Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Dnia 15 marca 2019 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi – Wydział II w składzie następującym: Przewodnicząca Sędzia WSA Magdalena Sieniuć Sędziowie Sędzia WSA Agnieszka Grosińska Sędzia WSA Barbara Rymaszewska (spr.) Protokolant st. specjalista Lidia Porczyńska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 marca 2019 roku sprawy ze skargi S. C. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Ł. z dnia [...] nr [...] w przedmiocie ustalenia wysokości należności z tytułu opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej - uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Prezydenta Miasta Ł. z dnia [...], nr [...]. Lp/

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Ł. decyzją z dnia [...], nr [...], po rozpatrzeniu odwołania S.C., wniesionego przez H.G. – opiekuna prawnego skarżącego, utrzymało w mocy decyzję Prezydenta Miasta Ł. z dnia [...], nr [...] w sprawie ustalenia wysokości należności podlegającej zwrotowi z tytułu opłaty za pobyt S.C. w Domu Pomocy Społecznej.

Stan faktyczny sprawy przedstawia się w sposób następujący:

Prezydent Miasta Ł. decyzją z dnia [...]:

1. ustalił wysokość należności podlegającej zwrotowi z tytułu opłaty za pobyt S.C. w Domu Pomocy Społecznej w R. w wysokości 1.738,12 zł za okres od stycznia do czerwca 2017 roku;

2. termin zwrotu ww. należności ustalił do dnia 14 lipca 2017 roku.

Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia organ wskazał przepis art. 104 ust. 3 w zw. z art. 61, art. 96 i art. 107 ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (tekst jedn. Dz. U. z 2016 roku, poz. 930, dalej jako: "u.p.s."). S.C. i przebywa w Domu Pomocy Społecznej w R. na podstawie decyzji kierującej organu pierwszej instancji z dnia [...]. Odpłatność za pobyt w domu pomocy społecznej ustalona została decyzją z dnia [...]. Organ wyjaśnił, że podstawę naliczania opłaty za pobyt S.C. w domu pomocy społecznej stanowi świadczenie rentowe wraz z dodatkami w łącznej wysokości 2.162,64 zł, z czego odpłatność wynosi 70% dochodu, tzn. 1.513,85 zł. Jednocześnie organ ustalił, iż w miesiącu styczniu i lutym 2017 roku S.C. i dokonał opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej w wysokości 1.219,83 zł miesięcznie, zatem niedopłata za te miesiące wynosi 588,04 zł. Natomiast w okresie od marca do czerwca 2017 roku zobowiązany dokonał opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej w wysokości 1.226,33 zł miesięcznie, więc za cztery miesiące niedopłata wynosi 1.150,08 zł (287,52 zł x 4 miesiące). Łączne zadłużenie w odpłatności za pobyt S.C. w wysokości 1.738,12 zł, którą to kwotę u w trybie art. 61 ust.5 u.p.s. uiściła Gmina.

Kwestionując powyższą decyzję odwołanie wniosła H.G., opiekun prawny S.C. . Autorka odwołania domagała się uchylenia w całości kwestionowanej decyzji, jako bezprzedmiotowej, bowiem zaskarżyła decyzję ustalającą wysokość opłaty za pobyt i sprawa zawisła przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Łodzi sygn. akt II SA/Łd 467/17. Podniosła też, że w okresie od stycznia do czerwca 2017 roku przekazała dodatkowo na konto DPS kwotę1247 zł tytułem opłaty za zakup pampersów i leków, które DPS powinien zapewnić we własnym zakresie. Dodatkowo opiekunka prawna kupiła w tym okresie za sumę 980 zł leki zapewniające podopiecznemu funkcjonowanie, poniosła dodatkowe koszty zakupu środków czystości i środków higieny osobistej dla podopiecznego i zarazem jej ojca S.C.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze przywołaną na wstępie decyzją utrzymało w mocy decyzję organu pierwszej instancji. W motywach rozstrzygnięcia organ opisał dotychczasowy przebieg postępowania i przedstawił treść unormowań zawartych a art. 17, art. 60 i art. 61 ust.3 u.p.s. wskazując, iż zgodnie z tym ostatnim przepisem gminie przysługuje prawo dochodzenia zwrotu poniesionych na ten cel wydatków.

Kolegium ustaliło, że z rozliczenia dokonanego przez organ I instancji wynika, iż Miasto Ł. w miesiącu czerwcu 2017 roku wniosło dodatkową opłatę za pobyt (za 6 miesięcy – od stycznia do czerwca 2017 roku) S.C. w wysokości 1.738,12 zł.

