Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Dnia 2 kwietnia 2014 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Tadeusz Lipiński Sędziowie Sędzia WSA Beata Jezielska (spr.) Sędzia WSA Bogusław Jażdżyk Protokolant Referent-Stażysta Marta Kudła po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 2 kwietnia 2014 roku sprawy ze skargi M. O. na decyzję Kuratora Oświaty z dnia "[...]", nr "[...]" w przedmiocie nauczania indywidualnego ucznia I. oddala skargę; II. przyznaje radcy prawnemu J. S. od Skarbu Państwa – Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie kwotę 240 zł (dwieście czterdzieści złotych) powiększoną o należny podatek VAT, tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Orzeczeniem z dnia "[...]" Zespół Orzekający Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w "[...]" – na wniosek matki ucznia M. O. - orzekł o braku podstaw indywidualnego nauczania T. O. W uzasadnieniu podano, że dostarczona przez wnioskodawczynię dokumentacja nie zawiera rozpoznania choroby, a jedynie zaburzenia zachowania i emocji z agresją w wywiadzie. Wskazano, że uczeń jest sprawny fizycznie, stan zdrowia nie uniemożliwia mu udziału w zajęciach szkolnych na terenie placówki szkolnej, a stwierdzone zaburzenia mogą jedynie wpływać na jego funkcjonowanie w szkole i stanowić podstawę do podjęcia działań terapeutycznych. Podniesiono, że uczeń nie realizuje swoich obowiązków szkolnych i w efekcie osiąga bardzo niskie wyniki w nauce. Nie korzysta z proponowanej przez szkołę pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz zrezygnował z udziału w psychoterapii w poradni. Wyniki badan przeprowadzonych w poradni wskazują na niski poziom przystosowania społecznego w klasie, wysoki poziom niepokoju i lęku oraz wysoką wrażliwość emocjonalną, co stanowi podstawę pod podjęcia szeregu działań terapeutycznych w celu kształtowania umiejętności dostosowania się do wymagań funkcjonowania w społeczeństwie. Codzienny trening tych umiejętności poprzez udział w życiu klasy i szkoły pozwoli na weryfikację ich przydatności. W związku z tym nie stwierdzono podstaw do objęcia ucznia nauczaniem indywidualnym, a jedynie do objęcia go specjalistyczną opieką psychologiczno-pedagogiczną.

Od orzeczenia tego odwołała się matka ucznia – M. O. - wnosząc o jego uchylenie i objęcie T. O. nauczaniem indywidualnym. Zarzuciła naruszenie przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego polegające na niewyczerpującym zebraniu i rozpatrzeniu całego materiału dowodowego oraz jego dowolnej ocenie, w tym odmówieniu mocy dowodowej zaświadczeniu lekarskiemu wydanemu przez lekarza psychiatrę, a także naruszenie przepisów ustawy o systemie oświaty poprzez błędne jej zastosowanie i uznanie że nie zachodzą podstawy do objęcia ucznia nauczaniem indywidualnym. Podniosła, że organ nie wziął pod uwagę opinii psychologicznej i opinii asystenta rodziny przedłożonej przez wnioskodawczynię. Wskazała, że problemy w szkole były przyczyną prób samobójczych syna, gdyż dzieci dokuczają mu w szkole z powodu wady wymowy, a złe wyniki w nauce są spowodowane parasygmatyzmem, wcześniejszym niedosłuchem i niskim grafizmem pisma, a także padaczką i alergią. Odwołująca się podniosła, że zaświadczenie lekarza psychiatry zostało potraktowane pobieżnie, gdyż nie uwzględniono jego zaleceń co do nauczania indywidualnego. Za nauczaniem indywidualnym - zdaniem odwołującej się - przemawia także fakt obniżenia sprawności umysłowej. Wskazała, że przy ustalaniu przesłanek do nauczania indywidualnego winny być brane pod uwagę nie tylko fizyczne przeszkody, ale także inne przeciwwskazania. Zarzuciła ponadto, że niepełne, niewłaściwe lub wadliwe postępowanie w niniejszej sprawie narusza prawa dziecka i ucznia.

