Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie: Przewodniczący Sędzia WSA Krystyna Kleiber po rozpoznaniu w dniu 20 sierpnia 2008 r. na posiedzeniu niejawnym wniosku K. C. o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od wpisu sądowego w sprawie ze skargi K. C. na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w W. z dnia [...]lutego 2008 r., nr [...] w przedmiocie odmowy uzupełnienia decyzji zmieniającej postanowienie w przedmiocie udzielenia pisemnej co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów prawa podatkowego postanawia - odmówić przyznania prawa pomocy w zakresie zwolnienia od wpisu sądowego -

Pismem datowanym na 31 marca 2008 r. K. C. – Skarżący w niniejszej sprawie – wniósł skargę na postanowienia Dyrektora Izby Skarbowej z dnia [...] lutego 2008 r.

W odpowiedzi na wezwanie Sądu z dnia 7 maja 2008 r. do uiszczenia wpisu sądowego w kwocie 100 zł Skarżący złożył na urzędowym formularzu PPF wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowego zwolnienia od kosztów sądowych, precyzując w dalszej części wniosku, iż wnosi o zwolnienie od wpisu sądowego.

W uzasadnieniu wniosku Skarżący wskazał, iż nie stać go na poniesienie kosztów sądowych bez znacznego uszczerbku finansowego. Wyjaśnił, że został wezwany do uiszczenia wpisów sądowych w sześciu sprawach na łączną kwotę 800 zł. Do tej pory uiścił już 600 zł na poczet innych spraw, które mają być rozpoznane, przy czym kolejne sprawy dotyczące jego skarg na postanowienia i decyzje organów podatkowych czekają na przekazanie do Sądu. Skarżący wskazał, iż nie ma możliwości poniesienia ciążących na nim kosztów sądowych, dlatego też wnosi o zwolnienie od wpisu w przedmiotowej sprawie, albo przynajmniej o rozłożenie wpłaty wpisów na raty po 100 zł miesięcznie.

Z oświadczeń złożonych przez Skarżącego wynika, iż nie pozostaje on z nikim we wspólnym gospodarstwie domowym, nie posiada majątku nieruchomego, oszczędności, ani przedmiotów wartościowych o wartości powyżej 3.000 euro. Uzyskuje dochód z tytułu umowy o pracę w wysokości 4.165 zł brutto miesięcznie. Skarżący oświadczył, że utrzymuje się sam i uzyskiwany dochód w całości pokrywa koszty zamieszkania, wyżywienia, dojazdu do pracy i nie daje możliwości uzyskania żadnych oszczędności.

Pismem z 9 czerwca 2008 r. skarżący został wezwany do nadesłania dodatkowych dokumentów dotyczących jego sytuacji materialnej. W odpowiedzi nadesłał kopię zeznania PIT-37 za 2007 r., zaświadczenie o wysokości dochodów, wyciąg z rachunku bankowego oraz kopie faktur za telefon, gaz, energię elektryczną, zaświadczenie o wysokości opłat za mieszkanie oraz kopię biletu 30-dniowego. Ponadto oświadczył, że ponosi wydatki na żywność, ubrania, środki czystości, leki, wizyty u lekarzy, dojazdy itp., których nie jest w stanie udokumentować (w wysokości 2.000 zł).

Mając tak przedstawiony stan faktyczny Referendarz sądowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie postanowieniem z 8 lipca 2008 r. odmówił Skarżącemu przyznania prawa pomocy w zakresie zwolnienia od wpisu sądowego.

We wniesionym w terminie sprzeciwie Skarżący zarzucił powyższemu postanowieniu brak uwzględnienia tego, iż został wezwany do uiszczenia wielu wpisów od skarg złożonych do Sądu, których łączna kwota przekroczyła 3 tys. zł. Zaś kolejne sprawy czekają na przekazanie do Sądu przez Dyrektora Izby Skarbowej co wiązać będzie się z wezwaniem do uiszczenia kolejnych wpisów sądowych. Skarżący nadmienił, że skoro łączna kwota wpisów przekroczy kilka tysięcy złotych, to uiszczenie ich będzie uszczerbkiem dla jego koniecznego utrzymania. Skarżący podniósł też, że mimo iż miesięcznie ma wolne środki w kwocie tysiąca złotych, to łączna suma wpisów wielokrotnie tę kwotę przekracza.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

W myśl art. 260 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) dalej "ppsa", w razie wniesienia sprzeciwu, który nie został odrzucony, postanowienie przeciwko któremu został on wniesiony, traci moc, a sprawa będąca przedmiotem sprzeciwu podlega rozpoznaniu przez sąd na posiedzeniu niejawnym. Skuteczne wniesienie sprzeciwu powoduje więc usunięcie z obrotu prawnego wcześniejszego orzeczenia.

