Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Alicja Jaszczak-Sikora (spr.) Sędziowie Sędzia WSA Marzenna Glabas Sędzia WSA Tadeusz Lipiński Protokolant specjalista Karolina Hrymowicz po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 3 kwietnia 2012 r. sprawy ze skarg M. N. i K. N. reprezentowanej przez przedstawiciela ustawowego R. N. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia "[...]", nr "[...]" w przedmiocie świadczenia z funduszu alimentacyjnego I. odrzuca skargę M. N.; II. uchyla zaskarżoną decyzję; III.orzeka, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu.

Z przekazanych Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Olsztynie akt sprawy wynika, iż decyzją z dnia "[...]" r. Kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, działając z upoważnienia Wójta, na podstawie art. 9 ust. 1, 2, 7 i 11 w zw. z art. 2 pkt 4 i 5 ustawy z dnia 7 września 2007r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (t.j. Dz. U. z 2009r. Nr 1, poz. 7 ze zm.), odmówił przyznania R. N. prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego dla dzieci K. i M. N., na okres świadczeniowy 2011/2012, z powodu przekroczenia kryterium dochodowego na członka rodziny. W uzasadnieniu organ podał, że na podstawie złożonego w dniu 30 września 2011 r. wniosku o ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz załączonych do wniosku dokumentów ustalono, że dochody członków rodziny w roku kalendarzowym 2010 wynosiły 33.099,57 zł. W tym 6.262,93 zł - dochód opodatkowany podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach ogólnych oraz 26.836,64 zł - dochód z gospodarstwa rolnego (11,7810 ha przeliczeniowych x 189,83 zł z ha przeliczeniowego -zgodnie z obwieszczeniem Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 23 września 2011 r. x12 miesięcy). Uwzględniając powyższe obliczono, że miesięczny dochód rodziny wynosił 2.758,30 zł, co stanowiło 919,43 zł na osobę w rodzinie. Organ podkreślił, że suma ta przekracza kwotę 725zł, uprawniającą daną rodzinę do świadczeń z funduszu alimentacyjnego.

Odwołanie od tej decyzji wniosła R. N., podnosząc, że ma na utrzymaniu dwoje dzieci, w tym syna z I grupą inwalidzką, który wymaga stałej opieki. Z tego powodu odwołująca nie może podjąć zatrudnienia. Strona wskazała na trudną sytuację finansową rodziny. Podała, że już od 4 lat jest po rozwodzie, mąż nie mieszka z nimi, nie utrzymuje żadnego kontaktu z dziećmi ani nie łoży na ich utrzymanie, prowadząc odrębne gospodarstwo domowe. Stwierdziła, że do tej pory nie uzyskiwała żadnych dochodów z posiadanej ziemi, tylko mąż. Wskazała, że podział ziemi nastąpił dopiero w lipcu 2011 r. Odwołująca zakwestionowała słuszność przypisania całego dochodu z gospodarstwa tylko jej.

Decyzją z dnia "[...]" r. nr "[...]" Samorządowe Kolegium Odwoławcze utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję, potwierdzając prawidłowość ustaleń organu I instancji. Uzasadniono, że strona w dniu 30 września 2011 r. złożyła oświadczenie, że uzyskała w 2010r. dochód z gospodarstwa rolnego w wysokości 26.836,64 zł. W ocenie Kolegium kwota ta została wyliczona w sposób prawidłowy. Podniesiono, że z akt sprawy wynika, iż strona posiada gospodarstwo rolne o powierzchni 11,781 ha. Powierzchnia ta pomnożona przez miesięczny dochód z gospodarstwa rolnego w 2010 r. daje kwotę miesięcznego dochodu z gospodarstwa 2.236,38 zł. Kwota ta pomnożona przez 12 miesięcy daje roczny dochód z gospodarstwa rolnego w wysokości 26.836,64 zł. Organ podkreślił, że jest to zatem kwota tożsama wskazana przez stronę. Wyjaśniono dalej, że do dochodu wliczona również została kwota 6.262,93 zł, jako dochód uzyskany przez syna M. N., wynikający z zaświadczenia Urzędu Skarbowego o wysokości dochodów uzyskanych przez Pana M. N. w roku 2010. Reasumując Kolegium wskazało, że dochód miesięczny uzyskany w 2010 r. na członka rodziny zamykał się kwotą 919,43 zł, czyli wyższą od kryterium dochodowego, które wynosi 725,00 zł. W takiej sytuacji, jak zaznaczono, należało odmówić przyznania świadczenia z funduszu alimentacyjnego.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie R. N., działając w tym jako pełnomocnik pełnoletniego syna M. N., nie zgodziła się z wydaną przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze decyzją, uznając ją za krzywdzącą. Skarżąca powtórzyła argumenty powołane w odwołaniu. Wskazała, że obecnie posiada 8,73 ha fizycznych ziemi, ale na zyski może liczyć dopiero jesienią w roku 2012.

