Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Iwona Owsińska-Gwiazda, Sędziowie Sędzia WSA Marek Wroczyński (sprawozdawca), Sędzia WSA Iwona Szymanowicz-Nowak, Protokolant Sekretarz sądowy Dominika Jeromin, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 29 grudnia 2016 r. w Radomiu sprawy ze skargi T. Z. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w R. z dnia [...] sierpnia 2016 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia wychowawczego uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Burmistrza Gminy i Miasta G. z [...] lipca 2016 r. nr [...].

Zaskarżoną decyzją, nr [...]z dnia [...]sierpnia 2016 roku Samorządowe Kolegium Odwoławcze w R. (dalej jako: "SKO", "organ", "organ odwoławczy") po rozpatrzeniu na posiedzeniu niejawnym odwołania T. Z. (dalej jako: "skarżący") od decyzji Burmistrza Gminy i Miasta G. z dnia [...] lipca 2016 roku, nr [...] w sprawie odmowy przyznania T. Z. świadczenia wychowawczego na córkę L. Z. – orzekło o utrzymaniu w mocy zaskarżonej decyzji.

Podstawą rozstrzygnięcia były następujące ustalenia faktyczne i ocena prawna:

Skarżący T. Z. w dniu [...] kwietnia 2016 roku złożył w organie wniosek o przyznanie świadczenia wychowawczego na córkę L. Z. podając, iż jest osobą rozwiedzioną, a w skład rodziny oprócz niego wchodzi syn A. Z., córka L. Z. i konkubina M. K..

Wyrokiem Sądu Okręgowego w P. z dnia [...] maja 2008 roku, sygn. akt [...] rozwiązano małżeństwo skarżącego przez rozwód, wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnim synem stron T. powierzono obojgu rodzicom ustalając miejsce pobytu dziecka w miejscu zamieszkania matki, ustalając sposób kontaktowania się ojca z dzieckiem oraz obciążono skarżącego alimentami na rzecz dziecka.

Organ zauważył, iż stosownie do art. 4 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 11 lutego 2016 roku o pomocy państwa w wychowaniu dzieci (DZ.U z 2016 roku, poz. 195 dalej jako: "ustawa") prawo do świadczenia wychowawczego przysługuje, matce, ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka albo opiekunowi prawnemu dziecka do ukończenia przez dziecko 18 roku życia. Następnie organ wskazał, że zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy w przypadku urodzenia dziecka, ukończenia przez dziecko 18 roku życia lub w przypadku gdy dziecko, zgodnie z orzeczeniem sądu, jest pod opieką naprzemienną rodziców rozwiedzionych, żyjących w separacji lub żyjących w rozłączeniu, kwotę świadczenia wychowawczego przysługującą za niepełny miesiąc ustala się, dzieląc kwotę tego świadczenia przez liczbę wszystkich dni kalendarzowych w tym miesiącu, a otrzymaną kwotę mnoży przez liczbę dni kalendarzowych, za które to świadczenie przysługuje.

Organ zwrócił uwagę, że celem świadczenia wychowawczego jest częściowe pokrycie wydatków związanych z wychowaniem dziecka, w tym z opieką nad nim

i zaspokojeniem jego potrzeb życiowych. Związanie prawa do świadczenia wychowawczego ze sprawowaniem faktycznej opieki nad dzieckiem wynika także z art. 22 zdanie pierwsze ustawy, gdzie wskazano, że w przypadku zbiegu prawa rodziców opiekunów prawnych lub opiekunów faktycznych dziecka do świadczenia wychowawczego, świadczenie to wypłaca się temu z rodziców, opiekunów faktycznych lub prawnych dziecka, który faktycznie sprawuje opiekę nad dzieckiem.

Zgodnie z art. 96 ust. 1 ustawy z 25 lutego 1964 roku Kodeks rodzinny

i opiekuńczy (tj. DZ.U z 2015 roku, poz. 2082 ze zm.) rodzice wychowują dziecko pozostające pod ich władzą rodzicielską i kierują nim. Należy jednak zauważyć, iż czym innym jest treść władzy rodzicielskiej od jej wykonywania. Wykonywanie władzy rodzicielskiej polega na sprawowaniu faktycznej pieczy nad małoletnim dzieckiem

w sposób zapewniający jego prawidłowy rozwój. O wykonywaniu władzy rodzicielskiej nie świadczy tylko sam fakt jej posiadania, czy spełniania obowiązku alimentacyjnego, ani sporadyczne kontakty z dzieckiem.

W realiach niniejszej sprawy, zgodnie z powołanym wyrokiem rozwodowym skarżący nie mieszka wspólnie z synem i nie sprawuje faktycznej opieki nad nim. Opiekę sprawuje nad nim matka dziecka zamieszkująca w miejscowości Ł..

W świetle powyższego w ocenie organu córka L. Z. winna być traktowana jako pierwsze dziecko skarżącego w rozumieniu ustawy, na które świadczenie wychowawcze winno być przyznane pod warunkiem spełnienia kryterium dochodowego, o którym mowa w art. 5 ust. 1 ustawy.

