Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Donata Starosta (spr.) Sędziowie WSA Maciej Dybowski WSA Izabela Bąk-Marciniak Protokolant st. sekr. sąd. Laura Szukała po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 maja 2011 r. sprawy ze skargi "A" S.A. w W. na decyzję Okręgowego Inspektora Pracy w P. z dnia [...] grudnia [...] r. nr [...] w przedmiocie inspekcji pracy oddala skargę

Nakazem pracy z dnia [...] października 2010 r., nr [...], Okręgowy Inspektor Pracy (zwany dalej inspektorem pracy albo organem administracji) działając na podstawie art. 33 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. 2007 r., nr 89, poz. 589 ze zm., dalej upip), po przeprowadzeniu kontroli w dniach: [...] sierpnia 2010 r., [...],[...],[...],[...],[...] września 2010 r., [...],[...],[...] października 2010 r. zobowiązał [...] S.A. (zwanego dalej pracodawcą, odwołującym albo skarżącym) do wyposażenia w krzesła czterech stanowisk pracy recepcjonistów, zawierających monitory ekranowe, które znajdują się w recepcji zlokalizowanej w holu głównym Hotelu M. w P., w terminie do dnia 30 listopada 2010 r. Jako podstawę prawną nałożenia powyższego obowiązku wskazano:

- art. 11 pkt 1 upip,

- art. 207 § 2 pkt 1, 2 i 3 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz. U. 1998 r., nr 21, poz. 94 ze zm., dalej kp),

- § 45 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. 2003 r., nr 169, poz. 1650 ze zm., dalej rozporządzenie z 1997 r.),

- § 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz. U. 1998 r., nr 148, poz. 973 ze zm., dalej rozporządzenie z 1998 r.),

- ust. 5 pkt 1 załącznika do rozporządzenia z 1998 r. (k. 15 akt administracyjnych).

Odwołanie od powyższego nakazu pismem z dnia [...] listopada 2010 r. złożył pracodawca, wnosząc o jego uchylenie. Nakazowi pracodawca zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego oraz nie dokonanie ustalenia stanu faktycznego w przedmiotowym zakresie, a w szczególności, co jest stanowiskiem pracy i na czym polega faktycznie praca recepcjonisty.

Odwołujący zakwestionował przyjęte przez inspektora pracy założenie, że jego pracownicy przebywający w recepcji stale pracują przy monitorze. Bezsprzecznie miejscem świadczenia pracy recepcjonisty jest recepcja z tym, że lada recepcji nie jest tożsama z określeniem - "pomieszczenie stałej pracy". Pomieszczenie recepcji oprócz lady recepcyjnej to bowiem obszar znajdujący się poza ladą, a w szczególności pomieszczenie za recepcją - biuro, gdzie również pracownicy wykonują swoje obowiązki, gdzie znajduje się biurko i gdzie także jest wypełniana dokumentacja, czy też sporządzane są sprawozdania. Bezsprzecznie w tym pomieszczeniu znajdują się krzesła. Zatem koniecznym jest rozstrzygnięcie, które z tych pomieszczeń w rozumieniu rozporządzenia z 1997 roku jest - "pomieszczeniem stałej pracy", a które "pomieszczeniem czasowej pracy". Ponadto należy zwrócić uwagę, że praca recepcjonisty nie jest pracą ściśle związaną z wykonywaniem czynności związanych tylko z użyciem monitora. Odwołujący przyznał, że recepcjonista przebywa, co najmniej 4 godziny w bliskości monitora, ale na pewno efektywna praca podczas 8 godzinnego dnia pracy nie polega na wpisywaniu danych do komputera przez 4 godziny, gdyż w przeciwnym razie recepcjonista nie miałby czasu na obsługę gości. Reasumując, nie można postawić znaku równości między pracownikiem recepcji, a pracownikiem biurowym wykonującym stale ponad 4 godzinną pracę przy monitorze. Dodatkowo należy zwrócić uwagę, że w nakazie inspektor pracy nałożył obowiązek wyposażenia w krzesła wszystkich stanowisk gdzie jest monitor. Tymczasem ilość monitorów nie jest tożsama z ilością pracujących recepcjonistów, czy też stanowisk pracy, gdyż część monitorów pełni funkcję rezerwową.

Jak zatem wynika z powyższego, nie jest przesądzonym, czy praca recepcjonisty polega na efektywnej pracy, co najmniej przez 4 godziny z monitorem. W związku z czym w nakazie niewłaściwie przywołano przepisy rozporządzenia z 1998 roku. W tym przypadku można, bowiem przywołać § 49 rozporządzenia z 1997 r. W tym przypadku pracodawca, recepcjoniście wykonującemu pracę stale w pozycji stojącej lub chodzącej już zapewnił możliwość odpoczynku w pomieszczeniu/biurze znajdującym się obok recepcji, gdyż są tam krzesła. Jednocześnie odwołujący dopowiedział, że jeżeli zdaniem inspektora pracy koniecznym jest w tym pomieszczeniu wstawienie dodatkowego krzesła (dwa, trzy krzesła), to oczywiście trzeba będzie to zrobić (k. 16-18 akt administracyjnych).

Decyzją z dnia [...] grudnia 2010 r., nr [...] Inspektor pracy utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję z dnia [...] października 2010 r.