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie zważył co następuje:

Na wstępnie wyjaśnienia wymaga, że w myśl art. 15 ust. 1 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz ich wypłata następują odpowiednio na wniosek osoby uprawnionej lub jej przedstawiciela ustawowego. Osobą uprawnioną w rozumieniu tego przepisu jest osoba uprawniona do alimentów. Art. 9 ust. 1 tej ustawy określa do kiedy takiej osobie przysługuje świadczenie z funduszu alimentacyjnego. W przypadku osób o znacznym stopniu niepełnosprawności - bezterminowo. M. N.(ur. 5 sierpnia 1990r.) zaliczony został do znacznego stopnia niepełnosprawności, ale jest osobą już pełnoletnią, posiadającą pełną zdolność do czynności prawnych i tym samym uprawnioną do działania we własnym imieniu. Nie pozostaje już pod władzą rodzicielską i jego rodzic nie może działać jako jego przedstawiciel ustawowy, może natomiast podejmować działania na jego rzecz, jeżeli syn go do tego upoważni udzielając stosownego pełnomocnictwa. Z akt administracyjnych sprawy wynika, iż M. N. upoważnił swoją mamę R. N. do reprezentowania go tylko przed organem I instancji i pobierania świadczeń w jego imieniu (k. 19 akt administracyjnych). Z upoważnienia tego nie wynika natomiast, żeby M. N. uprawnił matkę do działania w jego imieniu na dalszym etapie postępowania administracyjnego, tj. przed innymi organami, czy też przed sądami administracyjnymi. W związku z tym na podstawie zarządzenia z dnia 27 stycznia 2012r., R. N. została wezwana do uzupełnienia braków formalnych skargi poprzez złożenie pełnomocnictwa do działania w imieniu syna przed sądami administracyjnymi, w zawitym terminie 7 dni pod rygorem odrzucenia skargi M. N. Podstawę prawną nałożenia na pełnomocnika powyższego obowiązku stanowił art. 37 § 1, art. 49 § 1 w związku z art. 58 § 1 pkt 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 roku Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm., powoływanej w skrócie jako: p.p.s.a.), zgodnie z którymi pełnomocnik obowiązany jest dołączyć do akt sprawy pełnomocnictwo, następnie jeżeli skarga nie może otrzymać prawidłowego biegu wskutek niezachowania warunków formalnych, przewodniczący wzywa stronę o jej uzupełnienie lub poprawienie w terminie siedmiu dni pod rygorem odrzucenia. Wyznaczony termin rozpoczął bieg w dniu 1 lutego 2012r., kiedy to doręczono pełnomocnikowi niniejsze wezwanie i upłynął bezskutecznie w dniu 8 lutego 2012r. Także M. N. odrębnie wezwany w dniu 22 lutego 2012 r. (data doręczenia wezwania) do usunięcia braków formalnych skargi, poprzez jej podpisanie, pozostawił je bez odpowiedzi. W tym stanie rzeczy skarga M. N. nie mogła podlegać merytorycznemu rozpatrzeniu i należało ją odrzucić na podstawie art. 58 § 1 pkt 3 p.p.s.a., o czym orzeczono w pkt I sentencji wyroku.