Organ, odnosząc się do zarzutu, iż skupił się na sytuacji syna A. Z., gdy tymczasem skarżący złożył wniosek o przyznanie świadczenia wychowawczego na rzecz córki L., wskazał, że bez analizy sytuacji faktycznej

i prawnej syna A. nie było możliwe orzekanie o uprawnieniu do tego świadczenia na rzecz córki. Nadto organ wskazywał, że decyzje wydawane w sprawie świadczeń wychowawczych są decyzjami związanymi, co oznacza, że ustawodawca nie pozostawił organom administracji publicznej jakichkolwiek możliwości orzekania na zasadzie uznania administracyjnego. Przyznanie świadczenia wychowawczego uzależnione jest wyłącznie od spełnienia wymogów określonych w ustawie, w tym od sprawowania opieki naprzemiennej, orzeczonej przez sąd.

Skargę na decyzję organu odwoławczego wniósł T. Z..

Skarżący wnosił o uchylenie zaskarżonej decyzji oraz poprzedzającej ją decyzji organu pierwszej instancji.

Wskazywał, że organy błędnie zrozumiały treść przepisu art. 5 ust. 2 ustawy. Wskazywał, że powołany przepis reguluje kwestie techniczne ustalania wysokości świadczenia w określonych w tym przepisie sytuacjach. Argumentował, że w sytuacjach określonych w art. 5 ust. 2 reguluje on sposób wypłaty między innymi gdy została orzeczona opieka naprzemienna i wtedy gdy dziecko po [...]dni będzie u każdego

z rodziców, to świadczenie wychowawcze jest przyznawane po [...] części na każdego

z rodziców.

W jego ocenie organy błędnie wywodzą, że syn skarżącego A. nie jest jego dzieckiem. W całej ustawie brak jest normy, która by pozbawiała stronę ojcostwa, mając na uwadze świadczenie wychowawcze.

Nadto jego zdaniem wadliwe są podstawy odmowy przyznania wnioskowanego świadczenia wskazywane przez organy obu instancji. Przywołane przepisy w decyzjach w ogóle nie stanowią o możliwości odmowy przyznania świadczenia wychowawczego na córkę L. Z., a mają całkowicie inne pole regulacji ustawowej.

W odpowiedzi na skargę organ wnosił o jej oddalenie, podtrzymując dotychczas zaprezentowane stanowisko.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Skarga zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 153, poz. 1269 ze zm.), Sąd sprawuje wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem (legalności). Ocenie Sądu podlega zatem zgodność aktów administracyjnych (w tym przypadku decyzji) zarówno z przepisami prawa materialnego, jak i procesowego. Kontrola sądów administracyjnych ogranicza się więc do zbadania, czy organy administracji w toku rozpoznawanej sprawy nie naruszyły prawa w stopniu mogącym mieć wpływ na jej wynik. Ocena ta dokonywana jest według stanu prawnego i na podstawie akt sprawy istniejących w dniu wydania zaskarżonego aktu.

Zgodnie z art. 134 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2012 r. poz. 270 dalej jako p.p.s.a.), Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Nie może przy tym wydać orzeczenia na niekorzyść strony skarżącej, chyba, że dopatrzy się naruszenia prawa skutkującego stwierdzeniem nieważności zaskarżonego aktu lub czynności.

Sąd dokonując kontroli legalności zaskarżonej decyzji przeprowadza ocenę zgodności decyzji z prawem. W szczególności istotne jest ustalenie, czy

w postępowaniu przed organami administracyjnymi zostały dostatecznie i w sposób prawidłowy wyjaśnione okoliczności faktyczne istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Ustalenie, iż okoliczności te nie zostały w sposób prawidłowy wyjaśnione uniemożliwia dokonanie oceny, czy zaskarżona decyzja jest zgodna z prawem, w szczególności, czy nastąpiło naruszenie przepisów prawa materialnego mające wpływ na wynik sprawy

(por. wyrok NSA z dnia 10 lutego 1981 roku, sygn. akt S.A. 910/80, ONSA 1981, nr 1, poz. 7).

W pierwszej kolejności w ocenie Sądu należy odnieść się do zarzutów naruszenia przepisów postępowania w zakresie prawidłowości przeprowadzenia postepowania wyjaśniającego i prawidłowości poczynionych ustaleń faktycznych.

Dopiero na tle prawidłowych ustaleń faktycznych możemy przejść do prawidłowości oceny zastosowania i wykładni przepisów prawa materialnego.

Z zasady prawdy obiektywnej wynika obowiązek organu do wyczerpującego zbadania wszystkich okoliczności faktycznych związanych z określoną sprawą. Dokładne wyjaśnienie stanu faktycznego urzeczywistnia się poprzez nałożenie na organ obowiązku wyczerpującego zebrania i zbadania całego materiału dowodowego,

a następnie dokonanie oceny znaczenia i wartości tego materiału i oceny czy dana okoliczność została udowodniona (por. wyrok WSA w Bydgoszczy z 27 kwietnia 2016 roku, sygn. akt II SA/Bd 229/16)

W ocenie sądu należy zauważyć i podnieść, iż kwestią istotną w sprawie jest ustalenie czy skarżący składając wniosek o przyznanie świadczenia wychowawczego na córkę L. Z. składał wniosek na drugie dziecko w rozumieniu ustawy

i zasiłek będzie mu przysługiwał bez względu na dochód rodziny. Niewątpliwym jest iż skarżący posiada syna A. Z., który zamieszkuje wspólnie ze swoją matką w miejscowości Ł..