Decyzją z dnia "[...]" Kurator Oświaty utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję. W uzasadnieniu podano, że analiza dokumentacji wskazuje na niespójność między uzasadnieniem wniosku, a dołączoną dokumentacją medyczną, wskazując na problemy w sferze emocjonalnego i społecznego funkcjonowania ucznia. Podniesiono, że zgodnie z obowiązującym stanem prawnym nauczaniem indywidualnym obejmuje się uczniów, których stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do szkoły, zaś z wniosku M. O. wynika, że indywidualne nauczanie ma pomóc synowi w nadrobieniu braków w systemie szkolnym. Wyjaśniono, że rozwiązania systemowe obowiązujące w oświacie zapewniają uczniom z problemami zdrowotnymi niezbędne wsparcie polegające na dostosowaniu wymagań edukacyjnych, udzieleniu przez szkołę pomocy psychologiczno-pegadogicznej w formie zajęć dydaktyczno-wyrównawczych, w tym organizowanych indywidualnie w szkole oraz innych zajęć terapeutycznych. Za zasadnością takich form wsparcia ucznia w miejsce nauczania indywidualnego przemawia informacja zawarta w diagnozie psychologiczno-pedagogicznej wykonanej w poradni. W ocenie organu odwoławczego w związku ze zmiennymi objawami psychicznymi, konieczna jest pogłębiona diagnostyka w warunkach szpitala psychiatrycznego, co jest zgodne z zaleceniem lekarza psychiatry. Diagnoza ta może stać się podstawą do ponownego rozpatrzenia wniosku.

Skargę na powyższą decyzję wniosła M. O., zarzucając naruszenie przepisów ustawy o systemie oświaty poprzez błędną wykładnię, polegającą na uznaniu, że stan zdrowia uniemożliwiający lub znacznie utrudniający uczęszczanie do szkoły oznacza wyłącznie przeszkodę fizyczną, podczas gdy dotyczy to także innych przeciwwskazań do uczęszczania do szkoły. Zażądała uchylenia zaskarżonej decyzji, a także orzeczenia Zespołu Orzekającego Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w "[...]". Uzasadniając zarzuty skargi skarżąca podała, że w jej ocenie przy orzekaniu winny być brane pod uwagę takie okoliczności, jak brak osiągania postępów w nauce, dezorganizowanie przez ucznia pracy klasy, niemożność pełnego skupienia uwagi nauczyciela na tym uczniu, czy osiągnięcie efektów pracy wyłącznie w przypadku pracy indywidualnej pedagoga z uczniem. Podniosła, że syn jest rozchwiany emocjonalnie, arogancki i agresywny w stosunku do członków rodziny, jak i nauczycieli oraz uczniów. Niechętnie uczęszcza do szkoły, zakłóca swoim zachowaniem przebieg zajęć. Podała, że syn był objęty indywidualnym nauczaniem w 2008r. i wówczas jego sprawność intelektualna była na poziomie przeciętnym. Zatem obecnie można zauważyć degresję, gdyż aktualnie sprawność ta jest na poziomie poniżej przeciętnej. Zdaniem skarżącej indywidualne nauczanie zniweluje zaległości syna w nauce, przyczyni się do jego postępów, a także do prowadzenia przez nauczycieli w sposób niezakłócony lekcji. Wskazała, że syn ma lepsze wyniki w przypadku lekcji indywidualnych.

W odpowiedzi na skargę Kurator Oświaty wniósł o jej oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Wyjaśniono, że organ I instancji brał pod uwagę nie tylko przeszkody natury fizycznej, ale także wyniki badan psychologicznych i pedagogicznych. Analizie została poddana także dokumentacja medyczna, której organ nie kwestionował. Dodatkowo przed wydaniem decyzji organ odwoławczy zasięgnął opinii specjalistów Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w "[...]", z których także wynika że uczeń nie kwalifikuje się do nauczania indywidualnego

Pismem z dnia "[...]" ustanowiona z urzędu pełnomocnik skarżącej uzupełniła skargę zarzucając naruszenie przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego poprzez niedokonanie ustaleń faktycznych pozwalających na ocenę, czy stan zdrowia ucznia uniemożliwia lub znacznie utrudnia jego uczęszczanie do szkoły bez nadmiernego pogarszania się tego stanu zdrowia, błędną ocenę materiału dowodowego, selektywność doboru faktów, brak rozważenia wszystkich okoliczności faktycznych oraz błędne uzasadnienie ograniczające się do przytoczenia przepisów prawa bez wskazania dowodów, którym organ odmówił wiarygodności, brak szczegółowej konsultacji alergologicznych, czy logopedycznych pozwalających na określenie, czy wada wymowy jest czynnikiem uniemożliwiającym lub utrudniającym chociażby okresowo uczęszczanie do szkoły. Wskazała także na brak szczegółowych konsultacji psychiatrycznych w celu ustalenia, czy stan psychiczny chłopca powodujący konieczność przeprowadzenia obserwacji psychiatrycznej, co łączyć się będzie z absencją w szkole, nie wypełnia przesłanki do zastosowania nauczania indywidulanego. Pełnomocnik skarżącej zarzuciła ponadto, że po wniesieniu odwołania przez skarżącą nie zostało ono przekazane bezpośrednio kuratorowi, lecz zespół orzekający uczynił je przedmiotem własnego rozpoznania w ramach samokontroli podtrzymując swoją wcześniejszą decyzję, co w ocenie pełnomocnika skarżącej doprowadziło poniekąd do przejęcia uprawnień organu odwoławczego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył co następuje:

