Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Krystyna Kutzner Sędziowie WSA Barbara Pasternak (spr.) NSA Grażyna Danielec Protokolant Monika Wójcik po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 stycznia 2010 r. sprawy ze skargi B. T. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia 17 lipca 2009 r. nr [...] w przedmiocie umorzenia z urzędu postępowania rozgraniczeniowego skargę oddala

Prezydent Miasta decyzją z dnia [...] 2009r. znak: [...], wydaną na podstawie art. 105 § 1 kpa, umorzył z urzędu jako bezprzedmiotowe postępowanie rozgraniczeniowe wszczęte na wniosek M. D., w części dotyczącej granicy pomiędzy nieruchomością obj. księgą wieczystą Nr [...] składającą się z działki Nr 558/1 położonej w obr. 22 jedn. ewid. A, a nieruchomością sąsiednią graniczącą (jeden punkt) obj. księgą wieczystą Nr [...] składającą się z działki Nr 558/2 położonej w obr. 22 jedn. ewid. A oraz nieruchomością sąsiednią (jeden punkt) obj. księgą wieczystą Nr [...] składającą się z działki Nr 556 położonej w obr. 22 jedn. ewid. A.

W uzasadnieniu Prezydent wskazał, że M. D. pismem z dnia 8 lutego 2007r. złożył wniosek o wszczęcie postępowania rozgraniczeniowego dotyczącego granicy pomiędzy nieruchomością składającą się z działki Nr 558/1 obr. 22 jedn. ewid. A stanowiącej jego własność a nieruchomością sąsiednią składającą się z działki Nr 558/3 obr. 22 jedn. ewid. A stanowiącą własność Gminy. Następnie wezwano wnioskodawcę do uzupełnienia złożonego wniosku o dokumenty potwierdzające tytuł prawny do nieruchomości na wszystkie rozgraniczane działki, w tym też graniczące jednym punktem z jego nieruchomością. Po częściowym uzupełnieniu wniosku ponownie wystąpiono do wnioskodawcy o uzupełnienie wniosku i 26 kwietnia 2007r wydano postanowienie o wszczęciu na wniosek M. D. postępowania rozgraniczeniowego pomiędzy nieruchomością obj. księgą wieczystą Nr [...] składającą się z działki Nr 558/1 obr. 22 jedn. ewid. A a nieruchomością sąsiednią obj. księgą wieczystą Nr [...] składającą się z działki Nr 558/3 obr. 22 jedn. ewid. A, a nieruchomością sąsiednią graniczącą jednym punktem obj. księgą wieczystą Nr [...] składającą się z działki Nr 558/2 obr. 22 jedn. ewid. A, a nieruchomością sąsiednią graniczącą jednym punktem obj. księgą wieczystą Nr [...] składającą się z działki Nr 556 obr. 22 jedn. ewid. A.

Prezydent podał, że po przeprowadzeniu postępowania rozgraniczającego na gruncie przez upoważnionego geodetę w dniu 25 lipca 2008r wydano decyzję orzekającą o umorzeniu z urzędu postępowania rozgraniczeniowego z uwagi na powstały pomiędzy zainteresowanymi stronami spór o granice i brak spisania ugody. Od decyzji tej złożyła odwołanie B. T. i Samorządowe Kolegium Odwoławcze decyzją z dnia [...] 2008r uchyliło zaskarżoną decyzję i przekazało sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ l instancji. Kolegium wskazało, że przy ponownym rozpatrzeniu sprawy w pierwszej kolejności należy ustalić w sposób jednoznaczny zakres przedmiotowy postępowania. Zdaniem Kolegium organ l instancji z niewiadomych przyczyn rozszerzył przedmiot postępowania. Realizując te wskazania, Prezydent wystąpił do wnioskodawcy o doprecyzowanie wniosku. Pismem z dnia 5 lutego 2009r. M. D. poinformował, że zakresem postępowania rozgraniczeniowego winny być objęte tylko działki Nr 558/1 i 558/3. W związku z tym Prezydent uznał, że błędnie wszczęto postępowanie rozgraniczeniowe pomiędzy nieruchomością obj. księgą wieczystą Nr [...] składającą się z działki Nr 558/1 a nieruchomościami sąsiednimi graniczącymi z nią jednym punktem działki Nr 558/2 i Nr 556. Dlatego należało umorzyć z urzędu jako bezprzedmiotowe postępowanie wobec działek Nr 558/2 i 556.