Organ biorąc pod uwagę treść wyroku rozwodowego uznał, iż skoro dziecko zamieszkuje wspólnie z matką to tylko ona sprawuje faktyczną opiekę nad dzieckiem

i dlatego córka L. Z. w myśl przepisów ustawy musi być traktowana jako pierwsze dziecko skarżącego. Organ w swoich wywodach powołuje się na treść przepisów art. 5 ust. 2, art. 22 ustawy, art. 96 ust. 1 ustawy kodeks rodzinny

i opiekuńczy.

Zgodnie z art. 4 ust. 2 ustawy świadczenie wychowawcze przysługuje matce, ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka albo opiekunowi prawnemu dziecka.

Należy zgodzić się ze skarżącym, iż przywołane przepisy art. 5 ust. 2 i art. 22 ustawy odnoszą się do kwestii proporcjonalnego podziału przysługującego zasiłku wychowawczego w przypadku, gdy obie strony uprawnione zgłaszają stosowny wniosek.

W niniejszej sprawie taka sytuacja nie występuje, a chodzi o ocenę czy skarżący spełnia wymóg, aby otrzymać zasiłek wychowawczy na drugie swoje dziecko – L. Z..

Trafnie organ wskazuje, iż zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy celem świadczenia wychowawczego jest pokrycie wydatków związanych z wychowaniem dziecka, w tym opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb życiowych.

Stanowisko organu, iż fakt zamieszkiwania dziecka z matką dziecka w znacznej odległości od miejsca zamieszkania skarżącego pozwala uznać, iż tylko i wyłącznie opiekę nad synem A. Z. sprawuje jego matka nie można uznać za trafne. Przedmiotowe stanowisko nie znajduje potwierdzenia w zgromadzonym materiale dowodowym. Skarżący w swoim oświadczeniu, które nie zostało zakwestionowane przedstawił, iż z synem spędza około [...] dni w roku, łoży na jego utrzymanie, uczestniczy w procesie wychowawczym. Sam fakt, iż dziecko na co dzień zamieszkuje z matką nie pozwala przyjąć, iż skarżący nie wykonuje władzy rodzicielskiej – zarówno w formie materialnej, jak sprawowanej opieki.

Zdaniem Sądu dopiero w sytuacji gdyby organ ustalił, iż ojciec dziecka nie uczestniczy w procesie wychowawczo – opiekuńczym dziecka, to wtedy traktowanie syna A. jako kolejnego dziecka pozostawałoby w sprzeczności z istotną świadczenia wychowawczego jakie państwo przeznacza na pomoc rodzinom w świetle przepisów ustawy. W niniejszej sprawie w żadnym stopniu nie wykazano, aby skarżący był tylko ojcem syna A. w sensie biologicznym i prawnym, a nie uczestniczył

w procesie wychowawczym, w tym ponosił kosztów jego utrzymania. W przypadku ustalenia, że uczestniczy w procesie wychowawczym, łoży na utrzymanie zarówno syna A. Z. i L. Z. to nie ma podstaw do twierdzeń aby nie uznać, że przysługuje mu prawo do świadczenia wychowawczego na córkę L. Z. jako jego drugie dziecko w rozumieniu ustawy.

W ocenie Sądu organ mając wątpliwości ponownie przeprowadzi postępowanie

i ustali zakres i sposób opieki, utrzymywania kontaktów i łożenie na utrzymanie syna A. przez skarżącego celem jednoznacznego przesądzenia wykonywania władzy rodzicielskiej nad synem. Organ winien mieć również na uwadze treść art. 113 § 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego gdzie kontakty z dzieckiem obejmują

w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stało pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej.

Zgodnie z art. 7 i art. 77 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 roku Kodeks postępowania administracyjnego (DZ.U z 2013 roku, poz. 267, dalej jako k.p.a.) organ jest zobowiązany do wszechstronnego i wyczerpującego ustalenia stanu faktycznego oraz oceny okoliczności sprawy na podstawie całokształtu materiału dowodowego. Ponadto zgodnie z art. 7 k.p.a. w toku postepowania organ administracji publicznej stoi na straży praworządności i zobowiązany jest do załatwienia sprawy mając na względzie interes publiczny i słuszny interes obywateli. Braki postępowania wyjaśniającego spowodowały, że doszło do naruszenia przepisów postępowania, które to naruszenie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Mając powyższe na względzie Sąd, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) p.p.s.a. uchylił zaskarżoną decyzję oraz utrzymaną nią w mocy decyzję organu pierwszej instancji.