpowiedzi zakwestionowanych przez skarżącego w odwołaniu.

Omawiając pytanie nr 83 organ przytoczył jego treść, która brzmiała następująco: Według Kodeksu cywilnego, do rozporządzenia rzeczą wspólną potrzebna jest zgoda:

A. zwykłej większości współwłaścicieli,

B. kwalifikowanej większości współwłaścicieli,

C. wszystkich współwłaścicieli.

Skarżąca udzieliła odpowiedzi "A", podczas gdy zdaniem organu prawidłową była odpowiedź "C". Skarżąca podniosła, że pytanie to sformułowane zostało w sposób niejednoznaczny, ponieważ nie każde rozporządzenie rzeczą wspólną obligatoryjnie wymaga zgody wszystkich współwłaścicieli w rozumieniu art. 199 k.c. Według organu zarzuty skarżącej były chybione, gdyż pytanie było sformułowane prawidłowo, a odpowiedź na nie wynikała wprost z przepisu art. 199 k.c.

Odnosząc się do drugiego z zakwestionowanych przez skarżącą pytań, tj. pytania nr 166, które brzmiało: Zgodnie z ustawą o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz przy obliczaniu ich wysokości:

A. nie jest możliwe uwzględnienie okresów ubezpieczenia za granicą,

B. zawsze uwzględnia się wszystkie okresy ubezpieczenia za granicą,

C. zalicza się okresy ubezpieczenia za granicą, jeżeli tak stanowią umowy międzynarodowe.

organ wskazał, że w tym wypadku skarżąca udzieliła odpowiedzi "B", podczas gdy prawidłową była odpowiedź "C". Właściwa odpowiedź wynikała zdaniem organu wprost z przepisów prawa, a mianowicie z art. 8 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.).

W dniu 21 listopada 2007 r. I. J. złożyła skargę na decyzję Ministra Sprawiedliwości [...] z dnia [...] października 2007 r. W uzasadnieniu skargi podtrzymała argumentację zawartą w uzasadnieniu odwołania o wadliwości zakwestionowanego pytania nr 166, podnosząc także, iż w jej ocenie żadna z odpowiedzi nie była prawidłowa.

W odpowiedzi na skargę Minister Sprawiedliwości wnosząc o jej oddalenie - podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko zawarte w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. wskazując przyczyny oddalenia skargi I. J. wskazał, iż skarga nie zasługuje na uwzględnienie, albowiem zaskarżona decyzja Ministra Sprawiedliwości z dnia [...] października 2007 r. nie narusza przepisów prawa w sposób mogący mieć istotny wpływ na ostateczny wynik sprawy.

Zdaniem Sądu zarzut odnoszący się do pytania nr 166 jest zarzutem nietrafnym, albowiem właściwa odpowiedź wynika z art. 8 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.), który stanowi: przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz przy obliczaniu ich wysokości uwzględnia się okresy ubezpieczenia za granicą, jeżeli tak stanowią umowy międzynarodowe. Zdaniem Sądu I instancji rację ma skarżąca twierdząc, że po przystąpieniu Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej, przy ustalaniu prawa do świadczeń emerytalno-rentowych będą uwzględniane na równi z okresami polskimi okresy ubezpieczenia przebyte w państwie członkowskim Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Powyższy przepis umożliwia także zaliczenie okresów przebytych w państwach niebędących członkami Unii Europejskiej, z którymi Polska zawarła umowę międzynarodową w zakresie zabezpieczenia społecznego. Tego skarżąca nie uwzględniła i dlatego jej odpowiedź dotycząca jedynie uregulowań unijnych (wspólnotowych) nie mogła być uznana za prawidłową. W opinii Sądu I instancji przedstawiona w skardze argumentacja odnosząca się do tego pytania świadczy o tym, iż skarżąca wykazując znajomość odpowiednich przepisów prawnych, jednocześnie dokonywała ich interpretacji jedynie w kierunku zgodnym ze swoimi założeniami, nie przywiązując wagi do faktu, iż przepisy, na podstawie których powstały zaskarżone pytania testowe każdorazowo wprost regulowały poruszane kwestie prawne.

