Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Sylwester Marciniak, Sędzia NSA Maria Dożynkiewicz (sprawozdawca), Sędzia del. WSA Tomasz Kolanowski, Protokolant Iwona Wtulich, po rozpoznaniu w dniu 4 czerwca 2008 r. na rozprawie w Izbie Finansowej skargi T.F.L. Spółki Akcyjnej w Z. o wznowienie postępowania zakończonego wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 16 lutego 2006 r. sygn. akt I FSK 919/05 oddalającym skargę kasacyjną T.F.L. Spółki Akcyjnej w Z. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 22 marca 2005 r. sygn. akt III SA/Wa 2420/04 w sprawie ze skargi T.F.L. Spółki Akcyjnej w Z. na decyzję M.F. z dnia 1 października 2001 r. nr [...] w przedmiocie odmowy stwierdzenia nieważności decyzji w sprawie podatku od towarów i usług za lipiec 1995 r. oddala skargę o wznowienie postępowania.

Wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 16 lutego 2006 r., sygn. akt I FSK 919/05 oddalono skargę kasacyjną T. S.A. w Z. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 22 marca 2005 r., sygn. akt III SA/Wa 2420/04 w sprawie ze skargi spółki na decyzję Ministra Finansów z 1 października 2001 r. nr (...) w przedmiocie odmowy stwierdzenia nieważności ostatecznej decyzji Izby Skarbowej w Z. z 20 grudnia 2000 r. w sprawie podatku od towarów i usług za lipiec 1995 r.

Od wyroku tego pełnomocnik skarżącej spółki wniósł skargę o wznowienie postępowania sądowoadministracyjnego, opierając ją na przesłankach określonych w art. 273 § 2 i art. 272 § 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. nr 153, poz. 1270 ze zm., dalej p.p.s.a.) domagając się uchylenia tego wyroku oraz poprzedzającego go wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego oraz decyzji Ministra Finansów z 1 października 2001 r. i umorzenia postępowania na podstawie art. 161 § 1 pkt 3 p.p.s.a., ewentualnie wznowienia postępowania i uchylenia wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz poprzedzającego go wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego i przekazanie sprawy ze skargi na decyzję Ministra Finansów do ponownego rozpoznania.

W kwestii podstawy z art. 273 § 2 p.p.s.a. spółka podniosła, iż zarówno wyrok NSA, jak i poprzedzający go wyrok WSA zapadł po uchyleniu przez Ministra Finansów 29 grudnia 2003 r. decyzji Ministra Finansów z 8 czerwca 2002 r. (stwierdzającej nieważność decyzji wymiarowej Izby Skarbowej z 20 grudnia 2000 r.).

Nieważność decyzji Ministra Finansów z 29 grudnia 2003 r., uchylającej decyzję Ministra Finansów z 8 czerwca 2002 r., stwierdzona została po podjęciu orzeczenia objętego przedmiotowym żądaniem (wyrok NSA z 10 lipca 2007 r., sygn. akt I FSK 1439/06).

Oznacza to, że w dacie rozstrzygnięcia NSA (16 lutego 2006 r.) i WSA (22 marca 2005 r.) decyzji wymiarowej Izby Skarbowej z 20 grudnia 2000 r. nie było w obrocie prawnym, ponieważ cały czas - to jest od 8 czerwca 2002 r. - obowiązywała decyzja Ministra Finansów, stwierdzająca nieważność wyżej wymienionej decyzji Izby Skarbowej. Powoduje to, że będąca przedmiotem kontroli sądowej, decyzja Ministra Finansów z 1 października 2001 r., odmawiała stwierdzenia nieważności nieistniejącej decyzji Izby Skarbowej. W tej sytuacji sąd administracyjny zobowiązany był wziąć tę okoliczność pod uwagę przy rozstrzygnięciu. Jednak z uwagi na - jak się później okazało - rażąco bezprawne wycofanie z obrotu prawnego przez Ministra Finansów decyzją z 29 grudnia 2003 r., decyzji Ministra Finansów z 8 czerwca 2002 r., Sąd oddalił skargę strony skarżącej, albowiem wówczas - ani Sąd, ani też strona nie wiedziały o niezgodności z prawem działania Ministra Finansów.

Strona wskazała, że na podstawie art. 273 § 2 p.p.s.a. można żądać wznowienia w razie późniejszego wykrycia takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu.