Wymogi formalne spełniła natomiast skarga R. N., działającej jako przedstawiciel ustawowy niepełnoletniej córki K. N.(ur. 12 czerwca 1995r.). W tym zakresie skarga podlegała merytorycznemu rozpatrzeniu.

Stosownie do art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) oraz art. 134 § 1 w zw. z art. 145 § 1 p.p.s.a., sąd administracyjny dokonuje kontroli zaskarżonego aktu pod względem zgodności z prawem, nie będąc przy tym związanym zarzutami i wnioskami skargi. Wzruszenie zaskarżonego rozstrzygnięcia następuje między innymi w sytuacji, gdy przedmiotowa kontrola wykaże naruszenie przepisów prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy lub postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Oznacza to, że badaniu w postępowaniu sądowym podlega prawidłowość zastosowania przez organy administracji publicznej przepisów prawa w odniesieniu do istniejącego w sprawie stanu faktycznego oraz trafność zastosowania wykładni tych przepisów.

Oceniając legalność zaskarżonej decyzji w świetle powołanych wyżej kryteriów, Sąd stwierdził, że skarga zasługuje na uwzględnienie.

W rozpoznawanej sprawie spór dotyczy doliczenia do dochodu trzyosobowej rodziny skarżącej - dochodu z gospodarstwa rolnego. Skarżąca zakwestionowała zasadność uwzględnienia przez organy dochodu z posiadanej ziemi, akcentując nieuzyskiwanie z tego tytułu dotychczas żadnych dochodów i przypisanie jej dochodu ze wszystkich hektarów przeliczeniowych w sytuacji, gdy stanowiły one współwłasność z byłym mężem, z którym rozwiodła się 4 lata temu i który nie utrzymuje z rodziną żadnej więzi.

W tym kontekście wskazać należy skarżącej, że organy orzekające prawidłowo przyjęły, że należy uwzględnić przy wyliczeniu dochodu rodziny za rok poprzedzający wnioskowany okres zasiłkowy, dochody z posiadanego gospodarstwa rolnego ustalone w oparciu o przeciętny dochód z 1 ha przeliczeniowego gospodarstwa rolnego, ogłoszone przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, stosownie do powołanych przez organy przepisów. Okoliczność czy skarżąca osiągnęła faktycznie z tego tytułu jakiekolwiek dochody nie może mieć zaś znaczenia. Takie stanowisko zostało już utrwalone w orzecznictwie sądów administracyjnych. W przypadku ustalenia dochodu z gospodarstwa rolnego, na gruncie wszystkich ustaw przewidujących pomoc socjalną Państwa, ustawodawca przyjął założenie, iż z gospodarstwa rolnego uzyskuje się dochód niezależnie od tego, czy się w tym gospodarstwie pracuje, tzn. czy czerpie się z niego korzyści materialne, jednocześnie przyjmując, że kwota wynikająca z przewidzianego w danych przepisach wyliczenia jest dochodem miesięcznym przyjętym do ustalenia prawa (por. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjny z dnia 15 grudnia 2008r. sygn. akt I OSK 50/08, z dnia 28 grudnia 2000 sygn. akt I SA 1406/00, dostępne w internetowej Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych).