Na wstępie wskazać należy, iż w świetle art. 1 § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) sąd administracyjny ma obowiązek badania zaskarżonych aktów prawnych wyłącznie w zakresie ich legalności, a więc z punktu widzenia ich zgodności z przepisami powszechnie obowiązującego prawa. Stosownie do art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm., dalej jako: p.p.s.a.) sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skarga wniesiona w niniejszej sprawie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 71b ust. 1a ustawy z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004r. Nr 256 poz. 2572 ze zm.) indywidualnym obowiązkowym rocznym przygotowaniem przedszkolnym lub indywidualnym nauczaniem obejmuje się dzieci i młodzież, których stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do przedszkola lub szkoły. W myśl ust. 3 tego artykułu orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania wydają zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w tym w poradniach specjalistycznych. Zgodnie zaś z art. 71b ust. 6 ustawy o systemie oświaty minister właściwy do spraw oświaty i wychowania został upoważniony do określenia, w drodze rozporządzenia, składu zespołów orzekających, trybu ich powołania, szczegółowych zasad działania tych zespołów, trybu postępowania odwoławczego, wzorów orzeczeń oraz szczegółowych zasad kierowania dzieci i młodzieży do kształcenia specjalnego, indywidualnego rocznego obowiązkowego przygotowania przedszkolnego lub indywidualnego nauczania. Na tej podstawie zostało wydane rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 września 2008r. w sprawie w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych (Dz.U. Nr 173 poz. 1072).

Podnieść należy, że stosownie do § 6 powołanego rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej to na wnioskodawcy ciąży obowiązek dołączenia do wniosku dokumentacji uzasadniającej wniosek o wydanie orzeczenia o potrzebie nauczania indywidualnego - w szczególności wydanych przez specjalistów opinii, zaświadczeń oraz wyników obserwacji i badań psychologicznych, pedagogicznych i lekarskich, a także wydanego przez lekarza zaświadczenia o stanie zdrowia dziecka, jeżeli do wydania orzeczenia niezbędna jest informacja o stanie zdrowia dziecka. Przy czym jeśli wniosek dotyczy wydania orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania wnioskodawca dołącza do wniosku zaświadczenie o stanie zdrowia dziecka, w którym lekarz określa okres - nie krótszy jednak niż 30 dni - w którym stan zdrowia dziecka uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do szkoły; rozpoznanie choroby lub innej przyczyny powodującej, że stan zdrowia dziecka uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do szkoły; zakres, w jakim uczeń, któremu stan zdrowia znacznie utrudnia uczęszczanie do szkoły, może brać udział w obowiązkowych zajęciach edukacyjnych, organizowanych z oddziałem w szkole lub indywidualnie w odrębnym pomieszczeniu w szkole. Jeżeli natomiast wnioskodawca nie posiada takiej dokumentacji albo dołączona przez niego do wniosku dokumentacja jest niewystarczająca do wydania orzeczenia, badania niezbędne do wydania orzeczenia przeprowadzają specjaliści poradni wskazani przez przewodniczącego zespołu, odpowiednio do posiadanej specjalności. Nie ulega zatem wątpliwości, że wydając orzeczenie o potrzebie bądź braku potrzeby nauczania indywidualnego organ bierze pod uwagę zarówno dokumentację przedstawioną przez wnioskodawcę, jak też może zlecić dodatkowe badania, a ich wyniki uwzględnić w wydanym orzeczeniu.

