Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wlkp. w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Michał Ruszyński (spr.) Sędziowie Sędzia WSA Grażyna Staniszewska Asesor WSA Jarosław Piątek Protokolant st. sekr. sąd. Agata Przybyła po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 26 listopada 2020 r. sprawy ze skargi I.Ś. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] r., nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania zasiłku celowego I. oddala skargę, II. przyznaje od Skarbu Państwa - Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wlkp. na rzecz adwokat S.D. kwotę 240 (dwieście czterdzieści) złotych, powiększoną o należną stawkę podatku od towarów i usług, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej skarżącej z urzędu.

Kierownik Ośrodka Pomocy Społecznej decyzją z [...] lutego 2020 r. nr [...], odmówiła I.Ś. przyznania zasiłku celowego na spłatę długu.

W uzasadnieniu decyzji organ pomocy społecznej wskazał, że I.Ś. podaniem z [...] grudnia 2019 r. zwróciła się z prośbą o pomoc finansową w spłacie długu za mieszkanie. Organ wyjaśnił, że [...] stycznia 2020 r. pracownik socjalny przeprowadziła wywiad środowiskowy z wnioskodawczynią i ustaliła, że I.Ś. prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe. Zamieszkuje spółdzielcze mieszkanie z dwoma pokojami, kuchnią i łazienką. Zgodnie z oświadczeniem strony z [...] stycznia 2020 r. w listopadzie 2019 r. strona otrzymała dochód w formie pożyczki od rodziny w wysokości 1400 zł. Organ podkreślił, że pożyczka podobnie jak kredyt jest przychodem mogącym stanowić źródło utrzymania w okresie dysponowania kwotą pożyczki (kredytu). Dlatego też kwota pożyczki podlega wliczeniu do dochodu. W związku z powyższym dochód strony w listopadzie 2019 r. stanowiła: pożyczka w wysokości 1400 zł, emerytura w wysokości 489,37 zł, zasiłek stały w wysokości 236,57 zł. Łącznie zatem dochód wynosi 2125,94 zł i przekracza kwotę kryterium dochodowego która dla osoby samotnie gospodarującej wynosi 701 zł. Tak więc wnioskodawczyni – zdaniem organu – nie kwalifikuje się do przyznania świadczenia w postaci zasiłku celowego.

Nie zgadzając się z powyższym rozstrzygnięciem I.Ś. złożyła od niego odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego (dalej: SKO).

SKO decyzją z [...] marca 2020 r. nr [...] – na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2019 r., poz. 2096 ze zm.) – utrzymało w mocy decyzję organu pierwszej instancji. SKO zgodziło się z organem pomocy społecznej, iż w listopadzie 2019 r. dochód I.Ś. przekroczył kryterium dochodowe osoby samotnie gospodarującej, które wynosi 701 zł, zatem strona nie spełnia ustawowych przesłanek do przyznania świadczenia w formie zasiłku celowego.

Powyższa decyzja stała się przedmiotem skargi I.Ś. złożonej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wlkp. (dalej: WSA). Skarżąca wyjaśniła w skardze, iż z winy pracowników OPS musiała się zadłużyć.

Odpowiadając na skargę SKO wniosło o jej oddalenie, w całości podtrzymując argumenty podniesione w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Na rozprawie pełnomocnik z urzędu skarżącej poparła skargę wskazując dodatkowo, że organy nie rozpoznały sprawy w kontekście art. 41 u.p.s., czyli przyznania skarżącej specjalnego zasiłku celowego, który może być przyznany w sytuacji przekroczenia kwoty kryterium dochodowego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Dokonane przez organy orzekające w niniejszej sprawie ustalenia w zakresie wysokości uzyskiwanego przez skarżącą dochodu są prawidłowe. Z akt administracyjnych wynika, że dochodem skarżącej jest emerytura w wysokości 489,37 zł oraz zasiłek stały w wysokości 236,57 zł. Skarżąca w listopadzie 2019 r. a więc w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku, otrzymała od rodziny pożyczkę w kwocie 1400 zł. W związku z powyższym należy wyjaśnić, że przepisy ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2019 r., poz. 1507 ze zm., dalej: u.p.s.) dokładnie określają sposób, w jaki organy obowiązane są ustalać dochód osób ubiegających się o świadczenia. W szczególności art. 8 ust. 3 tejże ustawy definiuje pojęcie dochodu dla celów pomocy społecznej. W myśl art. 8 ust. 3 ustawy za dochód uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pomniejszoną o: 1) miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych; 2) składki na ubezpieczenie zdrowotne określone w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz ubezpieczenia społeczne określone w odrębnych przepisach; 3) kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób. Przepis art. 8 ust. 4 u.p.s. przewiduje, jakich źródeł przychodu nie wlicza się do dochodu. A mianowicie, zgodnie z art. 8 ust. 4 u.p.s. do dochodu ustalonego w myśl ust. 3 nie wlicza się: 1) jednorazowego pieniężnego świadczenia socjalnego; 2) zasiłku celowego; 3) pomocy materialnej mającej charakter socjalny albo motywacyjny, przyznawanej na podstawie przepisów o systemie oświaty; 4) wartości świadczenia w naturze; 5) świadczenia przysługującego osobie bezrobotnej na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z tytułu wykonywania prac społecznie użytecznych; 5a) świadczenia pieniężnego, o którym mowa w ustawie z dnia 20 marca 2015 r. o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 319 i 1578), i pomocy pieniężnej, o której mowa w art. 19 ust. 2 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji i okresu powojennego (Dz. U. z 2020 r. poz. 517), w art. 7a ust. 2 ustawy z dnia 2 września 1994 r. o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianym w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach md uranu i batalionach budowlanych (Dz. U. z 2020 r. poz. 619), w art. 5a ust. 2 ustawy z dnia 31 maja 1996 r. o osobach deportowanych do pracy przymusowej oraz osadzonych w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (Dz. U. z 2019 r. poz. 1168), w art. 10a ust. 2 ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych (Dz. U. z 2020 r. poz. 684) oraz w art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 20 marca 2015 r. o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych; 6) dochodu z powierzchni użytków rolnych poniżej 1 ha przeliczeniowego; 7) świadczenia wychowawczego, o którym mowa w ustawie z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz. U. z 2019 r. poz. 2407), oraz dodatku wychowawczego, o którym mowa w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2020 r. poz. 821); 8) świadczenia pieniężnego, o którym mowa w art. 8a ust. 1 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka (Dz. U. z 2019 r. poz. 1598); 9) świadczenia pieniężnego przyznawanego na podstawie art. 9 ustawy z dnia 22 listopada 2018 r. o grobach weteranów walk o wolność i niepodległość Polski (Dz. U. poz. 2529); 10) nagrody specjalnej Prezesa Rady Ministrów przyznawanej na podstawie art. 31a ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów (Dz. U. z 2019 r. poz. 1171 oraz z 2020 r. poz. 568 i 695).