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła B. T., wnosząc o uchylenie jej i przekazanie sprawy organowi l instancji do ponownego rozpatrzenia. W uzasadnieniu odwołująca się wskazała, że nie wyraża zgody na umorzenie postępowania, albowiem, postępowanie dotyczy jej interesu prawnego. Zdaniem B. T., brak było podstaw do umorzenia postępowania jako bezprzedmiotowego. Podstawy takiej nie może stanowić tylko i wyłącznie oświadczenie M. D., tym bardziej, że z jego wcześniejszych twierdzeń jednoznacznie wynikało, że postępowaniem rozgraniczeniowym objęta jest także nieruchomość odwołującej się, a sporna wg wnioskodawcy była nie tylko granica między nieruchomością będącą jego własnością, a nieruchomością Gminy, ale także granica pomiędzy nieruchomością wnioskodawcy i nieruchomością odwołującej się. Odwołująca się podniosła, że z załączonego do odwołania szkicu polowego nr 1 wynika, że mur graniczny znajdujący się zgodnie z danymi z mapy numerycznej na nieruchomości, której właścicielem jest Gmina, częściowo znajduje się także na jej nieruchomości, której część wskazują punkty nr 1, 5, 6 oraz punkt wyznaczony przez przecięcie się linii łączącej punkty nr 2788 i 3348 i ogrodzenia (w odległości 40 cm od punktu nr 6). Odwołująca się podkreśliła, że ewentualne ustalenie przebiegu granicy zgodnie z stanowiskiem wnioskodawcy wzdłuż ogrodzenia trwałego, a nie granicy wynikającej z danych numerycznych zawartych w operacie ewidencji gruntów (linia łącząca punkty: 2788 - 3169 i dalej do punktu nr 900) zmieni ewidentnie granice nieruchomości, której jest współwłaścicielką, zmniejszając jej powierzchnię, ewentualnie uniemożliwi dostęp do części nieruchomości.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze decyzją z dnia 17 lipca 2009r. znak: [...], wydaną na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 w zw. z art. 105 § 1 kpa oraz art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 17 maja 1989r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (Dz. U 2005r. Nr 240, poz. 2027), utrzymało zaskarżoną decyzję w mocy.

Kolegium wskazało, że zgodnie z art. 30 ust. 1 Prawa geodezyjnego i kartograficznego rozgraniczenie nieruchomości przeprowadzają wójtowie (burmistrzowie, prezydenci miast) z urzędu lub na wniosek strony. W przedmiotowej sprawie nie zachodziły przesłanki wymienione w art. 30 ust. 2 do rozgraniczenia ww. nieruchomości z urzędu, gdyż nie miało miejsca scalanie gruntów, a potrzeby gospodarki narodowej lub interes społeczny nie uzasadniały przeprowadzenia rozgraniczenia przy braku wniosku strony. Dlatego przedmiotowe postępowanie o rozgraniczenie toczyło się z wniosku M. D. z dnia 14 lutego 2007r., sprecyzowanego następnie jako żądanie rozgraniczenia działki 558/1 tylko z działką 558/3. Kolegium podkreśliło, że wniosek zawierający żądanie strony wyznacza przedmiot postępowania i organ nie jest uprawniony do swobodnego jego interpretowania. Dlatego zdaniem Kolegium postępowanie rozgraniczeniowe obejmujące dodatkowo działki nr 558/2 i 556 było bezprzedmiotowe.

Skargę na powyższą decyzję SKO wniosła B. T., zarzucając rażące naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, a mianowicie

- art. 105 § 1 kpa poprzez niewłaściwą interpretację tego przepisu w związku z błędnym uznaniem, iż zostały spełnione przesłanki (wskazane w tym przepisie) do umorzenia postępowania przez organ l instancji jako bezprzedmiotowego;

- art. 107 § 3 kpa poprzez brak wskazania faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej;

- art. 7 kpa oraz art. 77 § 1 kpa poprzez niepodjęcie wszelkich, niezbędnych kroków do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego w związku z niepodjęciem przez organy czynności zmierzających do wyczerpującego zebrania i rozpatrzenia całokształtu materiału dowodowego.