Zgodnie z art. 245 § 1 ppsa stronie może być przyznane prawo pomocy w zakresie całkowitym lub częściowym. Przyznanie stronie prawa pomocy w zakresie całkowitym obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego. Częściowe zwolnienie od kosztów sądowych obejmuje zgodnie z art. 245 § 3 ppsa zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego. Warunkiem przyznania osobie fizycznej prawa pomocy w zakresie całkowitym, jest zgodnie z art. 246 § 1 pkt 1 ppsa, wykazanie przez tę osobę, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania, a w przypadku częściowego zwolnienia z kosztów sądowych, iż nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny - art. 246 § 1 pkt 2 ppsa.

Zaznaczyć należy, że celem występującej w postępowaniu sądowoadministracyjnym instytucji "prawa pomocy" jest zapewnienie realizacji prawa do sądu i możliwości obrony swoich racji stronie, która ze względu na stan finansowy, majątkowy i rodzinny nie może ponieść kosztów związanych ze swym udziałem w sprawie. Instytucja ta stanowi wyjątek od zasady, że to strona ponosi koszty sądowe.

Zasadność wniosku Sąd rozpatruje w dwóch aspektach – z uwzględnieniem z jednej strony wysokości obciążeń jakie strona musi ponieść w konkretnym postępowaniu, z drugiej strony wysokość środków, którymi ona dysponuje.

Jak się podkreśla w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego (por. postanowienie z dnia 30 listopada 2005 r., sygn. akt II FZ 781/05) stwierdzenie wystąpienia przesłanek uzasadniających przyznanie prawa pomocy wymaga zestawienia wysokości środków, jakimi strona dysponuje z wysokością kosztów, do których poniesienia zobowiązana jest na danym etapie postępowania. Ciężar wykazania, tj. - przyjmując za Słownikiem języka polskiego (pod redakcją naukową prof. M. Szymczaka, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2002, t. III, str. 749) - udowodnienia, czy też przedstawienia w sposób przekonywający - tych przesłanek spoczywa na stronie skarżącej. Ocena przytoczonych przez nią okoliczności należy natomiast do Sądu (por. postanowienie NSA z dnia 14 lutego 2005 r., sygn. akt FZ 760/04).

Z oświadczeń złożonych przez wnioskodawcę wynika, iż prowadzi on samodzielnie gospodarstwo domowe, nie posiada żadnego majątku nieruchomego, ruchomego ani oszczędności. Uzyskuje dochód z tytułu umowy o pracę w wysokości [...] zł brutto (średnie dochody netto z 3 miesięcy wynoszą 3.321 zł.). Przy czym Skarżący oświadczył, że ponosi wydatki na żywność, ubrania, środki czystości, leki, wizyty u lekarzy, dojazdy itp., których nie jest w stanie udokumentować (w wysokości 2.000 zł). Udokumentował natomiast miesięczne wydatki za telefon, gaz, energię elektryczną, które łącznie wynoszą ok. 250 zł.

W przedmiotowej sprawie zważyć należy, że jedynym kosztem na obecnym etapie postępowania sądowego, który Skarżący musi ponieść, jest koszt wpisu od skargi w kwocie 100 zł. Po przeanalizowaniu wniosku Skarżącego oraz złożonych informacji dotyczących sytuacji finansowej Sąd stwierdza, że przesłanki, będące warunkiem niezbędnym do zwolnienia od kosztów sądowych nie mają zastosowania w odniesieniu do Skarżącego. Zauważyć bowiem należy, iż Skarżący dysponuje miesięcznie kwotą w wysokości ok. 3.300 zł. Kwota ta pozostaje do dyspozycji jednej osoby i przeznaczona jest wyłącznie na utrzymanie Skarżącego. Po odliczeniu od tej kwoty miesięcznych wydatków ponoszonych przez Skarżącego w wysokości 2.250 zł, Skarżący dysponuje wolnymi środkami w wysokości ok. 1.000 zł miesięcznie.