Ustalając stan faktyczny będący podstawą do wydania zaskarżonej decyzji inspektor pracy nie określił, czy stanowiska pracy recepcjonistów wyposażone w monitory ekranowe usytuowane w recepcji w holu głównym hotelu znajdują się w pomieszczeniu stałej pracy, czy w pomieszczeniu pracy czasowej. Inspektor pracy ustalił, czy są to stanowiska pracy, bowiem znaczenie dla wyposażenia w krzesła stanowisk pracy wyposażonych w monitory ekranowe nie ma fakt czy w/w stanowiska pracy znajdują się w pomieszczeniu pracy stałej, czy w pomieszczeniu pracy czasowej. Zgodnie z §2 ust. 2 rozporządzenia z 1998 r. przez stanowisko pracy - należy rozumieć przestrzeń pracy wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, obejmującym:

a) wyposażenie podstawowe, w tym monitor ekranowy, klawiaturę lub inne urządzenia wejściowe, jednostkę centralną lub stację dyskietek,

a) wyposażenie dodatkowe, w tym drukarkę, skaner, mysz, trackball,

c) wyposażenie pomocnicze, w tym stół, krzesło, uchwyt na dokument, podnóżek".

Przesłuchani w charakterze świadków pracownicy zatrudnieni na stanowiskach pracy wyposażonych w monitory ekranowe zeznali, że praca recepcjonisty związana jest z obsługą komputera przeciętnie przez ok. 6-8 godzin na zmianie roboczej, a prace wykonywane na komputerze wykonywane są w pozycji stojącej i polegają między innymi na: meldowaniu i wymeldowywaniu gości hotelowych, drukowaniu i wystawianiu faktur, drukowaniu raportów kasowych, drukowaniu nocnych raportów i ich opisywaniu (związanych z audytem nocnym), szukaniu informacji dla gości hotelowych, blokowaniu pokoi na dany dzień. Tak więc z powyższej charakterystyki wynika, że praca recepcjonisty to w przeważającej części praca o

charakterze administracyjnym (biurowym) ściśle związana z korzystaniem z monitorów ekranowych wraz z niezbędnym oprzyrządowaniem dodatkowym.

Zgodnie z § 2 ust. 4 rozporządzenia z 1998 r., za pracownika uważa się każdą osobę zatrudnioną przez pracodawcę, w tym praktykanta i stażystę, użytkującą w czasie pracy monitor ekranowy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy. W protokole z kontroli nr [...] zapisano, że w recepcji zlokalizowanej w holu głównym Hotelu M. znajdują się 4 stanowiska pracy, na których pracę świadczą pracownicy zatrudnieni na stanowisku recepcjonisty wyposażone w monitory ekranowe, które nie zostały wyposażone w krzesła. Od ustaleń zawartych w w/w protokole z kontroli podmiotowi kontrolowanemu przysługiwało prawo złożenia zastrzeżeń w terminie 7 dni od dnia przedstawienia protokołu. Kontrolowany podmiot nie wniósł zastrzeżenia do protokołu z kontroli w zakresie liczby stanowisk pracy wyposażonych w monitory ekranowe na których pracę świadczą recepcjoniści.

Organ administracji podkreślił, że zaskarżona decyzja nie dotyczy zapewnienia miejsc siedzących w pobliżu miejsca pracy w pozycji stojącej, a jedynie wyposażenia stanowisk pracy zawierających w monitor ekranowy w krzesło, tj. zgodnie z wymogami ergonomii dla w/w stanowiska określonymi w § 4 rozporządzenia z 1998 r., zgodnie z którym pracodawca jest obowiązany organizować stanowiska pracy z monitorami ekranowymi w taki sposób, aby spełniały one minimalne wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii, określone w załączniku do niniejszego rozporządzenia. Z ust 5 pkt 1 załącznika do ww. rozporządzenia wynika, że krzesło stanowi wyposażenie stanowiska pracy (...).

Ponadto sam pracodawca w dokonanej i udokumentowanej ocenie ryzyka zawodowego na stanowisku recepcjonisty, jako środek ograniczający ryzyko zawodowe przed zagrożeniem związanym z obciążeniem psychofizycznym pracodawca wyznaczył m.in.: "wyposażenie stanowisk pracy zgodnie z wymogami obowiązujących przepisów i zasadami ergonomii" (k. 20-22 akt administracyjnych).

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w P. (dalej WSA) z dnia [...] stycznia 2011 r. pracodawca zaskarżył powyższą decyzję w całości wnosząc o jej uchylenie oraz na podstawie art. 135 ppsa o uchylenie nakazu z dnia [...] października 2010 r.

Zaskarżonej decyzji pracodawca zarzucił naruszenie:

1/ prawa procesowego, tj. art. 10 kpa poprzez niewysłuchanie strony skarżącej na okoliczności określenia czasu, w którym zatrudniony w recepcji pracownik (recepcjonista) faktycznie użytkuje monitor komputerowy;

2/ przepisów prawa procesowego - art. 7, 8, 77 § 1 i 80 kpa, poprzez

nieprzeprowadzenie w wyczerpujący sposób postępowania dowodowego w

sprawie, co doprowadziło do wydania błędnego rozstrzygnięcia, w szczególności

poprzez:

I) nieuzasadnione przyjęcie, że z zebranego materiału dowodowego wynika, że recepcjonista faktycznie użytkuje monitor przez ponad połowę dobowego wymiaru czasu pracy,

II) nieustalenie, na czym faktycznie polega praca recepcjonisty oraz nieuwzględnienie specyfiki tej pracy,

III) pominięcie, jaki faktycznie jest obszar pracy recepcjonisty i gdzie jest jego stanowisko pracy;