Skarżąca powtórzyła argumenty zawarte w uzasadnieniu odwołania od decyzji organu l instancji. Skarżąca wniosła o uchylenie decyzji obu instancji oraz o zwrot kosztów postępowania.

W odpowiedzi na skargę SKO wniosło o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko zawarte w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył co następuje:

Stosownie do art. 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), w skrócie p.p.s.a. sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej, przy czym kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. W ramach swej kognicji sąd bada, czy przy wydaniu zaskarżonego aktu nie doszło do naruszenia prawa materialnego i przepisów postępowania. Zgodnie z treścią art. 134 p.p.s.a. sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi, oraz powołaną podstawą prawną. Orzekanie - w myśl art. 135 p.p.s.a. - następuje w granicach sprawy będącej przedmiotem kontrolowanego postępowania, w której został wydany zaskarżony akt lub czynność i odbywa się z uwzględnieniem ówcześnie obowiązujących przepisów prawa. Uwzględnienie skargi następuje w przypadkach naruszenia prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy (art. 145 § 1 pkt. 1 lit. a) p.p.s.a.), naruszenia prawa dającego podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego (art. 145 § 1 pkt. 1 lit. b) p.p.s.a.), oraz innego naruszenia przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy (art. 145 § 1 pkt.1 lit. c) p.p.s.a.). W przypadkach, gdy zachodzą przyczyny określone w art. 156 kodeksu postępowania administracyjnego sąd stwierdza nieważność decyzji lub postanowienia (art. 145 § 1 pkt. 2 p.p.s.a.), jeżeli zachodzą przyczyny określone w innych przepisach, sąd stwierdza wydanie decyzji lub postanowienia z naruszeniem prawa.

Skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do treści przepisu art. 29 ust.1 i 2 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (Dz.U. z 2005 r. Nr 240, poz. 2027) zwanej dalej ustawą, rozgraniczenie nieruchomości ma na celu ustalenie ich granic przez określenie położenia punktów i linii granicznych, utrwalenie tych punktów znakami granicznymi na gruncie i sporządzenie odpowiednich dokumentów, przy czym rozgraniczeniu podlegają, w miarę potrzeby wszystkie albo niektóre granice określonej nieruchomości z przyległymi nieruchomościami lub innymi gruntami.