I. J. w skardze kasacyjnej domagała się uchylenia zaskarżonego wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach postępowania, w tym kosztach zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy (art. 174 pkt 2 ustawy p.p.s.a.), a mianowicie:

a) art. 134 § 1 p.p.s.a. poprzez dokonanie przez sąd rozstrzygnięcia jedynie w granicach uzasadnienia skargi i podniesionych w niej zarzutów zamiast w

granicach danej sprawy,

b) art. 151 ustawy p.p.s.a. poprzez oddalenie skargi, w sytuacji gdy była ona uzasadniona,

c) art. 145 § 1 ust 1 pkt a i c ustawy p.p.s.a. poprzez oddalenie skargi, w sytuacji gdy doszło do naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej wskazano, iż Skarżąca zaskarżyła decyzję Ministra Sprawiedliwości w całości, wnosząc o jej uchylenie lub zmianę. Skoro więc żądanie dotyczyło całego rozstrzygnięcia będącego przedmiotem skargi to niezależnie od treści uzasadnienia skargi Wojewódzki Sąd Administracyjny winien był zbadać całą sprawę, a więc również ustosunkować się do podnoszonych w postępowaniu przez skarżącą zarzutów i wnoszonych na ich poparcie argumentów wskazujących na nieprawidłowe sformułowanie pytania nr 83 testu egzaminacyjnego. Sąd zaś - opierając się wyłącznie na uzasadnieniu skargi - wywiódł, iż skarżąca odstąpiła od zarzutu dotyczącego nieprawidłowości w redakcji pytania nr 83, pomimo iż skarżąca nie zawarła w swojej skardze takiego twierdzenia.

Podkreślono również, iż Sąd pomimo braku ze strony skarżącej zarzutów dotyczących naruszenia przepisów ustawy Prawo o adwokaturze regulujących sposób przeprowadzania egzaminu konkursowego na aplikację adwokacką, stwierdził, iż "zakres odwołania obejmuje kontrolę prawidłowości ustalenia wyniku egzaminu (...) celem kontroli organu rozpatrującego odwołanie jest także sprawdzenie, czy zostały spełnione wszystkie wymogi formalne związane z procedurą oceniania testu egzaminacyjnego i obliczania ilości punktów". Stwierdził także, iż "sąd administracyjny nie może abstrahować w ramach prowadzonej kontroli sądowoadministracyjnej od konkretnych zarzutów merytorycznych sformułowanych przez stronę skarżącą w zakresie poszczególnych pytań testowych". Pomimo tych wywodów Wojewódzki Sąd Administracyjny w żaden sposób nie ustosunkował się do tego, czy w jego ocenie wszystkie wymogi formalne zostały spełnione i czy nie doszło do naruszenia przepisów przy podejmowaniu decyzji najpierw przez Komisję Egzaminacyjną a następnie przez Ministra Sprawiedliwości. W związku z powyższym w opinii skarżącej tak wąski zakres badania, kontroli przeprowadzonej przez sąd administracyjny pierwszej instancji mógł mieć wpływ na wynik sprawy. Bowiem zarówno w samym postępowaniu organów, jak i w merytorycznym ustosunkowaniu się do podnoszonych przez skarżącą zarzutów sąd wojewódzki mógłby dopatrzyć się nieprawidłowości i przychylić się do stanowiska skarżącej, gdyby przeprowadził analizę pytania nr 83.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną, Minister Sprawiedliwości wniósł o oddalenie skargi kasacyjnej oraz o zasądzenie kosztów postępowania.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna nie znajduje usprawiedliwionych podstaw.

Skarga ta została oparta wyłącznie na podstawie określonej w art. 174 pkt 2 p.p.s.a. – naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 151 p.p.s.a. poprzez oddalenie skargi, w sytuacji gdy była ona uzasadniona oraz naruszenia art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) i c) p.p.s.a. poprzez oddalenie skargi, w sytuacji gdy doszło do naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, stwierdzić należy, iż przepisy te dotyczą sposobu rozstrzygania przez Sąd I instancji.

Zgodnie z art. 145 § 1 pkt 1 p.p.s.a. sąd uwzględniając skargę na decyzję lub postanowienie uchyla decyzję lub postanowienie w całości albo w części, a w myśl art. 151 p.p.s.a. w razie nieuwzględnienia skargi sąd skargę oddala.

Uchybienie treści norm prawnych zawartych w powyższych przepisach mogło więc mieć miejsce, gdyby Sąd rozstrzygał w sposób nieprzewidziany w tych przepisach.

Poza tym naruszenie wskazanego przepisu art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) p.p.s.a. musi być widziane jako następstwo uchybienia przepisom prawa materialnego i co do zasady nie może stanowić samoistnej podstawy skargi kasacyjnej. Tymczasem kasator nie powoływał się na naruszenie przepisów prawa materialnego.

Z kolei ocena zarzutu naruszenia art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) p.p.s.a. (naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć wpływ na wynik sprawy) uzależniona jest od oceny wskazanego w skardze kasacyjnej naruszenia art. 134 § 1 p.p.s.a.

