Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Iwona Dąbrowska (spr.), Sędziowie WSA Adam Lipiński, Joanna Kube, Protokolant Eliza Kusy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 2 grudnia 2009 r. sprawy ze skargi I. P. na decyzję Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia [...] sierpnia 2008 r. nr [...] w przedmiocie świadczenia w drodze wyjątku 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz decyzję ją poprzedzającą z dnia [...] czerwca 2008 r. nr [...], 2. stwierdza, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu w całości.

Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych decyzją z dnia [...] sierpnia 2008 r. nr [...], po rozpoznaniu wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, utrzymał w mocy swoją wcześniejszą decyzję z dnia [...] czerwca 2008 r. nr [...], którą odmówił I. P. przyznania renty w drodze wyjątku.

W uzasadnieniu podał, że świadczenie na podstawie art. 83 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) może być przyznane ubezpieczonym oraz pozostałym po nich członkom rodziny, którzy wskutek szczególnych okoliczności nie spełniają warunków wymaganych w ustawie do uzyskania prawa do emerytury lub renty, nie mogą – ze względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek – podjąć pracy lub działalności objętej ubezpieczeniem społecznym i nie mają niezbędnych środków utrzymania. Organ wyjaśnił, że powyższe warunki muszą być spełnione łącznie, a niespełnienie choćby jednego z nich wyklucza możliwość przyznania tego rodzaju świadczenia. Prezes Zakładu uznał, że renta w drodze wyjątku nie może zostać przyznana gdyż w sprawie brak jest szczególnych okoliczności uniemożliwiających podjęcie zatrudnienia lub innej działalności objętej ubezpieczeniem społecznym.

Organ stwierdził, że I. P. posiada udokumentowany okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 10 lat i 19 dni, który jest nieadekwatny do jej wieku, wynoszącego na dzień orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy 56 lat. Prezes ZUS wskazał na liczne przerwy w zatrudnieniu oraz fakt, iż ostatnio udowodniony okres ubezpieczenia przypada na dzień 30 czerwca 2009 r. Zwrócił uwagę, iż skarżąca za całkowicie niezdolną do pracy została uznana od 1 października 2007 r. do 31 grudnia 2009 r., a zatem w spornych okresach nie istniały przeszkody do kontynuowania zatrudnienia lub innej działalności objętej ubezpieczeniami społecznymi. Jednocześnie organ stwierdził, iż powoływanie się na fakt bycia osobą bezrobotną nie może być oceniane na płaszczyźnie szczególnych okoliczności.

Powyższa decyzja Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia [...] sierpnia 2008 r. stała się przedmiotem skargi I. P. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie.

W odpowiedzi na skargę Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jej oddalenie, podtrzymując w całości argumenty zawarte w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje.

Skarga zasługuje na uwzględnienie.

W toku postępowania sądowoadministracyjnego ustalono, iż postanowieniem Sądu Okręgowego w S. z dnia [...] czerwca 2002 r. sygn. [...] I. P. została częściowo ubezwłasnowolniona z powodu choroby psychicznej. Okoliczność ta ma zasadnicze znaczenie dla rozpoznania niniejszej sprawy, w ocenie Sądu, stanowi bowiem podstawę wznowienia postępowania określoną w art. 145 § 1 pkt 4 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst. jedn.: Dz. U. Nr 98, poz. 1071 ze zm.). Zgodnie z tym przepisem w sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu.

Jak wskazano powyżej skarżąca od 2002 r. jest osobą częściowo ubezwłasnowolnioną. Zgodnie z art. 30 § 1 i 2 kpa zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych stron ocenia się według przepisów prawa cywilnego, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej. Zdolność procesowa strony postępowania administracyjnego uzależniona jest zatem od zdolności do czynności prawnych, której przesłanki są oceniane według przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.). Zgodnie z art. 15 k.c. osoby ubezwłasnowolnione częściowo mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratora (art. 16 k.c.), działającego zgodnie z przepisami art. 178-181 KRO.

Osoby fizyczne nie posiadające zdolności do czynności prawnych działają przez swych ustawowych przedstawicieli (art. 30 § 2 kpa). I. P., z racji częściowego ubezwłasnowolnienia, nie posiada pełnej zdolności do czynności prawnych. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 22 lutego 1984 r. sygn. akt II SA 1811/83 wyraził pogląd, że gdy stroną postępowania administracyjnego jest osoba ubezwłasnowolniona częściowo jej kurator powinien być wezwany do udziału w postępowaniu administracyjnym w każdym przypadku, gdy osobiste działanie strony wskazuje, że nie zdaje ona sobie w pełni sprawy z celu i skutków tego postępowania, oraz że za niezbędny należy uznać udział kuratora w postępowaniu, gdy działanie samej strony jest nieudolne, a zwłaszcza gdy argumentacja strony wskazuje, że nie zdaje sobie ona w pełni sprawy z celu i skutków prowadzonego postępowania.

Z akt postępowania administracyjnego jednoznacznie wynika, iż skarżąca miała znaczne trudności ze sformułowaniem konkretnych wniosków i zarzutów oraz ich odpowiednim umotywowaniem. Jednocześnie wielokrotnie wskazywała, iż jest osobą częściowo ubezwłasnowolnioną. Tym samym organ miał obowiązek zawiadomić kuratora skarżącej o toczącym się postępowaniu w sprawie o przyznanie świadczenia w drodze wyjątku i wezwać go do udziału w sprawie. Prezes ZUS prowadząc postępowanie z udziałem częściowo ubezwłasnowolnionej I. P., która z racji choroby psychicznej nie miała dostatecznego rozeznania w przysługujących jej uprawnieniach, pozbawił wnioskodawczynię czynnego udziału w postępowaniu, a tym samym wpływu na przebieg postępowania i na treść wydanej decyzji.

W tej sytuacji samodzielny udział w postępowaniu w charakterze strony częściowo ubezwłasnowolnionej I. P. pociąga za sobą wadliwość postępowania określoną w art. 145 § 1 pkt 4 kpa, a zatem daje podstawę do wznowienia postępowania. Z tej przyczyny koniecznym było uwzględnienie skargi i uchylenie zaskarżonej oraz poprzedzającej ją decyzji Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z powodu stwierdzonego naruszenia prawa dającego podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego.

Mając powyższe na uwadze, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, działając na podstawie art. 145 § 1 lit. b ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), orzekł, jak w sentencji. O wstrzymaniu wykonania zaskarżonej decyzji, Sąd orzekł w oparciu o art. 152 powołanej ustawy.