Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Edward Oworuszko (spr.), Sędziowie NSA Anna Kwiatek,, NSA Irena Szarewicz-Iwaniuk, Protokolant asyst. Anna Strzelec, po rozpoznaniu w dniu 16 lutego 2005 r. sprawy ze skargi J. K. na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej z dnia [...] Nr [...] w przedmiocie uchybienia terminu do wniesienia zażalenia - uchyla zaskarżone postanowienie

Zaskarżonym postanowieniem z dnia [...], Nr [...] Dyrektor Izby Skarbowej, działając na podstawie art. 134 w zw. z art. 144 kodeksu postępowania administracyjnego w zw. z art. 17 § 1 i art. 18 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, stwierdził uchybienie terminu do wniesienia zażalenia na postanowienie Naczelnika Urzędu Skarbowego z dnia [...] lutego 2004r., Nr [...] w przedmiocie uchybienia terminu do wniesienia zarzutów i odmowy umorzenia postępowania egzekucyjnego prowadzonego na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Z uzasadnienia zaskarżonego postanowienia wynika, że w dniu [...] lutego 2004 r. J. K. otrzymał postanowienie Naczelnika Urzędu Skarbowego z dnia [...] lutego 2004 r. stwierdzające uchybienie terminu do wniesienia zarzutów i odmawiające umorzenia postępowania egzekucyjnego prowadzonego na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, wraz ze stosownym pouczeniem o terminie i sposobie zaskarżenia tego rozstrzygnięcia.

Zgodnie z powyższym siedmiodniowy termin do wniesienia zażalenia upływał z dniem 5 marca 2004 r. Tymczasem zażalenie J. K. zostało nadane przesyłką poleconą dopiero w dniu [...] marca 2004 r., a więc z czterodniowym uchybieniem terminu do jego wniesienia, zakreślonym w art. 17 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Dyrektor Izby Skarbowej podniósł również, iż skarżący nie wnosił o przywrócenie terminu do wniesienia zażalenia, przedkładając jedynie zaświadczenie z Samodzielnego Publicznego Szpitala Wojewódzkiego o pobycie w tym szpitalu od dnia [...] lutego 2004 r. Wskazał, że przywrócenie terminu może nastąpić tylko na wniosek zainteresowanego, co oznacza, że w przypadku braku takiego wniosku działanie "z urzędu" w tym przedmiocie jest niedopuszczalne.

Na powyższe postanowienie J. K. wniósł skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie.

Wnosząc o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przywrócenie terminu wyjaśnił, iż leżąc w szpitalu po zawale nie miał możliwości wniesienia zażalenia w terminie. Zarzucił organom podatkowym zbytni rygoryzm i niechęć do załatwienia sprawy, co stanowi naruszenie art. 8, 9 i 12 kodeksu postępowania administracyjnego. W jego ocenie pomijanie przez organy podatkowe zaświadczeń lekarskich pozostaje w sprzeczności z zasadami Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

W odpowiedzi na skargę Dyrektor Izby Skarbowej wniósł o jej oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia. Odnosząc się do zarzutów naruszenia art. 8, 9 i 12 k.p.a wyjaśnił, iż są one bezzasadne, a skarżący nawet nie starał się wykazać na czym miałoby polegać naruszenie wskazanych przepisów.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie zważył, co następuję:

Dokonując kontroli zaskarżonego postanowienia pod względem jego legalności, a więc zgodności z przepisami powszechnie obowiązującego prawa (art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych - Dz. U. Nr 153, poz.1269 oraz art. 3 ( 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz.1270 ze zm.) stwierdzić należy, iż zostało ono wydane z naruszeniem naczelnych zasad postępowania administracyjnego, co mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Zgodzić się należy z zarzutami skargi, iż narusza ono podstawowe zasady procedury administracyjnej, a przede wszystkim: zasadę prawdy obiektywnej - art. 7 kodeksu postępowania administracyjnego, zasadę pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa - art. 8 k.p.a oraz zasadę obowiązku organów do udzielania informacji faktycznej i prawnej - art. 9 k.p.a.

Jest poza sporem, że zasady ogólne postępowania administracyjnego stanowią swoistą klamrę, integralną część przepisów regulujących całą procedurę administracyjną i są dla organu administracyjnego wiążące na równi z innymi przepisami tej procedury. Określają w sposób ogólny nie tylko podstawowe cechy i założenia postępowania administracyjnego, ale również stanowią pewne dyrektywy interpretacyjne przepisów prawa materialnego stosowanych przez organy administracji, a także pełnią funkcję ochronną, kreując pewien system wartości, co powoduje, że naruszenie treści normatywnych w nich zawartych skutkować musi uznaniem takiego postępowania organu administracji za niezgodnego z obowiązującymi przepisami prawa ( zob. Kodeks postępowania administracyjnego Komentarz, P. Przybysz, Warszawa 2004 r., str.33-35).