W rozpatrywanym przypadku zastrzeżenia budzi natomiast zasadność przyjęcia do obliczeń wszystkich hektarów przeliczeniowych z gospodarstwa rolnego, stanowiącego współwłasność skarżącej. Organy orzekające w sprawie nie uwzględniły w ogóle, że decyzja ustalająca wymiar podatku rolnego za rok 2010 (k.13 akt administracyjnych) dotyczy gospodarstwa nr "[...]", stanowiącego wówczas jeszcze współwłasność skarżącej i jej męża M. N. (których oboje wymieniono w decyzji), składającego się z 16,36 ha fizycznych, w tym 11,781 ha przeliczeniowych. Małżeństwo to rozwiązane zostało przez rozwód wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 11 lutego 2008r. (k. 5 akt administracyjnych). Wskutek czego między małżonkami ustała majątkowa wspólność ustawowa i powstała rozdzielność majątkowa - współwłasność w częściach ułamkowych. Jak podawała konsekwentnie skarżąca do podziału majątku miało dojść dopiero w lipcu 2011 r. W tej sytuacji istnieje domniemanie, że oboje małżonkowie mieli w 2010r. równe udziały w majątku wspólnym (art. 43 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Wobec niedokonania podziału majątku dorobkowego skarżąca posiadałaby udział w wysokości % tego gospodarstwa rolnego, co dawałoby podstawę do doliczenia do dochodu rodziny połowy ustalonego dochodu z 11,781 ha przeliczeniowych. Samorządowe Kolegium Odwoławcze nie rozważyło w ogóle tej okoliczności, mimo podniesienia tej kwestii w odwołaniu przez stronę, czym naruszono bezspornie art. 7 Kodeksu postępowania administracyjnego, nakazującego organowi orzekającemu prowadzenie postępowania wyjaśniającego co do ustaleń faktycznych i prawnych mających znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Organy administracji publicznej mają obowiązek, na zasadzie tego przepisu, dochodzić prawdy materialnej (zgodnej z rzeczywistością), pozwalającej na prawidłowe zastosowanie przepisów prawa materialnego. W świetle tego unormowania bezzasadnie organ II instancji powoływał się, że ustalony dochód jest zgodny z oświadczeniem strony z dnia 30 września 2011 r. Dokument ten najprawdopodobniej nie został w ogóle wypełniony przez skarżącą, a jedynie przez nią podpisany, o czym świadczyć mogą różne charaktery pisma widniejące na tym dokumencie. Poza tym oświadczenie to nie koresponduje z powołaną powyżej decyzją podatkową, która wymienia dwóch współwłaścicieli. Fakt ten połączony z argumentacją odwołania, podtrzymaną w skardze do Sądu, w której skarżąca podkreślała, że został jej przypisany dochód z całego gospodarstwa, a do podziału ziemi doszło w roku 2011, podważa zasadność uwzględnienia skarżącej dochodu z całego gospodarstwa. W niniejszej sprawie istotnym jest ustalenie jaki dokładnie udział miała skarżąca we wspólnym gospodarstwie rolnym, tzn. ile przypadało na nią hektarów przeliczeniowych. W skardze do Sądu skarżąca podała, że posiada od lipca 2011r. 8, 73 ha fizycznych ziemi.

Podkreślić w tym miejscu należy, że współwłasność nie jest instytucją samoistną i jest ze swej istoty prawem własności. W takiej sytuacji interpretacja art. 3 pkt 1 lit a ustawy o świadczeniach rodzinnych (który w sprawie ma zastosowanie na zasadzie art. 2 pkt 5 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów) w części w jakiej stanowi, iż dochodem jest dochód uzyskany z gospodarstwa rolnego, musi uwzględniać charakter instytucji współwłasności wynikający z niej zakres uprawnień, przysługujących współwłaścicielowi do wspólnej rzeczy (tak: NSA w wyroku z dnia 14 maja 2008r. sygn. akt I OSK 1225/07, por też wyrok NSA z dnia23 września 2005r. sygn. akt I OSK 150/05, wyrok WSA w Warszawie z dnia 31 sierpnia 2010r. sygn. akt I SA/Wa 533/10, dostępne w internetowej Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych).

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Samorządowe Kolegium Odwoławcze powinno ponownie rozpatrzyć sprawę w jej całokształcie, z uwzględnieniem wniosków wynikających z przedstawionych rozważań oraz odnieść się szczegółowo do zarzutów odwołania. Z uwagi na fakt, iż pełnoletni M. N. upoważnił swoją matkę do reprezentowania go tylko przed organem I instancji, koniecznym też będzie wezwanie odwołującej, a w razie potrzeby również M. N. do potwierdzenia reprezentacji w postępowaniu odwoławczym.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c w zw. z art. 152 p.p.s.a., orzekł jak w pkt II i III sentencji.