3/ prawa materialnego, tj. przepisu § 2 pkt 2 rozporządzenia z 1998 r. przez błędną wykładnię pojęcia "stanowisko pracy" oraz niezastosowania § 49 rozporządzenia z 1997 r., przez jego niezastosowanie wskutek błędnego ustalenia istoty pracy recepcjonisty hotelowego,

4/ prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, tj. art. 6 ust. 1 i art. 9 ustawy z dnia 2 lipca 2004 roku - o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz. U. 2010 r., nr 220, poz. 1447 ze zm., dalej jako usg), przez nieuwzględnienie przy zastosowaniu kompetencji nadzorczych organu zasady poszanowania wolności działalności gospodarczej wyrażonej w art. 6 ust. 1 usg przejawiającej się m.in. w swobodzie kształtowania formuły prowadzonej działalności gospodarczej, a także zasady wykonywania kompetencji nadzorczych w stosunku do przedsiębiorcy z poszanowaniem uzasadnionych interesów przedsiębiorcy, wyrażonej w art. 9 usg, poprzez nieuwzględnienie uzasadnionych interesów skarżącego w zakresie kształtowania prowadzonej działalności gospodarczej.

Skarżący wniósł nadto na podstawie art. 106 § 3 ppsa o przeprowadzenie uzupełniającego dowodu z dokumentu tj. z dokumentu stanowiącego opis stanowiska recepcjonisty hotelowego, na okoliczność określenia zakresu obowiązków pracowników recepcji.

Organ administracji zgodnie z przepisami prawa procesowego - art. 7, 8, 77 § 1 i 80 kpa, powinien dokładnie wyjaśnić stan faktyczny działając przy tym zgodnie z zasadą pogłębienia zaufania do organów Państwa, a przede wszystkim w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy i wskazać, czy dana okoliczność została udowodniona. Polegając jedynie na zeznaniach recepcjonistów niewyjaśniających w pełni stanu faktycznego oraz pomijając inne dostępne środki dowodowe, jak choćby stanowisko skarżącego, organ w sposób niewyczerpujący zebrał materiał dowodowy, co stanowi naruszenie art. 7, art. 8, art. 77 § 1 oraz art. 80 kpa.

W ocenie skarżącego należy zwrócić uwagę, że praca recepcjonisty nie jest pracą ściśle związaną z wykonywaniem czynności tylko z użyciem monitora. Można się zgodzić z faktem, że w czasie, gdy recepcjonista wykonuje czynności za ladą recepcyjną przebywa on w okolicy monitora, ale z całą pewnością praca recepcjonisty nie polega na aktywnym korzystaniu z komputera przez ponad 4 godziny dziennie. Gdyby recepcjonista użytkował komputer w takim wymiarze, to nie miałby czasu na obsługę gości i wykonywanie innych czynności wynikających z jego zakresu obowiązków.

Inspektor pracy przyjął, że pracownik recepcji obsługuje komputer przez 6-8 godzin na zmianie roboczej. Organ oparł to kluczowe dla sprawy ustalenie jedynie na wyniku przesłuchania pracowników recepcji w charakterze świadków. Tymczasem analiza zeznań prowadzi do wniosku, że ustalenie organu nie znajduje wystarczającego oparcia w treści zeznań. W protokołach zeznań, załączonych do protokołu kontroli, w sposób lakoniczny określono ogólny czas trwania pracy przy komputerze oraz ogólny zakres czynności wykonywanych z jego użyciem. W zeznaniach nie wskazuje się i nie ustalił tego sam organ, czy czas pracy podawany przez pracowników dotyczy rzeczywiście użytkowania komputera, czy też dotyczy czynności wykonywanych w okolicy terminala, połączonych od czasu do czasu z jego użyciem. Świadkowie nie wskazali przy tym, czy użytkowanie komputera jest czynnością ciągłą, czy przerywaną innymi czynnościami, czy wręcz czynnością o charakterze incydentalnym względem pozostałych zadań recepcjonisty. Tymczasem przytoczone w treści zeznań czynności z użyciem komputera są jedynie elementem dodatkowym pracy, której istotą jest obsługa gości. To kontakt z klientem jest głównym zadaniem recepcjonisty, w wyniku czego, w niektórych sytuacjach, może się pojawić konieczność dokonania czynności z użyciem komputera. Skarżący podkreślił, że czynności rezerwacyjne wykonywane przez recepcjonistów mają charakter uboczny, albowiem w hotelach [...] S.A. funkcjonują oddzielne działy rezerwacji, które są odpowiedzialne w głównej mierze za dokonywanie czynności rezerwacyjnych. Czynności rezerwacyjne recepcjonistów przy użyciu komputera mają charakter pochodny i jedynie pomocniczy, w związku z tym nie przekraczają i nie mogą przekraczać połowy wymiaru czasu pracy. Ponadto należy zwrócić uwagę, że pomieszczenie recepcji to - oprócz lady recepcyjnej - cały obszar znajdujący się poza ladą, w szczególności pomieszczenie za recepcją. Pomieszczenie to ma charakter biura, gdzie również pracownicy recepcji wykonują swoje obowiązki. Znajduje się tam biurko i wypełniana jest dokumentacja, sporządzane są sprawozdania. Zatem również w tym pomieszczeniu wykonywana jest praca recepcjonisty. Dodatkowo recepcjonista wykonuje także pracę poza recepcją, przemieszczając się po terenie hotelu (zaplecze, gastronomia, magazyn itd).