Nie powinno też budzić wątpliwości, że kluczowe znaczenie dla każdego postępowania ma należyte ustalenie stanu faktycznego sprawy, bo tylko w takim przypadku możliwe jest prawidłowe ustalenie zakresu praw i obowiązków strony postępowania. Zgodnie z treścią art. 7 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. kodeks postępowania administracyjnego (tj. z 2000 r., Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.) - organy administracji publicznej w toku postępowania stoją na straży praworządności i podejmują wszelkie kroki niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli. Jak już wyżej wspomniano wymieniony przepis wyraża zasadę prawdy obiektywnej, będącą bez wątpienia jedną z naczelnych zasad postępowania administracyjnego. Obowiązek dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego obejmuje również ustalenie przez organy administracji treści rzeczywistego żądania strony, a obowiązek prowadzenia tego postępowania w taki sposób, aby pogłębiać zaufanie obywateli do organów państwa (art. 8 k.p.a) tę powinność po stronie organów podatkowych jeszcze bardziej umacnia, zwłaszcza jeżeli charakter pisma wnoszonego przez stronę budzi wątpliwości (por. wyrok NSA z dnia 26 listopad 1999 r., I SA/Łd 1592/97, LEX nr 40547)

Zgodzić się trzeba z organami podatkowymi, że zgodnie z dyspozycją art. 58 § 1 kodeksu postępowania administracyjnego, przywrócenie terminu następuje tylko na prośbę zainteresowanego i wyłączone jest tu działanie organu "z urzędu".

Jak wynika z akt sprawy w dniu [...] marca 2004 r. J. K. wniósł do Dyrektora Izby Skarbowej pismo zatytułowane "zażalenie" na postanowienie Naczelnika Urzędu Skarbowego z dnia [...] lutego 2004 r. dołączając jednocześnie zaświadczenie z Samodzielnego Publicznego Szpitala Wojewódzkiego, z którego treści wynika, iż skarżący leczył się w tym szpitalu od dnia 29 lutego 2004 r. Bezspornym też jest, iż termin do wniesienia przedmiotowego zażalenia upływał z dniem 5 marca 2004 r.

W ocenie składu orzekającego w sprawie niniejszej, w świetle takiego stanu faktycznego wskazanym więc było, biorąc pod uwagę przytoczone powyżej dyrektywy zasad ogólnych rozważenie rzeczywistej woli strony, w związku z tym zwrócenie się do niej o sprecyzowanie swojego żądania, aby wyjaśnić, czy jej intencją nie jest prośba o przywrócenie terminu do wniesienia tego zażalenia. Zastanawiającym przecież powinno być dla organu podatkowego samo złożenie zaświadczenia o pobycie szpitalu.

Prowadzenie postępowania administracyjnego powinno charakteryzować się jak najmniejszym jego sformalizowaniem, tak aby sprawa mogła zostać rozpoznana zgodnie z intencją i interesem strony. Organy administracji powinny więc prowadzi postępowanie w taki sposób, aby pogłębić zaufanie do organów państwa, a to z kolei wiąże się z respektowaniem zasady udzielania informacji, wyrażonej w art. 9 k.p.a, Zgodnie z tą zasadą organy administracji zobowiązane są do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenia ich praw i obowiązków, będących przedmiotem postępowania. Oznacza to, że strona postępowania powinna być informowana w takim zakresie, w jakim konieczne jest, by z powodu nieznajomości prawa nie poniosła szkody, a zwłaszcza w takich sprawach, których okoliczności dają podstawę do wniosku, że pierwszy raz zetknęła się ona z takimi problemami faktycznymi i prawnymi (zob. np. wyrok NSA z dnia 18 lutego 1994 r., SA/Wr 1587/93 Prok. i Pr. 1995/2/54, czy też wyrok NSA z dnia 7 grudnia 1984 r., II SA 729/84 ONSA 1984/2/117).

W przedmiotowej sprawie, w ocenie Sądu, organ podatkowy II instancji tych wskazówek nie zastosował i dyspozycji powołanych artykułów nie wypełnił.

Odnosząc się do złożonej w skardze prośby J. K. o przywrócenie mu terminu do wniesienia zażalenia, przypomnieć należy, że sądy administracyjne dokonują kontroli zaskarżonych aktów tylko pod względem ich zgodności z prawem, a w takim stanie rzeczy na etapie postępowania odwoławczego od rozstrzygnięcia organu administracyjnego I instancji, organem władnym do rozpatrzenia wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia zażalenia jest tylko i wyłącznie organ odwoławczy, a więc Dyrektor Izby Skarbowej (art. 59 § 2 kodeksu postępowania administracyjnego).

Biorąc więc wszystko powyższe pod uwagę, stwierdzić więc należy, przyznając tym samym rację skarżącemu, że postępowanie administracyjne w przedmiotowej sprawie zostało przeprowadzone z nadmiernym formalizmem (rygoryzmem) i z naruszeniem podstawowych zasad tego postępowania.

Skoro Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej), to takie postępowanie organu podatkowe uznać należało za niezgodne z prawem, i w związku z tym działając na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi orzec jak w sentencji.