Sięgając do treści art. 96 pkt 1 u.p.s. organ wyjaśnił, że obowiązek zwrotu wydatków poniesionych na świadczenia z pomocy społecznej spoczywa na osobie i rodzinie korzystającej ze świadczeń z pomocy społecznej. Ponadto, Kolegium zacytowało treść art. 96 ust. 2 – 4 oraz art. 104 ust. 1 i 3 u.p.s. Kolegium pouczyło także o treści art. 104 ust. 4 u.p.s. normującego instytucję umorzenia, odroczenia terminu płatności albo o możliwości rozłożenia na raty.

W skardze na powyższą decyzję S.C. i reprezentowany przez opiekuna prawnego H.G. zarzucił naruszenie:

- art. 61 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 u.p.s., poprzez uznanie, że S.C. i zobowiązany jest ponosić koszty pobyty w Domu Pomocy Społecznej w R. w wysokości górnej granicy tj. 70% swojego dochodu, pomimo iż nie otrzymuje świadczeń określonych ustawą o pomocy społecznej, za które tę opłatę wnosi i które w konsekwencji zobowiązany jest ponosić samodzielnie (przez opiekuna prawnego);

- przepisów postępowania mających istotny wpływ na rozstrzygnięcie odwołania wobec pominięcia faktu, że przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Łodzi toczy się postępowanie o sygn. akt II SA/Łd 467/17 w sprawie ze skargi S.C. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Ł. z dnia [...], nr [...] w przedmiocie ustalenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej.

Opierając się na wskazanych zarzutach skarżący wniósł o:

1. uchylenie zaskarżonej decyzji i poprzedzającej ją decyzji organu pierwszej instancji oraz ustalenie że wysokość odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej winna być określona przy uwzględnieniu całego prawidłowo zebranego w sprawie materiału dowodowego, o którym mowa w uzasadnieniu wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 22 września 2017 roku, sygn. akt II SA/Łd 467/17

2. załączenie do akt sprawy akt sprawy o sygnaturze II SA/Łd 467/17;

3. zwolnienie z kosztów postępowania sądowego w całości.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie podtrzymując argumenty zaprezentowane w motywach kwestionowanego rozstrzygnięcia.

Podczas rozprawy przeprowadzonej w dniu 22 marca 2018 roku H.G. – opiekun prawny S.C., wniosła o wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji wskazując na nadmierne obciążenie materialne skarżącego, który ponosi dodatkowe koszty związane z chorobą, np. koszty leków i artykułów sanitarnych.

Postanowieniem z dnia 22 marca 2018 r. Sąd wstrzymał wykonanie zaskarżonej decyzji i zawiesił postępowanie sądowoadministracyjne do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia skargi na decyzję ustalająca wysokość opłat S.C. , a postanowieniem z dnia 25 stycznia 2019 r. podjął zawieszone postępowanie sądowoadministracyjne.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Podstawę prawna zaskarżonej decyzji Prezydenta Miasta Ł. stanowi przepis art. 61 ust.3 ustawy o pomocy społecznej (u.p.s.), zgodnie z którym w przypadku niewywiązywania się osób, o których mowa w ust. 2 pkt 1 i 2 oraz ust. 2a, z obowiązku opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej opłaty te zastępczo wnosi gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej. Gminie przysługuje prawo dochodzenia zwrotu poniesionych na ten cel wydatków. Wysokość tej należności ustala się w drodze decyzji administracyjnej (art. 104 ust.3 u.p.s.)

Skarga jest uzasadniona, choć nie wszystkie jej zarzuty są trafne. W sprawie o zwrot opłat z tytułu pobytu w DPS co do zasady nie mogą odnieść bezpośredniego skutku zarzuty, zmierzające do podważenia wysokości opłaty, ustalonej prawomocną decyzją. Tak jest w niniejszej sprawie, bowiem skarga na decyzję ustalającą wysokość opłaty za pobyt S.C. w DPS w spornym okresie została oddalona prawomocnym wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 23 października 2017 roku (sygn.. akt I OSK 2819/17). NSA uznał ustalenie wysokości tej odpłatności za zgodne z prawem.