Organy orzekające w niniejszej sprawie uznały, że nie zachodzi potrzeba nauczania indywidualnego w odniesieniu do syna skarżącej. Przy czym w uzasadnieniu orzeczenia Zespołu, jak i w decyzji Kuratora Oświaty wyjaśniono także, z jakich przyczyn organy uznały, że przy aktualnym stanie zdrowia ucznia nie zachodzi potrzeba nauczania indywidualnego. Należy przy tym wyjaśnić, że zgodnie z regulacjami ustawowymi to zespół orzekający w publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej rozstrzyga o potrzebie nauczania indywidualnego ucznia. Nawet zatem przedłożenie zaświadczenia lekarskiego wskazującego na taką potrzebę, nie obliguje Zespołu do wydania pozytywnego dla wnioskodawcy orzeczenia, gdyż zaświadczenie takie podlega ocenie wraz z całą dokumentacją zgromadzoną w sprawie. Dlatego też nie można podzielić stanowiska skarżącej, że organy nie wzięły pod uwagę przedstawionego przez skarżącą zaświadczenia lekarza psychiatry. Organy uwzględniły bowiem rozpoznanie zawarte w tym zaświadczeniu, natomiast nie były zobligowane do uwzględnienia także wskazanego przez lekarza zalecenia co do nauczania indywidualnego. Przy czym organy powołały się na wyniki przeprowadzonych badań, z których wynika, że uczeń nie wymaga nauczania indywidualnego, a jedynie zajęć terapeutycznych lub też pogłębionej diagnozy psychiatrycznej przeprowadzonej w warunkach szpitalnych i takie też zalecenia zostały zawarte w zaskarżonym orzeczeniu. Tym samym niezasadny jest zarzut strony skarżącej odnośnie braku wskazań co do sposobu kontynuowania nauki. Nie można także podzielić stanowiska skarżącej, że podstawą orzeczenia o potrzebie nauczania indywidualnego mogą być przyczyny inne niż zdrowotne. Z brzmienia art. 71b ust. 2 ustawy o systemie oświaty wynika jednoznacznie, że indywidualnym nauczaniem obejmuje się dzieci i młodzież, których stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do szkoły. Wprawdzie faktycznie stan zdrowia może dotyczyć zarówno niepełnosprawności fizycznej, jak i psychicznej, ale w takim też zakresie organy dokonywały oceny stanu zdrowia ucznia w niniejszej sprawie. W żadnym jednak przypadku nie można uznać, że podstawą do stwierdzenia potrzeby nauczania indywidualnego może być brak postępów w nauce, czy też zachowanie ucznia w szkole. Temu – jak słusznie wskazały organy – służą zajęcia terapeutyczne lub też zajęcia wyrównawcze, z których – jak wynika z akt sprawy – mimo zaleceń uczeń nie korzysta. Nie można także uznać za zasadny podnoszony przez pełnomocnik skarżącej zarzut odnośnie nierozpatrzenia kwestii ewentualnej absencji ucznia z powodu konieczności diagnostyki szpitalnej. Ze zgromadzonej dokumentacji nie wynika, aby dotychczasowa absencja ucznia miała związek z pobytami szpitalnymi, pomimo, że uczeń w myśl zaleceń lekarza psychiatry – winien z takiego pobytu skorzystać. Takie zalecenia znalazły się także w decyzji organu odwoławczego. Przy czym wyraźnie wskazano, że wyniki diagnostyki szpitalnej mogą mieć wpływ na ponowne rozpatrzenie wniosku skarżącej. Należy bowiem wskazać, że w myśl § 12 ust. 1 powołanego rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej Zespół orzekający na wniosek rodziców wydaje nowe orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania w razie zmiany okoliczności stanowiących podstawę wydania poprzedniego orzeczenia.

Należy także podnieść, że nie jest zasadny podniesiony przez pełnomocnik skarżącej zarzut formalny, dotyczący trybu rozpatrzenia odwołania. Należy bowiem wyjaśnić, że wprawdzie po wniesieniu przez skarżącą odwołania odbyło się posiedzenie Zespołu orzekającego w niniejszej sprawie, lecz nie zapadło na nim żadne orzeczenie, a odwołanie – zgodnie z przepisami – zostało przekazane do rozpatrzenia kuratorowi oświaty, czyli organowi odwoławczemu. Należy przy tym wyjaśnić, że skoro – jak słusznie podała pełnomocnik skarżącej – Zespół orzekający może uwzględnić wniesione odwołalnie i wydać nowe orzeczenie, to tym bardziej może odbyć posiedzenie, na którym kwestia ta będzie rozpatrzona. Zatem nie można uznać, że takie postępowanie stanowi przejęcie kompetencji organu odwoławczego.

Wobec powyższego Sąd uznał, że zaskarżona decyzja nie narusza prawa i skargę jako niezasadną oddalił na mocy art. 151 p.p.s.a.