W ocenie skarżącego koniecznym było w tym postępowaniu rozstrzygnięcie, które z tych pomieszczeń (z ladą recepcyjną i biuro) jest w rozumieniu rozporządzenia z 1997 r. "pomieszczeniem stałej pracy", a które "pomieszczeniem czasowej pracy", czego inspektor pracy nie uczynił, ograniczając się jedynie do stwierdzenia, że nie ma znaczenia czy jest to pomieszczenie pracy stałej czy też czasowej. Mając na uwadze fakt, że recepcja to nie tylko lada, przy której obsługiwani są goście hotelu, należy uznać, że nieprawidłowo dokonano określenia stanowiska pracy recepcjonisty, jako wyłącznie części obszaru recepcji z monitorem. Inspektor pracy nie wyjaśnił, co jest stanowiskiem pracy recepcjonisty - cała recepcja, czy też tylko część lady z monitorem. Tymczasem od rozstrzygnięcia tej kwestii zależy, czy w ogóle w tym przypadku mogą mieć zastosowanie przepisy rozporządzenia z 1998 r.

Mając na względzie opisaną wyżej specyfikę pracy recepcjonisty należy uznać, że stanowiskiem pracy nie jest wyłącznie lada wyposażona w monitory, ale cały obszar recepcji, wliczając w to biuro zawierające komputery i krzesła. Przy tak rozumianym pojęciu stanowiska pracy decyzja utrzymująca nakaz wyposażenia w krzesło każdego miejsca znajdującego się bezpośrednio przy ladzie i monitorze, stanowiącego jedynie część stanowiska pracy, stanowi naruszenie § 2 pkt 2) rozporządzenia z 1998 r. Umieszczenie krzeseł w biurze znajdującym się w pobliżu recepcji stanowi zadość minimalnym wymaganiom bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii wymienionym w załączniku do rozporządzenia z 1998 r.

W sprawie nie zostało ustalone, czy praca recepcjonisty polega na efektywnej pracy, co najmniej przez 4 godziny z monitorem, jak również nie zostało ustalone, jaki jest rzeczywisty obszar pracy recepcjonisty i czy rzeczywiste miejsce pracy recepcjonisty może być kwalifikowane jako "stanowisko pracy wyposażone w monitor". Gdyby organ należycie przeprowadził postępowanie dowodowe, w ocenie skarżącego powinno to doprowadzić do zastosowania § 49 rozporządzenia z 1997 r. W związku ze specyfiką pracy recepcjonisty, należy uznać, że jest to praca wymagająca stale pozycji stojącej lub chodzenia. Zgodnie z brzmieniem § 49 rozporządzenia z 1997 r., przy wykonywaniu tej pracy należy zapewnić pracownikom możliwość odpoczynku w pobliżu miejsca pracy w pozycji siedzącej. Należy podkreślić, co już było wskazywane inspektorowi pracy podczas postępowania w tej sprawie, że pracodawca zapewnił recepcjonistom możliwość odpoczynku w biurze znajdującym obok pomieszczenia z ladą recepcyjną, gdyż są tam krzesła i nie jest to kwestionowane przez inspektora pracy.

Zdaniem skarżącego, w sprawie doszło również do naruszenia prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, tj. art. 6 ust. 1 i art. 9 usg, poprzez nieuwzględnienie przy zastosowaniu kompetencji nadzorczych Organu zasady poszanowania wolności działalności gospodarczej wyrażonej w art. 6 ust. 1 usg, przejawiającej się m.in. w swobodzie kształtowania formuły prowadzonej działalności gospodarczej, a także zasady wykonywania kompetencji nadzorczych w stosunku do przedsiębiorcy z poszanowaniem uzasadnionych interesów przedsiębiorcy, wyrażonej w art. 9 usg, poprzez nieuwzględnienie uzasadnionych interesów skarżącego w zakresie kształtowania prowadzonej przez skarżącego działalności gospodarczej. Zaskarżona decyzja może mieć daleko idące, negatywne skutki dla sposobu i standardu obsługi gości w hotelach prowadzonych przez [...] S.A., który jest częścią międzynarodowej grupy A. W hotelach grupy A. na całym świecie obowiązuje standard, zgodnie z którym goście hotelowi są obsługiwani przez pracowników recepcji na stojąco. Grupie A. zależy na zapewnieniu możliwie wysokiego standardu obsługi gości hotelowych, na ich podmiotowym traktowaniu oraz na zapewnieniu gościom należytego szacunku ze strony pracowników obsługi. Standard ten jest od wielu lat ugruntowany w praktyce obsługi gości hotelowych na całym świecie, w wielu międzynarodowych sieciach hotelarskich. Decyzja inspektora pracy jest zbyt daleko idącą ingerencją w sposób funkcjonowania hoteli, albowiem jej realnym skutkiem może być wprowadzenie obligatoryjnego obsługiwania gości w pozycji siedzącej, co nie sposób racjonalnie uzasadnić w przypadku branży hotelarskiej jak również wielu innych placówek handlowych ze względu na usługowy charakter tej działalności.

Nie można wykluczyć, że w sytuacji, gdy pracownicy recepcji będą pracować w pozycji siedzącej, to pracodawca będzie zmuszony zwiększyć ich zakres obowiązków w dziedzinie rezerwacji, a tym samym [...] S.A. będzie zmuszony do ograniczenia zatrudnienia wśród pracowników działów rezerwacji, którzy aktualnie wykonują te czynności. [...] S.A. powinien mieć prawo do swobodnego ustalenia sposobu i standardu obsługi gości hotelowych, tak aby zapewnić im możliwie wysoki poziom obsługi (k. 4-12 akt sądowych).