Decyzja Ministra Finansów z 8 czerwca 2002 r. miała decydujące znaczenie dla sposobu rozstrzygnięcia sprawy dotyczącej skargi spółki na decyzję Ministra Finansów z 1 października 2001 r. Mamy tu bowiem do czynienia z okolicznością nową, istniejącą w dacie podejmowania rozstrzygnięcia objętego przedmiotowym żądaniem, a przy tym nieznaną, skoro nie tylko strona, ale i Sąd orzekający jej nie dostrzegł.

Okoliczność ta zdaniem spółki niewątpliwie jest istotna, bowiem gdyby nie zapadło takie rażąco wadliwe orzeczenie (decyzja Ministra Finansów z 29 grudnia 2003 r.) uchylające decyzję Ministra Finansów z 8 czerwca 2002 r., stwierdzającej nieważność decyzji wymiarowej Izby Skarbowej z 20 grudnia 2000 r.), to skarżąca poinformowałaby Sąd, że decyzja Ministra Finansów z 1 października 2001 r., rozstrzyga o nieistniejącej decyzji Izby Skarbowej z 20 grudnia 2000 r., albowiem stwierdzona została jej nieważność decyzją Ministra Finansów z 8 czerwca 2002 r.

W takiej sytuacji, Sąd rozpatrując skargę na decyzję Ministra Finansów z 1 października 2001 r. winien był wycofać z obrotu prawnego decyzję Ministra Finansów odmawiającą stwierdzenia nieważności decyzji Izby Skarbowej z 20 grudnia 2000 r., ponieważ sprawa stwierdzenia nieważności decyzji wymiarowych Izby Skarbowej rozstrzygnięta jest decyzją Ministra Finansów z 8 czerwca 2002 r. Decyzja ta ma walor prawomocności i nie podlega uchyleniu w żadnym trybie przewidzianym w Ordynacji podatkowej (wyrok NSA z 10 lipca 2007 r., sygn. akt I FSK 1439/06).

Wobec powyższego skarżąca uważa, iż jej skarga na decyzję Ministra Finansów z 1 października 2001 r. była i jest zasadna.

W kwestii przesłanki wznowienia z art. 272 § 1 p.p.s.a. strona wskazała, iż podnosi ją jedynie z ostrożności procesowej i uzasadniła ją treścią wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 16 października 2007 r., sygn. akt SK 63/06 (Dz. U. nr 195, poz. 1414), w którym Trybunał stwierdził że art. 54 § 1 pkt 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. t.j. nr 8, poz. 60 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2002 r., w zakresie, w jakim nie wyłącza naliczania odsetek za zwłokę w przypadku, gdy w postępowaniu zabezpieczającym organ podatkowy, przed wydaniem decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego, dokonał zajęcia środków pieniężnych, rzeczy lub praw majątkowych, a następnie środki pieniężne, w tym kwoty uzyskane ze sprzedaży rzeczy lub praw, zostały zaliczone na poczet zaległości podatkowych, jest niezgodny z art. 32 ust. 1 w związku z art. 84 oraz art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Decyzja Ministra Finansów z 1 października 2001 r., odmawiająca stwierdzenia nieważności z powodu rażącego naruszenia prawa decyzji Izby Skarbowej, została oparta między innymi na art. 54 § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej, który okazał się niezgodny z Konstytucją, co powoduje, że decyzja Izby Skarbowej wydana została, w zakresie odsetek za zwłokę, bez podstawy prawnej i w związku z tym rażąco narusza prawo.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył co następuje:

Wznowienie postępowania umożliwia rozpoznanie sprawy, w której zapadł wyrok prawomocny. Wznowienie postępowania może jednak nastąpić wyłącznie z przyczyn przewidzianych w Dziale VII p.p.s.a. Skarga o wznowienie postępowania powinna spełniać także wymogi określone w art. 277 i 279 p.p.s.a. Powinna: 1) być wniesiona poza wyjątkami przewidzianymi w przepisach w terminie trzymiesięcznym od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia, 2) zawierać oznaczenie zaskarżonego orzeczenia, 3) zawierać podstawę wznowienia i jej uzasadnienie, 4) zawierać okoliczności stwierdzające zachowanie terminu do jej wniesienia, 5) zawierać żądanie o uchylenie lub zmianę zaskarżonego orzeczenia. Warunkiem możliwości rozpatrywania skargi o wznowienie, co wyraźnie wynika z art. 280 § 1 p.p.s.a jest wniesienie skargi w terminie i oparcie jej na ustawowej podstawie wznowienia. Brak jednego z tych warunków powoduje to, że rozpatrywanie skargi o wznowienie jest niemożliwe, skutkuje więc jej odrzuceniem.