Zgodnie z tym przepisem Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

W skardze kasacyjnej trafnie podnosi się, iż granice niniejszej sprawy sądowoadministracyjnej wyznaczała sprawa, która została rozstrzygnięta w zaskarżonej decyzji Ministra Sprawiedliwości, a więc wynik egzaminu konkursowego na aplikację adwokacką w kontekście zakwestionowanych przez skarżącego prawidłowości pytań nr 83 i 166.

Stąd też, mimo iż skarżąca w skardze do Sądu Wojewódzkiego nie kwestionowała już prawidłowości pytania nr 83, to rzeczą Sądu I instancji badającego legalność zaskarżonej decyzji Ministra Sprawiedliwości była również ocena tej decyzji w zakresie pytania nr 83. W tym zakresie Sąd I instancji stwierdził, iż "skarżąca odstąpiła w skardze od zarzutu niewłaściwej oceny udzielonej na pytanie nr 83".

Poza tym uznał, że zaskarżona decyzja Ministra Sprawiedliwości nie narusza prawa w sposób mogący mieć istotny wpływ na wynik sprawy, gdyż Minister dokonał ponownego sprawdzenia ilości punktów uzyskanych przez skarżącą i stwierdził, iż wynik ustalony przez Komisję Egzaminacyjną jest prawidłowy.

W tej ogólnej ocenie Sądu I instancji mieści się również ocena pytania nr 83, z tym że z uwagi na to, iż skarżąca kwestionowała to pytanie w odwołaniu do Ministra Sprawiedliwości Sąd I instancji powinien prawidłowość tego pytania poddać szczegółowej analizie.

Można więc mówić o naruszeniu przez Sąd I instancji przepisu art. 134 § 1 p.p.s.a.

Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego naruszenie przez Sąd I instancji tego przepisu nie miało istotnego wpływu na wynik sprawy (art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) i art. 174 pkt 2 p.p.s.a.), gdyż kwestionowane pytanie nr 83 odpowiadało wymaganiom, którym powinny odpowiadać pytania, znajdujące się w zestawach egzaminacyjnych na aplikację adwokacką.

Naczelny Sąd Administracyjny w swoim orzecznictwie wielokrotnie podkreślał, że pytania (oraz podane w nich trzy propozycje odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa) powinny być sformułowane w sposób jasny, precyzyjny, jednoznaczny i niebudzący żadnych wątpliwości. Pytania testowe nie mogą przy tym wprowadzać w błąd uczestników konkursu, a sposób ich redagowania powinien być tak samo precyzyjny, jak precyzja, której wymaga się od kandydatów na aplikantów. Jedynie pytania spełniające te wymogi gwarantują, iż test na aplikację będzie stanowił rzetelną weryfikację osób biorących udział w egzaminie na aplikację adwokacką.

Oceniając w tym kontekście wskazane przez stronę skarżącą pytanie testowe nr 83 nie można podzielić poglądu, iż pytanie to nie odpowiada wskazanym wyżej wymogom.

Pytanie to brzmiało: "Według Kodeksu cywilnego, do rozporządzania rzeczą wspólną potrzebna jest zgoda:

a) zwykłej większości współwłaścicieli,

b) kwalifikowanej większości współwłaścicieli,

c) wszystkich współwłaścicieli.

Skarżąca udzieliła odpowiedzi "a", zaś według "klucza" prawidłowa była odpowiedź "c".

Należy zgodzić się z oceną Komisji Egzaminacyjnej oraz Ministra Sprawiedliwości, iż pytanie to zostało sformułowane w sposób jednoznaczny i odpowiedź na to pytanie wynikała wprost z art. 199 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem do rozporządzania rzeczą wspólną oraz do innych czynności, które przekraczają zakres zwykłego zarządu, potrzebna jest zgoda wszystkich współwłaścicieli. W braku takiej zgody współwłaściciele, których udziały wynoszą co najmniej połowę, mogą żądać rozstrzygnięcia przez sąd, który orzeknie mając na względzie cel zamierzonej czynności oraz interesy wszystkich współwłaścicieli.

Pytanie dotyczyło tylko pierwszej części przepisu, a mianowicie kwestii rozporządzania rzeczą wspólną, a nie "innych czynności, które przekraczają zakres zwykłego zarządu", a zatem nie można podzielić zarzutów skargi kasacyjnej, iż jeżeli redagującemu pytanie nr 83 chodziło o czynności rozporządzające zmierzające do zbycia, utraty lub obciążenia rzeczy ograniczonym prawem rzeczowym oraz inne czynności przekraczające zwykły zarząd, to winien był pytanie zredagować w sposób odmienny.

Z przytoczonych powodów Naczelny Sąd Administracyjny orzekł jak w wyroku na mocy art. 184 p.p.s.a.