Prawomocne orzeczenie NSA oznacza, że pozostaje w obrocie prawnym decyzja Prezydenta Miasta decyzją z dnia [...], ustalającą odpłatność za pobyt S.C. w DPS w R. w okresie styczeń –czerwiec 2017 na poziomie 1513,85 zł miesięcznie. Należy wyjaśnić przy tym, że przepis art. 190 ustawy z dnia 30 sierpnia 2003 roku Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U.2018.1308 ze zm., dalej jako p.p.s.a.), stanowi, iż sąd, któremu przekazano sprawę związany jest poglądem prawnym wyrażonym w tej sprawie przez Naczelny Sąd Administracyjny. Wprawdzie sprawa niniejsza nie jest tą sprawa, o której stanowi ustawodawca w art. 190 p.p.s.a., jednakże jest konsekwencją ustalenia opłaty decyzją n za trafną powyższym orzeczeniem NSA. Zatem brak podstaw prawnych do podważenia wysokości opłaty, skoro jej zasadność została prawomocnie przesądzona powołanym wyrokiem NSA w sprawie I OSK 2819/17.

Natomiast zaskarżone decyzje nakładające obowiązek zwrotu wydatków poniesionych zastępczo przez Gminę wydane zostały w ocenie sądu przedwcześnie i to z dwóch powodów.

Po pierwsze ich przedwczesność wynika z faktu, że decyzja organu I instancji ustalająca podlegającą zwrotowi należność Gminy została wydana już w dniu [...] i utrzymana w mocy decyzją SKO z dnia [...], to jest w czasie, gdy przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Łodzi zawisła już wówczas sprawa ze skargi na decyzję SKO z [...] odpłatności za pobyt skarżącego w DPS. WSA w Łodzi wyrokiem z dnia 22 września 2017 roku uchylił decyzję SKO i decyzję organu I instancji w sprawie ustalenia wysokości ponoszonych przez skarżącego opłat. Tak więc decyzje w niniejszej sprawie zwrotu należności na rzecz Gminy zostały wydane, zanim orzeczono prawomocnie o wysokości odpłatności za pobyt w DPS. Ma to istotne znaczenie zwłaszcza w kontekście orzeczonego w decyzjach terminu zwrotu należności. Organ I instancji nie uzasadnił przy tym wskazania konkretnego terminu uiszczenia należności, który w dodatku upłyną jeszcze przed uostatecznieniem się decyzji.

Jak już wskazano wcześniej, wyrok tutejszego sądu został uchylony i NSA oddalił skargę. Jednak przedwczesność decyzji w sprawie żądania przez Gminę Ł. zwrotu uiszczonych opłat związana jest również z niewyjaśnieniem, czy w toku postępowania ustalającego wysokość odpłatności, zakończonych decyzją z [...], opiekun prawny skarżącego został pouczony o możliwości złożenia wniosku w trybie art. 64 u.p.s. o zwolnienie od opłat w części. Zważywszy na fakt, że opiekun prawny kontestując wysokość opłat zwracała uwagę na ponoszenie przez nią kosztów zapewnienia środków higieny osobistej, środków czystości czy leków niezbędnych do funkcjonowania podopiecznego, które winny obciążać do pomocy społecznej, organ administracji działając zgodnie z zasadą postepowania zawartą w art. 8 i art. 9 k.p.a. winien skarżącemu – jego opiekunowi prawnemu takiej informacji udzielić. W ocenie sądu wniosek taki winien zostać rozpatrzony jeszcze przed wszczęciem postępowania o zwrot na rzecz Gminy uiszczonych przez nią zastępczo opłat. Od rozstrzygnięcia takiego wniosku zależy w sposób oczywisty wysokość kwot dochodzonych obecnie przez Gminę. Tymczasem w aktach administracyjnych i w uzasadnieniach zaskarżonych decyzji brak jakichkolwiek informacji na ten temat.

Po drugie przedwczesność zaskarżonych w niniejszej sprawie decyzji wiązać należy z faktem, ze organy w toku niniejszej sprawy nie rozpatrzyły zarzutów H. G. pod kątem zastosowania art. 104 ust.4 u.p.s.. Przepis ten stanowi, że w przypadkach szczególnie uzasadnionych, zwłaszcza jeżeli żądanie zwrotu wydatków na udzielone świadczenie, z tytułu opłat określonych w ustawie oraz z tytułu nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części stanowiłoby dla osoby zobowiązanej nadmierne obciążenie lub też niweczyłoby skutki udzielanej pomocy, właściwy organ, który wydał decyzję w sprawie zwrotu należności, o których mowa w ust. 1, na wniosek pracownika socjalnego lub osoby zainteresowanej, może odstąpić od żądania takiego zwrotu, umorzyć kwotę nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części, odroczyć termin płatności albo rozłożyć na raty.

W ocenie sądu samo pouczenie o takiej możliwości przez organ odwoławczy w uzasadnieniu decyzji ostatecznej nie jest wystarczające. Oznacza bowiem odesłanie skarżącego na drogę kolejnego postepowania administracyjnego z uwagi na charakter podnoszonych przez opiekuna prawnego skarżącego zarzutów w niniejszym postępowaniu.