Badanie dopuszczalności skargi o wznowienie nie jest badaniem zasadności skargi, a jedynie badaniem warunków umożliwiających rozpatrywanie samej skargi. Oceny dokonuje się na podstawie twierdzeń zawartych w skardze. Na tym etapie sąd nie bada trafności powołanych podstaw wznowienia postępowania, a tylko fakt ich powołania. To wstępne badanie skargi o wznowienie co do zasady odbywa się na posiedzeniu niejawnym (art. 280 § 1 p.p.s.a.). Może być ono jednak połączone z rozpoznaniem sprawy. W takiej sytuacji stosownie do art. 281 p.p.s.a. sąd wyznaczając rozprawę, na rozprawie bada dopuszczalność wznowienia, może przy tym to uczynić w dwojaki sposób: 1) traktując tę kwestię odrębnie, jako pewnego rodzaju samodzielne postępowanie, po zakończeniu którego albo odrzuca skargę, albo przystępuje do badania sprawy, 2) łącząc badanie dopuszczalności wznowienia z badaniem istoty sprawy (vide - Komentarz do kodeksu postępowania cywilnego, Część pierwsza, Tom I, T. Ereciński, J. Gudowski, M. Jędrzejewska, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1997 - zawierający podobne uregulowania instytucji wznowienia).

W sprawie tej Naczelny Sąd Administracyjny uznał za celowe łączne badanie dopuszczalności wznowienia z badaniem istoty sprawy.

Skarga o wznowienie w tej sprawie oparta została na dwu podstawach określonych w: 1) art. 273 § 2 p.p.s.a. tj. wykryciu takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu i 2) art. 272 § 1 p.p.s.a. tj wydaniu przez Trybunał Konstytucyjny orzeczenia o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją.

W przypadku tej pierwszej podstawy strona powołała się na okoliczność, o której dowiedziała się z wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 10 lipca 2007 r., sygn. akt I FSK 1439/06, że będące przedmiotem kontroli sądowej decyzje Ministra Finansów odmawiały stwierdzenia nieważności nieistniejących decyzji Izby Skarbowej, gdyż przez cały czas była w obrocie prawnym decyzja Ministra Finansów z 8 czerwca 2002 r. stwierdzająca nieważność decyzji wymiarowych Izby Skarbowej.

Skargę o wznowienie postępowania co do zasady, jak to już wyżej wskazano ze względu na treść art. 277 p.p.s.a. wnosi się w terminie trzymiesięcznym, licząc od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia, a gdy podstawą wznowienia jest pozbawienie możności działania lub brak należytej reprezentacji, od dnia w którym o orzeczeniu dowiedziała się strona, jej organ lub jej przedstawiciel ustawowy. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 10 lipca 2007 r. strona otrzymała 3 września 2007 r., co wynika ze zwrotnego potwierdzenia odbioru znajdującego się w aktach sprawy o sygnaturze I FSK 1439/06, skargę o wznowienie wniosła zaś 21 listopada 2007 r., a więc w terminie trzymiesięcznym, o którym mowa wyżej. Przyjąć więc należy, że zachowany został termin do wniesienia skargi, powołana też została ustawowa podstawa wznowienia, o której mowa w art. 273 § 2 p.p.s.a.

W przypadku podstawy określonej w art. 272 § 1 p.p.s.a. ustawodawca określił inny termin na wniesienie skargi o wznowienie niż w pozostałych podstawach, wskazując w § 2 art. 272 p.p.s.a., że w sytuacji określonej w art. 272 § 1 p.p.s.a skargę o wznowienie postępowania wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Strona opierając skargę o wznowienia na podstawie określonej w art. 272 § 1 p.p.s.a. wskazała na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 16 października 2007 r., sygn. akt SK 63/06 opublikowany w Dzienniku Ustaw z 23 października 2007 r., w którym stwierdzono niezgodność art. 54 § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej w zakresie wskazanym w tym wyroku z art. 32 ust. 1 w związku z art. 84 oraz z art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji RP. Mając na uwadze datę ogłoszenia wskazanego wyżej wyroku Trybunału Konstytucyjnego oraz datę wniesienia skargi o wznowienie postępowania należy również i w przypadku tej podstawy stwierdzić, że zachowany został termin, o którym mowa wyżej, a także, że powołana została ustawowa podstawa wznowienia, określona w art. 272 § 1 p.p.s.a.