Odpowiadając na skargę pismem z dnia [...] lutego 2011 r., nr [...] inspektor pracy wniósł o jej oddalenie.

Ustosunkowując się do zarzutu niewysłuchania strony na okoliczność określenia czasu, w którym zatrudniony w recepcji pracownik faktycznie użytkuje monitor komputerowy, inspektor pracy powołał się na art. 86 § 1 kpa, wskazując że jest to dowód posiłkowy, dopuszczalny w postępowaniu administracyjnym w ostateczności.

Organ administracji wskazał również, że pracodawca miał zapewnioną możliwość swobodnego wypowiedzenia się co do wszystkich dowodów przeprowadzonych w toku postępowania kontrolnego oraz co do wszystkich ustaleń w zakresie stanu faktycznego opisanych w protokole kontroli z dnia [...] października 2010 roku, nr rej. [...]. Po przedstawieniu przez inspektorów pracy protokołu kontroli pracodawca został pouczony zgodnie z art. 31 ust. 4-6 upip, że podmiotowi kontrolowanemu przysługuje prawo zgłoszenia, przed podpisaniem protokołu kontroli, umotywowanych zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole. Zastrzeżenia należy zgłosić na piśmie w terminie 7 dni od dnia przedstawienia protokołu. Strona skorzystała z przedmiotowego uprawnienia, jednakże nie kwestionowała dokonanego przez inspektorów ustalenia, że na stanowiskach pracy recepcjonistów wyposażonych w monitory ekranowe brak było krzeseł.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia przez organy administracji prawa materialnego poprzez błędną wykładnię pojęcia stanowisko pracy i niezastosowanie przepisów rozporządzenia z 1997 r. inspektor pracy wskazał, że poszczególne elementy stanowiska nie mogą być rozmieszczone w różnych pomieszczeniach: i tak elementy wyposażenia podstawowego, jak np. monitor ekranowy czy klawiatura znajdować się będą w recepcji, a elementy wyposażenia pomocniczego, jak np. krzesło, znajdować się będą w odrębnym pomieszczeniu, w tym przypadku w przylegającym do recepcji biurze. Taka wykładnia pojęcia stanowisko pracy jest całkowicie nielogiczna. Inspektorzy pracy uznając za stanowisko pracy przestrzeń pracy znajdującą się przy ladzie recepcyjnej wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy dokonali prawidłowej wykładni stosowanego w przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy pojęcia stanowisko pracy.

W ocenie organów Państwowej Inspekcji Pracy prowadzących postępowanie w sprawie praca recepcjonisty nie jest pracą wymagającą stale pozycji stojącej lub chodzenia. O ile słuszne jest stanowisko skarżącego, że w czasie bezpośredniego kontaktu i rozmowy z gościem hotelowym pracownik powinien pozostawać w pozycji stojącej, o tyle szereg czynności wykonywanych na tym stanowisku, a związanych z korzystaniem z komputera (monitora ekranowego) nie wymaga pozycji stojącej. Oczekiwanie od pracownika, aby czynności te były realizowane w pozycji stojącej prowadzi do znacznego obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego pracownika, co pracodawca sam podkreślił w sporządzonej ocenie ryzyka zawodowego i zwiększa ryzyko wystąpienia niekorzystnych zmian w stanie zdrowia pracownika. Nie można zaakceptować stanowiska Strony, że praca recepcjonisty jest pracą wymagającą stanie pozycji stojącej lub chodzenia, a tym samym cytowany wyżej § 49 ust. 2 rozporządzenia z 1997 r. nie znajduje w sprawie zastosowania. W świetle powyższego nie sposób uznać za zasadny zarzutu, że organy Państwowej Inspekcji Pracy prowadzące postępowanie w sprawie naruszyły przepisy prawa materialnego poprzez błędną wykładnię pojęcia stanowisko pracy i niezastosowanie przepisów rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Inspektor pracy wskazał nadto, że organizacja procesu pracy powodująca poważne zagrożenie dla zdrowia pracowników poprzez nadmierne obciążenie układu mięśniowo-szkieletowego pracownika, a tym samym naruszenie obowiązujących przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz prawa pracowników do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, nie może być uzasadniona swobodą kształtowania formuły prowadzonej działalności gospodarczej oraz tezą o konieczności zapewnienia odpowiednich standardów obsługi klienta. O ile pewne czynności wykonywane przez pracowników zatrudnionych na stanowisku recepcjonisty powinny być wykonywane w pozycji stojącej, o tyle nie może to automatycznie prowadzić do wniosku, że pracę taką można uznać za pracę wymagającą stale pozycji stojącej, a pracodawcę zwolnić z obowiązku eliminowania zagrożeń dla zdrowia pracowników (k. 23-25 akt sądowych).