Zdaniem Sądu Skarżący jest w stanie ponieść koszt wpisu sądowego w kwocie 100 zł bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla niego zwłaszcza w świetle tego, iż z materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy wynika, że Skarżący uzyskuje stałe dochody ze stosunku pracy, a ponadto prowadzi działalność gospodarczą. Tylko te ustalenia powodują, że nie można uznać, że Skarżący może być częściowo zwolniony z kosztów sądowych. Podnieść należy, że prawo pomocy, jest "prawem ubogich", ma być stosowane w wyjątkowych sytuacjach, które są uzasadnione trudną sytuacją materialną, w której znalazła się strona.

Skarżący nie znajduje się w trudnej sytuacji finansowej, która uzasadniałaby zwolnienie go od obowiązku uiszczenia wpisu od skargi, a argument, iż z kwoty tysiąca złotych nie może pokryć wszystkich wpisów sądowych, do których uiszczenia został wezwany nie znajduje uzasadnienia, gdyż w niniejszej sprawie do uiszczenia wpisu sądowego został wezwany w maju 2008 r., zatem do sierpnia 2008 r. mając co miesiąc wolne środki w kwocie tysiąca złotych mógł wygospodarować kwotę 100 zł i nie będzie to stanowiło uszczerbku koniecznego jego utrzymania.

Zaznaczyć też należy, że Skarżący mimo wezwania Sądu nie załączył wyciągu bankowego z konta bieżącego, na które otrzymuje wynagrodzenie ze stosunku pracy. Skoro Skarżący nie dostrzega potrzeby wszechstronnego naświetlenia swojej rzeczywistej sytuacji materialnej, nie wykazuje się w tym zakresie stosowną inicjatywą, udostępnia niektóre tylko istotne dla kompleksowej oceny sprawy dokumenty, Sąd nie ma obowiązku żądania dalszego uzupełniania wniosku o przyznanie prawa pomocy o stosowne oświadczenia i dokumenty. Do Sądu nie należy bowiem prowadzenie dochodzenia co do faktycznego stanu majątkowego Skarżącego, a to z tej przyczyny, iż prowadziłoby to do nieograniczonego przewlekania postępowania o przyznanie prawa pomocy, które ze swej istoty jest postępowaniem wpadkowym i jako takie nie powinno w sposób długotrwały uniemożliwiać zakończenia postępowania głównego (por. postanowienie NSA z dnia 10 maja 2004 r., sygn. akt FZ 17/04). Podkreślić należy, że to Skarżący występuje o przyznanie prawa pomocy i nawet niezależnie od obowiązków prawnych w tym zakresie jakie przewidział dla niego prawodawca, w jego dobrze pojętym interesie winno leżeć pełne i rzeczowe przedstawienie Sądowi tego wszystkiego, co świadczy o niemożności uiszczenia wpisu od skargi. Skoro Skarżący tego nie czyni, wówczas musi liczyć się z odmownym rozpatrzeniem wniosku.

Podsumowując podkreślić należy, że rozpatrując wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych Sąd nie uwzględnia dochodów oraz wydatków strony w skali miesiąca. Sąd ma na względzie ogólną sytuację materialną strony i w świetle tego sytuacja Skarżącego nie daje podstaw do uznania, że można dokonać odstępstwa od zasady, że to strona ponosi koszty sądowe i przyznać jej prawo, które ze swojej natury należne jest ubogim.

Odnosząc się z kolei do wniosku Skarżącego o rozłożenie wpłaty wpisów na raty po 100 zł miesięcznie, wyjaśnić należy, iż postępowanie w przedmiocie prawa pomocy nie przewiduje takiej możliwości. Kwestię rozłożenia na raty, ale tylko w odniesieniu do nieuiszczonych należności sądowych orzeczonych w postępowaniu przed sądem administracyjnym reguluje rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu umarzania, odraczania i rozkładania na raty oraz cofania odroczenia lub rozłożenia na raty nieuiszczonych należności sądowych orzeczonych w postępowaniu przed sądem administracyjnym (Dz.U. Nr 221, poz. 2194).

W świetle powyżej ustalonej sytuacji majątkowej Skarżącego, zdaniem Sądu, Skarżący nie wykazał, że zapłacenie kwoty 200 zł spowoduje uszczerbek utrzymania koniecznego, wobec czego Sąd na podstawie art. 243 § 1 w zw. z art. 245 § 3 oraz art. 246 § 1 pkt 2 ppsa, orzekł jak w sentencji postanowienia.