Przechodząc do oceny trafności powołanych podstaw należy w pierwszej kolejności odnieść się do pierwszej z nich. W myśl art. 272 § 2 p.p.s.a można żądać wznowienia postępowania w razie późniejszego wykrycia takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu. Z przepisu tego wynika, że chodzi o wykrycie późniejsze tych okoliczności tj. dowiedzenie się o ich istnieniu w czasie, w którym powołanie ich w zakończonym postępowaniu było niemożliwe. Wykrycie, o którym mowa w tym przepisie odnosi się do okoliczności i dowodów w poprzednim postępowaniu w ogóle nieujawnionych i podówczas nieujawnionych, bo nieznanych stronom, nie odnosi się natomiast do okoliczności i dowodów jawnych z materiału poprzedniego postępowania, a tylko niedostrzeżonych przez stronę (vide wyrok NSA z 19 kwietnia 2005 r., sygn. akt GSK 1242/04 opubl. w Systemie informacji prawniczej LEX po nr 176988). Okoliczności te muszą przy tym istnieć w trakcie zakończonego postępowania, ale nie były nim objęte. Muszą być też tego rodzaju, aby powołanie ich mogło mieć wpływ na wynik sprawy.

Strona nową okoliczność upatruje w wyeliminowaniu z obrotu prawnego decyzji Ministra Finansów z 29 grudnia 2003 r. uchylającej własną decyzję z 8 czerwca 2002 r. w przedmiocie stwierdzenia nieważności decyzji wymiarowych. Wyeliminowanie z obrotu prawnego wskazanej wyżej decyzji nastąpiło wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 5 czerwca 2006 r. w sprawie o sygn. akt II SA/Wa 1190/06. W wyroku tym Sąd ten w pkt 1 stwierdził bowiem nieważność zaskarżonej decyzji oraz poprzedzającej ją decyzji Ministra Finansów z 29 grudnia 2003 r. Wyrok ten w tym punkcie uprawomocnił się na etapie postępowania przed sądem pierwszej instancji. Skarga kasacyjna wniesiona bowiem została od pkt 2 tego wyroku stwierdzającego nieważność decyzji Ministra Finansów z 8 czerwca 2002 r. Wskazany wyżej wyrok, jak też wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego rozpoznający skargę kasacyjną od pkt 2 tegoż wyroku - ten ostatni bowiem wyrok ogłoszony został 10 lipca 2007 r., sygn. akt I FSK 1439/06, zapadły po wydaniu wyroku objętego skargą o wznowienie postępowania. Okoliczności powołane przez stronę nie istniały zatem w trakcie zakończonego postępowania objętego skargą o wznowienie. Postępowanie to bowiem zostało zakończone wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 16 lutego 2006 r. Nie ma też przy tym większego znaczenia to, że stwierdzenie przez sąd administracyjny nieważności decyzji nawiązuje do stanu prawnego z dnia wydania wadliwej decyzji. Wskazana przez stronę jako podstawa wznowienia okoliczność nie istniała w trakcie zakończonego postępowania, nie może więc stanowić podstawy wznowienia postępowania.

Nie można też zgodzić się ze stroną, by zachodziła w tej sprawie podstawa do wznowienia postępowania określona w art. 272 § 1 p.p.s.a. Z przepisu tego wynika, że można żądać wznowienia także w sytuacji, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub ustawą, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie. Akt normatywny zakwestionowany przez Trybunał Konstytucyjny stanowi ustawową podstawę wznowienia postępowania sądowego, w sytuacji, gdy akt ten był podstawą wydania orzeczenia objętego skargą o wznowienie. W sprawie zakończonej prawomocnym orzeczeniem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 6 lutego 2006 r. przepis art. 54 § 1 pkt 1 ustawy Ordynacja podatkowa w zakresie zakwestionowanym nie był podstawą rozstrzygnięcia Sądu. Przedmiotem tej sprawy była ocena wydanych przez organ podatkowy decyzji wszczętych w trybie nadzwyczajnym o stwierdzenie nieważności decyzji wymiarowych dotyczących przy tym należności podatkowych powstałych przed wejściem w życie ustawy Ordynacja podatkowa. Badaniem objęte więc były przesłanki stwierdzenia nieważności decyzji, tj między innymi, czy doszło do naruszenia prawa obowiązującego przy wydawaniu decyzji wymiarowych w sposób kwalifikowany, a nie ocena prawidłowości zastosowania art. 54 § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej, w sytuacji objętej orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego tj. w przypadku dokonania w postępowaniu zabezpieczającym przed wydaniem decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego zajęcia środków pieniężnych, rzeczy lub praw majątkowych, a następnie zaliczenia środków pieniężnych uzyskanych ze sprzedaży rzeczy lub praw na poczet zaległości podatkowych.

Wobec niezasadności zgłoszonych w tej sprawie podstaw wznowienia należało na podstawie art. 282 § 2 p.p.s.a. skargę o wznowienie oddalić.