Ustosunkowując się do odpowiedzi na skargę z dnia [...] lutego 2011 r. skarżący pismem z dnia [...] maja 2011 r. podtrzymał wszystkie dotychczasowe zarzuty, formułując dodatkowo zarzut naruszenia przez inspektora pracy art. 107 § 3 kpa. Zdaniem skarżącego organ administracji w żaden sposób nie odniósł się do dokumentu oceny ryzyka zawodowego recepcjonisty, nie wskazując w ogóle na ten dokument, jako istotny dowód w sprawie. Organ nie odniósł się również do zakresu obowiązków pracownika (opisu stanowiska miejsca pracy), znajdującego się w aktach osobowych, jako dowodu nie mającego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Inspektor pracy odniósł się jedynie do przesłuchania świadków, co stanowi naruszenie zasad postępowania. Uchybienie art. 107 § 3 kpa, któremu dopuścił się organ administracji polegało na braku odniesienia się w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji "do kwestii do dowodów, na których się oparł oraz dowodów, którym odmówił wiarygodności i mocy dowodowej" (k. 49 akt sądowych). W dalszej części pisma skarżący odniósł się w sposób szczegółowy do twierdzeń zawartych przez organ w odpowiedzi na skargę (k. 47-51 akt sądowych).

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Złożona skarga nie zasługiwała na uwzględnienie.

Uprawnienia wojewódzkich sądów administracyjnych, określone przepisami m.in. art. 1 § 1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269) oraz art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm., dalej ppsa), sprowadzają się do kontroli działalności administracji publicznej pod względem jej zgodności z prawem. W tym zakresie mieści się ocena, czy zaskarżona decyzja odpowiada prawu i czy postępowanie prowadzące do jej wydania nie jest obciążone wadami uzasadniającymi wyeliminowanie decyzji z obrotu prawnego. Wskazać również należy, że sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 134 § 1 ppsa).

Przedmiotem kontroli sądowej w rozpoznawanej sprawie pozostawała decyzja inspektora pracy z dnia [...] października 2010 r., nakazująca skarżącemu wyposażenie w krzesła czterech miejsc pracy dla recepcjonistów, zawierających monitory ekranowe, w holu głównym hotelu M. w P., utrzymana następnie w mocy decyzją inspektora pracy z dnia [...] grudnia 2010 r. Podstawą wydania powyższego nakazu pracy była przeprowadzona u skarżącego w dniach [...] sierpnia 2010 r., [...],[...],[...],[...],[...] września 2010 r. oraz [...],[...],[...] października 2010 r. kontrola w trakcie której ustalono, że pracownicy recepcji przeciętnie przez 6-8 godzin na zmianie roboczej obsługują komputery w pozycji stojącej. Ich praca polega na meldowaniu i wymeldowywaniu gości hotelowych, drukowaniu i wystawianiu faktur, drukowaniu raportów kasowych, drukowaniu nocnych raportów i ich opisywaniu, szukaniu informacji dla gości hotelowych, rezerwowaniu pokoi na dany dzień.

Organem państwowym powołanym do sprawowania nadzoru oraz kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy jest Państwa Inspekcja Pracy. Stosownie do art. 11 pkt 1 upip, w razie stwierdzenia naruszenia przepisów prawa pracy lub przepisów dotyczących legalności zatrudnienia właściwe organy Państwowej Inspekcji Pracy są uprawnione do nakazania usunięcia stwierdzonych uchybień w ustalonym terminie w przypadku, gdy naruszenie dotyczy przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Zgodnie z art. 12 upip, w postępowaniu przed organami Państwowej Inspekcji Pracy, w sprawach nieuregulowanych w ustawie bądź przepisach wydanych na jej podstawie albo w przepisach szczególnych stosuje się kpa. Szczegółowe regulacje prawne dotyczące prowadzonego przez organy Państwowej Inspekcji Pracy postępowania kontrolnego zostały zawarte przez ustawodawcę w rozdziale 3 upip. Zgodnie z art. 21 upip, postępowanie kontrolne ma na celu ustalenie stanu faktycznego w zakresie przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów dotyczących legalności zatrudnienia oraz udokumentowanie dokonanych ustaleń. Stosowanie do art. 31 ust. 1 upip, ustalenia kontroli dokumentowane są w formie protokołu, który powinien zawierać elementy składowe wymienione w art. 31 ust. 2 upip. Jedną z form zakończenia postępowania kontrolnego jest decyzja nakazująca usunięcie stwierdzonych uchybień, bądź też wstrzymująca wykonywanie prac określonego rodzaju. Zgodnie z art. 34 ust. 2 upip, decyzja oprócz treści powinna zawierać określenie podstawy prawnej, termin usunięcia stwierdzonych uchybień oraz pouczenie o przysługujących podmiotowi kontrolowanemu środkach odwoławczych. Decyzje wydane przez organ administracji w kontrolowanej przez Sąd sprawie spełniają wszystkie wymienione wymogi dotyczące poszczególnych elementów składowych.

Materialnoprawną podstawą wydania nakazu wyposażenia stanowisk pracy w krzesła były postanowienia rozporządzenia z 1998 r. oraz załącznika do niego. Zgodnie z §1, określa ono wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii dla stanowisk pracy wyposażonych w monitory ekranowe (pkt 1) oraz wymagania dotyczące organizacji pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (pkt 2). W §2 pkt 2 rozporządzenia z 1998 r. prawodawca zawarł definicję legalną stanowiska pracy, którym jest przestrzeń pracy, wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, obejmującym:

a) wyposażenie podstawowe, w tym monitor ekranowy, klawiaturę lub inne urządzenia wejściowe, jednostkę centralną lub stację dyskietek,

b) wyposażenie dodatkowe, w tym drukarkę, skaner, mysz, trackball,

c) wyposażenie pomocnicze, w tym stół, krzesło, uchwyt na dokument, podnóżek.