Tym samym należy uznać, iż katalog obciążeń pomniejszających dochód jak i katalog przychodów odliczanych od dochodu są na gruncie u.p.s. zamknięte. Zarówno katalog odliczeń jak i katalog pomniejszeń nie obejmują kwot uzyskanych z tytułu pożyczki. W żadnym przepisie u.p.s. nie postanowiono, iż kwota pożyczki nie polega zaliczeniu do dochodu bądź, że kwota ta podlega odliczeniu od dochodu. Podkreślić przy tym należy, iż pomoc społeczna jest instytucją publiczną mającą na celu zapewnienie niezbędnych środków utrzymania osobom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej, które nie dysponują środkami finansowymi na poziomie ustalonego kryterium dochodowego – w dacie ubiegania się o pomoc społeczną. Z tej przyczyny nie ma znaczenia tytuł i źródło uzyskiwania tych środków, albowiem pożyczka, podobnie jak kredyt, jest przychodem mogącym stanowić źródło utrzymania w okresie dysponowania kwotą pożyczki (kredytu). Dlatego też nawet kwoty pożyczek, kredytów, wydatkowanych na podstawowe utrzymanie stanowią z punktu widzenia ustawy o pomocy społecznej przychód podlegający wliczeniu do dochodu. W tym stanie prawnym uznać należy, iż kwoty uzyskane z tytułu pożyczek kreują dochód, nie zmniejszając go, a więc kwoty te organ administracji publicznej winien uwzględniać przy ustalaniu dochodu osoby ubiegającej się o przyznanie zasiłku z pomocy społecznej (wyrok NSA z 21 kwietnia 2016 r. sygn. akt I OSK 1631/14, orzeczenie dostępne na stronie: orzeczenia.nsa.gov.pl.).

Prawidłowo zatem organ pomocy społecznej przy ustalaniu dochodu skarżącej uwzględnił kwotę 1400 zł uzyskaną z tytułu pożyczki. Łączny dochód skarżącej wynosił więc 2125,94 zł. Zostało zatem przekroczone kryterium dochodowe dla osoby samotnie gospodarującej - 701 zł, warunkujące w świetle art. 8 ust. 1 u.p.s. przyznanie skarżącej pomocy w formie zasiłku celowego, o którym mowa w art. 39 u.p.s. Zgodnie bowiem z art. 8 ust. 1 prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, z zastrzeżeniem art. 40, 41, 53a, 78 i 91, przysługuje osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza kwoty 701 zł. Rację mają zatem organy - co do zasady - stwierdzając, że pomoc w formie zasiłku celowego z art. 39 u.p.s. z przyczyn formalnoprawnych nie mogła być skarżącej udzielona.

Organy nie zwróciły jednak uwagi na zasadniczą w tej sprawie kwestię, mianowicie cel na jaki pomoc miałaby być przeznaczona, tj. spłata pożyczki (1400 zł), którą skarżąca zaciągnęła od rodziny (co wynika z kwestionariusza wywiadu środowiskowego - k. 20 akt administracyjnych). Zgodnie z treścią art. 39 ust. 1 u.p.s. zasiłek celowy może być przyznany w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej. Zasiłek celowy może być przyznany w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu (ust. 2). Jak już wyżej wskazano, zasiłek celowy może być przyznany na zaspokojenie konkretnej potrzeby bytowej. Zdaniem WSA za taką należy uważać tylko tę, która związana jest z egzystencją, z codziennym życiem i codziennym zaspokajaniem potrzeb żywieniowych, zdrowotnych, mieszkaniowych, edukacyjnych. Za taką potrzebę nie można natomiast uznać spłaty zaciągniętej pożyczki. Organ pomocy społecznej nie miał zatem podstaw do rozważenia przesłanki przyznania zasiłku celowego specjalnego, który nie jest zależny od kryterium dochodowego, a który reguluje art. 41 pkt 1 u.p.s.

W tym stanie rzeczy skoro podniesione w skardze zarzuty nie mogły odnieść zamierzonego skutku, a jednocześnie brak jest zarzutów, które należałoby wziąć pod uwagę z urzędu, skarga podlega oddaleniu na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2019 r., poz. 2325).

O kosztach przyznanych pełnomocnikowi strony skarżącej tytułem pomocy prawnej udzielonej z urzędu orzeczono na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu - § 21 ust. 1 pkt 1 lit. c (Dz.U. z 2019 r., poz. 18).

SWSA Grażyna Staniszewska SWSA Michał Ruszyński ASWSA Jarosław Piątek