Granice nieruchomości wyodrębniają z otaczającej przestrzeni zasięg prawa własności w stosunku do gruntów sąsiednich. Granice te określone są w terenie poprzez położenie punktów i przebieg linii granicznych. Istotą sporu o rozgraniczenie jest ustalenie przebiegu granic na gruncie, celem ustalenia zasięgu prawa własności właścicieli sąsiadujących ze sobą nieruchomości. Zgodnie z definicją T. Filipiak przytoczoną w komentarzu do art. 153 k.c. (w: A. Kidyba (red.) K.A.Dadańska, T.A. Filipiak, Kodeks cywilny, Komentarz. T. II. Własność i inne prawa rzeczowe, Lex, 2009), przez rozgraniczenie rozumie się określenie, jak na gruncie przebiega linia graniczna i jak mają być rozmieszczone punkty i linie graniczne umożliwiające wytyczenie tej linii. Jak stwierdził SN w Postanowieniu z dnia 20 września 2000r. l CKN 296/00 (Lex nr 51331) postępowanie o rozgraniczenie polega na ustaleniu w terenie linii, do której rozciąga się prawo właścicieli sąsiadujących ze sobą gruntów przy założeniu, że linia ta istnieje a tylko stała się sporna. Sprawy związane ze wszczynaniem postępowania administracyjnego w sprawie rozgraniczenia reguluje art. 30 ustawy. Zgodnie z ust. 2 tego przepisu postępowanie rozgraniczeniowe przeprowadza się z urzędu tylko w trzech przypadkach : 1. przy scalaniu gruntów, 2. w celu realizacji potrzeb gospodarki narodowej i 3. gdy rozgraniczenie jest uzasadnione interesem społecznym. Poza wymienionymi przypadkami postępowanie rozgraniczeniowe przed organem administracyjnym rozpoczyna się na wniosek strony (właściciela nieruchomości, jej użytkownika wieczystego i każdego, komu przysługują określone uprawnienia do nieruchomości - por. S. Rudnicki, Prawo obrotu nieruchomościami, Wyd. C. H. Beck, Warszawa 1999, s. 820). Postępowanie o rozgraniczenie wszczyna się postanowieniem, na które nie służy zażalenie (art. 30 ust. 3 i 4). Skoro więc postępowanie rozgraniczeniowe ma na celu ustalenie przebiegu granic (linii granicznych na gruncie), które stały się sporne i poza przypadkami wskazanymi w ustawie, wszczynane jest na wniosek strony, to z powyższego wynika, że to podmiot składający wniosek o rozgraniczenie określa, które granice uważa za sporne z granicami sąsiednimi i tym samym podmiot ten decyduje o zakresie postępowania o rozgraniczenie nieruchomości (tak WSA w Krakowie wyroku z dnia 20 stycznia 2010 r. III SA/Kr 942/08, Lex nr 559855). Odnosząc powyższe uwagi do przedmiotu i treści zaskarżonego rozstrzygnięcia stwierdzić należy przede wszystkim, że w dniu 14 lutego 2007 r. wpłynął do organu pierwszej instancji wniosek M. D. o rozgraniczenie działki nr 558/1, stanowiącej jego własność, z działką nr 558/3, stanowiącą własność Gminy. Zatem postępowanie rozgraniczeniowe nie zostało wszczęte z urzędu, lecz na wniosek strony. W piśmie z dnia 5 lutego 2009 r. , wystosowanym w związku z wezwaniem przez organ o doprecyzowanie wniosku, M. D. ponowił swój wniosek z dnia 14 lutego 2007r. wskazując, że prosi o dokonanie rozgraniczenia działki nr 558/1 stanowiącej jego własność z działką nr 558/3, stanowiącą własność Gminy i tylko z tą działką (k. 10, 96, 97 akt adm.). W świetle wskazanych wyżej przepisów ustawy, treść wniosku M. D. określiła przedmiot postępowania, oraz jego zakres. Nie może pozostawiać wątpliwości, iż z wniosku tego jednoznacznie wynika, że podmiot wszczynający postępowanie rozgraniczeniowe, określając swoje żądanie w powyższy sposób, jednocześnie wskazał, które granice swojej nieruchomości uważa za sporne. Zatem żądanie wniosku dotyczyło w konsekwencji określenia zasięgu prawa własności M. D. i Gminy w stosunku do działek nr 558/1 i 558/3, poprzez ustalenie na gruncie linii, do której owo prawo sięga. Treść złożonego wniosku nie wskazuje natomiast, aby M. D. domagał się rozgraniczenia swojej nieruchomości z nieruchomością, której współwłaścicielką pozostaje skarżąca, tj. z działką oznaczoną nr 558/2. Stwierdzić trzeba, że interpretacja przepisu art. 29 ust. 2 ustawy, przedstawiona przez skarżącą jest błędna i prowadzi do nieprawidłowego stanowiska. Wynika ona z przyjęcia poglądu, iż to organ administracji powinien ustalać, które granice nieruchomości podlegają rozgraniczeniu, a ustalenia te czynić rozważając istnienie interesu prawnego do udziału w postępowaniu o rozgraniczenie, po