Prawodawca definiując pojęcie stanowiska pracy oznaczył jego ramy do określonego miejsca, nie ograniczonego wszakże ścianami jednego pomieszczenia, tym niemniej zawierającego w swoim obrębie zarówno wyposażenie podstawowe, dodatkowe, jak i pomocnicze. Przykładem takiej przestrzeni pracy pozostaje punkt recepcyjny zajmujący zazwyczaj wydzieloną część wewnętrznego głównego holu hotelowego. Natomiast w §2 pkt 4 zostało przesądzone, że pracownikiem w myśl rozporządzenia z 1998 r. jest każda osoba zatrudniona przez pracodawcę, w tym praktykanta i stażystę, użytkująca w czasie pracy monitor ekranowy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy. W odniesieniu zatem do pracowników użytkujących we wskazanym zakresie monitory ekranowe, rozporządzenie z 1998 r., zawierające reguły prawne o charakterze specjalistycznym, znajduje zastosowanie przed rozporządzeniem z 1997 r., które zgodnie z §1 ust. 1 ab initio, określa ogólnie obowiązujące przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach pracy. Stosownie do §4 rozporządzenia, na pracodawcę został nałożony obowiązek organizowania stanowisk pracy z monitorami ekranowymi w taki sposób, aby spełniały one minimalne wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii, określone w załączniku do tego rozporządzenia. W pkt 5.1 powyższego załącznika prawodawca określił szczegółowe wymogi, które powinno spełniać stanowiące element wyposażenia stanowiska pracy krzesło. Powinno ono posiadać:

a) dostateczną stabilność, przez wyposażenie go w podstawę co najmniej pięciopodporową z kółkami jezdnymi,

b) wymiary oparcia i siedziska, zapewniające wygodną pozycję ciała i swobodę ruchów,

c) regulację wysokości siedziska w zakresie 400÷500 mm, licząc od podłogi,

d) regulację wysokości oparcia oraz regulację pochylenia oparcia w zakresie: 5° do przodu i 30° do tyłu,

e) wyprofilowanie płyty siedziska i oparcia odpowiednie do naturalnego wygięcia kręgosłupa i odcinka udowego kończyn dolnych,

f) możliwość obrotu wokół osi pionowej o 360°,

g) podłokietniki.

Natomiast zgodnie z pkt 5.2 załącznika do rozporządzenia, mechanizmy regulacji wysokości siedziska i pochylenia oparcia powinny być łatwo dostępne i proste w obsłudze oraz tak usytuowane, aby regulację można było wykonywać w pozycji siedzącej. W tym zakresie nie znajdował zastosowania w sprawie §49 rozporządzenia z 1997 r., jako lex generalis w stosunku do lex specialis §4 rozporządzenia z 1998 r. wraz z jego załącznikiem. Ubocznie należy w tym miejscu dodać, że za zastosowaniem w niniejszej sprawie §49 rozporządzenia z 1997 r. nie przemawia również zacytowany w skardze wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 26 kwietnia 2006 r., sygn. akt IV SA/Wr 305/05, lex nr 508724. Stan faktyczny sprawy rozpoznawanej sprawy różni się bowiem w istotny sposób od sprawy stanowiącej przedmiot kontroli sądowej zawartej w uzasadnieniu przywołanego wyroku, która dotyczyła warunków pracy osób zatrudnionych w halach produkcyjnych oraz pomieszczeń przylegających do hal, a nie przestrzeni recepcyjnych, wyposażonych w monitory ekranowe.

Odnosząc powyższe rozważania do rozpoznawanej sprawy, w pierwszej kolejności należy zauważyć, że organ administracji w prawidłowy sposób ustalił istotny z punktu widzenia szczegółowych wymogów bezpieczeństwa i higieny pracy stan faktyczny. Pracownicy skarżącego w trakcie przeprowadzanej kontroli zeznali w sposób jasny, że ich praca zawodowa związana jest z obsługą komputera przeciętnie przez ok. 6-8 godzin na zmianie roboczej, a prace wykonywane są w pozycji stojącej. Powyższe określenie sposobu świadczonej pracy zawiera się w definicji pracownika z §2 pkt 4 rozporządzenia z 1998 r., przesądzając tym samym jego zastosowanie w przedmiotowej sprawie. Jednocześnie za niezasadny należało uznać zarzut skarżącego polegający na niedokładnym ustaleniu stanu faktycznego sprawy, w tym zaniechaniu przeprowadzenia dowodu z przesłuchania strony postępowania. W tej mierze Sąd miał na względzie, że stan faktyczny sprawy został ustalony na podstawie całokształtu czynności kontrolnych przeprowadzonych przez pracowników organu administracji, których istotnym elementem składowym było przesłuchanie pracowników recepcji. Ustaliwszy kluczową z punktu widzenia regulacji materialnoprawnej okoliczność faktyczną organ nie był zobligowany do przeprowadzenia dowodu z przesłuchania strony, który ma charakter posiłkowy (zob. Z. Janowicz, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa –Poznań 1992 r., str. 224, B. Adamiak, w: B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2011 r., str. 360). Nie jest prawdą, jakoby organ administracji w decyzji utrzymującej w mocy nakaz odniósł się jedynie do przesłuchania świadków, naruszając w ten sposób art. 107 § 3 kpa. Inspektor pracy wydając zaskarżone rozstrzygnięcie oparł się na całym materiale dowodowym sprawy, w tym m.in. na ocenie ryzyka zawodowego na stanowisku recepcjonisty. Argumentacja, która legła u podstaw podjętego rozstrzygnięcia została następnie poszerzona przez inspektora pracy w odpowiedzi na skargę z dnia [...] lutego 2011 r. o ustosunkowanie się do zarzutów zawartych w skardze z dnia [...] stycznia 2011 r. W postępowaniu nie doszło również do naruszenia przez inspektora pracy art. 7 i 10 kpa. Pracodawca zarówno na etapie postępowania kontrolnego, jak i postępowania zainicjowanego wydaniem nakazu wyposażenia stanowisk recepcyjnych w krzesła miał zapewniony czynny w nim udział. Z protokołu kontroli wynika, że skarżący został pouczony o możliwości złożenia przed jego podpisaniem, umotywowanych zastrzeżeń do ustaleń w nim zawartych, w terminie 7 dni od dnia przedstawienia protokołu. Natomiast w trakcie prowadzonego postępowania administracyjnego, począwszy od wydania w dniu [...] października 2010 r. nakazu wyposażenia stanowisk recepcyjnych w krzesła, skarżący był zawiadamiany o wszystkich czynnościach podejmowanych przez organ administracji, w sposób aktywny oraz swobodny ustosunkowując się do podejmowanych rozstrzygnięć.