Poza sporem jest, że S.C. i nie regulował opłaty w pełnej wysokości. Jednakże przesłanką uiszczania przez opiekunkę prawną opłaty w wysokości mniejszej, niż ustalona w decyzji związana jest z zarzutem przerzucenia ciężaru utrzymania mieszkańca na niego czy jego bliskich. Jak wynika z uzasadnienia i odwołania i skargi - H.G. wyraźnie powołuje się na ponoszone przez nią koszty m.in. leków, środków higieny czy środków czystości, jak i kosztów wyżywienia związanych z koniecznością zapewnienia prawidłowej diety przy chorobie Parkinsona. Wskazuje również, że koszty te są dla niej dużym obciążeniem. Wyjaśnienia dotyczące ponoszonych na rzecz mieszkańca domu wydatków tak w niniejszej sprawie, jak i dotyczącej ustalenia opłaty w kontestowanej przez skarżącego wysokości były podnoszone w kontekście zarzutu wyręczania w tych kosztach domu pomocy społecznej. O ile zarzut ten nie wydaje się uzasadniony np. w przypadku wydatków na ubranie, o tyle pozostałe wydatki wymagają już wyjaśnienia, czy w świetle zasad funkcjonowania tego konkretnego DPS nie były to wydatki, które winny obciążać DPS i być pokrywane z uiszczanych przez niego opłat. Kwestię tę należy wyjaśnić chociażby w związku z zakresem obowiązków placówki opiekuńczej i leczniczej, określonych w art. 58 i art.68 u.p.s..

Zgodnie z art. 58 ust.1 u.p.s. wydatki związane z zapewnieniem całodobowej opieki mieszkańcom oraz zaspokajaniem ich niezbędnych potrzeb bytowych i społecznych w całości pokrywa dom pomocy społecznej. Przykładowo tylko wskazać można, że na zakładzie ciąży obowiązek zapewnienia mieszkańcowi ośrodka posiłków zgodnych z zaleconą przez lekarza dietą, środków higieny osobistej, środków czystości, przyborów toaletowych i innych przedmiotów niezbędnych do zachowania higieny osobistej oraz obowiązek sprzątania pomieszczenia nie rzadziej niż jeden raz dziennie (art. 68 ust.5 u.p.s.). H.G. dowodzi, że to na nią spadł ciężar ponoszenia części z powyższych kosztów, jednakże organy w niniejszej sprawie, pomimo tak sprecyzowanych przez skarżącego zarzutów nie wyjaśniły należycie tej kwestii, choć opiekunka prawna skarżącego .

W ocenie sądu tego typu zarzuty winny zostać przez organ rozpatrzone w trybie ar. 104 ut.4 u.p.s., już na etapie postepowania prowadzonego na podstawie art. 61 ust. 3 i art.104 ust.3 u.p.s. zwłaszcza, gdy formułowane w toku tego ostatniego postępowania zarzuty mogą wskazywać na przesłanki z art. 104 ust.4 u.p.s.

Należy przy tym pamiętać, ze art. 104 ust.4 u.p.s. nie zawiera zamkniętego katalogu przesłanek uzasadniających umorzenie należności czy odroczenie jej płatności. W ocenie sądu w tej kategorii przesłanek mieszczą się również wykazywane przez H.G. okoliczności niezasadnego jej zdaniem przerzucenia na rodzinę kosztów utrzymania mieszkańca DPS, które winny obciążać ośrodek. Zatem nie ma przeszkód, aby rozpatrzeć również okoliczności powoływane w toku postępowania, skoro skarga zmierza do wykazania, że DPS przerzucił na skarżącego częściowy ciężar kosztów związanych z zapewnieniem warunków, które w świetl unormowania art. 68 u.p.s. powinien zapewnić ośrodek.

Ponadto wadliwie sformułowano decyzję organu I instancji, która nie wskazuje, kto jest osobą zobowiązaną do zwrotu należności.

Reasumując, w ocenie sądu zaskarżone decyzje zostały wydane przedwcześnie, bez należytego wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia, co stanowi o naruszeniu art. 7 i art. 77 § 1 k.p.a.

Z uwagi na powyższe sąd uchylił zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję organu I instancji na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. "c" w zw. z art. 135 p.p.s.a..

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy organy zastosują się do wskazań zawartych w niniejszym uzasadnieniu, dotyczących zweryfikowania, czy skarżący (jego opiekun prawny) mieli możliwość zgłoszenia wniosku w trybie art. 61 u.p.s. a następnie rozważenia zastosowania w niniejszym postepowania normy art. 104 ust.4 u.p.s.

IB