stronie poszczególnych właścicieli wszystkich nieruchomości, z którymi graniczy nieruchomość właściciela składającego wniosek o rozgraniczenie. Bierze się to z błędnego odczytania treści art. 29 ust.2 ustawy, iż rozgraniczeniu podlegają w miarę potrzeby wszystkie albo tylko niektóre granice określonej nieruchomości. Użycie przez ustawodawcę zwrotu "w miarę potrzeby" nie oznacza, że złożenie wniosku o rozgraniczenie uprawnia organ administracji do decydowania o tym, że istnieje potrzeba rozgraniczenia nieruchomości wnioskującego z innymi nieruchomościami, nie wskazanymi we wniosku. Takie rozumienie zwrotu "w miarę potrzeby" oznaczałoby, że to organ a nie właściciele sąsiadujących nieruchomości, decydowałby o potrzebie dokonania rozgraniczenia, tym samym o istnieniu sporu co do przebiegu granicy, a w konsekwencji sporu co do zasięgu prawa własności, co pozostaje w sprzeczności z istotą rozgraniczenia. Określenie przez ustawodawcę, że rozgraniczeniu podlegają, w miarę potrzeby wszystkie albo niektóre granice określonej nieruchomości z przyległymi nieruchomościami lub innymi gruntami oznacza tyle, że postępowaniem rozgraniczeniowym mogą być objęte tylko niektóre granice nieruchomości, jeżeli istnieje taka tylko potrzeba. Potrzeba ta wynika natomiast z istnienia sporu co do przebiegu granicy. Stan sporu co do przebiegu granicy determinuje treść złożonego wniosku o rozgraniczenie. Organ administracji jest związany treścią wniosku i nie ma podstawy prawnej do rozszerzania przedmiotu postępowania o dokonywanie rozgraniczenia w zakresie, co do którego wniosek nie został złożony. Przyjąć trzeba, że w sprawie zakończonej zaskarżoną decyzją organ prawidłowo uznał, że wniosek M. D. dotyczył tylko rozgraniczenia jego nieruchomości z nieruchomością stanowiącą własność Gminy. Skoro postanowieniem Prezydenta Miasta z dnia [...] 2007r. [...] wszczęto postępowanie rozgraniczeniowe pomiędzy nieruchomością stanowiącą działkę 558/1 a nieruchomościami stanowiącymi działki nr 558/2 i 556, których wniosek nie dotyczył, to zaistniała sytuacja wszczęcia i prowadzenia postępowania rozgraniczeniowego bez istnienia w tym zakresie wymaganego wniosku. Decyzje, o których mowa w przepisach art. 31 ust. 4, art. 33 ust. 1 i art. 34 ust. 2 ustawy, tj. decyzja o umorzeniu postępowania rozgraniczeniowego w przypadku zawarcia ugody, decyzja o rozgraniczeniu nieruchomości, bądź decyzja o umorzeniu postępowania w przypadku nie dojścia do zawarcia ugody lub braku podstaw do wydania decyzji, o której mowa w art. 33 ust.1, kończą postępowanie rozgraniczeniowe przed organem administracji. Do ich wydania konieczne jest przeprowadzenie postępowania rozgraniczeniowego wszczętego na wniosek strony, określający, które z granic mają podlegać rozgraniczeniu (pomijając sytuacje prowadzenia postępowania rozgraniczeniowego z urzędu). W przeciwnym wypadku, tj. braku wniosku strony, postępowanie rozgraniczeniowe jest bezprzedmiotowe. Przepis art. 105 § 1 kpa stanowi, że w przypadku, gdy postępowanie z jakiejkolwiek przyczyny stało się bezprzedmiotowe, organ administracji wydaje decyzję o umorzeniu postępowania. Skoro wniosek uczestnika dotyczył tylko rozgraniczenia z działką nr 558/3 stanowiącą własność Gminy, oznacza to, że uczestnik uznaje za sporną tylko granicę z tą działką i organ nie miał podstaw do prowadzenia postępowania i wydawania decyzji w przedmiocie rozgraniczenia w stosunku do innych działek, z którymi graniczy nieruchomość uczestnika, ponieważ był związany zakresem wniosku. Brak wniosku w zakresie rozgraniczenia działki nr 558/1 z działką nr 558/2 spowodował brak sprawy administracyjnej mogącej być przedmiotem postępowania administracyjnego.

Nie mogły więc odnieść pożądanego przez skarżącą skutku zarzuty skargi dotyczące naruszenia przepisów art. 105 § 1, 107 § 3, 7, i 77 kpa, poparte szczegółowymi wywodami dotyczącymi ewentualnego położenia punktów granicznych w przypadku ustalenia przebiegu granicy między działkami 558/1 i 558/3, skoro przy braku żądania przez uczestnika rozgraniczenia z działką skarżącej organ prawidłowo umorzył postępowanie w tym zakresie.

W związku z powyższym, na podstawie przepisu art. 151 ustawy p.p.s.a., który stanowi, że w razie nieuwzględnienia skargi sąd skargę oddala, orzeczono jak w sentencji.