Odnosząc się z kolei do charakterystyki obowiązków pracy recepcjonisty, przedstawionych w skardze do WSA, Sąd podziela stanowisko skarżącego, że względy racjonalne nie pozwalają na dokładne wskazanie, ile czasu spędza on przed monitorem ekranowym, a ile w jego pobliżu, wypełniając innego rodzaju obowiązki. Tym niemniej Sąd miał na względzie, że praca recepcjonisty hotelowego w dużym zakresie wiąże się z korzystaniem ze sprzętu komputerowego, czego potwierdzeniem pozostają zeznania pracowników skarżącego. Okoliczności tej nie modyfikuje znajdujący się w aktach sprawy opis stanowiska recepcjonisty, który wprost nie używa określenia "praca przy monitorze komputerowym", zawierając sformułowania o charakterze ogólnym oraz nastawione w pierwszej kolejności na osiągnięcie celu stanowiska pracy w postaci wysokiej jakości obsługi klientów. Konieczność nawiązania kontaktu z klientami w żaden sposób nie wyłącza dopuszczalności pracy przy monitorze ekranowym, a wręcz przeciwnie, poprzez pracę z użyciem komputera recepcjonista realizuje szereg usług dla klientów. Dlatego też zamiarem prawodawcy, dążącego do optymalizacji warunków pracy tej grupy zawodowej, było możliwie jak najszersze ograniczenie ryzyka zawodowego związanego z pracą w pozycji stojącej. Sąd podziela przy tym pogląd, że nie mają znaczenia założenia, jakie przyjął pracodawca odnośnie ilości czasu pracy przy komputerze na przedmiotowym stanowisku, lecz faktyczny wymiar czasu jaki pracownik musi poświęcić na pracę przy komputerze. Nie jest także istotna okoliczność, że przekroczenie połowy dobowego czasu pracy przy komputerze może nie mieć miejsca każdego dnia. Przyjęcie bowiem interpretacji, że tylko powołany przepis wymaga, aby pracownik codziennie pracował przy komputerze więcej niż połowę dobowego czasu pracy prowadziłoby do obejścia prawa. Pracodawca zawsze miałby bowiem możliwość takiej organizacji pracy, aby przynajmniej raz w tygodniu normy pracownik tej normy nie przekraczał, niezależnie od ilości czasu pracy spędzonego przy komputerze w pozostałe dni (wyrok WSA z dnia 10 października 2006 r., sygn. akt II SA/Ol 536/06, lex nr 551966).

W rozpoznawanej sprawie zagadnieniem spornym było również dokładne określenie miejsca pracy recepcjonistów w świetle podnoszonych przez skarżącego zastrzeżeń wykonywania części zadań recepcjonisty w pomieszczeniu biurowym za recepcją, wyposażonym w miejsca siedzące. Organ administracji przesądzając zastosowanie w niniejszej sprawie rozporządzenia z 1998 r., prawidłowo oparł się na definicji stanowiska pracy recepcjonisty, o której stanowi §2 pkt 2 rozporządzenia z 1998 r. Prawodawca wykluczył w zacytowanej powyżej definicji legalnej dopuszczalność podziału miejsca pracy na dwa miejsca stanowiąc o przestrzeni pracy, obejmującej wyposażenie w środki i przedmioty pracy. Przestrzeń ta musi obejmować zwarty obszar w którym skoncentrowane są będące do wykonania obowiązki. Nie może ona obejmować swoim zakresem różnych miejsc z odmiennym wyposażeniem.

Za niezasadny należało uznać ponadto zarzut naruszenia przez skarżącego art. 6 ust. 1 oraz art. 9 usg. Ustanawianie przez prawodawcę szczegółowych reguł mających na celu ochronę poszczególnych grup zawodowych przed nadmiernym ryzykiem powstania ujemnych konsekwencji związanych ze świadczoną pracą w żaden sposób nie stanowi naruszenia swobody prowadzonej działalności gospodarczej, nie ograniczając jej form oraz zasad, a dążąc jedynie do zrównoważenia oraz pomniejszenia wiążących się z tym ujemnych następstw.

Mając powyższe na uwadze Sąd działając na podstawie art. 151 ppsa oddalił skargę.